Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang, đề tài tiến hành đề xuất một số biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐỖ ANH DƯƠNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH TUYÊN QUANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐỖ ANH DƯƠNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH TUYÊN QUANG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nông Khánh Bằng THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Thái Nguyên, ngày 19 tháng 7 năm 2018 Học viên thực hiện Đỗ Anh Dương i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nhận và triển khai nghiên cứu đề tài, hoàn thành luận văn, em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các thầy cô khoa Tâm lý - Giáo dục đã tham gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành Quản lí giáo dục khoá 24A. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nông Khánh Bằng đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Tuyên Quang; Các đồng chí lãnh đạo Phòng GDĐT các huyện, thành phố; Các đồng chí trong ban giám hiệu các trường tiểu học trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang đã tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn. Xin cảm ơn, bạn bè, những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn của mình. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu song luận văn chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Em mong tiếp tục nhận được ý kiến góp ý của các thầy cô giáo cùng các đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC ........................................................ 5 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 5 1.1.1. Những nghiên cứu và kinh nghiệm của nước ngoài .......................................... 5 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ........................................................................ 8 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ...................................................................... 11 1.2.1. Khái niệm chương trình, chương trình nhà trường, phát triển chương trình nhà trường ............................................................................................... 11 1.2.2. Khái niệm năng lực, năng lực phát triển chương trình nhà trường.................. 14 1.2.3. Khái niệm bồi dưỡng, Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường ............................................................................................................... 16 1.2.4. Khái niệm hiệu trưởng ..................................................................................... 17 1.3. Trường tiểu học và yêu cầu về năng lực, phẩm chất đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học ........................................................................................... 18 1.3.1. Trường tiểu học ................................................................................................ 18 1.3.2. Yêu cầu về phẩm chất và năng lực của đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học ....... 21 iii
1.4. Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học ............................................................................... 21 1.4.1. Mục tiêu của việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học ................................................. 23 1.4.2. Nguyên tắc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường ............... 23 1.4.3. Nội dung bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học .............................................................. 24 1.4.4. Quy trình phát triển Chương trình giáo dục nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học.............................................................................. 27 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến bội dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ hiệu trưởng các trường Tiểu học ............................... 30 1.5.1. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 30 1.5.2. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 31 Chương 2. THỰC TRẠNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH TUYÊN QUANG .................................. 33 2.1. Khái quát vê tình hình phát triển kinh tê, văn hóa - xã hội và giáo dục của tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 33 2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - chính trị - xã hội tỉnh Tuyên Quang ............. 33 2.1.2. Khái quát về giáo dục tiểu học tỉnh Tuyên Quang ........................................... 34 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang .................................................................................................... 35 2.3. Thực trạng chương trình sách giáo khoa hiện hành ......................................... 36 2.4. Thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ......................... 37 2.4.1. Thực trạng về việc tham gia các chương trình bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ...................................................................................... 37 2.4.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang về bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường .................................................................................. 38 iv
2.4.3. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ....... 43 2.4.4. Thực trạng quy trình bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ....... 45 2.4.5. Thực trạng kết quả của công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang .................................................................................................... 56 2.4.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ...................................................................................... 59 2.5. Đánh giá chung về thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang .... 61 2.5.1. Mặt mạnh .......................................................................................................... 61 2.5.2. Hạn chế ............................................................................................................. 63 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 64 Chương 3. BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH TUYÊN QUANG .................................... 65 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 65 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................................. 65 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 65 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 65 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .................................................................... 66 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả................................................................... 66 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng .......................................... 66 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức Hiệu trưởng các trường Tiểu học về tầm quan trọng của việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường ...... 66 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình giáo dục nhà trường ................................................................................. 69 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức Hội thảo lựa chọn, quyết định phương án bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ................................................................. 71 v
3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường kiểm tra, giám sát quy trình phát triển chương trình cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học ........................................ 74 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương ...................... 81 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 84 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tình khả thi của các biện pháp ........................ 85 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................... 85 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ................................................................................... 85 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ..................................................................................... 85 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm .............................................................................. 85 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................... 85 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 89 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 90 1. Kết luận ................................................................................................................... 90 2. Kiến nghị................................................................................................................. 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 93 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CNXH : Chủ nghĩa xã hội GD : Giáo dục GDPT : Giáo dục phổ thông GV : Giáo viên HS : Học sinh TH : Tiểu học THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang về khái niệm bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình Nhà trường ................................................................ 39 Bảng 2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang về mục tiêu bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình Nhà trường ................................................................ 41 Bảng 2.3. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang .... 43 Bảng 2.4. Quy trình bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ................. 46 Bảng 2.5. Khảo sát, đánh giá nhu cầu của học sinh và nhu cầu của xã hội về năng lực phát triển chương trình nhà trường Tiểu học tại tỉnh Tuyên Quang ....... 48 Bảng 2.6. Thực trạng xác định mục đích, mục tiêu bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang .................................................................... 50 Bảng 2.7. Bồi dưỡng năng lực rà soát, sắp xếp, thiết kế lại chương trình nhà trường..... 51 Bảng 2.8. Thực trạng thực thi bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang .. 52 Bảng 2.9. Thực trạng đánh giá công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang .... 54 Bảng 2.10. Thực trạng kết quả của công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ............................................................................. 57 Bảng 2.11. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang ......................................................... 60 Bảng 3.1. Khảo sát tính cấn thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......... 86 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giai đoạn đẩy mạnh Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, nguồn lực con người Việt Nam càng trở nên có ý nghĩa quan trọng, quyết định sự thành công của công cuộc phát triển đất nước. Giáo dục, đặc biệt giáo dục tiểu học ngày càng có vai trò và nhiệm vụ quan trọng trong việc tạo nền tảng nhằm xây dựng một thế hệ người Việt Nam mới, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học,... Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất, người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ; người dạy, dạy chữ, dạy nghề. Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề,... Đa dạng hóa nội dung, tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu của các bậc học, các chương trình giáo dục, đào tạo và nhu cầu học tập suốt đời của mọi người,...’’ [1]. Muốn phát triển chương trình nhà trường ngay từ bậc học tiểu học, đòi hỏi phải thực hiện tốt công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho Hiệu trưởng các trường Tiểu học. Người Hiệu trưởng có năng lực chuyên môn tốt sẽ góp phần xác định mục tiêu giáo dục theo từng giai đoạn, từng bước làm chủ những phương pháp tiếp cận mới nhất, đẩy mạnh xây dựng và thực hiện các chính sách đảm bảo chất lượng toàn diện chương trình nhà trường. Thực hiện Kế hoạch số 44/KH-UBND ngày 09/8/2014 của UBND tỉnh Tuyên Quang về thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo được nêu rõ một trong các nhiệm vụ và giải pháp cần thiết là “Thực hiện đổi mới chương trình nội dung giáo dục theo sự chỉ đạo của Bộ GDĐT phù hợp với thực tiễn của tỉnh Tuyên Quang; đổi mới nội dung theo hướng tinh giản,cơ bản hiện đại, giảm tính hàn lâm, tăng tính thực hành và vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn”... Các trường tiểu học tỉnh Tuyên Quang trong toàn tỉnh thực hiện thống nhất 01 bộ phân phối chương trình chung. Tuy nhiên, khi áp dụng thống nhất 01 bộ phân phối chương trình như trên tại một số trường thấy còn có bất cập chưa thật phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện cụ thể của từng trường đặc biệt là các trường ở khu vực trung tâm với các trường ở khu vực vùng sâu, xa. Hơn nữa không phát huy được quyền tự chủ, 1
tính sáng tạo của cán bộ, giáo viên trong các nhà trường trong việc thiết kế chương trình dạy học và hoạt động giáo dục. Vì vây cần thiết phải thực hiện phát triển chương trình giáo dục nhà trường để phù hợp với thực tiễn của nhà trường và điều kiện kinh tế xã hội của địa phương. Vì vậy, để nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác phát triển chương trình nhà trường thì việc thực hiện đề tài “Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang” là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn cao. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang, đề tài tiến hành đề xuất một số biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học. - Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng đào tạo phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, nhiều khâu quan trọng trong quá trình đào tạo, một trong các yếu tố quan trọng đó là chương trình đào tạo. Thực tế hiện nay công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang vẫn thực hiện theo chương trình đào tạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo nên vẫn còn bộc lộ nhiều tồn tại, bất cập, hạn chế và chưa đạt được hiệu quả cao. Vì vậy nếu nghiên cứu, đề xuất được biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học, phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương từng vùng miền, đáp ứng yêu cầu của học sinh và địa phương thì sẽ nâng cao chất lượng giáo dục ở trường tiểu học tỉnh Tuyên Quang. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận về bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học. - Khảo sát thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. 2
- Đề xuất các biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài đi sâu nghiên cứu bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho Hiệu trưởng các trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang của Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp hệ thống hóa các tài liệu khoa học, các văn bản liên quan đến quản lý phát triển chương trình giáo dục để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp phỏng vấn Trao đổi, trò chuyện với cán bộ quản lí Sở Giáo dục, phòng Giáo dục và Hiệu trưởng các trường Tiểu học tham gia công tác tổ chức, thực hiện bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang nhằm tìm hiểu nhận thức, thái độ và cách thức tổ chức, quy trình xây dựng và phát triển chương trình đào tạo, công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng... qua đó nắm bắt thực trạng cũng như đề xuất các biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. 7.2.2. Phương pháp điều tra (điều tra phỏng vấn, điều tra qua phiếu, bảng hỏi) Điều tra bằng bảng hỏi nhằm thu thập những thông tin về các hoạt động quản lý của cán bộ quản lí trực thuộc Sở Giáo dục, phòng giáo dục, và hiệu trưởng các trường tiểu học khi thực hiện bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. Đồng thời biết được các cách thức, quy trình áp dụng trong công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. 7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Nghiên cứu các báo cáo về việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. Nghiên cứu về nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, quy trình, cách kiểm tra đánh giá kết quả, cách xây dựng, phát triển và thực hiện áp dụng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học... để bổ sung, hoàn thiện thông tin về các vấn đề đã điều tra. 3
7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Trao đổi với các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm nhằm tiếp thu ý kiến của họ về tính cần thiết, tầm quan trọng và tính khả thi của các biện pháp đề xuất để có những kết luận chính xác và định hướng vận dụng các biện pháp đó vào trong thực tiễn. 7.2.5. Phương pháp dự báo Dựa trên kết quả điều tra cũng như trao đổi, trò chuyện với cán bộ quản lý trực thuộc Sở Giáo dục, phòng Giáo dục và Hiệu trưởng một số trường Tiểu học; chúng tôi đưa ra những nhận định, dự báo về việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tại tỉnh, từ đó đề xuất các biện pháp để nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. 7.2.6. Phương pháp sử dụng toán thống kê Để có những nhận xét khách quan về kết quả nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng phương pháp thống kê toán học để tìm hiểu thực trạng phát triển chương trình đào tạo ngành Công nghệ chế tạo máy. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học. Chương 2: Thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. Chương 3: Biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu và kinh nghiệm của nước ngoài 1.1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển chương trình Vấn đề phát triển chương trình nhà trường (school-based curriculum development) đã được tiến hành ở Mĩ, Canada, Anh, Israel, Australia, New Zealand… (từ những năm 90 của thế kỉ XX) và ở Hồng Kông, Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan… (từ năm 2000). Phát triển chương trình nhà trường một mặt nhằm thực hiện sự phân cấp trong phát triển chương trình giáo dục và tăng cường tính dân chủ trong quản lí hệ thống giáo dục; mặt khác tạo điều kiện để các nhà trường, trên cơ sở phân tích chương trình giáo dục quốc gia, hoạch định, thiết kế các chương trình, kế hoạch dạy học cụ thể, phù hợp với riêng mình, nâng cao trách nhiệm của nhà trường đối với nhu cầu và lợi ích của giáo dục nói chung, với GV và HS của mình nói riêng. Có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả trên thế giới về phát triển chương trình nhà trường và các vấn đề liên quan. Index đã có 350 (trong đó có 29 luận án tiến sĩ) bài viết về phát triển chương trình nhà trường. Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu đến từ Hoa kì, Canada, Vương quốc Anh, Israel. Cuối thập niên 80 đầu thập niên 90 ở New Zealand cũng xuất hiện một số chuyên khảo, báo cáo tổng kết đề tài khoa học, bài báo về phát triển chương trình nhà trường. (Ramsey et al., 1995; Ramsey, Hawk, Harold, Mariot, và Posskin.1993). Ở New Zealand các công trình về phát triển chương trình nhà trường ít hơn, bao gồm một vài chuyên khảo, bài báo, báo cáo tổng kết đề tài khoa học… nhờ có 2 dự án lớn về phát triển chương trình nhà trường cuối những năm 80 đầu những năm 90 (Ramsey và cộng sự 1995. Ramsey, Hawk, Harold, Marriot và Posskit, 1993). 10 năm gần đây số công trình viết về phát triển chương trình nhà trường tăng không đáng kể. Tuy nhiên từ năm 2000 nhiều công trình được thấy ở Hong Kong, Trung quốc, Nhật, Đài Loan. Các công trình này tập trung giải quyết một số vấn đề lí luận liên quan đế phát triển chương trình nhà trường, như định nghĩa chương trình nhà trường, các nguyên tắc, luận cứ, vai trò của nhà nước, nhà trường trong đó có nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong phát triển chương trình nhà trường. Nhiều công trình đề cập tới vai trò của cộng 5
đồng, trong đó có vai trò của cha mẹ học sinh, của các bên liên quan (steakholder), các chuyên gia trong phát triển chương trình nhà trường. 1.1.1.2. Những kinh nghiệm của các nước trên thế giới về phát triển chương trình Ở Hàn Quốc, trong vòng 42 năm từ 1955 đến 1997 các nhà giáo dục của Hàn Quốc đã nghiên cứu, thay đổi 7 lần chương trình giáo dục quốc gia. Chương trình quốc gia lần thứ 7 được công bố vào ngày 30/12/1997, năm 2007 chương trình giáo dục phổ thông của hàn Quốc lại đã thay đổi và hiện đang chuẩn bị xây dựng lại chương trình mới (chỉ tập trung ở bậc trung học phổ thông) gọi là chương trình 2009. Mỗi lần thay đổi chương trình ở mỗ cấp học có một mục tiêu khác nhau như Mục tiêu của bậc THPT nhằm khuyến khích học sinh có những kỹ năng khác nhau cần thiết cho tương lai và với tính cách của một công dân toàn cầu. Ở Malaysia Giáo dục phổ thông Malaysia luôn được phát triển, lịch sử phát triển chương trình giáo dục phổ thông ở Malaysia trải qua 07 lần thay đổi, lần thứ 7 vào giai đoạn 2010-2012 là xây dựng và thử nghiệm chương trình phổ thông mới. Chương trình giáo dục phổ thông của Malaysia đặt ra 4 nhóm mục tiêu cơ bản là: Người học phát triển cân bằng về trí tuệ, tinh thần và tình cảm; có trách nhiệm công dân, có hiểu biết và có thể tham gia vào cuộc chơi toàn cầu. Cả 4 nhóm mục tiêu này đều được xây dựng dựa trên cơ sở của các thành tố: Triết lý giáo dục quốc gia, chính sách giáo dục quốc gia, tầm nhìn giáo dục 2020, kế hoạch dài hạn Malaysia lần thứ 3, xu thế giáo dục thế giới, các lý thuyết học tập và 4 trụ cột giáo dục của UNESCO. Giáo dục trung học chia thành 2 bậc: Trung học bậc thấp (năm1-3), Trung học bậc cao (năm 4-5) Ở Liên bang Nga Nội dung phát triển chương trình nhà trường theo truyền thống được phân chia thành các lĩnh vực Khoa học xã hội- nhân văn và Khoa học tự nhiên-Toán học. Lĩnh vực Khoa học xã hội- nhân văn bao gồm các môn học: tiếng Nga, tiếng nước ngoài, Văn học, Nghệ thuật, Lịch sử, Địa lý, Xã hội. Lĩnh vực Khoa học tự nhiên-Toán học bao gồm các môn học: Toán học, Tin học, Vật lý, Hóa học, Sinh học. Tổ chức dạy học phân ban ở trung học phổ thông: Từ những năm 1970, Liên bang Nga cho thí điểm và từ những năm 1980 đưa vào chương trình giảng dạy các môn học nâng cao tự chọn bắt buộc, các giáo trình tự chọn ngoại khóa chuyên sâu, cơ sở của giáo dục phân hóa. Có các lớp học thí điểm dạy học một số môn chuyên như Toán, Lý, Hóa, Sinh, Ngoại ngữ. Liên Xô trước đây áp dụng hệ thống giáo dục phổ thông 10 năm gồm 3 cấp Tiểu học: 4 năm, trung học cơ sở: 4 năm, trung học phổ thông hoàn chỉnh: 2 năm. 6
Chương trình học gồm 3 phần: chuẩn quốc gia+ nhà trường lựa chọn+ học sinh tự chọn. Ở Phần Lan Việc đổi mới chương trình nhà trường diễn ra theo chu kì khoảng 10 năm. Chương trình quốc gia đầu tiên vào năm 1970 là chặt chẽ và chi tiết, sau nhiều lần đổi mới, cuộc đổi mới tiếp theo gần đây nhất bắt đầu năm 2000, Chương trình mới được ban hành năm 2004 và triển khai bắt buộc vào 2006. Hiện nay Phần Lan cũng đang chuẩn bị cho đổi mới chương trình giáo dục phổ thông trong tương lai (chẳng hạn đã thành lập nhóm để xem xét sự phân bổ thời lượng như thế nào,...?) Nhìn tổng quát quá trình đổi mới chương trình ở Phần Lan cho thấy quá trình chuyển từ chương trình truyền thống, quản lý tập trung (với chương trình cụ thể) tới chương trình trên cơ sở nhà trường mà nhấn mạnh tới quá trình dạy và học hơn là nhấn mạnh tới nội dung các bộ môn khoa học, tới “Truyền đạt” các nội dung. Tương tự như vậy, việc quản lý giáo dục cũng phát triển có hệ thống từ quản lý tập trung, cứng nhắc sang quản lý địa phương mềm dẻo và trên cơ sở nhà trường. Lý do đáp ứng sự đa dạng giữa các vùng miền, giữa các cá nhân người học; tăng tính tự chủ của nhà trường, giáo viên;... nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Ở Trung Quốc Từ khi thành lập nước (10/1949) đến nay Chương trình giáo dục phổ thông đã trải qua 5 giai đoạn phát triển đó là Giai đoạn đầu thành lập nước đến 1957, Giai đoạn xây dựng toàn diện chủ nghĩa xã hội 1958-1565; Giai đoạn “Đại cách mạng văn hóa” 1966-1976; giai đoạn chấn chỉnh hỗn loạn, xây dựng hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa 1977-1986; giai đoạn cải cách giáo dục theo tinh thần Nghị quyết cải cách thể chế giáo dục của Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc 1986 - nay. Cách tiếp cận phát triển Chương trình giáo dục phổ thông là: (1) Chuyển từ chỗ chú trọng xã hội sang quan tâm đến cả xã hội và cá nhân, (2) Chuyển từ chỗ chỉ chú trọng kết quả sang quan tâm đến cả kết quả và quá trình, (3) Chuyển từ chỗ thiên về kinh nghiệm sang coi trọng cả kinh nghiệm và thể nghiệm. Mỗi chương trình Giáo dục phổ thông đều có mục tiêu và cấu trúc nội dung cụ thể. Chương trình giáo dục trung học sơ cấp bao gồm hai bộ phận: Môn học và hoạt động. Chủ yếu do nhà nước thống nhất xây dựng, tuy nhiên cũng có một phần do địa phương bố trí. Những nghiên cứu và kinh nghiệm về phát triển chương trình giáo dục phổ thông của một số nước nêu trên cho thấy hệ thống phát triển chương trình được thực hiện ở 03 cấp học Tiểu học, Trung học cơ sở, và Trung học phổ thông. Tuy nhiên ở mỗi nước khác nhau thì qui định thời gian dành cho từng cấp học là khác nhau. Chương trình được phân hóa trên cơ sở năng lực học, trên cơ sở hứng thú và định 7
hướng nghề nghiệp tương lai. Mở rộng quyền tự chủ cho các địa phương và trường học trong việc tổ chức và thực hiện chương trình, giảm tính chất “tập quyền” của chương trình. Nhà trường được phép mở rộng các hoạt động hợp lý. Hạn chế tối đa những nội dung không cần thiết, rườm rà và tổ chức các nội dung theo một hệ thống thứ tự bảo đảm sự nguyên vẹn không gián đoạn. Đa dạng hóa nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy để phù hợp với cá tính, năng lực, năng khiếu và hướng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh. Chất lượng chương trình được kiểm định xuyên suốt hệ thống đánh giá chương trình bằng việc áp dụng chuẩn đã xác định. 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước Xuất phát từ quan điểm “Coi con người là động lực trực tiếp của sự phát triển, cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Đất nước ta đang bước vào thời kỳ hội nhập mạnh mẽ và sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực, trong đó giáo dục có vai trò quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của quốc gia. Quyết định số 1215/QĐ-BGDĐT ngày 04/04/2013 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện giai đoạn một (2013-2015) hoàn thiện Đề án “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, đã đề ra mục tiêu và nhiệm vụ: Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trong đó đội ngũ Hiệu trưởng theo hướng chuẩn hoá, nâng cao chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn. Đổi mới công tác quản lý giáo dục và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Trong tài liệu Tổng quan các công trình nghiên cứu về phát triển chương trình nhà trường Nguyễn Đức Chính đã giới thiệu và phân tích một số định nghĩa tiêu biểu của các nhà khoa học trên thế giới về khái niệm này. Tiếp cận vấn đề từ mối liên hệ giữa chương trình giáo dục quốc gia và chương trình giáo dục cơ sở, có thể thấy định nghĩa về chương trình nhà trường do Bộ Giáo dục New Zealand đề xuất là phù hợp hơn cả với nội dung của chuyên đề: “Chương trình nhà trường bao gồm những cách thức nhà trường thực hiện các tuyên bố trong chương trình quốc gia. Chương trình đó có tính đến nhu cầu, ưu tiên, các nguồn lực của địa phương và được thiết kế với sự tham gia của cộng đồng nhà trường (…) Chương trình giáo dục New Zealand đảm bảo sự mềm dẻo, cho phép các trường cùng giáo viên thiết kế chương trình phù hợp với nhu cầu học tập của học sinh mình. Chương trình nhà trường được tổ chức linh hoạt để đáp ứng nhu cầu của mỗi học sinh, phù hợp với cách hiểu mới về các phong 8
cách học khác nhau của học sinh, phù hợp với những thay đổi trong điều kiện kinh tế - xã hội, phù hợp với những yêu cầu và kì vọng của cộng đồng địa phương”. Triển khai các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đối với sự phát triển giáo dục, đã có nhiều tác giả đi sâu nghiên cứu về lý luận quản lý giáo dục và công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trong đó có đội ngũ Hiệu trường, một số công trình nghiên cứu như sau: Luận văn thạc sĩ năm 2012 của Phan Văn Thiết, trường Đại học Vinh: “Một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trong các trường tiểu học ở huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An”. Tác giả tập trung nghiên cứu về cơ sở lý luận về quản lý, nguồn cán bộ quản lý, yêu cầu và phẩm chất của người quản lý, qua đó để phản ánh, đánh giá được thực trạng chất lượng của đội ngũ cán bộ quản lý trong các trường tiểu học ở huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An. Từ đó tác giả đã đưa ra được sáu giải pháp để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý. Tuy nhiên các giải pháp mà tác giả đề xuất đã không thật sự thuyết phục vì chỉ dựa trên những ý kiến chủ quan của tác giả. Luận văn thạc sĩ năm 2012 của Đặng Thị Phương Thủy, trường Đại học Vinh: “Giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường đào tạo công nhân kỹ thuật tỉnh Nghệ An”. Nội dung đã làm rõ đặc trưng của cán bộ quản lý, đánh giá được những yếu tố ảnh hưởng làm ảnh hưởng đến phát triển cán bộ quản lý từ đó đưa ra được giải pháp để nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ quản lý. Tác giả có nhấn mạnh đến những yếu tố cấu thành nhà quản lý, đề cập tới cách thức để đánh giá cán bộ quản lý. Bên cạnh những công trình nghiên cứu trên về đội ngũ cán bộ quản lý, ở nước ta có nhiều nhà khoa học nghiên cứu về Phát triển chương trình giáo dục. Tác giả Nguyễn Hữu Châu với công trình “Một số vấn đề cơ bản về phát triển chương trình” đã chỉ ra các quan điểm khác nhau về cách tiếp cận phát triển chương trình và quy trình về phát triển chương trình [5]. Tác giả Phạm Hồng Quang, với công trình “Phát triển chương trình đào tạo giáo viên - những vấn đề lý luận và thực tiễn”, tác giả đề cấp đến vấn đề chất lượng đào tạo nói chung và chất lượng đào tạo giáo viên nói riêng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó chất lượng chương trình có tầm quan trọng đặc biệt. Người giáo viên có thích ứng được với yêu cầu của thực tiễn giáo dục phổ thông hay không phụ thuộc vào quá trình đào tạo-khâu chuẩn bị quan trọng của các khoa trường sư phạm. Việc đào tạo một giáo viên có chất lượng là mục tiêu của các cơ sở đào tạo giáo viên. Chất lượng giáo dục, chất lượng giáo viên, chất lượng chương trình... là các khái niệm cơ 9
bản cốt logic của giáo dục [21]. Trong công trình nghiên cứu “Phát triển chương trình và tổ chức quá trình đào tạo” thì tác giả đề cập các vấn đề phần lý thuyết gồm (1) chương trình và phát triển chương trinh đào tạo; (2) Nội dung và chương trình giáo dục; phần thực hành - tự nghiên cứu có (1) Đối tượng đào tạo-cơ sở xuất phát để xây dựng và phát triển chương trình, (2) Kết quả phân tích chương trình đào tạo thạc sỹ quản lý giáo dục dưới góc độ tiếp cận năng lực, (3) Các phương án hoàn thiện chương trình đào tạo thạc sỹ quản lý giáo dục [22]. Tác giả Nguyễn Đức Chính với công trình “phát triển chương trình giáo dục”. Công trình này giới thiệu những thay đổi to lớn trong đời sống kinh tế xã hội, khoa học và công nghệ quốc tế và trong nước, vai trò của giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước, nhất là sau khi Việt Nam gia nhập WTO - qua đó, xác định vai trò của chương trình giáo dục trong bối cảnh mới. Công trình cung cấp những vấn đề cơ bản về chương trình giáo dục, chương trình nhà trường trong quá trình phát triển của giáo dục phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội, khoa học và công nghệ; đồng thời cũng giải thích các thành tố của chương trình và mối quan hệ giữa chúng, khái niệm phát triển chương trình, một số cách tiếp cận cơ bản trong thiết kế chương trình giáo dục. Cách tiếp cận nội dung, cách tiếp cận mục tiêu, cách tiếp cận hệ thống, cách tiếp cận quản lí, cách tiếp cận theo quá trình, cách tiếp cận nhân văn và một cách tiếp cận tổng hợp [7]. Liên quan đến vấn đề phát triển chương trình nhà trường đã có một số luận văn ở trình độ thạc sĩ như: “Một số cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển chương trình tiểu học của một số nước trê thế giới và Việt Nam” của tác giả Nguyễn Quốc Tuấn [26]. “Phát triển chương trình giáo dục nhà trường tại THPT Chuyên Hùng Vương, tỉnh Phú Thọ” của tác giả Hoàng Văn Cường [9]. Tuy đã có một số công trình nghiên cứu liên quan tới phát triển đội Hiệu trưởng, và phát triển chương trình nhà trường nêu ở trên, nhưng những công trình này mới đề cập tới quản trị cán bộ quản lý các góc độ tiếp cận khác nhau, có những nghiên cứu thì đề cập tới giải pháp cụ thể để phát triển đội ngũ cán bộ quản lý… Đến nay vẫn chưa có một nghiên cứu nào nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện và sâu sắc về đội ngũ Hiệu trưởng trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang, đặc biệt theo hướng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình ở bậc Tiểu học. Vì vậy việc thực hiện đề tài này sẽ không trùng lắp, đảm bảo tính độc lập và có ý nghĩa lý luận và thực tiễn lớn đối với việc bồi dưỡng năng lực phát triển hương trình nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng ở các trường Tiểu học tỉnh Tuyên Quang là một vấn đề cần thiết và quan 10