Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá năng lực giáo viên tiểu học huyện Mường Chà đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là thực trạng năng lực của giáo viên tiểu học ở huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, luận văn đề xuất biện pháp đánh giá năng lực giáo viên tiểu học huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên làm căn cứ cho việc đề xuất các biện pháp quản lý giáo viên tiểu học của huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá năng lực giáo viên tiểu học huyện Mường Chà đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––– BÙI VĂN TUẤN ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC GIÁO VIÊN TIỂU HỌC HUYỆN MƯỜNG CHÀ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––– BÙI VĂN TUẤN ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC GIÁO VIÊN TIỂU HỌC HUYỆN MƯỜNG CHÀ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS: PHẠM HỒNG QUANG THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của GS.TS. Phạm Hồng Quang. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, được tổng hợp từ quá trình khảo sát, đánh giá. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, tháng năm 2018 Tác giả luận văn Bùi Văn Tuấn i
LỜI CẢM ƠN Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục với đề tài “Đánh giá năng lực giáo viên Tiểu học huyện Mường Chà đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân và được sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy, bạn bè đồng nghiệp và người thân. Qua trang viết này tôi xin gửi lời cảm ơn tới những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập - nghiên cứu khoa học vừa qua. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Dạy học - Đai học Thái Nguyên, khoa Tâm lý giáo dục, khoa sau đại học Đại học Dạy học - Đai học Thái Nguyên, UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo và các trường Tiểu học trên địa bàn huyện Mường Chà tỉnh Điện Biên, cùng bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuân lợi cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành được luận văn. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với thầy giáo GS.TS. Phạm Hồng Quang đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, đơn vị công tác đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 TÁC GIẢ Bùi Văn Tuấn ii
MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Những ký hiệu viết tắt trong luận văn .......................................................................... iv Danh mục các bảng ........................................................................................................ v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu .............................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC GIÁO VIÊN TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ...................................................................... 5 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................... 5 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 5 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài ....................................................................... 11 1.2.1. Đánh giá ................................................................................................... 11 1.2.2. Năng lực và năng lực giáo viên tiểu học ................................................. 12 1.2.3. Đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học .................................. 14 1.3. Năng lực của giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................................................. 17 iii
1.3.1. Yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới đối với giáo viên tiểu học............................................................................................................... 17 1.3.2. Yêu cầu về năng lực dạy học của giáo viên tiểu học .............................. 17 1.3.3. Đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học .................................. 20 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực dạy học của giáo viên tiểu học. ........ 24 1.3.1. Yếu tố khách quan ................................................................................... 24 1.3.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 24 Kết luận chương 1.............................................................................................. 26 Chương 2: THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CỦA GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN MƯỜNG CHÀ, TỈNH ĐIỆN BIÊN....................................................................................................... 27 2.1. Khái quát về giáo dục tiểu học huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên .......... 27 2.2. Kết quả về khảo sát thực trạng về năng lực của giáo viên tiểu học hiện nay ở huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên.......................................................... 28 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 28 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 28 2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 29 2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu .................................................... 29 2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 29 2.3.1. Thực trạng kỹ năng lập kế hoạch dạy học ............................................... 29 2.3.2. Thực trạng đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học ................ 31 2.4. Đánh giá chung về thực trạng năng lực dạy học của giáo viên ở các trường tiểu học chuyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên hiện nay khi đứng trước yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới .................................. 44 2.4.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 44 2.4.2. Mặt yếu .................................................................................................... 46 2.4.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 47 2.5. Đánh giá chung ........................................................................................... 48 iv
Kết luận chương 2.............................................................................................. 49 Chương 3: BIỆN PHÁP ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG CHÀ, TỈNH ĐIỆN BIÊN NHẰM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI .................................. 51 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 51 3.2. Đề xuất các biện pháp ................................................................................. 52 3.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng quy trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học. .................................................................................. 52 3.2.2. Biện pháp 2: Hoàn thiện các quy định về đánh giá năng lực của giáo viên tiểu học ở huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên........................................... 54 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức đánh giá giáo viên và sử dụng kết quả đánh để phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ................................................................. 56 3.2.4. Biện pháp 4: Phát huy vai trò tự đánh giá năng lực của giáo viên để tự bồi dưỡng phát triển nghề nghiệp.................................................................. 57 3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng cơ chế chính sách phù hợp để phát triển đội ngũ giáo viên...................................................................................................... 59 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp: .................. 61 Kết luận chương 3.............................................................................................. 63 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 64 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 68 v
NHỮNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN Ký hiệu viết tắt Viết đầy đủ CB : Cán bộ CT : Chỉ thị TW : Trung ương CBQL, QLGD : Cán bộ quản lý, Quản lý giáo dục CNH-HĐH : Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá QL : Quản lý NXB : Nhà xuất bản THCS : Trung học cơ sở TT : Thông tư BGD&ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo CSVC : Cơ sở vật chất KT-XH : Kinh tế - Xã hội KH-CN : Khoa học - Công nghệ CB, GV, NV : Cán bộ, giáo viên, nhân viên SGK : Sách giáo khoa HS : Học sinh HĐND : Hội đồng nhân dân UBND : Uỷ ban nhân dân CĐSP : Cao đẳng dạy học BDGV : Bồi dưỡng giáo viên BGH : Ban giám hiệu CNTT : Công nghệ thông tin ĐH : Đại học GV : Giáo viên PGS : Phó giáo sư THPT : Trung học phổ thông TS : Tiến sĩ XH : Xã hội XHCN : Xã hội chủ nghĩa THCN : Trung học chuyên nghiệp NQ : Nghị quyết CHXHCN : Cộng hoà xã hội chủ nghĩa PTDTNT : Phổ thông dân tộc nội trú TTGDTX&DN : Trung tâm giáo dục thường xuyên và dạy nghề KH : Kế hoạch TB : Trung bình iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thực trạng kỹ năng lập kế hoạch dạy học của giáo viên tiểu học .... 29 Bảng 2.2: Thực trạng việc lập kế hoạch đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học ..................................................................................... 31 Bảng 2.3: Thực trạng việc tổ chức đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học ............................................................................................. 34 Bảng 2.4: Thực trạng việc kiểm tra công tác đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học ............................................................................. 38 Bảng 2.5: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến việc việc đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học......................................................... 40 Bảng 2.6: Thực trạng việc nắm các kĩ thuật dạy học mới của giáo viên tiểu học ............................................................................................. 41 Bảng 2.7: Thực trạng việc sử dụng một số năng lực mới của giáo viên tiểu học ............................................................................................. 43 Bảng 3.1: Kết quả thăm dò sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....... 62 v
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong chiến lược Phát triển giáo dục giai đoạn 2011 - 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt có nêu: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập quốc tế, thích ứng với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển giáo dục gắn liền với phát triển khoa học và công nghệ, tập trung vào nâng cao chất lượng”. Ban chấp hành Trung ương khóa XI tại Hội nghị lần thứ VIII đã ban hành Nghị quyết số 29/NQ- TW đã nêu: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH- HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Như vậy đổi mới giáo dục là vấn đề cấp bách được toàn ngành Giáo dục và Đào tạo quan tâm, trong nhiều năm thực hiện đổi mới giáo dục, ngoài những kết quả đạt được về quy mô, đa dạng hoá các loại hình đào tạo, về xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện dạy học… thì chất lượng giáo viên vẫn là một vấn đề làm cho chúng ta phải băn khoăn nhiều nhất. Vấn đề nâng cao năng lực dạy học của đội ngũ giáo viên đóng vai trò quan trọng nhất trong đổi mới giáo dục. Trong nhà trường hoạt động chuyên môn là động lực quan trọng để phát triển, trong đó vấn đề phát triển năng lực dạy học để đáp ứng yêu cầu đổi mới là hết sức quan trọng. Nhưng thực tế vì nhiều lý do khách quan, chủ quan nên công tác này chưa được quan tâm đúng mức ở các nhà trường, chính vì vậy hoạt động chuyên môn của nhà trường chưa thực sự phát huy hết sức mạnh nội lực vốn có của mình để tạo ra sản phẩm giáo dục đáp ứng yêu cầu của xã hội. Hiện nay, việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã tạo điều kiện cho giáo viên phát huy tối đa những năng lực dạy học của mình. Tuy nhiên chính việc đổi mới đó đã tạo áp lực cho giáo viên về sự thay đổi từ bản thân để thích nghi với sự thay đổi đó về năng lực dạy học, về việc soạn 1
giáo án và việc giảng dạy theo hướng tích hợp liên môn và việc sử dụng những kỹ thuật dạy học mới đồng thời cũng đặt ra yêu cầu đối với các nhà quản lý về việc đánh giá năng lực của đội ngũ giáo viên hiện nay. Thực tế hiện nay đã có một số nghiên cứu cứu về đánh giá thực trạng năng lực dạy học của giáo viên tiểu học ở trong và ngoài nước theo nhiều hướng tiếp cận khác nhau, song chưa có nhiều đề tài nghiên cứu theo hướng đánh giá đúng thực trạng, từ đó đề xuất các biện pháp để bồi dưỡng năng lực cho giáo viên tiểu học nhằm đáp ứng với yêu cầu của chương trình phổ thông mới. Đặc biệt ở địa bàn huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, vấn đề này chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống và chưa được đề cập đến. Do vậy việc nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, từ đó đề xuất biện pháp để nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên tiểu học trong giai đoạn hiện nay nhằm đáp ứng với yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới là việc làm quan trọng và rất cần thiết. Xuất phát từ thực tế trên đặt ra cho các cấp quản lý giáo dục là phải đánh giá được đúng thực trạng năng lực dạy học của đội ngũ giáo viên hiện nay, từ đó đưa ra các biện pháp để bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên nhằm đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới. Trên cơ sở đó tôi mạnh dạn chọn Đề tài “Đánh giá năng lực giáo viên tiểu học huyện Mường Chà đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng năng lực của giáo viên tiểu học ở huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, luận văn đề xuất biện pháp đánh giá năng lực giáo viên tiểu học huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên làm căn cứ cho việc đề xuất các biện pháp quản lý giáo viên tiểu học của huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đánh giá năng lực giáo viên tiểu học. 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Đánh giá năng lực giáo viên tiểu học huyện Mường Chà đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 4. Giả thuyết khoa học Đứng trước yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới thì năng lực dạy học của giáo viên tiểu học phải đáp ứng được yêu cầu của chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học. Nếu khảo sát được thực trạng năng lực dạy học của đội ngũ giáo viên tiểu học của huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. Sẽ cung cấp những số liệu thực tế về thực trạng năng lực của giáo viên tiểu học và là căn cứ cho viêc có được những biện pháp cụ thể phát triển đội ngũ giáo viên của huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về năng lực của giáo viên ở các trường tiểu học. 5.2. Khảo sát thực trạng năng lực của đội ngũ giáo viên ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. 5.3. Đánh giá năng lực đội ngũ giáo viên tiểu học nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1.Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn này, tác giả luận văn chỉ tập trung đánh giá năng lực dạy học của giáo viên tiểu học và đề xuất biện pháp đánh giá năng lực cho giáo viên ở các trường tiểu học huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. 6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: Đề tài khảo sát trên 327 người (16 Hiệu trưởng, 25 phó Hiệu trưởng, 36 tổ trưởng chuyên môn, 250 giáo viên ở 16 trường tiểu học thuộc huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. Việc triển khai nghiên cứu được thực hiện từ tháng 10/2017 đến tháng 5/2018). 3
7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Đề tài sử dụng các phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp hệ thống và khái quát hoá để xây dựng các khái niệm công cụ và xây dựng các luận cứ lý luận khác có liên quan đến hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu học. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi Phương pháp khảo sát bảng hỏi được sử dụng để thu thập thông tin về thực trạng đội ngũ giáo viên tiểu học thuộc một số trường tiểu học ở huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. 7.2.2. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến của giảng viên trường Cao Đẳng Dạy học Điện Biên, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo, Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên các trường tiểu học thuộc huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. 7.2.3. Phương pháp thống kê Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý kết quả điều tra, khảo sát. 8. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục luận văn có kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về đánh giá năng lực của giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương 2: Đánh giá năng lực của giáo viên ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. Chương 3: Đề xuất biện pháp bồi dưỡng năng lực cho giáo viên tiểu học ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC GIÁO VIÊN TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Ở nước Anh: Bộ tiêu hướng phát triển năng lực để đánh giá năng lực dành cho GV phổ thông ở Anh bao gồm ba thành phần: (1) Các giá trị và cách ứng xử mà GV phải thể hiện trong quá trình hành nghề; (2) Các tiêu chuẩn về giảng dạy; và (3) Các tiêu chuẩn về đạo đức nghề nghiệp. Trên cơ sở 3 thành phần này, tiêu hướng phát triển năng lực dành cho GV phổ thông ở Anh được cụ thể hoá thành nhiều tiêu chí khác nhau, phản ánh hệ thống giá trị và đạo đức nghề nghiệp của GV quốc gia này. Theo Hội đồng quốc gia kiểm định chất lượng GV Hoa Kỳ (2008), tiêu hướng phát triển năng lực để đánh giá năng lực của GV gồm: Khối kiến thức chung và kiến thức dạy học; Kiến thức, kỹ năng hướng dẫn, hỗ trợ HS học tập; Các kiến thức, kỹ năng khác nhằm phát triển nghề dạy học. Tiêu hướng phát triển năng lực của GV được sử dụng rộng rãi trong việc kiểm định các tổ chức đào tạo GV, trong quản lý sử dụng GV và trong quá trình bồi dưỡng phát triển của bản thân GV. GV tiểu học phải có bằng cử nhân giáo dục tiểu học. GV tiểu học được tạo điều kiện tham gia các khóa học giáo dục phổ thông kết hợp với khóa học giáo dục chuyên nghiệp khác. Ngoài ra, GV tiểu học được khuyến khích phát triển nghề nghiệp ở mức độ cao hơn chuẩn bằng cách tham gia hội thảo chuyên nghiệp thông qua khu học chính của họ hoặc theo đuổi chương trình sau đại học về giáo dục tiểu học. Dù bằng cách nào, GV tiểu học phải nuôi dưỡng bầu không khí tổ chức và truyền cảm hứng cho việc học tập, duy trì thông tin liên lạc giữa GV, phụ huynh và các quản trị viên. 5
Bộ tiêu hướng phát triển năng lực đánh giá năng lực của GV bang California (2009), Hoa Kỳ được cấu thành bởi sáu lĩnh vực liên quan thực hành giảng dạy, gồm: Sự cam kết tham gia và hỗ trợ HS học tập; Tạo dựng và duy trì môi trường học tập hiệu quả cho HS; Am hiểu và tổ chức các môn học cho việc học tập của HS; Hướng dẫn xây dựng kế hoạch và thiết kế môi trường học tập trải nghiệm cho HS; Đánh giá sự tiến bộ trong học tập của HS; Thường xuyên phát triển trở thành nhà giáo dục chuyên nghiệp. Những tiêu chuẩn này là cơ sở cho việc tổ chức bồi dưỡng phát triển đội ngũ GV đáp ứng yêu cầu nhà trường, GV và HS bang California, Hoa Kỳ. Bộ tiêu hướng phát triển năng lực quốc gia để đánh giá năng lực dành cho GV Úc (2011) gồm 3 yếu tố cấu thành chính: Kiến thức nghề nghiệp; Kỹ năng thực hành nghề nghiệp; Sự cam kết tham gia phát triển nghề nghiệp, thể hiện qua các thành tố cụ thể sau: - Hiểu biết rõ đối tượng HS, cách thức học tập của HS; - Nắm vững nội dung kiến thức dạy học và biết cách tổ chức hoạt động dạy học một cách chuyên nghiệp; - Xây dựng kế hoạch dạy học và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học hiệu quả; - Tạo ra và duy trì môi trường học tập hợp tác và an toàn; - Đánh giá, cung cấp thông tin phản hồi và báo cáo kết quả học tập của HS; - Tham gia học tập bồi dưỡng phát triển nghề nghiệp; - Tham gia hợp tác phát triển nghề nghiệp cùng với đồng nghiệp, phối hợp với cha mẹ HS/người bảo trợ và cộng đồng xã hội. Bộ tiêu hướng phát triển năng lực quốc gia để đánh gía năng lực dành cho GV tập trung mô tả, xác định các thành phần cấu thành chất lượng giảng dạy ở từng giai đoạn nghề nghiệp, xác định những mong đợi của GV trong ba lĩnh vực trọng tâm, phản ánh mục tiêu, bối cảnh phát triển nghề nghiệp của GV và các yêu cầu học tập của HS. Từ đó mỗi GV phải có khả năng tích hợp, vận 6
dụng sáng tạo các yêu cầu của hướng phát triển năng lực để tạo dựng môi trường giảng dạy và học tập hiệu quả. Nhiều năm trở lại đây, Chính phủ Úc đặc biệt quan tâm đến vấn đề phát triển năng lực nghề nghiệp cho GV. Bản tuyên bố Melbourne (2008) về các mục tiêu giáo dục cho HS Úc đã chỉ rõ, cải thiện chất lượng GV được xem là chương trình cải cách quan trọng, là một phần của những nỗ lực nâng cao trình độ HS và đảm bảo hệ thống giáo dục mang tính đẳng cấp thế giới. Trong đó nhấn mạnh đội ngũ GV là nguồn tài nguyên lớn nhất trong các trường học của nước Úc, họ chiếm phần lớn chi tiêu trong giáo dục và ảnh hưởng mạnh mẽ đến quá trình học tập và việc cải thiện thành tích của HS. Kết quả nghiên cứu năng lực GV ở một số quốc gia nêu trên cho thấy, xác định yêu cầu hướng phát triển năng lực để xây dựng thành bộ tiêu hướng phát triển năng lực GV theo định hướng năng lực là xu hướng tất yếu. Điều này cho phép GV và CBQL giáo dục tập trung khả năng, các nguồn lực cần thiết vào bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp và quản lý phát triển đội ngũ GV theo yêu cầu nghề nghiệp. Kết quả tìm hiểu một số công trình nghiên cứu nêu trên cho thấy, các quốc gia trên thế giới tuy khai thác vấn đề nghiên cứu ở những góc độ khác nhau, song đều dành sự quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ GV theo hướng phát triển năng lực của giáo viên. Các nghiên cứu này còn phản ánh nhiều khía cạnh khác nhau của hoạt động quản lý, đồng thời là nền tảng lý luận và thực tiễn để tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về vai trò, chức năng và tác động của CBQL nhà trường đến quản lý công tác bồi dưỡng GV tiểu học theo hướng phát triển năng lực. Thêm vào đó, xu hướng trao quyền tự chủ cho nhà trường đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với hoạt động quản lý nhà trường. Điều này thôi thúc cần phải tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về quản lý nhà trường, quản lý công tác bồi dưỡng GV theo hướng phát triển năng lực, làm rõ chức năng quản lý công tác bồi dưỡng GV theo hướng phát huy vai trò 7
tự quản, sáng tạo của cá nhân, đơn vị phù hợp mục tiêu phát triển đội ngũ GV theo yêu cầu của việc đổi mới giáo dục hiện nay. 1.1.2. Ở Việt Nam Đảng và Nhà nước ta đã xác định công tác bồi dưỡng phát triển đội ngũ nhà giáo là một trong những yêu cầu cấp thiết nhằm xây dựng đội ngũ nhà giáo đáp ứng yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục giai đoạn hiện nay. Trong đó tập trung vào vấn đề mới, có trọng tâm, những vấn đề thực tiễn đội ngũ đang gặp khó khăn, đảm bảo tính kế thừa, tính hệ thống về nội dung bồi dưỡng. Việc tổ chức bồi dưỡng GV theo hướng phát huy vai trò nòng cốt của nhà trường với các hình thức đa dạng, phong phú như tự học, tự bồi dưỡng, bồi dưỡng theo tổ chuyên môn, bồi dưỡng theo nhóm GV, theo cụm trường. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, kinh nghiệm của thế giới và thực trạng ở Việt Nam, cuốn sách Quản trị nguồn nhân lực của tác giả Trần Kim Dung (2006) giới thiệu một cách hệ thống kiến thức, tư tưởng và kỹ năng quản trị nguồn nhân lực và các nhóm chức năng quan trọng của quản trị nguồn nhân lực trong tổ chức. Tác giả đề xuất nhóm nguyên tắc cơ bản về công tác đào tạo, bồi dưỡng đối tượng người lớn. Tác giả cho rằng quá trình đào tạo, bồi dưỡng và phát triển dù diễn ra ở đâu đều là quá trình giảng dạy và học tập, do đó ở bất kỳ hình thức nào cần lưu ý tuân thủ các nguyên tắc bồi dưỡng như: Kích thích người học; Cung cấp thông tin phản hồi; Tổ chức công tác đào tạo bồi dưỡng; Nhắc lại để giúp người học tiếp thu và củng cố kiến thức. Tác phẩm Vấn đề con người trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tác giả Phạm Minh Hạc (1996) đánh giá nguồn nhân lực là một trong những tiền đề cơ bản của xã hội, trong đó, công tác đào tạo nâng cao chất lượng và phát huy nguồn lực con người là yếu tố cơ bản. Muốn xây dựng nguồn lực con người đáp ứng công cuộc đổi mới thì hệ thống giáo dục phải thực hiện tốt nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng con người có năng lực trí tuệ và phẩm chất đạo đức phù hợp. Do vậy, việc chăm sóc, bồi dưỡng và phát triển nhân tố con người 8
trở thành động lực tạo nên sự thành công của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong số các tác phẩm khoa học quản lý giáo dục, quản lý nhà trường có một số tài liệu trình bày về quản lý nhà trường, quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục đề cập tới công tác bồi dưỡng GV. Chẳng hạn như: Bộ tài liệu các chương trình bồi dưỡng CBQL giáo dục (quyển 1); (2012); Bộ tài liệu giảng dạy về Quản lý nhà trường dùng trong chương trình bồi dưỡng CBQL trường phổ thông (2013). Tác giả Nguyễn Cảnh Toàn (2004), Nguyễn Văn Lê (1998) và một số nhà nghiên cứu giáo dục khác nghiên cứu về vấn đề giáo dục, trong đó trình bày nội dung liên quan đến nguồn nhân lực và công tác bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo cho rằng công tác đào tạo, bồi dưỡng có ý nghĩa quan trọng trong quá trình phát triển con người, đó là phương pháp cơ bản giúp người học có cơ hội thể hiện và phát huy tính độc lập, chủ động, sáng tạo để chiếm lĩnh tri thức khoa học. Ở đây, các tác giả khẳng định nguồn nhân lực giáo dục là một bộ phận hợp thành của nguồn nhân lực xã hội đồng thời có những đặc trưng riêng. Do vậy bồi dưỡng đội ngũ GV là góp phần xây dựng và phát triển nguồn nhân lực giáo dục và nguồn nhân lực xã hội. Tác giả Vũ Quốc Chung, Nguyễn Văn Cường (2011) trong công trình nghiên cứu vấn đề Cải cách đào tạo và bồi dưỡng GV định hướng chuẩn và năng lực nghề nghiệp, trình bày quan điểm thực hiện cải cách đào tạo và bồi dưỡng GV theo định hướng chuẩn và năng lực nghề nghiệp, giới thiệu, phát triển các mô hình, chương trình đào tạo GV định hướng chuẩn và năng lực nghề nghiệp, trên cơ sở đó tổ chức công tác bồi dưỡng GV định hướng chuẩn và năng lực nghề nghiệp. Theo tác giả, hai mô hình cơ bản trong bồi dưỡng GV là chương trình bồi dưỡng theo khả năng cung cấp của cơ quan bồi dưỡng và chương trình bồi dưỡng định hướng nhu cầu người học. Hướng phát triển năng lực GV tạo cơ sở cho việc đổi mới công tác bồi dưỡng GV. Việc đánh giá GV theo chuẩn cung cấp thông tin về những điểm mạnh và 9
điểm yếu của GV, từ đó hỗ trợ GV và cơ quan quản lý định hướng nhu cầu bồi dưỡng theo cá nhân. Điều này giúp tăng cường sử dụng mô hình bồi dưỡng GV định hướng nhu cầu người học, góp phần phát huy hiệu quả và tính thiết thực của công tác bồi dưỡng GV. Trong công trình nghiên cứu về công tác hỗ trợ nghiệp vụ dạy học cho GV tập sự trường tiểu học, tác giả Nguyễn Đức Trí và Nguyễn Thùy Vân (2010) tiến hành tìm hiểu cơ sở lý luận và thực tiễn, giới thiệu một số nội dung và hình thức bồi dưỡng GV tập sự, qua đó đề xuất nội dung chương trình hỗ trợ GV tập sự ở trường tiểu học. Chương trình cấu trúc theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp, đáp ứng hướng phát triển năng lực GV tiểu học; Chú trọng bồi dưỡng kỹ năng thực hành ở trường tiểu học trên cơ sở khoa học giáo dục hiện đại; Biên soạn tài liệu bồi dưỡng dưới hình thức tinh giản, gọn nhẹ phù hợp việc tự học, vận dụng trong thời gian tập sự và làm cơ sở mở rộng, khai thác kiến thức, kỹ năng trong thực tiễn nghề nghiệp những năm tiếp theo. Công trình nghiên cứu đề xuất các biện pháp cải cách công tác đào tạo, bồi dưỡng GV phổ thông của tác giả Nguyễn Thị Bình (2013) đã chỉ ra, những năm gần đây nước ta thực hiện đổi mới giáo dục phổ thông bắt đầu từ việc đổi mới chương trình và sách giáo khoa đã gặt hái một số thành quả nhất định. Tuy nhiên, kết quả trên chưa tạo được sự chuyển biến cơ bản tình hình giáo dục phổ thông nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng. Một trong những nguyên nhân cơ bản của hạn chế này là do đội ngũ GV còn nhiều bất cập về số lượng, cơ cấu, phẩm chất đạo đức và năng lực nghề nghiệp, hệ thống đào tạo GV chưa theo kịp sự đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Thêm vào đó, phần lớn đội ngũ GV có phẩm chất tư tưởng, chính trị, đạo đức tốt, gắn bó với nhà trường, nhưng chưa nhận thức đầy đủ về chức năng, nhiệm vụ của người GV. Chính vì vậy cần đổi mới quản lý hoạt động bồi dưỡng nhà giáo góp phần nâng cao vị thế xã hội của nhà giáo, thúc đẩy phát triển giáo dục. 10
Tác giả Nguyễn Thị Quy (2008) nghiên cứu Các biện pháp bồi dưỡng để nâng cao chất lượng đội ngũ GV tiểu học đồng bằng sông Cửu Long, đã đề xuất một số biện pháp bồi dưỡng GV thông qua những công việc cụ thể trong giảng dạy. Đây là các biện pháp cần thiết trong việc bồi dưỡng GV tiểu học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường tiểu học khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Có thể kết luận rằng, mỗi tác phẩm với góc nhìn, cách tiếp cận khác nhau đã mô tả, trình bày tương đối khái quát vấn đề cơ bản về quản lý con người, đặt con người vào vị trí nguồn lực trọng tâm của sự phát triển. Nhiều nghiên cứu phân tích làm sáng tỏ ý nghĩa, mục đích, nội dung, hình thức và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng nhằm phát triển chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ nhà giáo. Mặc dù vậy, một số nghiên cứu chưa làm rõ vai trò và chức năng cụ thể của nhà quản lý các cấp trong quá trình đào tạo, bồi dưỡng GV; một số tác phẩm chưa chỉ rõ sự gắn kết, hội nhập giữa kết quả nghiên cứu trong nước với những thành tựu thế giới đạt được trong quản lý đào tạo, bồi dưỡng GV theo hướng phát triển năng lực; cách thức vận dụng vào việc xây dựng chính sách, cơ chế quản lý nhằm thực hiện mục tiêu phát triển đội ngũ GV, mục tiêu phát triển nhà trường thông qua thực hiện chức năng quản lý, nhất là quy trình thực hiện chức năng quản lý của CBQL cấp cơ sở. 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Đánh giá Đánh giá là quá trình thu thập và xử lý kịp thời, có hệ thống thông tin về hiện trạng, khả năng hay nguyên nhân của chất lượng và hiệu quả giáo dục căn cứ vào mục tiêu giáo dục, làm cơ sở cho những chủ trương, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo nhằm phát huy kết quả và sửa chữa thiếu sót trong quá trình thực hiện. Như vậy đánh giá trong giáo dục là quá trình gồm 3 công đoạn: thu thập chứng cứ; đánh giá kết quả; và đưa ra quyết định giáo dục. 11