Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ giảng viên ngành công tác xã hội trong các trường đại học ở Việt Nam giai đoạn hiện nay

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:230

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên CTXH trong các trƣờng đại học, khảo sát đánh giá thực trạng về phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở các trường đại học trong thời gian qua, để đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trường đại học; góp phần tạo ra nguồn nhân lực chuyên nghiệp đáp ứng các yêu cầu của ngành.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ giảng viên ngành công tác xã hội trong các trường đại học ở Việt Nam giai đoạn hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ----------------------------- NGUYỄN VĂN KHOA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Hà Nội, 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ----------------------------- ---------------------------- LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOHỌC LÂM NGHIỆP NGUYỄN VĂN KHOA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9140114 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGUYỄN KHẮC BÌNH Hà Nội, 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả trong luận án là trung thực. Kết quả luận án chƣa công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Hà Nội, 27 tháng 11 năm 2019 T Tác giả luận án N Nguyễn Văn Khoa i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến khoa Tâm lý- giáo dục, Học viện Khoa học xã hội- Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, đã quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất để tôi đƣợc học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận án. Bằng tất cả sự kính trọng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy hƣớng dẫn PGS.TS Nguyễn Khắc Bình đã tận tình hƣớng dẫn tôi nghiên cứu và hoàn thành luận án. Trân trọng cảm ơn Ban Chấp hành Đảng ủy, Ban Giám hiệu, cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên các trƣờng đào tạo ngành CTXH , Vụ Tổ chức cán bộ - Bộ giáo dục và Đào tạo đã nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ tác giả trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận án. Mặc dù đã cố gắng làm việc nghiên cứu nhƣng do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận án không khỏi thiếu sót, cần phải sửa chữa, bổ sung. Tôi xin ghi nhận những ý kiến đóng góp xây dựng của thầy, cô và các bạn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, 27 tháng 11 năm 2019 T Tác giả luận án N Nguyễn Văn Khoa ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .........................................................................................................ii MỤC LỤC ............................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...................................................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... ix DANH MỤC CÁC HÌNH ...................................................................................... xi MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu...................................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 3 6. Giới hạn nghiên cứu ............................................................................................ 3 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 4 7.1. Phƣơng pháp tiếp cận........................................................................................ 4 7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................ 4 8. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................ 5 8.1. Về lý luận ......................................................................................................... 5 8.2. Về thực tiễn ...................................................................................................... 5 9. Cấu trúc luận án ................................................................................................... 6 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .......................................... 7 1.1. Nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên ..................................................... 7 1.1.1. Các nghiên cứu trong nước ............................................................................ 7 1.1.2. Các nghiên cứu của nước ngoài ................................................................... 15 1.2. Nghiên cứu về phát triển giảng viên ngành CTXH ......................................... 20 1.2.1. Các nghiên cứu trong nước .......................................................................... 20 iii
1.2.2. Các nghiên cứu nước ngoài ......................................................................... 23 1.3. Kinh nghiệm phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở một số nƣớc và kinh nghiệm cho Việt Nam .................................................................................... 26 1.3.1. Tại Mỹ ......................................................................................................... 26 1.3.2. Tại Hàn Quốc .............................................................................................. 27 1.3.3. Tại Canada .................................................................................................. 28 1.3.4. Tại Úc .......................................................................................................... 30 1.4. Kinh nghiệm cho các trƣờng đại học ở Việt Nam ........................................... 31 1.5. Những điểm cần kế thừa và tiếp tục nghiên cứu .............................................. 33 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ...................................................................................... 35 Chƣơng 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN NGÀNH CTXH TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC .......................................... 36 2.1. Khái niệm và đặc trƣng giảng viên ngành CTXH ............................................ 36 2.1.1. Khái niệm đội ngũ giảng viên ngành CTXH ................................................. 36 2.1.2. Phẩm chất và năng lực của đội ngũ giảng viên ngành CTXH....................... 42 2.2. Phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trƣờng đại học giai đoạn hiện nay ................................................................................................................. 44 2.2.1. Khái niệm phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ................................. 44 2.2.2 . Một số lý luận về phát triển nguồn nhân lực ............................................... 47 2.2.3. Những yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trường đại học ở bối cảnh nước ta hiện nay. ..................................................................... 50 2.3. Nội dung phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ..................................... 51 2.4. Những yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trƣờng đại học giai đoạn hiện nay .................................................................... 57 2.4 1 Các u tố chủ quan .................................................................................... 57 2.4.2. Các y u tố khách quan ................................................................................. 58 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ...................................................................................... 61 iv
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN NGÀNH CTXH TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY .. 62 3.1. Giới thiệu tổ chức khảo sát thực trạng ............................................................. 62 3.1.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................ 62 3.1.2. Nội dung khảo sát ........................................................................................ 62 3 1 3 Đối tượng và công cụ khảo sát ..................................................................... 62 3 1 4 Phương thức khảo sát .................................................................................. 62 3.2. Quy trình thực hiện & Xử lý kết quả khảo sát ................................................. 63 3.3. Thực trạng đội ngũ giảng viên ngành công tác xã hội ..................................... 64 3 3 1 Khái quát đào tạo ngành công tác xã hội ở Việt Nam ................................. 64 3.3.2. Số lượng đội ngũ giảng viên CTXH (người) ................................................ 64 3 3 3 Cơ cấu đội ngũ giảng viên ngành CTXH ...................................................... 65 3.3.4. Thực trạng năng lực, chất lượng đội ngũ giảng viên ngành CTXH .............. 67 3.3.5. Mức độ đáp ứng về năng lực của đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong giai đoạn hiện nay ........................................................................................................ 74 3.4. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở các cơ sở GD ĐH.... 76 3.4.1. Thực trạng nhận thức của các cấp quản lý về tầm quan trọng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ................................................................................. 76 3.4.2. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH................................ 78 3 4 3 Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH .. 98 3.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ................................................................................................................ .100 3.5.1. Y u tố chủ quan ......................................................................................... 100 3.5.2. Y u tố khách quan ...................................................................................... 102 3.6. Đánh giá chung về những hạn chế trong công tác phát triển ĐNGV............. 103 3 6 1 Điểm mạnh ................................................................................................ 103 3 6 2 Điểm y u.................................................................................................... 103 3.6.3. Nguyên nhân .............................................................................................. 106 v
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .................................................................................... 108 Chƣơng 4. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN NGÀNH CTXH TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ...................................................................... 108 4.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH . .. 109 4.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính hệ thống ............................................................. 109 4.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn ............................................................. 109 4.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính k thừa ............................................................... 110 4.1.4. Nguyên tắc phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực và k t hợp hài hòa giữa nội lực với ngoại lực .................................................................................... 110 4.1.5. Nguyên tắc định hướng đặc thù, chuyên biệt .............................................. 111 4.2. Các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ............................ 111 4 2 1 Định hướng đề xuất giải pháp .................................................................... 111 4.2.2. Đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ................... 114 4.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ............ 129 4.3.1. Mục đích của khảo nghiệm ........................................................................ 129 4.3 2 Đối tượng khảo nghiệm.............................................................................. 130 4.3.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................... 130 4.3 4 Phương pháp khảo nghiệm ........................................................................ 130 4.4. Thử nghiệm một giải pháp đã đề xuất .......................................................... 137 4.4.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................................ 137 4.4.2. Giới hạn phạm vi thực nghiệm ................................................................... 137 4.4.3. Nhiệm vụ thực nghiệm ............................................................................... 137 4.4.4. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 137 4.4 5 Phương pháp và ti n trình thử nghiệm ....................................................... 138 4.4.6. Chọn đối tượng thử nghiệm và cách thức đối chứng .................................. 138 4.4.7. Giả thuy t nghiên cứu ................................................................................ 138 4.4.8. Chuẩn bị các điều kiện để thử nghiệm........................................................ 139 4.4 9 Đánh giá k t quả thử nghiệm ..................................................................... 140 vi
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 .................................................................................... 146 KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ ............................................................................ 147 1. Kết luận ........................................................................................................... 147 2. Khuyến nghị .................................................................................................... 149 2.1. Đối với Bộ GD&ĐT ...................................................................................... 149 2.2. Với các trƣờng Đại học đào tạo ngành Công tác xã hội ................................. 150 2.3. Với đội ngũ giảng viên ngành Công tác xã hội ............................................... 150 TÀI LIỆU THAM KHẢO vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT Tên viết tắt Tên đầy đủ 1 ĐNGV Đội ngũ giảng viên 2 CTXH Công tác xã hội 3 GDĐH Giáo dục đại học viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Số lƣợng đội ngũ GV ngành CTXH các cơ sở GDĐH có khoa ngành CTXH ...65 Bảng 3.2. Tỷ lệ về cơ cấu ngành đào tạo ĐNGV ngành CTXH .................................66 Bảng 3.3. Tỷ lệ về cơ cấu học hàm học vị ĐNGV ngành CTXH ...............................66 Bảng 3.4. Thực trạng nhận thức của các cấp quản lý về tầm quan trọng.................77 phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ..........................................................77 Bảng 3.5. Thực trạng công tác quy hoạch, tuyển dụng đội ngũ giảng viên ngành CTXH ............................................................................................................... 78 Bảng 3.6. Số lƣợng giảng viên của trƣờng đƣợc tuyển dụng trong 5 năm ...............80 gần đây ......................................................................................................................80 Bảng 3.7. Tổng hợp kết quả lấy ý kiến sinh viên về chất lƣợng giảng viên của trƣờng ĐHKHXHNV-ĐHQG Hà Nội; Đại học LĐXH (Hà Nội) và Đại học Huế ..83 Bảng 3.8. Định mức giờ chuẩn giảng dạy của giảng viên trƣờng Đại học KHXHNV - ĐHQG Hà Nội theo từng chức danh ....................................................................85 Bảng 3.9. Định mức chi trả cho các công trình NCKH của GV ngành CTXH hiện nay ........................................................................................................................85 Bảng 3.10. Thực trạng công tác bố trí sử dụng ĐNGV ngành CTXH.....................86 Bảng 3.11. Thực trạng công tác đào tạo, bồi dƣỡng ĐNGV ngành CTXH .............88 Bảng 3.12. Thống kê số lƣợng đề tài nghiệm thu của giảng viên ngành CTXH trƣờng Đại học KHXHNV - ĐHQG Hà Nội ..........................................................91 Bảng 3.13. Các hoạt động đào tạo, bồi dƣỡng cho giảng viên của Đại học ĐHKHXHNV-ĐHQG Hà Nội; Đại học LĐXH (Hà Nội) và Đại học Huế .............92 Bảng 3.14. Thực trạng công tác đánh giá đội ngũ giảng viên ngành CTXH ...........94 Bảng 3.15. Thực trạng xây dựng môi trƣờng phát triển năng lực cho đội ngũ GV ngành CTXH .........................................................................................................95 Bảng 3.16. Định mức chi trả dạy ngoài giờ, coi thi, chấm thi của giảng viên ngành CTXH ........................................................................................................................97 ix
Bảng 3.17. Thu nhập bình quân của giảng viên ngành CTXH trƣờng ĐHKHXHNV- ĐHQG Hà Nội; Đại học LĐXH (Hà Nội) và Đại học Huế những năm gần đây .......97 Bảng 3.18. Đánh giá chung về thực trạng phát triển ĐNGV ngành CTXH ............98 Bảng 3.19. Nhận định về những hạn chế trong công tác phát triển ĐNGV ...........104 Bảng 4.1. Kết quả về tính cấp thiết của các giải pháp phát triển đội ngũ .............131 giảng viên ngành CTXH ......................................................................................131 Bảng 4.2. Kết quả về tính khả thi của các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH .......................................................................................................133 Bảng 4.3. Tƣơng quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi .....................................135 Bảng 4.4. Năng lực dạy học của giảng viên trƣớc thử nghiệm ............................140 Bảng 4.5. Năng lực dạy học của giảng viên sau thử nghiệm ...............................142 Bảng 4.6. Tổng hợp kết quả trƣớc và sau thực nghiệm ........................................144 x
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Quản lý nguồn nhân lực của Leonard Nadler ...........................................47 Chủ thể quản lý trong phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ..........................51 Hình 3.1. Biểu đồ đánh giá về mức độ đáp ứng về năng lực của giảng viên CTXH trong quá trình giảng dạy ..........................................................................................74 xi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam đang trong quá trình đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đó là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của toàn Đảng, toàn dân trên con đƣờng thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Trong quá trình đó, con ngƣời là nhân tố quyết định sự thành công hay thất bại. Để phát huy nguồn lực con ngƣời, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững, Đảng và Nhà nƣớc ta đã khẳng định vị trí quốc sách hàng đầu của giáo dục và đào tạo với các chức năng cơ bản là: nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã thông qua Chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 và Phƣơng hƣớng, nhiệm vụ phát triển đất nƣớc 5 năm 2011 - 2015, trong đó mục tiêu tổng quát của Chiến lƣợc là: “Phấn đấu đến năm 2020 nƣớc ta cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại; chính trị - xã hội ổn định, dân chủ, kỷ cƣơng, đồng thuận; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân đƣợc nâng lên rõ rệt; độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ đƣợc giữ vững; vị thế của Việt Nam trên trƣờng quốc tế tiếp tục đƣợc nâng lên; tạo tiền đề vững chắc để phát triển cao hơn trong giai đoạn sau.” Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã chỉ rõ: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hƣớng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế QLGD, phát triển ĐNGV và cán bộ quản lý là khâu then chốt”. Trong sự nghiệp giáo dục và Đào tạo đội ngũ giảng viên đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Điều này đƣợc khẳng định rất rõ trong điều 14, luật giáo dục: “Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lƣợng giáo dục.” Chất lƣợng đội ngũ giảng viên ảnh hƣởng trực tiếp đến chất lƣợng của giáo dục. Đội ngũ nhà giáo là lực lƣợng quyết định đến sự thành công của ngành giáo dục. Đội ngũ giảng viên trong các trƣờng đại học có vai trò quyết định chất lƣợng đào tạo nguồn nhân lực. Phát triển đội ngũ giảng viên đóng vai trò then chốt trong 1
việc nâng cao chất lƣợng giáo dục. Một số ngành nghề mới xuất hiện đòi hỏi phải đƣợc đào tạo mới đáp ứng đƣợc yêu cầu mới. CTXH là một trong những ngành đƣợc mở ra đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu xã hội hiện nay. Thủ tƣớng chính phủ đã phê duyệt đề án phát triển nghề CTXH giai đoạn 2010-2020. Do những đặc điểm riêng mang tính đặc thù, ngành CTXH đang đứng trƣớc nhiều khó khăn thách thức: đội ngũ giảng viên ngành CTXH hiện nay phần lớn đƣợc lấy từ những ngành gần vì vậy chất lƣợng đào tạo còn hạn chế; tỷ lệ giáo sƣ, phó giáo sƣ, tiến sĩ trên tổng số giảng viên còn thấp; hoạt động nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế chƣa đồng bộ, hiệu quả thấp; đặc biệt không đồng bộ về cơ cấu chuyên môn, năng lực đặc thù ngành CTXH của đội ngũ giảng viên còn hạn chế, giảng viên có trình độ cao còn thiếu và yếu. Hiện nay xu thế hội nhập quốc tế và tự chủ đại học, các trƣờng bắt buộc cần phải tạo ra các sản phẩm phù hợp/đáp ứng môi trƣờng luôn biến động, đòi hỏi chất lƣợng ngày một cao hơn, đặc thù hơn. Mục tiêu nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện và tổ chức thực hiện các chƣơng trình, giáo trình đào tạo thạc sỹ, tiến sỹ CTXH, đẩy mạnh công tác dạy nghề CTXH, đào tạo, đào tạo lại, bồi dƣỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, nhân viên, cộng tác viên là những yếu tố để thấy yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH rất cần thiết. Trong khi đó chƣa có công trình nghiên cứu phát triển đội ngũ giảng viên này. Với những vấn đề nêu trên, nghiên cứu đề tài “Phát triển đội ngũ giảng viên ngành công tác xã hội trong các trường đại học ở nước ta giai đoạn hiện nay” là cần thiết nhằm góp phần thực hiện những mục tiêu của đề án 32 của Thủ tƣớng Chính phủ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên CTXH trong các trƣờng đại học, khảo sát đánh giá thực trạng về phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở các trƣờng đại học trong thời gian qua, để đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trƣờng đại học; góp phần tạo ra nguồn nhân lực chuyên nghiệp đáp ứng các yêu cầu của ngành. 2
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Đội ngũ GV ngành CTXH; Công tác phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở các trƣờng đại học có mã ngành này Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ GV ngành CTXH; Giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở các trƣờng đại học có mã ngành này. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng quan các nghiên cứu có liên quan về phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở các trƣờng đại học. Xác lập cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trƣờng đại học. - Khảo sát và đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trƣờng đại học ở Việt Nam trong thời gian qua - Đề xuất những giải pháp để phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH ở các trƣờng đại học. Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các giải pháp, thử nghiệm giải pháp để chứng minh tính khả thi của giải pháp đã đề xuất. 5. Giả thuyết khoa học Phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH đã đạt đƣợc những thành công nhất định nhƣng trong các trƣờng đại học có đào tạo ngành CTXH, giảng viên ngành này vẫn thiếu về số lƣợng và yếu về chất lƣợng. Nếu đề xuất đƣợc những giải pháp dựa trên tiếp cận phát triển nguồn nhân lực thì sẽ tăng về số lƣợng, nâng cao năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giảng viên hiện nay. 6. Giới hạn nghiên cứu Nghiên cứu các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các cơ sở giáo dục đại học có khoa, ngành CTXH ở Việt Nam. Gồm các trƣờng ĐHSP Hà Nội; ĐH LĐXH cơ sở Hà Nội; ĐH KHXH NV- ĐHQG Hà Nội; ĐH Công đoàn; ĐH Lâm nghiệp; ĐH Thăng Long; ĐH Vinh; ĐH KHXH NV TP HCM; ĐH SP TP HCM; ĐH Đà Lạt; Học viện KHXH; Học viện PNVN. 3
Với chủ thể phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH đƣợc lựa chọn là Hiệu trƣởng, Giám đốc các cơ sở đào tạo đại học có ngành CTXH. Khảo sát thực trạng đội ngũ giảng viên ngành CTXH và thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH, sự cần thiết, tính khả thi của các giải pháp đề xuất. Thử nghiệm một giải pháp để đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phƣơng pháp tiếp cận - Tiếp cận duy vật biện chứng: Phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH cần đặt trong trạng thái vận động và biến đổi không ngừng, trong mối quan hệ biện chứng với các điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội và các yếu tố khác bên ngoài, bên trong nhà trƣờng. - Tiếp cận thực tiễn: Trong đề tài luận án, vận dụng quan điểm tiếp cận thực tiễn để thấy đƣợc thực trạng đội ngũ giảng viên ngành CTXH về năng lực, trình độ, số lƣợng, chất lƣợng và cơ cấu, mức độ đạt chuẩn theo yêu cầu của Bộ giáo dục và Đào tạo. Đồng thời thấy đƣợc thực trạng giải pháp và các yếu tố ảnh hƣởng đến đội ngũ này để đề xuất giải pháp phù hợp. - Tiếp cận năng lực: Yêu cầu chuẩn hóa, chuyên nghiệp hóa đội ngũ giảng viên là một đòi hỏi tất yếu trong phát triển đội ngũ giảng viên nói chung và của ngành CTXH nói riêng. Luận án đề xuất hƣớng xây dựng khung năng lực giảng viên ngành CTXH để xác định mức độ đáp ứng các yêu cầu cơ bản về năng lực của đội ngũ giảng viên các trƣờng đào tạo ngành này. 7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu Phối hợp các phƣơng pháp phân tích tổng hợp và khái quát lý thuyết, nghiên cứu tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. Dựa vào kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học về phát triển nguồn nhân lực, hệ thống các tài liệu lý luận trong nƣớc và ngoài nƣớc có liên quan nhƣ: Đề án 32 của Chính phủ; các tạp chí, kỷ yếu khoa học, nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH; những kiến thức của tác giả tích lũy đƣợc trong quá trình công tác để phân tích, tổng hợp, xây dựng cơ sở lý luận, khung lý luận, công cụ nghiên cứu, phƣơng pháp nghiên cứu, giải pháp nghiên cứu. 4
- Nhóm Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi: Dùng phiếu hỏi để khảo sát giảng viên, cán bộ quản lý và sinh viên các trƣờng đào tạo ngành CTXH để đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên , thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên các trƣờng đó. Phƣơng pháp phỏng vấn: Thực hiện phỏng vấn về những nội dung nghiên cứu của đề tài, trao đổi với một số giảng viên, cán bộ quản lý đang công tác tại các trƣờng ĐH. Phƣơng pháp chuyên gia: Tổng hợp ý kiến nhận xét của các chuyên gia về nội dung nghiên cứu của đề tài với hình thức hội thảo, chuyên đề, phiếu trƣng cầu ý kiến, phỏng vấn trực tiếp để lấy ý kiến của các nhà khoa học, cán bộ quản lý và giảng viên về tính cấp thiết và tính khả thi của giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH đƣợc đề xuất trong luận án. Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm: Xem xét từ thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH các cơ sở giáo dục đại học và của một số nƣớc nhƣ: Mỹ, Úc, Hàn Quốc để tổng kết kinh nghiệm. Phƣơng pháp thử nghiệm: Thực hiện thử nghiệm để kiểm nghiệm nội dung của một trong số các giải pháp mà luận án đã đề xuất. Phƣơng pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Ứng dụng CNTT xử lý và phần mềm phân tích số liệu nghiên cứu trong khoa học giáo dục. 8. Những đóng góp mới của luận án 8.1. Về lý luận Xây dựng đƣợc cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH gắn với đặc thù ngành CTXH , hƣớng đến mục tiêu phát triển đội ngũ đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực ngành CTXH. 8.2. Về thực tiễn Phân tích và đánh giá đƣợc thực trạng năng lực và thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH, chỉ ra đƣợc những hạn chế bất cập của đội ngũ giảng viên ngành này trong giai đoạn hiện nay, chỉ ra các yếu tố có ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH. Tổ chức xây dựng khung năng lực ngƣời 5
giảng viên ngành CTXH. Đƣa ra đƣợc các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH phù hợp xu thế tự chủ trong các trƣờng đại học và đáp ứng từng bƣớc yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao của các trƣờng đại học, có ý nghĩa quan trọng mang tính đột phá, đề xuất các giải pháp về quy hoạch, tuyển dụng, sử dụng, đánh giá và đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ giảng viên nhằm phát triển năng lực nghề nghiệp, mang đậm màu sắc riêng của ngành CTXH. Kết quả nghiên cứu của luận án đề xuất đƣợc 6 giải pháp để phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH có tính cấp thiết và tính khả thi trong các trƣờng đại học . 9. Cấu trúc luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục công trình khoa học đã công bố, Tài liệu tham khảo, Phụ lục; Luận án gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Chƣơng 2. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trƣờng đại học Chƣơng 3. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH trong các trƣờng đại học ở Việt Nam. Chƣơng 4. Giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên ngành CTXH 6
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. Nghiên cứu về phát triển đội ng giảng viên Về vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên, ở nƣớc ta có nhiều công trình nghiên cứu từ phát triển theo từng ngành, lĩnh vực cho đến phát triển chung cho từng khu vực, vùng miền và đi đến những tiêu chí chuẩn hóa đội ngũ giảng viên cùng những giải pháp, kinh nghiệm nhằm xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực mới cho thời kỳ hội nhập quốc tế. Trong xu hƣớng tự chủ trong các trƣờng đại học và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 thì cần có thêm những nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên để giúp cho các trƣờng nói riêng và nền giáo dục đại học nói chung có những bƣớc đi phù hợp với sự tự chủ và phát triển. 1.1.1. Các nghiên cứu trong nước Các nghiên cứu về quản lý và phát triển đội ngũ giảng viên khá đa dạng từ xây dựng giải pháp cốt lõi đào tạo bồi dƣỡng, phát triển đội ngũ giảng viên của từng vùng miền cho đến phát triển đội ngũ giảng viên cho từng ngành học. Lê Đức Ngọc, “Giáo dục đại học – Quan điểm và giải pháp” đƣa ra 2 lý do chính phải quan tâm hàng đầu về phát triển đội ngũ giảng viên các trƣờng đại học đó là: (1) Trình độ đội ngũ quyết định chất lƣợng và khả năng của một trƣờng trong giảng dạy, nghiên cứu và phục vụ xã hội trong nền kinh tế hàng hóa; (2) Chi phí lƣơng và phụ cấp cho đội ngũ này là khoản chi phí lớn nhất của mỗi trƣờng đại học, nó gắn liền với vấn đề chất lƣợng, hiệu quả và hiệu suất đào tạo [51]. Đây là 2 nội dung cũng đƣợc NCS tham khảo và vận dụng để xây dựng các giải pháp nâng cao chất lƣợng đội ngũ và tạo môi trƣờng chính sách động viên đội ngũ giảng viên trong luận án. Nguyễn Thị Bình, “Bàn về các giải pháp đổi mới giáo dục toàn diện”, các chuyên gia giáo dục có chung một đề xuất: Công tác xây dựng đội ngũ giáo viên phải đƣợc xem là giải pháp cốt lõi, quan trọng nhất. Theo các tác giả phải tập trung sửa đổi chính sách đối với nhà giáo và cải cách công tác đào tạo, bồi dƣỡng giáo 7