Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Giáo dục pháp luật cho học sinh các Trung tâm giáo dục thường xuyên, Tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Canhvatxanhbaola | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm mục đích đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh các Trung tâm Giáo dục thường xuyên (GDTX), Tỉnh Thái Nguyên. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Giáo dục pháp luật cho học sinh các Trung tâm giáo dục thường xuyên, Tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ LIÊN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN, NĂM 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ LIÊN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Giáo dục học Mã ngành: 60 14 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NÔNG KHÁNH BẰNG THÁI NGUYÊN, NĂM 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Nông Khánh Bằng. Các kết quả và số liệu đảm bảo tính khách quan, trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Liên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn TS. Nông Khánh Bằng, người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài này. Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô khoa Tâm lý - Giáo dục và Phòng Sau đại học trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc, các cán bộ giáo viên và các em học sinh các trung tâm GDTX đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ trong suốt quá trình khảo sát và khảo nghiệm. Xin gửi lời cảm ơn đến tất cả các bạn bè và đồng nghiệp, những người luôn động viên, khích lệ tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Liên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................ ii MỤC LỤC ......................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ................................. v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .............................. vi MỞ ĐẦU ............................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ......................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................. 4 6. Phương pháp nghiên cứu ................................ 4 7. Phạm vi nghiên cứu ................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ..................................... 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................. 6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ............................ 6 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ......................... 6 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .......................... 7 1.2. Một số khái niệm công cụ .............................. 8 1.2.1. Khái niệm giáo dục ................................ 8 1.2.2. Khái niệm pháp luật ............................... 9 1.2.3. Khái niệm giáo dục pháp luật ........................ 11 1.3. Giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ........... 13 1.3.1. Mục đích, vai trò của giáo dục pháp luật cho học sinh THPT ..... 13 1.3.2. Nội dung giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông .. 15 1.3.3. Phương pháp giáo dục pháp luật cho học sinh THPT ......... 18 1.3.4. Hình thức GDPL cho học sinh trung học phổ thông .......... 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ............................... 21 1.4. Trung tâm giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo dục quốc dân ..... 23 1.4.1. Vị trí, vai trò của trung tâm giáo dục thường xuyên .......... 24 1.4.2. Đối tượng phục vụ của giáo dục thường xuyên ............. 25 1.4.3. Chức năng, nhiệm vụ của trung tâm giáo dục thường xuyên .... 25 1.4.4. Các hoạt động giáo dục của trung tâm giáo dục thường xuyên ... 27 Kết luận chương 1 ..................................... 28 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH TẠI CÁC TRUNG TÂM GDTX, TỈNH THÁI NGUYÊN .... 29 2.1. Khái quát chung về khảo sát và tổ chức khảo sát ............... 29 2.1.1. Vài nét khái quát về các trung tâm GDTX , Tỉnh Thái Nguyên...... 29 2.1.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ...................... 34 2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục pháp luật ở các trung tâm GDTX, tỉnh Thái Nguyên ...................................... 34 2.2.1. Thực trạng nhận thức về vai trò hoạt động giáo dục pháp luật của học sinh tại các trung tâm GDTX Tỉnh Thái Nguyên .......... 34 2.2.2. Thực trạng về nội dung giáo dục pháp luật cho học sinh tại các trung tâm GDTX tỉnh Thái Nguyên......................... 38 2.2.3. Thực trạng về phương pháp và hình thức giáo dục pháp luật cho học sinh tại các trung tâm GDTX tỉnh Thái Nguyên .............. 43 2.2.4. Thực trạng về kết quả giáo dục pháp luật cho học sinh tại các trung tâm GDTX tỉnh Thái Nguyên ............................. 49 2.2.5. Thực trạng xếp loại hạnh kiểm học sinh các trung tâm GDTX, tỉnh Thái Nguyên .................................... 50 2.2.6. Thực trạng các biện pháp GDPL cho học sinh các trung tâm GDTX Tỉnh Thái Nguyên ............................... 52 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.2.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình giáo dục pháp luật cho học sinh các trung tâm GDTX, Tỉnh Thái Nguyên ......... 54 2.3. Đánh giá chung về thực trạng ........................... 57 Kết luận chương 2 ..................................... 57 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN .................................. 59 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp giáo dục pháp luật cho học sinh ..... 59 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ..................... 59 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ..................... 59 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ..................... 60 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo khả thi ......................... 61 3.1.5. Nguyên tắc giáo dục pháp luật đảm bảo tính khoa học và tính giáo dục. .. 61 3.2. Các biện pháp giáo dục pháp luật cho học sinh tại các trung tâm GDTX tỉnh Thái Nguyên ................................. 61 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho các lực lượng GDPL .............. 61 3.2.2. Đổi mới phương pháp GDPL ........................ 63 3.2.3. Đa dạng hóa các hình thức GDPL ..................... 64 3.2.4. Tích hợp GDPL trong các môn học chiếm ưu thế ........... 67 3.2.5. GDPL thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp ........... 69 3.2.6. Phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong quá trình giáo dục pháp luật cho học sinh ........................... 71 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................... 74 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ... 74 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................. 74 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ............................. 74 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ............................. 75 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm ........................... 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm .............................. 75 Kết luận chương 3 ..................................... 77 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................. 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................... 81 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Viết đầy đủ Viết tắt 1 Cán bộ giáo viên CBGV 2 Giáo dục công dân GDCD 3 Giáo dục đạo đức GDĐĐ 4 Giáo dục không chính quy GDKCQ 5 Giáo dục người lớn GDNL 6 Giáo dục pháp luật GDPL 7 Giáo dục thường xuyên GDTX 8 Học sinh sinh viên HSSV 9 Trung học phổ thông THPT 10 Xã hội chủ nghĩa XHCN Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Nhận thức của học sinh về mục đích GDPL .................................. 35 Bảng 2.2: Nhận thức của học sinh về vai trò của GDPL ................................ 37 Bảng 2.3: Đánh giá của học sinh về mức độ triển khai các nội dung GDPL .......... 38 Bảng 2.4: Đánh giá của giáo viên về mức độ triển khai các nội dung GDPL......... 40 Bảng 2.5: Đánh giá của học sinh về nội dung môn GDCD ............................ 42 Bảng 2.6: Đánh giá của giáo viên về nội dung môn GDCD ........................... 42 Bảng 2.7: Đánh giá của học sinh về mức độ sử dụng các phương pháp giáo dục pháp luật tại Trung tâm .................................................... 44 Bảng 2.8: Đánh giá của học sinh về mức độ sử dụng các hình thức giáo dục pháp luật tại Trung tâm ............................................................ 45 Bảng 2.9: Đánh giá của giáo viên về mức độ sử dụng các hình thức giáo dục pháp luật tại Trung tâm .................................................... 46 Bảng 2.10: Đánh giá mức độ hiểu biết pháp luật của học sinh tại các trung tâm GDTX ............................................................................. 49 Bảng 2.11: Xếp loại hạnh kiểm của học sinh các trung tâm GDTX năm học 2014 - 2015 .............................................................................. 50 Bảng 2.12: Những biện pháp nâng cao chất lượng GDPL ............................... 53 Bảng 2.13: Đánh giá của học sinh về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến GDPL ....................................................................................... 55 Bảng 2.14: Đánh giá của cán bộ giáo viên về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến GDPL ............................................................................ 56 Bảng 3.1: Ý kiến của cán bộ giáo viên về tính cần thiết của các biện pháp GDPL ..................................................................................... 75 Bảng 3.2: Ý kiến của cán bộ giáo viên về tính khả thi của các biện pháp GDPL ............................................................................ 76 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1: Đánh giá của học sinh về mức độ triển khai các nội dung GDPL .............................. 39 Biểu đồ 2.2: Đánh giá của giáo viên về mức độ triển khai các nội dung GDPL .............................. 40 Biểu đồ 2.3: Đánh giá của học sinh về nội dung môn GDCD.......... 42 Biểu đồ 2.4: Đánh giá của học sinh về mức độ sử dụng các hình thức giáo dục pháp luật tại Trung tâm .................. 46 Biểu đồ 2.5: Đánh giá của giáo viên về mức độ sử dụng các hình thức giáo dục pháp luật tại Trung tâm .................. 47 Biểu đồ 2.6. Đánh giá mức độ hiểu biết pháp luật của học sinh tại các trung tâm GDTX ........................ 49 Biểu đồ 2.7. Xếp loại hạnh kiểm của học sinh các trung tâm GDTX năm học 2014-2015 .......................... 51 Biểu đồ 2.8. Những biện pháp nâng cao chất lượng GDPL ......... 53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong công cuộc đổi mới của đất nước ta hiện nay nhằm xây dựng “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa” và một “Xã hội công dân” đòi hỏi phải xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đồng bộ, phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế - xã hội, xây dựng một xã hội trong đó mọi người đều có ý thức tôn trọng pháp luật, tự nguyện tuân thủ và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, có tinh thần bảo vệ pháp luật, sống và làm việc theo pháp luật. Từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V đến nay, Đảng ta đã liên tục khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác phổ biến giáo dục pháp luật. Quan điểm coi trọng công tác giáo dục pháp luật được thể hiện nhất quán và ngày càng rõ nét. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII khẳng định: “Triển khai mạnh mẽ công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật, huy động các đoàn thể chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các phương tiện thông tin đại chúng tham gia vào đợt vận động thiết lập trật tự kỷ cương và các hoạt động thường xuyên xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong các cơ quan nhà nước và trong xã hội”[4]. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX tiếp tục khẳng định việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật phải đi đôi với công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật đó là: "Đổi mới và hoàn thiện quy trình xây dựng luật, ban hành và thực thi pháp luật, trong đó chú trọng việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật một cách nghiêm minh"[5]. Thể chế hóa quan điểm do Đảng đề ra, nhiều văn bản pháp luật về giáo dục pháp luật đã được Nhà nước ban hành. Để thực hiện mục tiêu này, song song với việc xây dựng và không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp luật, một trong những vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt là phải đẩy mạnh phổ biến, giáo dục pháp luật cho mọi nhóm đối tượng, trong đó có học sinh, sinh viên. Đây là yêu cầu, đòi hỏi cấp thiết, mang tính khách quan và hoàn toàn phù hợp với mục tiêu giáo dục toàn diện của chúng ta Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn
là “Đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; Hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Giáo dục pháp luật trong nhà trường bao gồm hai lĩnh vực: Phổ biến pháp luật và giáo dục pháp luật. Hoạt động giáo dục pháp luật là một hoạt động giáo dục cụ thể gắn bó hữu cơ với hoạt động giáo dục nói chung. Nội dung giáo dục pháp luật là một phần của nội dung chương trình giáo dục ở các cấp học và trình độ đào tạo của hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo dục pháp luật trong nhà trường thực hiện thông qua việc dạy và học nội dung, kiến thức pháp luật trong trong chương trình giáo dục chính khóa qua các môn học như giáo dục công dân (phổ thông), pháp luật (TCCN, cao đẳng, đại học) hoặc được lồng ghép, tích hợp vào các môn học có liên quan như đạo đức, tìm hiểu tự nhiên xã hội, sinh học, lịch sử… (phổ thông), Chính trị (TCCN). Giáo dục pháp luật trong nhà trường được thực hiện thông qua các hoạt động giáo dục ngoại khóa, giáo dục ngoài giờ lên lớp với các hình thức như nói chuyện pháp luật, thi tìm hiểu pháp luật, viết báo tường, sinh hoạt theo chủ đề pháp luật, tọa đàm, hội thảo chuyên đề … Giáo dục luật góp phần củng cố những tri thức được học trong chương trình, bồi dưỡng tình cảm, niềm tin pháp luật, đồng thời rèn luyện, uốn nắn hình thành hành vi ứng xử theo chuẩn mực pháp luật quy định. Thông qua giáo dục pháp luật trong nhà trường trang bị cho các em những tri thức pháp luật, xây dựng, hình thành ở các em lối sống lao động và học tập theo pháp luật với đầy đủ ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền hạn của người công dân. Với vốn kiến thức và ý thức pháp luật được trang bị các em phải dần dần tự điều chỉnh hành vi của mình theo khuôn khổ của pháp luật một cách tự giác. Có thể nói rằng việc giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên là một yêu cầu khách quan nhằm chuẩn bị một cách có hệ thống cho thế hệ trẻ vào đời, biết sống và làm việc theo pháp luật. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Tỉnh Thái Nguyên, là trung tâm chính trị, kinh tế của khu Việt Bắc nói riêng, của vùng trung du miền núi đông bắc nói chung, là cửa ngõ giao lưu kinh tế xã hội giữa vùng trung du miền núi với vùng đồng bằng Bắc Bộ. Chính vì vậy Sở GD&ĐT, cũng như các ban ngành đoàn thể trong Tỉnh rất coi trọng công tác giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật, ý thức trách nhiệm xã hội của học sinh, sinh viên (HSSV). Đặc biệt hiện nay, tình trạng đạo đức, lối sống của một bộ phận giới trẻ có nhiều bất ổn, từ thái độ học tập, ý thức chấp hành nội quy kỷ luật của nhà trường, chấp hành pháp luật đến những hành vi tiêu cực trong học tập, thi cử của học sinh và sự xâm nhập của các tệ nạn xã hội vào học đường. Xuất phát từ những lý do trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài “Giáo dục pháp luật cho học sinh các Trung tâm giáo dục thường xuyên, Tỉnh Thái Nguyên” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nhằm mục đích đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh các Trung tâm Giáo dục thường xuyên (GDTX), Tỉnh Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình giáo dục pháp luật tại các trung tâm giáo dục thường xuyên, Tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp giáo dục pháp luật cho học sinh tại các Trung tâm giáo dục thường xuyên, Tỉnh Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động giáo dục pháp luật là một trong những hoạt động quan trọng hiện nay góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục nhân cách toàn diện cho học sinh. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục pháp luật tại các trung tâm GDTX hiện Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 3 http://www.lrc.tnu.edu.vn
nay còn có những hạn chế nhất định, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới của thực tiễn giáo dục. Nếu đề xuất được các biện pháp giáo dục đảm bảo tính khoa học, tính thực tiễn thì hiệu quả hoạt động giáo dục pháp luật cho các em học sinh sẽ được nâng cao, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục của các trung tâm trong giai đoạn hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu lý luận giáo dục pháp luật cho học sinh THPT. 5.2. Khảo sát thực trạng hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh tại các trung tâm GDTX Tỉnh Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất các biện pháp giáo dục pháp luật cho học sinh tại các Trung tâm GDTX Tỉnh Thái Nguyên. 5.4. Tổ chức khảo nghiệm tính khả thi và tính cần thiết của các biện pháp đề xuất. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Sử dụng các phương pháp: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1. Phương pháp quan sát 6.2.2. Phương pháp phỏng vấn 6.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi 6.2.4. Phương pháp chuyên gia 6.3.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học 7. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh học văn hóa tại các Trung tâm GDTX Tỉnh Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 4 http://www.lrc.tnu.edu.vn
8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục; cấu trúc luận văn bao gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận giáo dục pháp luật cho học sinh THPT Chƣơng 2: Thực trạng giáo dục pháp luật cho học sinh tại các Trung tâm Giáo dục thường xuyên, tỉnh Thái Nguyên Chƣơng 3: Các biện pháp giáo dục pháp luật cho học sinh tại các trung tâm Giáo dục thường xuyên, tỉnh Thái Nguyên Kết luận và kiến nghị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 5 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Trong giai đoạn hiện nay GDPL được xem là một nội dung có tầm quan trọng đặc biệt vì thế hầu hết các Quốc gia trên thế giới đều quan tâm đến việc giáo dục đạo đức, nhân cách và ý thức pháp luật. Có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này: Chuyên đề “Tại sao thanh niên đi theo bạo lực” của tác giả Kadij Imogal, Panline Van Deth và Aymeric Beau Chene (Pháp) đăng trên tạp chí “Notes et etsudes documentaires” số 5152; Luận án Phó tiến sỹ của bà Khaxanova X.A “Giáo dục pháp luật cho học sinh lớp lớn của hệ phổ thông” (2007); Luận án Phó tiến sỹ của tác giả Matvienco L.M với đề tài “Hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh phổ thông” (2004). Cuốn sách “Giáo dục pháp luật cho học sinh phổ thông” của Đại học tổng hợp Kalininggrad (2001); Cuốn sách “Vấn đề giáo dục pháp luật cho học sinh phổ thông” của tác giả N.Kixileva, Maxcowva (2004); Cuốn sách “Giáo dục đạo đức và pháp luật cho học sinh phổ thông” của tác giả E.D Xarkixova và A.F.Trenichenko, Minsk (1993)... đều nghiên cứu GDPL trong trường phổ thông. Nghiên cứu các tài liệu ngoài nước liên quan đến vấn đề GDPL đã cho phép tôi rút ra một số nhận xét như sau: - Nội dung giáo dục pháp luật của các nước dành cho học sinh rất phong phú, không né tránh những vấn đề của người lớn. Các nước đã quan tâm giáo dục học sinh những vấn đề lớn lao của đất nước, những “vấn nạn‟ đã được cảnh báo từ khi con người còn ngồi trên ghế nhà trường - Phương thức giáo dục rất hiệu quả, huy động mọi nguồn lực và sáng tạo nhiều mô hình giáo dục thông minh và coi trọng năng lực thực hành cho học sinh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 6 http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Trước yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phát huy quyền dân chủ trong điều kiện hội nhập và phát triển bền vững, giáo dục pháp luật (GDPL) trở thành hoạt động mang tính chiến lược. Nhằm xây dựng cơ sở lý luận, định hướng hoạt động thực tiễn đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến GDPL: Cuốn sách “Bàn về giáo dục pháp luật” của PTS Trần Ngọc Đường và Dương Thị Thanh Mai, 1995; Bài viết: “Chất lượng giáo dục pháp luật và những tiêu chí đánh giá” của tác giả Nguyễn Thu Thủy, 2006); “Giáo dục pháp luật nhằm góp phần nâng cao ý thức và nghĩa vụ tuân thủ pháp luật” của tác giả Tống Đức Thảo, 2006. Các công trình nghiên cứu về GDPL trong nhà trường: Cụ thể có cuốn sách “Giáo dục pháp luật trong nhà trường” của TS Nguyễn Đình Đặng Lục, 2004; Cuốn sách “Sống và làm việc theo pháp luật” do GS.TS Đặng Cảnh Khanh làm chủ biên, 2008; Luận văn thạc sỹ: “Thực trạng và một số biện pháp ngăn ngừa giáo dục trẻ em phạm pháp ở huyện Long Thành - tỉnh Đồng Nai” của tác giả Lê Minh Hoàng; Tác giả Lê Quý Đình: Giáo dục pháp luật cho học sinh phổ thông ở nước ta hiện nay (1991), đề tài “Đổi mới giáo dục pháp luật trong hệ thống các trường chính trị ở nước ta hiện nay” (1999) của Khoa Nhà nước và pháp luật - Học viện Quốc gia Hồ Chí Minh do PGS. PTS Trần Ngọc Đường làm chủ nhiệm. Ngoài ra có rất nhiều các công trình nghiên cứu về GDPL cho các đối tượng cụ thể. Nổi bật có luận án tiến sỹ của tác giả Nguyễn Quốc Sửu (2010) “Giáo dục pháp luật cho cán bộ công chức hành chính trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”. Đề cập đến GDPL cho các đối tượng trong doanh nghiệp nhà nước có luận án tiến sỹ của tác giả Vũ Thị Hoài Phương (2009) “Giáo dục pháp luật cho các doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 7 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Nghiên cứu tổng quan vấn đề từ việc khảo sát các đề tài liên quan ở trong nước cho thấy: Hầu hết các đề tài tập trung giải quyết nhiệm vụ phân tích thực trạng trước tính cấp bách của vấn đề, chưa tập trung giải quyết nhiệm vụ nghiên cứu lý luận một cách có hệ thống. Một số đề tài đã đề cập đến những hình thức tổ chức GDPL cụ thể nhưng chưa đầy đủ và thiếu kết quả thực nghiệm để rút ra các kết luận cần thiết. 1.2. Một số khái niệm công cụ 1.2.1. Khái niệm giáo dục Giáo dục theo nghĩa rộng là: Quá trình toàn vẹn hình thành nhân cách, được tổ chức một cách có mục đích và có kế hoạch, thông qua các hoạt động và quan hệ giữa người giáo dục và người được giáo dục, nhằm truyền đạt và chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội của loài người. Giáo dục theo nghĩa hẹp là Một bộ phận của quá trình sư phạm, quá trình giáo dục theo nghĩa hẹp - Là quá trình hình thành niềm tin lý tưởng, động cơ, tình cảm, thái độ, những nét tính cách của nhân cách XHCN, những hành vi, thói quen cư xử đúng đắn trong xã hội, thuộc các lĩnh vực đạo đức, lao động, tư tưởng chính trị, thẩm mỹ, vệ sinh… Chức năng trội của giáo dục (theo nghĩa hẹp) là hình thành phẩm chất đạo đức của con người [16]. Theo tài liệu của tác giả Phạm Viết Vượng, Đặng Vũ Hoạt “Giáo dục theo nghĩa hẹp là quá trình hai mặt, mặt tác động của nhà sư phạm và mặt tiếp nhận của người được giáo dục. Giáo dục là sự tác động và sự chuyển hoá những yêu cầu từ bên ngoài thành những phẩm chất bên trong của cá nhân”. „Về bản chất, giáo dục là quá trình tổ chức cuộc sống, hoạt động và giao lưu cho học sinh, nhằm giúp họ nhận thức đúng, tạo lập tình cảm và thái độ đúng, hình thành những thói quen, hành vi văn minh trong cuộc sống, phù hợp với chuẩn mực xã hội. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 8 http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.2.2. Khái niệm pháp luật Khái niệm pháp luật có nhiều cách hiểu khác nhau: - Theo Khổng Tử: Pháp luật theo ông không chỉ là luật hình mà chủ yếu là hình phạt được đặt ra, áp dụng cho những người không hiểu và không theo được lễ, theo tinh thần “Lễ nghi không tới thứ dân, hình phạt không tới trượng phu” [9]. - Montesquieu cho rằng: “Luật, theo nghĩa rộng nhất, là những quan hệ tất yếu từ bản chất của sự vật. Với nghĩa này thì mọi vật đều có luật của nó. Thế giới thần linh, thế giới vật chất, những trí tuệ siêu việt, cho đến các loài vật và loài người đều có luật của mình” [15]. - Theo từ điển tiếng Việt: “Pháp luật là tổng thể các quy tắc xử sự có tính bắt buộc do nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện bằng sức mạnh cưỡng chế” [22]. - Theo từ điển luật học: 1. Nghĩa rộng: Pháp luật là những quy định do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đặt ra để hướng dẫn cách xử sự bắt buộc mọi người, mọi tập thể, tổ chức và là căn cứ để xử lý những xử sự không đúng với các quy định ấy. 2. Nghĩa hẹp: Pháp luật là những quy phạm do Quốc hội ban hành theo hình thức hiến pháp, luật (đạo luật, bộ luật), nghị quyết và do ủy ban thường vụ quốc hội ban hành dưới hình thức pháp lệnh, nghị quyết. Những quy định của các cơ quan khác gọi là pháp quy [23]. Theo học thuyết Mác-Lê Nin nhà nước và pháp luật là hai hiện tượng lịch sử có quá trình phát sinh, phát triển và tiêu vong, do đó những nguyên nhân làm xuất hiện nhà nước cũng chính là nguyên nhân làm xuất hiện pháp luật. Trong xã hội cộng sản nguyên thủy không có nhà nước bởi thế không có pháp luật, nhưng xã hội cộng sản nguyên thủy cần đến quy tắc để điều chỉnh hành vi con người duy trì trật tự xã hội đó, đã xuất hiện các quy tắc xã hội bao gồm tập quán, tín điều, tôn giáo. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 9 http://www.lrc.tnu.edu.vn