Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Bồi dưỡng năng lực quản lí cho Tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, đề tài đề xuất biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS trên địa bàn huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Bồi dưỡng năng lực quản lí cho Tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGÔ THÀNH NHUÂN BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGÔ THÀNH NHUÂN BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VĂN TUÂN THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn: “Bồi dưỡng năng lực quản lí cho Tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương” là của riêng tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của Tiến sỹ Nguyễn Văn Tuân. Luận văn sử dụng những thông tin được ghi rõ nguồn gốc, những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Thái Nguyên, ngày 13 tháng 7 năm 2018 Tác giả Ngô Thành Nhuân i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan, trường học. Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến lãnh đạo trường Đại học sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng dạy trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn TS. Nguyễn Văn Tuân, người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hải Dương, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, các trường THCS trên địa bàn huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương; cảm ơn các đồng chí, đồng nghiệp, đã tận tình giúp đỡ và cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến để việc điều tra nghiên cứu và hoàn thành luận văn được thuận lợi. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả xin trân trọng tiếp thu những ý kiến chỉ bảo, góp ý xây dựng của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo đồng nghiệp để tiếp tục hoàn thiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Ngô Thành Nhuân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT..................................................................... iv DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ ...................................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 3 8. Ý nghĩa của đề tài ..................................................................................................... 5 9. Kết cấu của đề tài ...................................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ................ 6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ............................................................................. 6 1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới ..................................................................................... 6 1.1.2. Nghiên cứu tại Việt Nam .................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ................................................................ 11 1.2.1. Bồi dưỡng ........................................................................................................ 11 1.2.2. Năng lực, kỹ năng ............................................................................................ 12 1.2.3. Tổ trưởng chuyên môn ..................................................................................... 16 1.2.4. Bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ..................................... 17 1.3. Chức năng, nhiệm vụ và nội dung quản lý của tổ trưởng chuyên môn ở trường Trung học cơ sở .................................................................................... 18 1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn ............................................ 18 1.3.2. Nội dung quản lý của tổ trưởng chuyên môn ở trường THCS ........................ 20 1.3.3. Nội dung kĩ năng, năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn ở trường THCS .... 24 iii
1.4. Bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS ...... 26 1.4.1. Ý nghĩa và sự cần thiết của việc bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM ....... 26 1.4.2. Nội dung bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM ........................................... 27 1.4.3. Hình thức bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM .......................................... 31 1.4.4. Những yêu cầu của hoạt động bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM .......... 32 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ........................................................................... 33 1.5.1. Các yếu tố khách quan ..................................................................................... 33 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ......................................................................................... 35 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 38 Chương 2. THỰC TRẠNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÍ CHO TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN NINH GIANG - TỈNH HẢI DƯƠNG ...................................................................... 40 2.1. Giới thiệu về khảo sát thực trạng ..................................................................... 40 2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục ở Huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương ................................................................................................ 40 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ............................................................................. 43 2.2. Thực trạng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn các trường THCS huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương ................................................................................... 45 2.2.1. Số lượng, cơ cấu đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ............................................. 45 2.2.2. Chất lượng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn (kỹ năng quản lí của tổ trưởng CM)..... 47 2.2.3. Thực trạng kỹ năng quản lý của các tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ..................................................... 49 2.3. Thực trạng bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn các trường THCS Huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương. ...................................... 50 2.3.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM ........................................................................................... 50 2.3.2. Thực trạng bồi dưỡng kỹ năng xây dựng kế hoạch của đội ngũ TTCM ......... 51 2.3.3. Thực trạng bồi dưỡng kỹ năng tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục của đội ngũ TTCM ........................................................................................... 54 iv
2.3.4. Thực trạng bồi dưỡng kỹ năng kiểm tra, đánh giá của đội ngũ TTCM ........... 55 2.3.5. Thực trạng bồi dưỡng các kỹ năng mềm cho TTCM ...................................... 57 2.3.6. Thực trạng phương pháp và hình thức bồi dưỡng kĩ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn .......................................................................................... 59 2.3.7. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM ........................................................................................... 60 2.4. Đánh giá chung ................................................................................................ 62 2.4.1. Những mặt đạt được ........................................................................................ 62 2.4.2. Những mặt còn hạn chế ................................................................................... 62 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ..................................................................... 63 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 64 Chương 3. BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÍ CHO TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN NINH GIANG - TỈNH HẢI DƯƠNG ...................................................................... 65 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................... 65 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .................................................................. 65 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 66 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................. 66 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 67 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả................................................................... 67 3.2. Biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .......................................... 68 3.2.1. Tổ chức quán triệt nhận thức cho đội ngũ CBQL, TTCM và giáo viên về tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM trong trường THCS.................................................................................................... 68 3.2.2. Nắm bắt được thực trạng nhu cầu bồi dưỡng kỹ năng quản lý của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn các trường THCS huyện Ninh Giang .......................... 71 3.2.3. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn các trường THCS ............................................................................................. 74 3.2.4. Đổi mới nội dung quản lý bồi dưỡng kỹ năng quản lý gắn với chất lượng và hiệu quả quản lý .......................................................................................... 76 v
3.2.5. Đổi mới phương pháp tổ chức bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM các trường THCS.................................................................................................... 79 3.2.6. Tạo môi trường và điều kiện thuận lợi để đội ngũ TTCM phát huy tốt trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý của mình ................................................. 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 86 3.4. Khảo nghiệm về mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất........ 87 3.4.1. Mục đích của khảo nghiệm .............................................................................. 87 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ................................................................................... 87 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp .... 88 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 91 1. Kết luận ................................................................................................................... 91 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 94 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CM : Chuyên môn CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GD : Giáo dục GV : Giáo viên HT : Hiệu trưởng KT-XH : Kinh tế xã hội NXB : Nhà xuất bản SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TTCM : Tổ trưởng chuyên môn iv
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Biểu đồ: Bảng 2.1. Kết quả hạnh kiểm học sinh THCS huyện Ninh Giang 3 năm học gần đây .................................................................................................. 42 Bảng 2.2. Kết quả học lực học sinh THCS huyện Ninh Giang 3 năm học gần đây.....42 Bảng 2.3. Số lượng tổ trưởng chuyên môn, số nữ tổ trưởng, trình độ chuyên môn đào tạo, trình độ lý luận chính trị .................................................. 45 Bảng 2.4. Trình độ đào tạo quản lý giáo dục và nghiệp vụ tin học của tổ trưởng chuyên môn các trường THCS .................................................. 46 Bảng 2.5. Thâm niên làm tổ trưởng của TTCM năm học 2016-2017 ................... 46 Bảng 2.6. Tuổi đời của tổ trưởng chuyên môn năm học 2016-2017..................... 47 Bảng 2.7. Khảo sát về chất lượng đội ngũ TTCM các trường THCS huyện Ninh Giang ............................................................................................ 48 Bảng 2.8. Thực trạng kỹ năng quản lý của các TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Giang ................................................................................. 50 Bảng 2.9. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM .................................................................. 51 Bảng 2.10. Thực trạng bồi dưỡng kỹ năng xây dựng kế hoạch của đội ngũ TTCM ......52 Bảng 2.11. Khảo sát thực trạng bồi dưỡng kỹ năng tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục của đội ngũ TTCM ........................................................ 54 Bảng 2.12. Khảo sát thực trạng bồi dưỡng kỹ năng kiểm tra, đánh giá của đội ngũ TTCM ............................................................................................ 56 Bảng 2.13. Khảo sát thực trạng bồi dưỡng các kỹ năng mềm cho TTCM.............. 58 Bảng 2.14. Kết quả khảo sát thực trạng về phương pháp, hình thức bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM .................................................................. 59 Bảng 2.15. Khảo sát thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM ....................................................... 61 Bảng 3.1. Khảo sát mức độ cấp thiết của các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM ................................................................................ 88 Bảng 3.2. Khảo sát mức tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM ................................................................................ 89 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Yêu cầu về vai trò và năng lực quản lý đối với TTCM ....................... 32 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Cơ sở lý luận Giáo dục và Đào tạo có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu chung của toàn Đảng, toàn dân là: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước”. Nhiệm vụ nặng nề đó đặt lên vai ngành Giáo dục vì làm được điều này Giáo dục và Đào tạo đã thực sự góp phần đắc lực cho sự nghiệp Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa đất nước, xây dựng và thực hiện mục đích của Đảng và Nhà nước là: Làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Để nâng cao chất lượng GD thì trước hết chúng ta phải xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) có phẩm chất chính trị vững vàng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, có trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp tốt, có đạo đức và lối sống lành mạnh, trong sáng và mẫu mực. Trong các trường học nói chung và Trường Trung học cơ sở (THCS) nói riêng, hoạt động chuyên môn chiếm vị trí đặc biệt quan trọng, trong đó tổ chuyên môn là một tổ chức đảm nhận chức năng thực thi nhiệm vụ chuyên môn. Thế nên vai trò của tổ trưởng chuyên môn (TTCM) là người trục tiếp quản lý nhiều mặt hoạt động của giáo viên và cả khối lớp, là người chịu trách nhiệm trước Hiệu trưởng về chất lượng giảng dạy của giáo viên và kết quả học tập của học sinh trong tổ của mình. Do vậy, để hoàn thành nhiệm vụ của mình, thì người TTCM ngoài những yêu cầu về phẩm chất đạo đức, còn phải có khả năng quản lý và năng lực chuyên môn, đặc biệt là phải có các kỹ năng quản lý cơ bản. Các kỹ năng quản lý chỉ có thể được hình thành và phát triển thông quá trình đào tạo, bồi dưỡng. 1.2. Cơ sở thực tiễn Giáo dục - Đào tạo huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong những năm qua đã có những bước phát triển đáng kể về chất lượng góp phần quan trọng vào việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội địa phương. Chất lượng giáo dục các cấp học nói chung và cấp THCS 1
nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc phát triển của huyện nhà. Chính vì vậy việc phát triển đội ngũ CBQL trường THCS trong đó có người TTCM là hết sức cần thiết. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đã đạt được vẫn còn những vấn đề bất cập, yếu kém trong công tác quản lý của người TTCM ở các trường THCS trên địa bàn huyện Ninh Giang làm ảnh hưởng đến chất lượng GD&ĐT. Một trong những bất cập đó phải kể đến là năng lực trong quản lý của đội ngũ TTCM còn nhiều hạn chế. Giáo dục - Đào tạo của huyện cần phải có sự quan tâm, đầu tư hơn nữa cho công tác bồi dưỡng năng lực quản lý cho người TTCM để họ có thể đáp ứng được những yêu cầu của đổi mới Giáo dục - Đào tạo. Từ các vấn đề lý luận và thực tiễn trên tôi chọn vấn đề “Bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương” làm đề tài nghiên cứu của mình với mong muốn tìm ra các biện pháp nhằm bồi dưỡng năng lực quản lý cho người TTCM ở các trường THCS huyện nhà, đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới của Giáo dục-Đào tạo trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, đề tài đề xuất biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS trên địa bàn huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. 3.2. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng giáo dục THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương hiện nay thấp hơn so với mặt bằng chung của tỉnh, một trong những nguyên nhân là do năng lực QL nhà trường của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn còn tồn tại những hạn chế. Nếu tìm ra các biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng 2
chuyên môn ở các trường THCS huyện Ninh Giang phù hợp với điều kiện thực tiễn và yêu cầu của giáo dục THCS thì sẽ nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng GD THCS ở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở trường THCS. 5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương. 5.3. Đề xuất biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS Huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Đề tài được triển khai nghiên cứu tại 10 trường THCS trên địa bàn huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương 6.2. Giới hạn về khách thể nghiên cứu - 20 CBQL các trường THCS. - 30 Tổ trưởng, tổ phó các tổ chuyên môn. - 70 giáo viên THCS. 6.3. Phạm vi nghiên cứu các biện pháp Để nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn đòi hỏi sự quản lý nhất quán từ phòng giáo dục huyện đến các trường, vì vậy biện pháp bồi dưỡng kĩ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn tại các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương có chủ thể là hiệu trưởng nhà trường và trưởng phòng giáo dục. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu * Tiếp cận biện chứng: Vận dụng cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để nghiên cứu xem xét các vấn đề đội ngũ TT CM nói chung và bồi dưỡng năng lực quản lí cho đội ngũ TTCM nói riêng. 3
* Tiếp cận hệ thống: Đội ngũ TTCM các trường THCS có mối quan hệ với các CBQL, với hệ thống giáo dục khác, có mối quan hệ mang tính cấu trúc ràng buộc với các cấp học trong hệ thống và có mối quan hệ chặt chẽ với các yêu cầu về Giáo dục - Đào tạo nói chung và phát triển ở cấp học nói riêng. * Tiếp cận chuẩn hóa: Việc phát triển đội ngũ TTCM các trường THCS nhằm đảm bảo yêu cầu chuẩn hóa nằm trong xu thế vận động chung và yêu cầu của đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục của bậc THCS, trong đó có yêu cầu về phát triển đội ngũ TTCM. * Tiếp cận thực tiễn: Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, xã hội ngày càng phát triển và hội nhập. Điều này đã đặt ra yêu cầu đối với tất cả những người làm trong lĩnh vực Giáo dục - Đào tạo nói chung và người TTCM ở các trường THCS nói riêng phải không ngừng học tập, bồi dưỡng để thích ứng với môi trường thực tiễn luôn luôn thay đổi và phát triển. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu, các kết quả nghiên cứu, các quan điểm và các khái niệm công cụ về bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM trường THCS làm cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Sử dụng phối hợp các phương pháp sau để phân tích, tổng hợp, đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp điều tra: Xây dựng phiếu điều tra để điều tra về thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM trường THCS ở huyện Ninh Giang-tỉnh Hải Dương. - Phương pháp quan sát: Thiết kế phiếu quan sát để quan sát các hoạt động giáo dục ở các trường THCS ở huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương, tham quan cơ sở vật chất của các nhà trường, dự các buổi sinh hoạt chuyên môn do các TTCM chủ trì để đánh giá hoạt động và kết quả công tác của TTCM ở nhà trường THCS. - Phương pháp chuyên gia để khảo nghiệm các biện pháp đề xuất: đối tượng là các nhà khoa học, các chuyên gia về giáo dục, những cán bộ quản lý giáo dục có kinh nghiệm. 4
7.2.3. Các phương pháp hỗ trợ Phương pháp thống kê toán học để phân tích kết quả khảo sát thực trạng và kết quả khảo nghiệm. 8. Ý nghĩa của đề tài Bồi dưỡng năng lực quản lý cho người TTCM trường THCS có vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển giáo dục của mỗi nhà trường cũng như của ngành Giáo dục - Đào tạo. Đề tài nghiên cứu sẽ phân tích, khảo sát để làm sáng tỏ các vấn đề về lý luận, thực tiễn và đề ra các biện pháp về bồi dưỡng năng lực quản lý cho người TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Giang - tỉnh Hải Dương đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa đội ngũ. Từ đó nâng cao chất lượng đội ngũ TTCM, đáp ứng tốt yêu cầu phát triển giáo dục của địa phương trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay. 9. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày trong 3 chương, như sau: Chương 1: Cơ sở lí luận của bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS. Chương 2: Thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Chương 3: Biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới Quản lý có một vai trò hết sức quan trọng trong mọi lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, văn hoá đến mọi hoạt động của đời sống xã hội. Ngay từ thời xa xưa, để chống chọi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên và để duy trì sự tồn tại của mình, con người đã phải kết thành từng nhóm, cũng từ đây trong quá trình lao động đòi hỏi có sự tổ chức, điều khiển và phối hợp hành động tức là cần có sự quản lý. Quản lý nhằm hiệp lực tạo một môi trường thuận lợi, một thuộc tính mới, đạt được mục tiêu của nhóm, của tập thể. C.Mác đã khẳng định: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung chừng nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ CSVC, khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [3]. Tác phẩm “Những vấn đề cốt yếu của quản lý” (NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội, năm 1994) của ba tác giả: Harold Koontz, Cyril o’donnell và Heinz Weihrich được coi như là cẩm nang của các nhà quản lý, đề cập sâu sắc, toàn diện về các kỹ năng quản lý, các yêu cầu của chất lượng quản lý và hệ thống khoa học quản lý [11]. Xét ở góc độ lý luận giáo dục học, có rất nhiều tác giả đã đề cập tới lực lượng giáo dục, trong đó nêu rõ vai trò, vị trí, chức năng của CBQL trường học. Tiêu biểu là công trình của tác giả T.A. Ilina với tác phẩm “Giáo dục học” [28]; N.V. Savin với tác phẩm “Những vấn đề cơ bản của quản lý nhà trường” [20]. Tác phẩm “Quản trị hiệu quả trường học” của ba tác giả B.Everad, Geofrey Morris và Ian Wilson (NXB Giáo dục, năm 2009) với nội dung mạng tính thực tiễn cao trên cơ sở lý luận về quản lý hiện đại mà chính các tác giả là người trực 6
tiếp thực hành viết ra cho những người thực hành, đây là cuốn sách thật sự có ý nghĩa, thiết thực cho cán bộ CBQL trường học và các cơ sở giáo dục khác [1]. Năm 1991, UNESCO xuất bản cuốn “Quản lý hành chính và sư phạm” [34] của Jean Valérien nhằm giới thiệu các modul về vai trò, chức năng, trách nhiệm, yêu cầu chất lượng và nhiệm vụ của CBQL trường học. Tháng 12 năm 2000, đáp lại đề nghị của Bộ GD&ĐT Việt Nam, UNESCO đã biên soạn và tiến hành dịch ra Tiếng Việt cuốn “Lập kế hoạch giáo dục cho mọi người” [34]. Đây là một công cụ hữu ích giúp các nhà quản lý giáo dục có kiến thức kỹ năng xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá kế hoạch giáo dục một cách khoa học. Năm 1989, Bộ giáo dục Mỹ đã đưa ra 10 kỹ năng quản lý mà tổ trưởng chuyên môn cần phải có: 1) Khả năng giải quyết vấn đề; 2) Các kỹ năng về nghề nghiệp - kỹ thuật; 3) Khả năng giao tiếp; 4) Sử dụng máy vi tính và lập trình; 5) Khả năng sư phạm; 6) Khả năng về khoa học và toán học; 7) Quản lý tiền bạc; 8) Quản lý thông tin; 9) Ngoại ngữ; 10) Quản trị kinh doanh [36]. Bộ Giáo dục, Đào tạo và Khoa học Úc (the Department of Education, Science and Training - DEST) và Hội đồng Giáo dục quốc gia Úc (the Australian National Training Authority - ANTA) đã đưa ra các kỹ năng quản lý cho người quản lý trường học nói chung và TTCM nói riêng được xác định gồm có 8 kỹ năng: 1) Kỹ năng giao tiếp (Communication skills); 2) Kỹ năng làm việc đồng đội (Teamwork skills); 3) Kỹ năng giải quyết vấn đề (Problem solving skills); 4)Kỹ năng sáng tạo và mạo hiểm (Initiative and enterprise skills); 5) Kỹ năng lập kế hoạch và tổ chức công việc (Planning and organising skills); 6) Kỹ năng quản lý bản thân (Self-management skills); 7) Kỹ năng học tập (Learning skills); 8) Kỹ năng công nghệ (Technological skills) [37]. Tại Canada, Bộ Phát triển Nguồn Nhân lực và Kỹ năng Canada (Human Resources and Skills Development Canada - HRSDC) đã xây dựng 6 kỹ năng quản lý cho TTCM, gồm: 1) Kỹ năng giao tiếp (Communication); 2) Kỹ năng giải quyết vấn đề (Problem solving); 3) Kỹ năng tư duy và hành vi tích cực (Positive 7
attitudes and behaviours); 4) Kỹ năng thích ứng (Adaptability); 5) Kỹ năng làm việc với con người (Working with others); 6) Kỹ năng nghiên cứu khoa học, công nghệ và toán (Science, technology and mathematics skills) [38]. Tại Anh, Bộ Đổi mới, Đại học và Kỹ năng được Chính phủ thành lập từ ngày 28/6/2007 đưa ra danh sách 6 kỹ năng quản lý quan trọng cho trưởng bộ môn bao gồm: 1) Kỹ năng tính toán (Application of number); 2) Kỹ năng giao tiếp (Communication); 3) Kỹ năng tự học và nâng cao năng lực cá nhân (Improving own learning and performance); 4) Kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (Information and communication technology); 5) Kỹ năng giải quyết vấn đề (Problem solving); 6) Kỹ năng làm việc với con người (Working with others) [39]. Từ những nghiên cứu trên cho thấy, việc bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM đã được quan tâm, chú ý. Bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM được đặt ra như một nội dung quan trọng nhằm phát triển nền giáo dục. Những nghiên cứu trên chủ yếu hướng đến việc bồi dưỡng để TTCM có được những kỹ năng quản lý, nhằm thích ứng với môi trường một cách nhanh chóng và hiệu quả. 1.1.2. Nghiên cứu tại Việt Nam Ngay từ những ngày đầu thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Bác Hồ đã rất quan tâm đến phát triển sự nghiệp giáo dục, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo Việt Nam. Trong tác phẩm: “Sửa đổi lề lối làm việc - về vấn đề cán bộ” [27], Bác đã đề cập một cách toàn diện đến vấn đề quan điểm, đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng cán bộ nói chung. Trong "Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011-2020" ban hành theo Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13 tháng 06 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ [4], đã chú trọng công tác xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD ở các cấp học, bậc học. Ban Bí thư trung ương đã có Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 về xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Nghị quyết Đại hội XI, Hội nghị lần thứ tám (khóa XI), Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thống nhất thông qua Nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo. 8
Ở Việt Nam cũng có nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý, quản lý GD, quản lý nhà trường như Phan Văn Kha nghiên cứu về “Phương pháp nghiên cứu khoa học GD” [14]. Nguyễn Lộc nghiên cứu “Cơ sở lý luận quản lý trong tổ chức GD” [19]. Nguyễn Ngọc Quang nghiên cứu về “Những khái niệm cơ bản về quản lý GD” [25]. Phạm Minh Hạc nghiên cứu về “Một số vấn đề về GD và khoa học GD” [9]. Trần Kiểm nghiên cứu về “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý GD” [18]. Phạm Hồng Quang nghiên cứu về “Phương pháp nghiên cứu khoa học GD” [26]. Nguyễn Thị Tính nghiên cứu về “Quản lý chuyên môn trong nhà trường” [31]. Vũ Ngọc Hải nghiên cứu về “Quản lý nhà nước hệ thống GD Việt Nam trong đổi mới căn bản, toàn diện và hội nhập quốc tế” [10]. Trong tổng thể công tác quản lý giáo dục, quản lý nhà trường nói chung và quản lý THCS hiện nay nói riêng, bên cạnh quản lý dạy học thì quản lý công tác TTCM có tầm quan trọng đặc biệt để các nhà trường đảm bảo được mục tiêu giáo dục toàn diện, nâng cao chất lượng dạy và học hướng tới đào tạo, bồi dưỡng được thế hệ trẻ- nguồn nhân lực, nhân tài cho đất nước. Trong những năm qua, đã có nhiều đề tài luận văn thạc sĩ, nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, trong đó có nghiên cứu về đội ngũ TTCM như: - Luận văn “Biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác tổ trưởng chuyên môn trường THCS tại thành phố Đà Nẵng” của tác giả Nguyễn Tiến Khải (2005). Đề tài đã xây dựng được cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng công tác TTCM trường THCS. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý việc bồi dưỡng công tác TTCM đối với các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng TTCM, nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Tuy nhiên, các giải pháp được đề ra còn mang tính chung chung, chưa cụ thể vào các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý của TTCM, đây lại là một trong những biện pháp quan trọng để tăng cường hiệu quả quản lý của TTCM [15]. Luận văn “Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh” của tác giả Nguyễn Thị Thu Hà 9
(2010). Đề tài đã đưa ra một số vấn đề lý luận về hoạt động của tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng trường THCS. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Vân Đồn, các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng các trường này. Từ đó, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Vân Đồn. Tuy nhiên các biện pháp mới chỉ áp dụng với chủ thể quản lý là Hiệu trưởng các trường, chưa có giải pháp cụ thể cho đội ngũ TTCM [8]. Luận văn “Quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng cho Hiệu trưởng trường tiểu học tỉnh Lạng Sơn” của tác giả Hoàng Mạnh Tùng (2014). Tác giả đã xoay quanh việc phân tích, đánh giá kỹ năng quản lý của Hiệu trưởng các trường Tiểu học tại Lạng Sơn. Tuy nhiên đề tài không đề cập đến hoạt động bồi dưỡng kỹ năng cho TTCM các trường [33]. Luận văn “Quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường THCS quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh theo yêu cầu đổi mới giáo dục” của tác giả Trần Lê Lưu Phương (2009). Đề tài đã phân tích quản lý hoạt động chuyên môn theo những yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên đề tài không đánh giá thực trạng, đưa ra giải pháp cho TTCM nhằm nâng cao chất lượng tổ chuyên môn, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục dạy học tại các trường [23]. Luận văn “Các biện pháp bồi dưỡng năng lực lập kế hoạch giáo dục cho cán bộ quản lý ở các trường THCS tỉnh Thái Nguyên” của tác giả Nguyễn Văn Khiêm (2012). Tác giả đã phân tích chi tiết các khía cạnh liên quan đến kỹ năng lập kế hoạch giáo dục cho cán bộ quản lý ở các trường THCS tỉnh Thái Nguyên [16]. Các công trình, đề tài trên của các tác giả đã nghiên cứu một cách sâu sắc về công tác quản lý hoạt động chuyên môn. Tuy nhiên việc nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực quản lý cho TTCM ở các trường THCS huyện Ninh Gang tỉnh Hải Dương thì chưa có đề tài nào nghiên cứu. Chính từ thực tế trên, tác giả đã chọn đề tài: “Bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS 10