Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là xây dựng quy trình tổ chức giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM VĂN TUÂN GIÁO DỤC KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG, AN NINH CHO SINH VIÊN TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM VĂN TUÂN GIÁO DỤC KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG, AN NINH CHO SINH VIÊN TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM Ngành: Giáo dục học Mã số: 8.14.01.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Dương Thị Nga THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nguồn số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2019 Tác giả luận văn Phạm Văn Tuân i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới người hướng dẫn khoa học: Tiến sỹ. TS. Dương Thị Nga, đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Tôi xin cảm ơn Trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong thời gian tôi học tập và thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Trung tâm Giáo dục Quốc phòng - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin được cảm ơn bạn bè, gia đình đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành nhiệm vụ. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2019 Học viên Phạm Văn Tuân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG, AN NINH CHO SINH VIÊN THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM................................................................................................. 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 7 1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ............................................................ 7 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ............................................................ 12 1.2. Cơ sở lý luận ............................................................................................... 14 1.2.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 14 1.2.2. Cơ sở khoa học của giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm ............. 23 1.2.3. Bản chất, đặc điểm, quy trình của giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm..... 27 1.2.4. Giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại trường Đại học .. 34 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 40 iii
Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ GIÁO DỤC KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG, AN NINH CHO SINH VIÊN TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM............................................................................................... 41 2.1. Khát quát về hoạt động khảo sát................................................................. 41 2.1.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 41 2.1.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 41 2.1.3. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 41 2.1.4. Đối tượng khảo sát................................................................................... 41 2.2. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 42 2.2.1. Thực trạng sử dụng phương pháp và phương tiện giáo dục trong Giáo dục kiến thức QP - AN tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ......................................................................................... 42 2.2.2. Thực trạng nhận thức và quan niệm về giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm ......................................................................................................... 45 2.2.3. Thực trạng mức độ sử dụng và hiệu quả hoạt động trải nghiệm trong giáo dục kiến thức QP - AN cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên.......................................................... 48 2.3. Đánh giá chung về thực trạng giáo dục kiến thức QP - AN thông qua hoạt động trải nghiệm tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên................................................................................................ 51 2.3.1. Thuận lợi .................................................................................................. 51 2.3.2. Hạn chế .................................................................................................... 52 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 54 Chương 3: QUY TRÌNH GIÁO DỤC KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG, AN NINH CHO SINH VIÊN TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM............ 55 iv
3.1. Nguyên tắc thiết kế quy trình ..................................................................... 55 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu môn học .................................................. 55 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức chung và vừa sức riêng ............................................................................................................. 55 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò tự giác, tích cực, độc lập của sinh viên và vai trò chủ đạo của giảng viên .......................................... 56 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo không gian đàm thoại trong dạy học ..................... 57 3.2. Nội dung và quy trình giáo dục kiến thức QP - AN thông qua hoạt động trải nghiệm tại trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ...................................................................................................... 57 3.2.1. Nội dung giáo dục kiến thức QP - AN thông qua hoạt động trải nghiệm tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ............. 57 3.2.2. Quy trình giáo dục kiến thức QP - AN thông qua hoạt động trải nghiệm tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ............... 61 3.3. Kế hoạch giáo dục kiến thức quốc phòng - an ninh thông qua hoạt động trải nghiệm tại trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh - đại học Thái Nguyên ...................................................................................................... 66 3.3.1. Một số kế hoạch giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ......................... 66 3.3.2. Những lưu ý khi giáo dục kiến thức QP - AN thông qua hoạt động trải nghiệm tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên .. 66 3.4 Thực nghiệm sư phạm ................................................................................. 68 3.4.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 68 3.4.2. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................ 69 3.4.3. Nội dung thực nghiệm ............................................................................. 69 3.4.4. Quy trình thực nghiệm ............................................................................. 69 3.4.4. Công cụ tính toán ..................................................................................... 70 3.4.4. Kết quả thực nghiệm................................................................................ 71 v
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 82 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 83 1. Kết luận .......................................................................................................... 83 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 83 2.1. Đối với GV ................................................................................................. 83 2.2. Đối với các Trung tâm Giáo dục quốc phòng - Đại học Thái Nguyên ...... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 85 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 88 vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VIẾT TẮT XIN ĐỌC LÀ AN An ninh ĐC Đối chứng GV Giảng viên H Hoạt động Me Trung vị Mod Mốt Nxb Nhà xuất bản QP Quốc phòng 2 Phương sai SV Sinh viên TN Thực nghiệm TNKQ Trắc nghiệm khách quan TNTL Trắc nghiệm tự luận X Giá trị trung bình iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Nội dung giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm trong Giáo dục kiến thức QP - AN tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng - Đại học Thái Nguyên ........................................................................ 58 Bảng 3.2. Bảng kết quả thực hiện phiếu đánh giá NLTƯ đầu vào đối với SV lần 1 ............................................................................................. 72 Bảng 3.3. Tần suất điểm thực hiện kiểm tra đầu ra lần 1 .................................. 72 Bảng 3.4. Tần suất cộng dồn điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 1 ................................................................................................... 73 Bảng 3.5. So sánh các giá trị trung bình ( X ) điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 1............................................................................. 75 Bảng 3.6. Phân tích giá trị phương sai (2) điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 1 ................................................................................. 76 Bảng 3.7. Bảng kết quả thực hiện kiểm tra đầu vào đối với SV lần 2 .............. 77 Bảng 3.8. Tần suất điểm thực hiện kiểm tra đầu ra lần 2 .................................. 77 Bảng 3.9. Tần suất cộng dồn điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 2 ................................................................................................... 78 Bảng 3.10. So sánh các giá trị trung bình ( X ) điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 2............................................................................. 79 Bảng 3.11. Phân tích giá trị phương sai (2) điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 2............................................................................. 80 v
DANH MỤC CÁC HÌNH Sơ đồ 1.1. Chu trình học tập dựa vào trải nghiệm ...................................................... 17 Sơ đồ 1.2. Quy trình giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm theo 3 bước ........... 31 Sơ đồ 1.3. Quy trình giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm theo 6 bước ........... 32 Sơ đồ 3.1. Quy trình giáo dục kiến thức QP - AN thông qua hoạt động trải nghiệm tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ........ 61 Biểu đồ 2.1. Mức độ sử dụng các phương pháp giáo dục kiến thức QP - AN tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ........ 42 Biểu đồ 2.2. Mức độ sử dụng các phương tiện giáo dục kiến thức QP - AN tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ........ 44 Biểu đồ 2.3: Mức độ nhận thức của giảng viên về giáo dục thông qua trải nghiệm .. 46 Biểu đồ 2.4: Quan niệm của giảng viên về giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm .. 47 Biểu đồ 2.5: Mức độ sử dụng hoạt động trải nghiệm trong giáo dục kiến thức QP - AN cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên................................................................................... 49 Hình 3.1. Biểu đồ tần suất điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 1 ............. 73 Hình 3.2. Đồ thị tần suất cộng dồn điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 1 ..... 74 Hình 3.3. Biểu đồ tần suất điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 2 ............. 77 Hình 3.4. Đồ thị tần suất cộng dồn điểm thực hiện kiểm tra đầu ra đối với SV lần 2 ..... 78 vi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài 1.1. Xuất phát từ nhu cầu đổi mới toàn diện mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, đổi mới giáo dục và đào tạo trở thành “chìa khóa” cho sự phát triển tương lai của mỗi quốc gia. Nghị quyết số 29/NQ/TW của Hội nghị BCHTƯ 8 khóa XI đã khẳng định rằng:“Cần phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, “Hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường cần tập trung vào người học, giúp người học được thực hành”, “Gắn lý luận với thực tiễn”, “Lấy thực tiễn kinh nghiệm của người học làm thước đo cho chất lượng giáo dục” [1, tr.3]. Mục tiêu phát triển giáo dục đại học đến năm 2020 cũng khẳng định rằng: Cần thiết phải “đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy và học tập tại các trường đại học, coi trọng yếu tố mới mẻ trong tư duy … phát huy tích tích cực học tập, hướng quá trình dạy học vào người học”.[5, tr.4]. Trong đó các quan điểm chỉ đạo đã khẳng định nguyên lý giáo dục trong thời đại mới đó là “học đi đôi với hành”, với nguyên tắc dạy học “đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn dạy học”. Vì thế, việc dạy học dựa vào trải nghiệm là một hướng tiếp cận hoàn toàn đáp ứng được những yêu cầu trên. 1.2. Lý luận dạy học hiện đại đã khẳng định rằng trong quá trình dạy học người học cần phải được đặt ở vị trí trung tâm. Người dạy là người điều khiển, tổ chức, chỉ đạo người học giúp người học tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử - xã hội của loài người, từ đó thu nhận và biến chúng thành “vốn sống”, “vốn sinh tồn”. Mặt khác, bất cứ quá trình dạy học nào cũng đều xuất phát từ thực tiễn học tập của người học. Thực tiễn đó luôn cần được đặt ưu tiên trong mọi chiến lược dạy học, các mục tiêu hay phương pháp dạy học đều hướng vào giải quyết các tình huống diễn ra trong thực tiễn và kinh nghiệm của người học. Vì vậy, dạy học cần dựa vào sự trải 1
nghiệm có ý nghĩa to lớn nhằm phát triển năng lực của người học khi xảy ra những tình huống trong thực tiễn. Song trên thực tế, trong dạy và học lâu nay của các nhà trường nước ta vẫn chủ yếu là theo lối truyền thụ tri thức “thầy đọc - trò chép”. Các mục tiêu, phương pháp dạy học chủ yếu hướng vào đảm bảo hệ thống tri thức khoa học bộ môn, không chú trọng phát triển các năng lực thực hiện cho họ và xa rời thực tiễn học tập của học sinh. Nhà trường chỉ là nơi học sinh tái hiện những tri thức trong sách giáo khoa, ít có ứng dụng trong thực tiễn đời sống. Sự trải nghiệm của người học không được người dạy quan tâm một cách sâu sắc. Đó là một hạn chế nghiêm trọng trong việc dạy và học, khiến nhà trường dần xa rời thực tế đời sống xã hội. 1.3. Giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh được Đảng và nhà nước ta xác định là một nội dung của nền giáo dục quốc gia, là nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược đào tạo con người mới xã hội chủ nghĩa. Giáo dục quốc phòng, an ninh góp phần thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Với nhà trường, trong giai đoạn cách mạng hiện nay nhiệm vụ chính của Giáo dục quốc phòng, an ninh là trang bị cho thế hệ trẻ lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, hiểu được công sức, sự nghiệp của các thế hệ ông cha để lại cho con cháu; từ đó sẵn sàng tham gia thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đồng thời, giáo dục quốc phòng và an ninh cũng được xác định là môn học chính khóa trong các trường, lớp đào tạo bậc đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề, trung học phổ thông thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; các trường chính trị, hành chính và đoàn thể. Với ý nghĩa đó, giáo dục quốc phòng, an ninh trong giai đoạn hiện nay không chỉ đơn thuần là môn học về kỹ thuật quân sự mà là một hệ thống kiến thức tổng hợp về quốc phòng, an ninh, trang bị cho người học những 2
kiến thức, kỹ năng cơ bản nhất phục vụ sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc nói chung và góp phần giáo dục về ý thức, trách nhiệm qua đó hình thành phẩm chất, đạo đức người lao động, người chiến sĩ trong tương lai của thế hệ trẻ đang học tập trong các nhà trường. Sinh viên cao đẳng, đại học, học sinh trung cấp chuyên nghiệp đều phải thực hiện một chương trình giáo dục quốc phòng và an ninh bao gồm các nội dung về đường lối quốc phòng và an ninh của Đảng và nhà nước, hiểu biết chung về một số hoạt động của công tác quốc phòng và an ninh, các kiến thức và kỹ năng cơ bản của hoạt động quân sự, khái quát về kỹ, chiến thuật từng người và bắn súng tiểu liên AK... Song, giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh ở các trường Đại học, Cao đẳng thực tiễn còn chưa đem lại hiệu quả cao, một phần là do chưa tạo dựng được môi trường thực tiễn để sinh viên có thể trải nghiệm, từ đó rút ra được những giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm là một hướng đi mới nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh. Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm” để nghiên cứu trong luận văn tốt nghiệp thạc sỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng quy trình tổ chức giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quá trình giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên thông qua hoạt động trải nghiệm; 4.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm; 4.3. Thiết kế và thực nghiệm sư phạm quy trình giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên trong thời gian vừa qua đã được quan tâm thực hiện nhưng hiệu quả chưa cao do nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân về hình thức tổ chức. Nếu xây dựng được quy trình giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên thông qua hoạt động trải nghiệm một cách khoa học phù hợp với đặc điểm của sinh viên và điều kiện thực tiễn của trung tâm thì sẽ nâng cao được kết quả học tập quốc phòng, an ninh của sinh viên góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của trung tâm. 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung xây dựng quy trình giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên Đối tượng khảo sát là 30 giáo viên và 90 sinh viên ở tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên. Thời gian tiến hành nghiên cứu là năm học 2018 - 2019. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết Sử dụng các phương pháp tổng hợp nghiên cứu các tài liệu về lý thuyết dạy học dựa vào trải nghiệm, các giáo trình lý luận dạy học, sách giáo khoa, 4
sách tham khảo, các tài liệu liên quan, từ nguồn Internet, thư viện số, nhà sách… Tiến hành phân tích, so sánh, tổng hợp, hệ thống hóa nhằm xây dựng thành cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Tiến hành xây dựng phiếu hỏi dành cho đối tượng là giảng viên và sinh viên nhằm thu thập những thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp quan sát Tiến hành quan sát quá trình tổ chức giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên; nhằm thu thập thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. Ngoài ra còn được sử dụng trong quá trình thực nghiệm một số biện pháp giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm; đã được đề xuất. 7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm dạy học Tiến hành nghiên cứu các sản phẩm của hoạt động giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh như: kế hoạch bài học, bài kiểm tra … nhằm thu thập thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. Bên cạnh đó, phương pháp này còn được sử dụng trong quá trình biện pháp giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm đã được đề xuất. 7.2.4. Phương pháp phỏng vấn Tiến hành phỏng vấn, trao đổi với một số giảng viên và sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên để làm rõ hơn những kết quả thu được qua phiếu hỏi, đồng thời bổ sung thêm những thông tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. 5
7.2.5. Phương pháp chuyên gia Đã gặp gỡ trao đổi trực tiếp với các chuyên gia trong nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn của đề tài. Tham khảo ý kiến chuyên gia trong quá trình xây dựng và triển khai đề tài. 7.2.6. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Dựa trên cơ sở của việc thiết kế và đề xuất biện pháp giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm, tiến hành thực nghiệm tác động nhằm kiểm chứng và đánh giá kết quả của việc tổ chức dạy học. 7.3. Nhóm các phương pháp bổ trợ Vận dụng phương pháp thống kê toán học: Các số liệu đã điều tra được từ việc điều tra được xử lý bằng hệ thống phần mềm Microsof Excel 2013, nhằm xác định các tham số đặc trưng mang tính khách quan. Phương pháp lưu trữ đề tài: Bằng bản mềm dữ liệu số và văn bản. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và phụ lục, luận văn gồm 3 chương cơ bản: - Chương 1: Cơ sở lý luận về giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên thông qua hoạt động trải nghiệm. - Chương 2: Thực trạng về giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm. - Chương 3: Quy trình giáo dục kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên tại Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên thông qua hoạt động trải nghiệm và thực nghiệm sư phạm. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG, AN NINH CHO SINH VIÊN THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới Có thể nói, việc học tập và giáo dục (dạy học) dựa vào kinh nghiệm có từ rất lâu cùng với sự xuất hiện của loài người nhưng các lý thuyết khoa học về nó mới được các nhà nghiên cứu giáo dục đưa ra nghiên cứu từ cuối thể kỉ XIX đầu thế kỉ XX. Qua nghiên cứu các tài liệu tham khảo và các công trình nghiên cứu, có thể rút ra các hướng nghiên cứu chính về dạy học dựa vào trải nghiệm như sau đây: - Các nghiên cứu theo lý thuyết hành vi: Đại diện là các các tác giả như: Jonh Dewey, David Kold … Cha đẻ của giáo dục kinh nghiệm theo thuyết hành vi là Jonh Dewey (1890 - 1992), người đặt nền móng cho giáo dục kinh nghiệm [17]. Thuyết kinh nghiệm của Jonh Dewey dựa trên hai nguyên lý chủ đạo là sự liên tục và tác động ảnh hưởng lẫn nhau. Sự liên tục được ông chứng minh trong luận điểm “một điều gì đó từ một trải nghiệm kể cả điều tốt, điều dở chúng đều tích lũy thành kinh nghiệm và ảnh hưởng tới những bản chất, bản tính của con người trong kinh nghiệm của mỗi cá nhân”[17, tr.32]. Còn sự tác động ảnh hưởng qua lại lẫn nhau được xây dựng dựa trên khái niệm liên tục. Theo đó, những kinh nghiệm trong quá khứ có ảnh hưởng tới những tình huống hiện tại. Thuyết giáo dục trải nghiệm của Jonh Dewey sau này vẫn được các nhà giáo dục, các nhà lý luận dạy học tiến hành nghiên cứu và coi đó là “điểm tựa” khi nghiên cứu về dạy học dựa vào trải nghiệm sau này. Cho đển năm 1984, khi giáo sư David Kold người Mĩ đã công bố công trình nghiên cứu của mình về học tập dựa vào trải nghiệm. Ông đã xây dựng nên mô hình học tập qua trải nghiệm gồm bốn giai đoạn như sau: 7
Giai đoạn 1: Khởi động bằng việc tiếp thu một kinh nghiệm; Giai đoạn 2: Quan sát và phản hồi; Giai đoạn 3: Hình thành khái niệm trừu tượng; Giai đoạn 4: Thử nghiệm chủ động. Theo David Kold trong mô hình của ông người học có thể tiếp cận ở bất cứ giai đoạn nào trong 4 giai đoạn của chu trình học. Như vậy, giai đoạn trải nghiệm đã có ban đầu, sau đó tiếp tục bằng quá trình phản hồi, thảo luận, phân tích và đánh giá kinh nghiệm [12]. Dựa trên lý thuyết về mô hình học tập dựa vào trải nghiệm của David Kold, các tác giả về sau đã vận dụng vào trong việc tổ chức cho học sinh học tập dựa vào trải nghiệm. Nối tiếp các tác giả trên, Roegiers - Người Mỹ (1996) cho rằng: “Chỉ có cách học tập dựa trên sự khám phá bản thân hoặc tự lĩnh hội thì mới giúp con người thay đổi hành vi của mình. Bản chất của nó chính là học tập dựa vào trải nghiệm. Tuy nhiên, sự khám phá hay lĩnh hội có ra sao thì vai trò của nhà trường vẫn rất quan trọng trong việc tổ chức, bố trí các trình tự các trải nghiệm cho người học đương đầu và tư duy”.[16, tr.31]. Như vậy, tác giả này vừa khẳng định vai trò của học tập dựa vào trải nghiệm trong việc thay đổi hành vi của người học, nhưng cũng không quên nói tới vai trò quan trong của nhà trường trong việc tổ chức dạy học dựa vào trải nghiệm. Cho đển các tác giả Beard và Wilson, trong cuốn “The power of experiential learning: a handbook for trainers and educators” đã khẳng định: “Dạy học dựa vào trải nghiệm không đơn thuần là giáo viên phải thực hiện một hoạt động, từ đó rút ra cho người học những kết luận và vận dụng vào các tình huống khác nhau. Mà thông qua việc kết nối nhiều hành vi, cảm giác trong quá trình chia sẻ kinh nghiệm, tất cả người học đều được mở rộng hiểu biết của mình”.[12, tr.24]. Trong công trình này, Beard và Wilson còn mô tả việc dạy học dựa vào trải nghiệm của người học là quá trình xây dựng hành vi dựa vào kinh nghiệm đã trải qua của người học, những trải nghiệm chỉ trở thành hiểu 8
biết khi được chia sẻ với tập thể, tiếp đó được chọn lọc nhằm rút ra kết luận và vận dụng vào tình huống cụ thể. - Các nghiên cứu theo lý thuyết kiến tạo: Các ý tưởng của Piaget về đồng hóa (assimilation), điều ứng (ammoodation), nhận thức cùng với lý thuyết của Kelly (1955), của Bruner (1960) đóng vai trò khởi nguồn trong việc xây dựng thuyết kiến tạo trong dạy học. Thuyết kiến tạo có thể coi là bước phát triển tiếp theo của thuyết nhận thức. Tư tưởng nền tảng cơ bản của thuyết kiến tạo là đặt vai trò của chủ thể nhận thức lên vị trí hàng đầu của quá trình dạy học. Khi học tập, mỗi người hình thành thế giới quan riêng của mình. Tất cả những gì mà mỗi người trải nghiệm thấy sẽ được sắp xếp chúng vào trong “bức tranh toàn cảnh về thế giới” của người đó, tức là tự kiến tạo riêng cho mình một bức tranh thế giới. Từ đó cho thấy cơ chế học tập theo thuyết kiến tạo đó là người dạy để cho người học có cơ hội tự tìm hiểu các tri thức chứa đựng trong những trải nghiệm. Người học phải học tập từ lý trí riêng và có thể làm điều này tốt hơn nếu không phải tuân theo một chương trình giảng dạy cứng nhắc, mà có thể tự mình điều chỉnh quá trình học tập của chính mình. Mebrien và Brandt (1997) đã mô tả rằng: “Kiến tạo là một cách tiếp cận "dạy" dựa trên nghiên cứu về việc "học" với niềm tin rằng: Tri thức được tạo nên bởi mỗi cá nhân người học sẽ trở nên vững chắc hơn rất nhiều so với việc nó được nhận từ người khác”.[dẫn theo 24, tr.5] Còn theo Brooks (1993) cho rằng: “Quan điểm kiến tạo trong dạy học khẳng định rằng học sinh cần phải kiến tạo nên những hiểu biết về thế giới bằng cách tổng hợp những kinh nghiệm mới vào trong những cái mà họ đã có trước đó”.[dẫn theo 24, tr.6] Cho đển M. Briner (1999) đã khẳng định: “Người học tạo nên những kiến thức của bản thân bằng cách điều khiển những ý tưởng và cách tiếp cận dựa trên những kiến thức và kinh nghiệm đã có, áp dụng chúng vào những tình 9