Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Biện pháp quản lý khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học tại các trường THPT huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tìm hiểu các nguyên nhân học sinh bỏ học, học sinh dân tộc bỏ học tại các trường THPT huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang. Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học trong các trường THPT huyện Lâm Bình góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục đào tạo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Biện pháp quản lý khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học tại các trường THPT huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN NGỌC TRINH BIỆN PHÁP QUẢN LÝ KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG HỌC SINH DÂN TỘC BỎ HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN LÂM BÌNH, TỈNH TUYÊN QUANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN NGỌC TRINH BIỆN PHÁP QUẢN LÝ KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG HỌC SINH DÂN TỘC BỎ HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN LÂM BÌNH, TỈNH TUYÊN QUANG Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thu Hằng THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Luận văn “Biện pháp quản lý khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học tại các trường THPT huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang” đƣợc thực hiện từ tháng 8 năm 2014 đến tháng 04 năm 2015. Tác giả xin cam đoan: Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã đƣợc chon lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đƣa vào luận văn đúng quy định. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Thái Nguyên, tháng 04 năm 2015 Tác giả Nguyễn Ngọc Trinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, Tác giả luận văn xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn tới: Các thầy cô giảng viên khoa Tâm lý giáo dục, Phòng Đào tạo sau đại học thuộc trƣờng Đại học sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Ban Giám hiệu các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Lâm Bình, cán bộ, giáo viên, các em học sinh, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp, những ngƣời luôn sát cánh, động viên và giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện để tác giả có thể hoàn thành luận văn này. Đặc biệt xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới Tiến sĩ khoa học Nguyễn Thị Thu Hằng, trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội, đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, song không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót trong luận văn. Tác giả mong nhận đƣợc sự chỉ dẫn và đóng góp ý kiến của thầy cô và đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu đƣợc hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015 Tác giả Nguyễn Ngọc Trinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii KÝ HIỆU VIẾT TẮT............................................................................................ iv DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học của đề tài ..................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 4 7. Các phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài ...................................................... 4 8. Dự kiến điểm mới của đề tài ........................................................................ 5 9. Cấu trúc luận văn ......................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI........................................................ 6 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................... 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài........................................................... 7 1.2.1. Quản lý ................................................................................................ 7 1.2.2. Chức năng quản lý .............................................................................. 8 1.2.3. Các nguyên tắc quản lý ....................................................................... 9 1.2.4. Quản lý giáo dục ............................................................................... 10 1.2.5. Quản lý nhà trƣờng ........................................................................... 11 1.2.6. Học sinh THPT ................................................................................. 12 1.2.7. Vùng miền khó khăn ......................................................................... 14 1.3. Trƣờng THPT và vấn đề khắc phục tình trạng học sinh bỏ học ............. 14 1.3.1. Những nguy cơ từ việc học sinh bỏ học ........................................... 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.3.2. Vị trí, chức năng quản lý của hiệu trƣởng trƣờng THPT ................ 15 Tiểu kết chƣơng 1........................................................................................... 24 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HỌC SINH DÂN TỘC BỎ HỌC VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG HỌC SINH DÂN TỘC BỎ HỌC Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN LÂM BÌNH, TỈNH TUYÊN QUANG ... 25 2.1. Khái quát về tình hình tự nhiên, kinh tế, văn hóa- xã hội huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang ................................................................................. 25 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ............................................................................. 25 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, văn hóa- xã hội .................................................... 25 2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục ............................................................ 26 2.1.4. Các yếu tố vùng miền ảnh hƣởng đến sự phát triển giáo dục .......... 27 2.2. Thực trạng học sinh dân tộc bỏ học ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang .................................................................................. 29 2.2.1. Tình hình học sinh bỏ học trên phạm vi toàn quốc .......................... 29 2.2.3. Tình hình học sinh dân tộc THPT huyện Lâm Bình bỏ học............ 31 2.3. Các nguyên nhân bỏ học ......................................................................... 32 2.3.1. Các nguyên nhân bỏ học theo đánh giá của Bộ Giáo dục&Đào tạo ...... 32 2.3.2.Nguyên nhân học sinh THPT bỏ học trên địa bàn huyện Lâm Bình ...... 34 2.4. Thực trạng về các biện pháp quản lý của hiệu trƣởng ............................ 40 2.4.1. Đặc điểm chung của các trƣờng THPT Huyện Lâm Bình ............... 40 2.4.2. Thực trạng về công tác quản lý của nhà trƣờng nhằm khắc phục tình trạng học sinh bỏ học ................................................................. 41 2.5. Đánh giá thực trạng biện pháp quản lý của các trƣờng nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học tại huyện Lâm Bình ..................................... 56 Tiểu kết chƣơng 2........................................................................................... 61 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG HỌC SINH DÂN TỘC BỎ HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN LÂM BÌNH TỈNH TUYÊN QUANG ........................................................................... 62 3.1. Định hƣớng cho việc đề xuất các biện pháp quản lý .............................. 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.1.1. Định hƣớng chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội, giáo dục đào tạo của Đảng và nhà nƣớc ta ................................................................... 62 3.1.2. Giải pháp phát triển giáo dục vùng núi, vùng dân tộc từ năm 2008-2020 của Bộ GD-ĐT ................................................................ 62 3.1.3. Quan điểm chỉ đạo phát triển Giáo dục THPT của tỉnh Tuyên Quang .... 63 3.1.4. Căn cứ vào kết quả thu đƣợc qua nghiên cứu thực trạng quản lý ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học .................................................................... 64 3.1.5. Mục tiêu ............................................................................................ 64 3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang ................. 65 3.2.1. Nhóm các biện pháp quản lý nhằm nâng cao phẩm chất, năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên nhà trƣờng ...................... 65 3.2.2. Nhóm các biện pháp quản lý của hiệu trƣởng nhằm giúp đỡ học sinh diện yếu kém, chán học, cá biệt, hoàn cảnh khó khăn và có trở ngại trong học tập ........................................................................ 76 3.2.3. Nhóm biện pháp quản lý nhằm tăng cƣờng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, cảnh quan sƣ phạm, xây dựng môi trƣờng thân thiện ........... 77 3.2.4. Nhóm các biện pháp quản lý của hiệu trƣởng nhằm phối hợp chặt chẽ và có hiệu quả giữa nhà trƣờng, gia đình và cộng đồng xã hội ................................................................................................. 82 3.3. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .... 84 3.3.1. Mục đích: Đánh giá mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất..................................................................................... 84 3.3.2. Đối tƣợng khảo sát: Phỏng vấn cán bộ quản lý các trƣờng THPT huyện Lâm Bình, 10 lãnh đạo Đảng và chính quyền địa phƣơng huyện Lâm Bình. ............................................................................. 84 3.3.3. Phƣơng pháp khảo sát ....................................................................... 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.3.4. Kết quả khảo sát................................................................................ 85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 86 1. Kết luận ...................................................................................................... 86 2. Khuyến nghị ............................................................................................... 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 88 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 90 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi http://www.lrc.tnu.edu.vn
KÝ HIỆU VIẾT TẮT BCHTW Ban chấp hành Trung Ƣơng BĐD Ban đại diện CBQL Cán bộ quản lý CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục CNH-HĐH Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá CNXH Chủ nghĩa xã hội CSVC Cơ sở vật chất GD-ĐT Giáo dục - Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh QLNT Quản lý nhà trƣờng QLTH Quản lý trƣờng học THCN Trung học chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số liệu học sinh dân tộc THPT huyện Lâm Bình bỏ học năm học 2012-2013 ............................................................................... 31 Bảng 2.2. Số liệu học sinh dân tộc THPT huyện Lâm Bình bỏ học năm học 2013-2014...................................................................................... 31 Bảng 2.3. Thành phần, nghề nghiệp gia đình của học sinh bỏ học ................... 34 Bảng 2.4. Hoàn cảnh kinh tế gia đình của học sinh bỏ học .............................. 34 Bảng 2.5. Xếp loại học lực của học sinh bỏ học ............................................... 35 Bảng 2.6. Xếp loại hạnh kiểm của học sinh bỏ học .......................................... 35 Bảng 2.7. Thống kê số học sinh bỏ học theo các nhóm nguyên nhân............... 37 Bảng 2.8. Nhận thức của cán bộ quản lý về tầm quan trọng các biện pháp nhằm khắc phục tình trạng học sinh bỏ học .................................. 41 Bảng 2.9. Đánh giá công tác quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh bỏ học ở các trƣờng ............................................................................ 42 Bảng 2.10. Đánh giá thực trạng quản lý xây dựng môi trƣờng sƣ phạm, nề nếp kích thích học sinh quan tâm học tập ..................................... 44 Bảng 2.11. Đánh giá thực trạng biện pháp quản lý, bồi dƣỡng, sử dụng đội ngũ giáo viên ................................................................................. 44 Bảng 2.12. Đánh giá biện pháp tổ chức dạy phụ đạo cho học sinh ................... 46 Bảng 2.13. Đánh giá biện pháp quản lý việc học tập của học sinh .................. 47 Bảng 2.14. Đánh giá biện pháp quản lý phối hợp giữa gia đình nhà trƣờng xã hội ................................................................................. 48 Bảng 2.15. Nguyên nhân ảnh hƣởng đến hiệu quả quản lý phối hợp các lực lƣợng giáo dục ............................................................................... 49 Bảng 2.16. Đánh giá biện pháp quản lý chặt chẽ nhằm duy trì sĩ số học sinh .. 51 Bảng 2.17. Cán bộ quản lý nhà trƣờng đánh giá về việc chỉ đạo và chất lƣợng công tác GVCN ................................................................... 52 Bảng 2.18. Tìm hiểu về nhận thức của giáo viên trƣờng THPT ....................... 53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv http://www.lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.19. Giáo viên đánh giá về việc chỉ đạo, chất lƣợng công tác GVCN ... 54 Bảng 2.20. Đánh giá việc thực hiện nội dung công tác GVCN ........................ 55 Bảng 2.21. Đánh giá về mối quan hệ giữa GVCN với học sinh và gia đình học sinh.. 56 Bảng 3.1. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................... 85 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Năm học 2014- 2015 nền giáo dục của nƣớc ta đứng trƣớc những thay đổi và thách thức hết sức lơn lao, là năm học thứ 2 thực hiện nghị quyết 29 về đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục việt nam, trong những năm học vừa qua chúng ta đã đạt đƣợc những thành tựu hết sức quan trong trong sự nghiệp trồng ngƣời đặc biệt đƣợc sự đầu tƣ quan tâm về mặt cơ sở vật chất, về mặt tài chính xây dựng cơ sở hạ tầng, các chính sách ƣu đãi cho học sinh… Mặc dù vậy chất lƣợng dạy và học việc theo học của học sinh giữa các vùng miền vẫn còn có sự chênh lệch rất lớn giữa miền suôi và miền núi, học sinh dân tộc thiểu số ở miền núi tỷ lệ bỏ học vẫn còn khá cao, vấn đề học sinh bỏ học vì nhiều lý do là vấn đề mà các nhà trƣờng, ngành giáo dục đặc biệt quan tâm, phải tìm ra nguyên nhân và hƣớng giảo quyết dứt điểm góp phần nâng cao tri thức phất triển kinh tế đất nƣớc bền vững. Sự nghiệp giáo dục và đào tạo của chúng ta đã đạt đƣợc nhiều thành tựu to lớn. Quy mô giáo dục đƣợc duy trì và ngày càng phát triển, nhƣng chƣa thật cân đối đồng đều giữa các địa phƣơng. Một trong những vấn đề mà ngành giáo dục phải quan tâm tìm hiểu nguyên nhân thấu đáo và tìm giải pháp hữu hiệu để khắc phục hiện nay là hạn chế tình trạng bỏ học của học sinh đặc biệt là học sinh dân tộc ở những vùng miền khó khăn. Lâm Bình là một huyện vùng cao Tuyên Quang với dân số 29.459 ngƣời dân trong đó trên 60% ngƣời dân tộc Tày, còn lại chủ yếu là dân tộc Dao, Mông, Pà Thẻn. Đƣợc sự quan tâm đầu tƣ tích cực của Đảng và nhà nƣớc Lâm bình đƣợc hƣởng chế độ huyện nghèo theo chƣơng trình 30a của Chính phủ. Mạng lƣới trƣờng lớp đã đƣợc phát triển đều khắp trong cộng đồng dân cƣ, cơ sở vật chất trƣờng học cũng nhƣ hạ tầng đƣợc tăng cƣờng, đội ngũ giáo viên đƣợc bổ sung. Tuy vậy so với mặt bằng Kinh tế -Xã hội chung của cả nƣớc Lâm Bình vẫn là một huyện nghèo, trình độ dân trí thấp. Giao thông đi lại còn nhiều khó khăn, chất lƣợng giáo dục mặc dù đã có nhiều Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN1 http://www.lrc.tnu.edu.vn
chuyển biến tiến bộ nhƣ: quy mô giáo dục đƣợc duy trì và phát triển nhƣng vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế chƣa thật sự cân đối giữa các vùng trong huyện. Đặc biệt là tình trạng học sinh dân tộc bỏ học ngày càng nhiều ở các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Lâm Bình. Theo thông kê của các trƣờng THPT huyện Lâm Bình - tỉnh Tuyên Quang hàng năm tỷ lệ bỏ học ở nơi này trên 5 % (Nếu tính cả số liệu học sinh bỏ học trong hè). Vậy thực trạng, nguyên nhân và giải pháp khắc phục vấn đề này nhƣ thế nào? Trong thời gian qua các trƣờng THPT trong huyện đặc đã bỏ nhiều công sức, thời gian và hết sức vất vả tìm những giải pháp để khắc phục tình trạng bỏ học nhƣng kết quả đạt đƣợc còn hạn chế và chƣa bền vững. Từ những vấn đề đã nêu trên chúng tôi thực hiện đề tài: "Biện pháp Quản lý khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học tại các trường THPT huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang " là cần thiết cả về lý luận và thực tiễn. Về lý luận: Đề tài đóng góp lý luận nghiệp vụ quản lý của các nhà trƣờng trong điều kiện quản lý có nhiều khó khăn, kinh tế xã hội, dân trí còn thấp. Về thực tiễn: Đề tài mang lại thông tin mới về tình hình bỏ học ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình, các nguyên nhân tác động, tìm ra nguyên nhân chủ yếu và những biện pháp tích cực cũng nhƣ các yếu kém đang tồn tại và tìm ra giải pháp tối ƣu để khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học trong các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Lâm Bình 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hoá các vấn đề lý luận và nghiên cứu đánh giá thực trạng học sinh dân tộc bỏ học ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang. Đề tài tìm hiểu các nguyên nhân học sinh bỏ học, học sinh dân tộc bỏ học tại các trƣờng THPT huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang. Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học trong các trƣờng THPT huyện Lâm Bình góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục đào tạo. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN2 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Có những khuyến nghị phù hợp đối với các cấp chính quyền, các cấp quản lý giáo dục, các tổ chức ban ngành liên quan nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học trên địa bàn huyện Lâm Bình . 3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hiện tƣợng bỏ học của học sinh dân tộc trong ba trƣờng THPT thuộc địa bàn vùng khó huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang đó là các trƣờng THPT Thƣợng Lâm, THPT Lâm Bình, THPT Na Hang. Biện pháp quản lý của nhà trƣờng nhằm khắc phục tình trạng học sinh bỏ học thuộc ba trƣờng nêu trên. 3.2. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý học sinh bỏ học của nhà trƣờng. 3.3. Đối tượng khảo sát Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh 3 trƣờng THPT trên địa bàn huyện Lâm Bình. Lãnh đạo chính quyền địa phƣơng, trƣởng bản, phụ huynh học sinh trên địa bàn Huyện Lâm Bình. 4. Giả thuyết khoa học của đề tài Nếu khảo sát và đánh giá đúng thực trạng biện pháp quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học trong các trƣờng THPT huyện Lâm Bình và đề xuất đƣợc các biện pháp đồng bộ phù hợp với đặc điểm vùng miền thì sẽ hạn chế tình trạng học sinh bỏ học với tỷ lệ lớn nhƣ hiện nay. Góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục Huyện lâm Bình tỉnh Tuyên Quang, huyện theo chƣơng trình 30a của chính phủ. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề học sinh bỏ học và công tác quản lý đối với vấn đề này. 5.2 Khảo sát thực trạng bỏ học, các nguyên nhân tác động, những biện pháp nhằm khắc phục tình trạng bỏ học của học sinh dân tộc ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN3 http://www.lrc.tnu.edu.vn
5.3 Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm khắc phục đƣợc tình trạng học sinh bỏ học của học sinh các trƣờng THPT huyện Lâm Bình 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu tình trạng học sinh dân tộc bỏ học ở ba trƣờng THPT huyện Lâm Bình. Đề tài chỉ khảo sát ba trƣờng THPT Huyện Lâm Bình đó là các trƣờng hiện tƣợng học sinh bỏ học cao gồm: THPT Thƣợng Lâm, THPT Lâm Bình , THPT Na Hang 7. Các phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích và tổng hợp các tài liệu về quản lý giáo dục, quản lý trƣờng học, hiện tƣợng học sinh bỏ học, đánh giá kết quả thu đƣợc 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra phiếu Địa bàn điều tra: Ba trƣờng THPT huyện Lâm Bình đã nêu trên Đối tƣợng điều tra - Phiếu hỏi ý kiến cán bộ quản lý - Phiếu hỏi ý kiến giáo viên. - Phiếu hỏi ý kiến học sinh đang học. - Phiếu hỏi ý kiến phụ huynh có con đang học. - Phiếu hỏi ý kiến các lãnh đạo chính quyền địa phƣơng, các tổ chức đoàn thể, già làng trƣởng bản. 7.2.2 Phương pháp phỏng vấn - Phƣơng pháp quan sát - Phƣơng pháp chuyên gia - Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN4 http://www.lrc.tnu.edu.vn
7.3. Phương pháp thống kê toán học 8. Dự kiến điểm mới của đề tài - Hiện tại có một số các nghiên cứu về tình hình bỏ học, tuy nhiên chƣa có nghiên cứu nào đề cập sâu về tình hình bỏ học của học sinh dân tộc ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình. - Nghiên cứu vấn đề trên địa bàn huyện Lâm Bình nơi có tỷ lệ học sinh dân tộc bỏ học cao và chƣa có đề tài nghiên cứu khoa học phù hợp với đặc điểm vùng miền và tập quán ngƣời dân tộc Tày, Dao, H.Mông chiếm tỷ lệ lớn trên địa bàn và có nguy cơ bỏ học cao. - Kết hợp giữa tổng kết kinh nghiệm cũng nhƣ đề xuất những biện pháp quản lí mới nhằm khắc phục có hiệu quả tình trạng học sinh bỏ học trên địa bàn. - So sánh đối chiếu phân tích độ phù hợp vùng miền của các biện pháp quản lí đã đƣợc đề nghị trong các nghiên cứu trƣớc đây về vấn đề này. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục. Nội dung chính của luận văn đƣợc chia là 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài. Chương 2: Thực trạng học sinh dân tộc bỏ học và biện pháp quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình tỉnh tuyên Quang. Chương 3: Biện pháp quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh dân tộc bỏ học ở các trƣờng THPT huyện Lâm Bình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN5 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề Nghiên cứu một số biện pháp quản lý nhằm khắc phục tình trạng học sinh bỏ học đặc biệt là học sinh vùng khó trên địa bàn huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang đang là cấp bách. Để nâng cao chất lƣợng giáo dục vùng khó đặc biệt là khắc phục tình trạng học sinh bỏ học “Tiêu cực” trƣớc hết đòi hỏi chính hệ thống quản lý làm thế nào để tạo ra nội lực ở chính tổ chức mình cần có một hệ thống giải pháp nào để quản lý giáo dục có hiệu quả hơn, cùng với nguồn lực nhƣ hiện nay mà làm giáo dục tốt hơn. Đó là vấn đề đặt ra hết sức bức xúc. Tình trạng học sinh bỏ học ở Việt Nam đã có nhiều tác giả nghiên cứu nhƣ: - Nguyễn Hữu Chuỳ, Vấn đề lƣu ban, bỏ học xét từ bình diện tâm lý xã hội. NCGD số 7/92 - Võ Thị Minh Chí, Tâm lý học thần kinh và một số hƣớng giải quyết vấn đề học sinh kém. TTKHGD, số 43/94 - Hoàng Ngọc Di, Những nguyên nhân của hiện tƣợng bỏ học, tạp chí khoa học giáo dục số 3, Hà Nội 1964. - Đặng Thành Hƣng, Lƣu ban, bỏ học: bản chất, nguyên nhân và hƣớng ngăn ngừa khắc phục. NCGD số 7/92 - Trần Kiểm, Trẻ em bỏ học và trách nhiệm của các bậc cha mẹ. TTKHGD số 43/94 - Cách tiếp cận trong việc mô tả xác định nguyên nhân bỏ học. NCGD số 5/93 Qua các đề tài nghiên cứu trên chúng tôi nhận thấy các công trình đã đề cập sâu nhiều về vấn đề lý luận liên quan đến tình trạng bỏ học nhƣ bản chất của tình trạng bỏ học, tác động, hậu quả của bỏ học đến chiến lƣợc phát triển của nguồn nhân lực tuy nhiên các nghiên cứu trên chƣa khai thác sâu khía cạnh quản lý của ngành giáo dục, nhất là đối với trƣờng THPT và vai trò vị trí trách nhiệm của nhà Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN6 http://www.lrc.tnu.edu.vn
trƣờng hết sức quan trọng trong việc khắc phục tình trạng học sinh bỏ học. Các giải pháp đề nghị còn bao quát chƣa cụ thể hoá cho các trƣờng THPT. Các đề tài nghiên cứu của Sở Giáo dục & Đào tạo Tuyên Quang, chƣa có công cụ khảo sát phân tích khoa học còn mang tính chủ quan, nội dung bao quát chƣa phân tích đánh giá cụ thể theo vùng miền, chƣa đi sâu đề cập cụ thể đến biện pháp khắc phục tình trạng học sinh bỏ học của Hiệu trƣởng trong các trƣờng THPT vùng khó huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang. Muốn khắc phục tình trạng bỏ học trong các trƣờng THPT huyện Lâm Bình có hiệu quả cần phải quan tâm nghiên cứu, đánh giá thực trạng cũng nhƣ biện pháp một cách khoa học khách quan để có những giải pháp thoả đáng, đồng bộ nhằm duy trì sĩ số học sinh góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục vùng khó. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý Có nhiều cách tiếp cận khái niệm quản lý. Sau đây là một số cách tiếp cận: Tiếp cận trên phƣơng diện hoạt động của tổ chức, tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: “Quản lí là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lí đến tập thể những ngƣời lao động nói chung là khách thể quản lí nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến” [27, tr.24]. Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì: “Quản lí là tác động có định hƣớng, có chủ đích của chủ thể quản lí (ngƣời quản lí) đến khách thể quản lí (ngƣời bị quản lí) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt đƣợc mục đích của tổ chức” [6, tr.1]. Tác giả Nguyễn Minh Đạo định nghĩa: “Quản lí là tác động liên tục có tổ chức, có định hƣớng của chủ thể quản lí (ngƣời quản lí hay tổ chức quản lí) lên khách thể (đối tƣợng quản lí) về mặt chính trị, văn hoá xã hội, kinh tế… bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phƣơng pháp và biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trƣờng và điều kiện cho sự phát triển của đối tƣợng” [12, tr.7]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN7 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Dựa vào “điều khiển học”, tác giả “Đại bách khoa toàn thƣ Liên Xô” định nghĩa: “Quản lí - đó là chức năng của những hệ thống có tổ chức với bản chất khác nhau (sinh vật, xã hội, kĩ thuật) nó bảo toàn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động, thực hiện những chƣơng trình, mục đích hoạt động” [23, tr.5]. Dù có nhiều cách định nghĩa khác nhau, song có thể hiểu: quản lí là cách thức tổ chức - điều khiển (cách thức tác động) của chủ thể quản lí đến khách thể quản lí nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu mà tổ chức đã đề ra. 1.2.2. Chức năng quản lý Chức năng quản lý là một hoạt động cơ bản mà thông qua đó chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm thực hiện các mục tiêu xác định. Chức năng quản lý chiếm giữ vị trí then chốt, nó gắn liền với nội dung của hoạt động điều hành ở mọi cấp. - Chức năng kế hoạch hoá Để phản ánh bản chất của khái niệm chức năng kế hoạch hoá, chúng ta có thể định nghĩa nhƣ sau: chức năng kế hoạch hoá là quá trình xác định mục tiêu và quyết định những biện pháp tốt nhất để thực hiện mục tiêu đó. Nhƣ vậy, thực chất của kế hoạch hoá là đƣa toàn bộ những hoạt động vào công tác kế hoạch hoá, với mục đích, biện pháp rõ ràng, bƣớc đi cụ thể và ấn định tƣờng minh các điều kiện cung ứng cho việc thực hiện mục tiêu. Trong QLGD, quản lý nhà trƣờng, kế hoạch hoá là một chức năng quan trọng vì trên cơ sở phân tích các thông tin quản lý, căn cứ vào những tiềm năng đã có và những khả năng sẽ có mà xác định rõ hệ thống mục tiêu, nội dung hoạt động, các biện pháp cần thiết để chỉ rõ trạng thái mong muốn của nhà trƣờng khi kết thúc các hoạt động. Kế hoạch hoá có vai trò to lớn nhƣ vậy bởi bản thân nó có những chức năng cơ bản cụ thể sau: Chức năng chẩn đoán: Chức năng dự báo: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN8 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chức năng tổ chức Chức năng chỉ đạo Chức năng kiểm tra Tóm lại: Sự phân công và chuyên môn hoá trong hoạt động quản lý đã hình thành nên các chức năng quản lý, đó là chức năng kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Các chức năng này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau nhƣ minh hoạ ở sơ đồ dƣới đây: Sơ đồ chức năng quản lý Lập kế hoạch Kiểm tra Thông tin Tổ chức Chỉ đạo 1.2.3. Các nguyên tắc quản lý Trong việc quản lý các tổ chức (Kinh tế - Chính trị - Văn hoá, Giáo dục...) mà yếu tố chủ yếu là con ngƣời, các nhà lãnh đạo, các nhà quản lý thƣờng vận dụng các nguyên tắc sau: - Nguyên tắc đảm bảo tính Đảng: Đảng cộng sản Việt Nam là Đảng lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối vì thế trong quản lý chúng ta phải thƣờng xuyên bám sát vào các Chỉ thị, Nghị quyết, các chủ trƣơng, đƣờng lối chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nƣớc. - Nguyên tắc tập trung dân chủ: Đây là nguyên tắc quan trọng đảm bảo sự thành công trong công tác quản lý. Tạo khả năng quản lý một cách khoa học, có sự kết hợp chặt chẽ của cơ quan quyền lực với sức mạnh sáng tạo của quảng đại quần chúng trong việc thực hiện mục tiêu quản lý. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN9 http://www.lrc.tnu.edu.vn