Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với tác phẩm văn học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:144

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Góp phần phát huy hiệu quả giờ làm quen tác phẩm văn học cho trẻ ở lứa tuổi MN và khắc phục những hạn chế của giáo viên khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm trong hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH. Mặt khác, đề tài còn góp phần đề xuất một số biện pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với tác phẩm văn học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Minh Huệ PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM CỦA GIÁO VIÊN TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 - 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Minh Huệ PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM CỦA GIÁO VIÊN TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 - 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC Chuyên ngành : Giáo dục học (Mầm non) Mã số : 8140101 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. HOÀNG VĂN CẨN Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan toàn bộ nội dung luận văn này là công trình nghiên cứu của tôi, không sao chép của bất kì ai cũng như chưa công bố toàn văn dưới bất kì hình thức nào. Tác giả Nguyễn Thị Minh Huệ
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tôi đã được sự động viên, giúp đỡ nhiệt tình của quý thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình rất nhiều. Qua đây tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất đến: PGS. TS. Hoàng Văn Cẩn – người thầy đã luôn tận tình hướng dẫn, định hướng, chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Tập thể Cán bộ Quản lý và Giáo viên Mầm non của các Trường Mầm non trên địa bàn Thành phố Biên Hòa đã tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình khảo sát và đánh giá thực tiễn. Phòng Sau đại học, Trung tâm Thư viện Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh và quý thầy cô Trung tâm Thư viện Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương 3 đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Các bạn bè thân thiết, đồng nghiệp đã luôn bên cạnh an ủi, động viên để tôi có động lực hoàn thành luận văn. Gia đình của tôi, đặc biệt là chồng, bố, mẹ – người đã luôn quan tâm, chăm sóc hỗ trợ vật chất và chăm sóc con nhỏ để tôi có thời gian nghiên cứu đề tài. Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn và gửi lời chúc sức khỏe đến tất cả mọi người. Biên Hòa, ngày….tháng….năm Tác giả
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM TRONG HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TPVH ...... 8 1.1. Lịch sử vấn đề .................................................................................................... 8 1.1.1. Thế giới ........................................................................................................ 8 1.1.2. Việt Nam .................................................................................................... 10 1.2. Xác định khái niệm và lí luận liên quan........................................................... 13 1.2.1. Tác phẩm văn học và Tác phẩm văn học thiếu nhi ................................... 13 1.2.2. Kể diễn cảm ............................................................................................... 16 1.2.3. Kể diễn cảm cho trẻ MG 5- 6 tuổi ............................................................. 24 1.3. Những yêu cầu của việc kể diễn cảm ............................................................... 40 1.3.1. Công tác chuẩn bị ...................................................................................... 40 1.3.2. Sự kết hợp, phối hợp giữa kể diễn cảm các phương pháp, phương tiện. ................................................................................................................... 41 1.3.3. Yêu cầu đối với giáo viên MN................................................................... 44 1.3.4. Yêu cầu đối với trẻ mẫu giáo ..................................................................... 46 1.3.5. Tiêu chí đánh giá khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH ......................... 46 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên .................................................................................................................. 47 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 50
Chương 2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM CỦA GV TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TPVH ............................................................................................. 51 2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng ............................................................................. 51 2.1.1. Mục đích khảo sát ...................................................................................... 51 2.1.2. Nội dung khảo sát ...................................................................................... 51 2.1.3. Đối tượng khảo sát ..................................................................................... 51 2.1.4. Phương pháp khảo sát ................................................................................ 51 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng và phân tích đánh giá .......................................... 54 2.2.1. Việc thực hiện chương trình GDMN của giáo viên................................... 54 2.2.2. Tổ chức tập huấn, kiểm tra của CBQL ...................................................... 56 2.2.3. Nhận thức của giáo viên và CBQL về phương pháp kể diễn cảm ............ 58 2.2.4. Việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên ............................. 62 2.2.5. Biểu hiện tiếp nhận của trẻ ........................................................................ 80 2.2.6. Ý kiến đánh giá của phụ huynh. ................................................................ 84 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 85 Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO KHẢ NĂNG SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM CỦA GIÁO VIÊN TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TPVH ................................................................................................... 89 3.1. Đề xuất biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH ................. 89 3.1.1. Định nghĩa biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH ................................................................................................................... 89 3.1.2. Cơ sở đề xuất biện pháp............................................................................. 89 3.1.3. Nguyên tắc xây dựng biện pháp ................................................................ 90 3.2. Biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của GV trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH. ....................................... 91 3.2.1. Biện pháp 1 ................................................................................................ 91
3.1.4. Biện pháp 2: ............................................................................................... 94 3.1.5. Biện pháp 3 ................................................................................................ 95 3.1.6. Biện pháp 4 ................................................................................................ 96 3.1.6. Biện pháp 5 ................................................................................................ 97 3.1.7. Biện pháp 6 ................................................................................................ 98 3.2. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của GV trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH. ........................................................................................ 99 3.2.1. Tổ chức nghiên cứu ................................................................................... 99 3.2.2. Kết quả nghiên cứu .................................................................................. 101 Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................... 108 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 109 KIẾN NGHỊ ............................................................................................................ 110 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 113 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban Giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CĐSP Cao đẳng Sư phạm ĐH Đại học GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDMN Giáo dục Mầm non GV Giáo viên GVMN Giáo viên Mầm non Nxb Nhà xuất bản TB Trung bình TPVH Tác phẩm Văn học
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Mức độ thường xuyên tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với thể loại truyện kể............................................................................................ 54 Bảng 2.2. Cơ cấu trình độ và thâm niên công tác của CBQL và GVMN ......... 58 Bảng 2.3. Mức độ hiểu biết của GVMN về vai trò của phương pháp kể diễn cảm ........................................................................................................... 59 Bảng 2.4. Đánh giá mức độ hiểu biết của GV về các thủ thuật kể diễn cảm .... 60 Bảng 2.5 Mức độ sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên ............... 64 Bảng 2.6. Mức độ sử dụng các thủ thuật kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ làm quen với thể loại truyện. ................................................ 67 Bảng 2.7. Mức độ hiệu quả của việc sử dụng các thủ thuật trong khi kể của giáo viên .................................................................................................... 69 Bảng 2.8. Ý kiến về nguyên nhân ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm ............................................................................................ 76 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất. 101 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất....... 104
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Tiến trình chuẩn bị của GV khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm. .................................................................................................... 63 Biểu đồ 2.2. Mức độ luyện tập của giáo viên khi sử dụng phương pháp ....... 66 Biểu đồ 2.3. Mức độ kết hợp phương pháp kể diễn cảm với các phương pháp, phương tiện kỹ thuật. .................................................................. 74 Biểu đồ 2.4. Đánh giá của GV về biểu hiện tiếp nhận văn học của trẻ 5 – 6 tuổi .................................................................................................... 83
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân và có vai trò quan trọng trong việc đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách của con người. Những kỹ năng mà trẻ được tiếp thu qua chương trình chăm sóc giáo dục mầm non sẽ là nền tảng cho việc học tập và thành công sau này của trẻ. Văn học là một loại hình nghệ thuật giữ vai trò to lớn trong việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ, là món ăn tinh thần không thể thiếu đặc biệt là lứa tuổi mẫu giáo. Nhà nghiên cứu Biêlinxki khẳng định “Một cuốn sách viết cho thiếu nhi là để giáo dục, mà giáo dục là một sự nghiệp vĩ đại, vì nó quyết định số phận con người” (dẫn theo (M.K.Bogoliupxkia, V.V. Septsenko, 1978). Giá trị của những tác phẩm có ngôn ngữ nghệ thuật là ở chỗ chúng có ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ em. Những truyện kể, truyện dân gian, những bài thơ, bài ca dao là một trong những hình thức, con đường để nhận thức thế giới tự nhiên, thế giới con người, giúp các em chính xác hóa những bỉểu tượng đã có về thực tế xã hội xung quanh, từng bước cung cấp thêm những khái niệm mới và mở rộng kinh nghiệm sống cho trẻ. Văn học làm phong phú thêm cho trẻ vốn biểu tượng về cuộc sống, phát triển trí tưởng tượng, tư duy, ngôn ngữ, giúp trẻ cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, vẻ đẹp của ngôn từ để từ đó giáo dục trẻ một cách toàn diện. Văn học – bộ môn vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật vì vậy phương pháp dạy học văn học cũng có những đặc trưng riêng. Trẻ MN chưa tự mình đọc TPVH do đó trẻ muốn cảm nhận được TPVH phải nhờ vào người lớn ở nhà và cô giáo ở trường. Cô giáo là người trung gian, là chiếc cầu nối đưa tác phẩm văn học đến với trẻ. Vì thế, kể diễn cảm có thể coi là phương pháp có tầm quan trọng đặc biệt khi cho trẻ làm quen với TPVH nói chung, truyện kể nói riêng. Lời kể càng hay, càng hấp dẫn bao nhiêu thì sẽ giúp trẻ cảm thụ được nội dung tác phẩm bấy nhiêu, là tiền đề cho trẻ bắt chước ngữ điệu, giọng điệu, lột tả tính cách nhân vật, là cơ sở phát triển ngôn ngữ, giúp trẻ tri giác toàn bộ nội dung câu chuyện và trẻ dễ dàng hiểu đầy đủ hơn nghĩa của từ bấy nhiêu. Nhờ có lời kể diễn cảm của cô trẻ sẽ hứng thú hơn khi được tiếp xúc với tác phẩm. Bên cạnh đó, giọng kể của giáo viên còn tạo ra những rung cảm, xúc
2 cảm thẩm mĩ ban đầu của trẻ đối với tác phẩm. Nhờ có cách trình bày tác phẩm một cách nghệ thuật, cô giáo giúp trẻ dễ dàng hiểu được nội dung, kích thích khởi động và phát triển trí tưởng tượng ở trẻ, giúp các em “thấy” được các hình tượng, các khung cảnh, các tình tiết và biết đánh giá chúng đúng đắn. Lời kể của cô chính là tiền đề quan trọng để trẻ có thể học tập để tham gia các hoạt động nghệ thuật như kể lại truyện, đóng kịch TPVH. Được tiếp xúc với những mẫu mực trong lời nói giản dị, có nhịp điệu của văn học mở ra trước mắt trẻ sự biểu cảm của ngôn ngữ, lối so sánh diễn đạt sinh động và giàu hình tượng, từ đó ngôn ngữ nghệ thuật trở thành sở hữu của chính đứa trẻ. Với lứa tuổi 5 – 6 tuổi thì việc cho trẻ làm quen với TPVH lại càng được chú trọng. Đây là giai đoạn trẻ cần được trang bị những kiến thức, kĩ năng cơ bản để bước vào con đường học tập thật sự. Làm quen với TPVH là hoạt động cơ bản giúp trẻ được rèn luyện thực hành, trải nghiệm bước đầu về nghệ thuật. Nó có ý nghĩa to lớn trong việc phát triển nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào trường phổ thông trong tất cả các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực ngôn ngữ. Trẻ sẽ học được cách nói biểu cảm trong giao tiếp, nói đủ câu, đúng ngữ pháp, biết được nhiều mẫu câu, mở rộng được vốn từ đặc biệt là từ ngữ nghệ thuật. Ngoài ra, khi được tham gia các hoạt động nghệ thuật như đóng kịch, kể chuyện trẻ sẽ mạnh dạn, tự tin và chủ động trong giao tiếp. Đó chính là những nội dung cần trang bị cho trẻ để trẻ vào lớp 1. Chính vì vậy, việc kể diễn cảm có vị trí đặc biệt quan trọng trong hướng dẫn cho trẻ làm quen với TPVH. Tuy nhiên, thực tế trong quá trình quan sát hoạt động làm quen với tác phẩm văn học thì việc giáo viên sử dụng phương pháp kể diễn cảm còn nhiều hạn chế do giáo viên còn lạm dụng công nghệ thông tin, chưa đánh giá hết tầm quan trọng của phương pháp kể diễn cảm. Từ những lí do trên chúng tôi chọn đề tài “Phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với tác phẩm văn học” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Góp phần phát huy hiệu quả giờ làm quen tác phẩm văn học cho trẻ ở lứa tuổi MN và khắc phục những hạn chế của giáo viên khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm
3 trong hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH. Mặt khác, đề tài còn góp phần đề xuất một số biện pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm. 3. Giới hạn đề tài 3.1. Giới hạn về nội dung Đề tài tập trung nghiên cứu về phương pháp kể diễn cảm của giáo viên đối với thể loại truyện, đặc biệt là truyện cổ dân gian. Trên cơ sở đó, để xuất những biện pháp kể diễn cảm cụ thể đối với những loại truyện khác nhau, từ truyện dân gian đến truyện hiện đại. 3.2. Giới hạn về phạm vi Nghiên cứu chỉ tiến hành trên giờ học làm quen với TPVH ở thể loại truyện cho trẻ 5 – 6 tuổi ở 4 trường MN trên địa bàn Tp. Biên Hòa. 4. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH. 5. Giả thuyết khoa học Việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen với TPVH ở một số trường mầm non tại Tp Biên Hòa đã đạt được một số kết quả nhất định tuy nhiên vẫn còn một vài hạn chế. Nếu đánh giá đúng thực trạng cũng như những nguyên nhân khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm thì người nghiên cứu sẽ có cơ sở đề xuất các biện pháp nhằm góp phần khắc phục được những hạn chế và nâng cao hiệu quả hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về phương pháp kể diễn cảm - Tìm hiểu lịch sử vấn đề - Xác định các khái niệm có liên quan - Những vấn đề về phương pháp kể diễn cảm: Vai trò của phương pháp, sự tiếp nhận văn học của trẻ 5 – 6 tuổi, kể diễn cảm và vấn đề thể loại, những
4 yêu cầu về việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm. - Tìm hiểu thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm, các nguyên nhân của hạn chế khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH tại địa bàn Tp Biên Hòa. - Đề xuất biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non và khảo nghiệm một số các biện pháp được đề xuất. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 7.1.1. Phân tích tổng hợp lí thuyết Tham khảo và phân tích các công trình nghiên cứu cùng tài liệu văn bản liên quan đến đề tài. Trên cơ sở khái quát hóa, hệ thống một số vấn đề lý luận có liên quan làm nền tảng cơ bản cho việc nghiên cứu. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Điều tra bằng bảng hỏi Mục đích: Thu thập thông tin về thực trạng giáo viên thực hiện chương trình GDMN và việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm cho trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với truyện và các nguyên nhân của những hạn chế khi sử dụng. Điều tra những biện pháp đã được thưc hiện nhằm nâng cao khả năng kể diễn cảm của giáo viên trong việc tổ chức hoạt động cho trẻ MG làm quen với TPVH. Nội dung: Xây dựng phiếu điều tra gồm các nội dung - Nhận thức của giáo viên về phương pháp kể diễn cảm - Việc thực hiện chương trình giáo dục mầm non của giáo viên - Thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm - Các nguyên nhân ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hoạt động cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen với thể loại truyện - Các biện pháp giáo viên đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm Đối tượng: Điều tra giáo viên của một số trường mầm non công lập và ngoài công lập tại TP Biên Hòa
5 Cách thực hiện: Phương pháp này được thực hiện bằng cách phát bảng hỏi cho từng giáo viên dạy mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở 8 trường MN trên địa bàn TP Biên Hòa 7.2.2. Phương pháp quan sát Mục đích: Làm rõ số liệu thu được qua khảo sát bằng phiếu và tìm hiểu nguyên nhân, thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hoạt động cho trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH Nội dung Quan sát quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen với thể loại truyện ở 4 trường mầm non Đối tượng Giờ làm quen với TPVH ở thể loại là truyện Cách thực hiện phương pháp này được thực hiện bằng cách dự giờ từng giờ giáo viên tổ chức cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen với truyện. Người nghiên cứu sẽ tiến hành quan sát, quay film, ghi chép vào phiếu dự giờ. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Mục đích - Để làm rõ nhận thức và cách sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên sau khi tiến hành quan sát hoạt động hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với truyện. - Thu thập thông tin về: nhận thức của CBQL về phương pháp kể diễn cảm, việc đánh giá về năng lực kể diễn cảm của giáo viên nơi đơn vị họ quản lí, các biện pháp, hình thức kiểm tra, tập huấn của CBQL, nguyên nhân của những hạn chế, công tác chỉ đạo của CBQL trong việc nâng cao năng lực kể diễn cảm của giáo viên và nâng cao chất lượng giảng dạy ở trường. - Tìm hiểu khả năng kể chuyện của trẻ qua phụ huynh và mong muốn của phụ huynh về hoạt động kể chuyện của trẻ. - Lấy ý kiến của trẻ về sự hứng thú đối với hoạt động kể diễn cảm của giáo viên. Từ đó giúp cho người nghiên cứu có cơ sở đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm. Đối tượng đại diện cán bộ quản lí, giáo viên dạy lớp 5 - 6 tuổi, phụ huynh trẻ 5 – 6 tuổi, trẻ 5 - 6 tuổi. Cách thực hiện Phỏng vấn trực tiếp, ghi âm, ghi chép vào biên bản phỏng vấn. 7.2.4. Phương pháp phân tích sản phẩm
6 Mục đích: Thu thập thông tin về thực trạng thực hiện chương trình giáo dục mầm non của giáo viên về hướng dẫn trẻ làm quen với truyện. Đánh giá biểu hiện của trẻ khi giáo viên sử dụng phương pháp kể diễn cảm và khả năng kể lại truyện diễn cảm của trẻ. Từ đó nhằm xác định được việc thực hiện chương trình của giáo viên và hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm trong hướng dẫn trẻ 5- 6 tuổi làm quen với truyện. Nội dung: Phân tích kế hoạch của cán bộ quản lí và kế hoạch tháng, kế hoạch tuần, giáo án của giáo viên. Những biểu hiện về kể chuyện diễn cảm của trẻ. Đối tượng: trẻ 5 - 6 tuổi, kế hoạch của cán bộ quản lí và giáo viên. Cách thức thực hiện: chụp hình, quay film, ghi chép. 7.3. Phương pháp thống kê toán học. Sử dụng phần mềm Excel để xử lí các số liệu sau khi thu thập được từ việc nghiên cứu thực trạng. 8. Đóng góp của luận văn - Xác định và hệ thống hóa cơ sở lý luận về phương pháp kể diễn cảm cho trẻ 5 – 6 tuổi. - Chỉ ra thực trạng của việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm - Đề xuất một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả của việc giảng dạy văn học dành cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường MN tại Tp Biên Hòa ngày càng tốt hơn. 9. Cấu trúc luận văn Nội dung luận văn gồm 3 phần: - Phần mở đầu - Phần nội dung: gồm 3 chương Chương 1: Cơ sở lí luận về phương pháp kể diễn cảm trong hoạt động cho trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH Chương 2: Thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm trong hoạt động cho trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH tại Tp Biên Hòa Chương 3: Một số biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH - Kết luận và kiến nghị
7 - Danh mục tài liệu tham khảo - Phụ lục
8 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM TRONG HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TPVH 1.1. Lịch sử vấn đề 1.1.1. Thế giới Đã từ lâu, việc nghiên cứu về đọc, kể diễn cảm đã được các nhà giáo dục quan tâm và chú ý tới. Tác phẩm “Đọc diễn cảm là một phương tiện giáo dục thẩm mĩ” của E.V. Iagôvixki [dẫn theo (B.X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R. R. Maiman, N. N. Xôlôvena, T. P. H. Zavátxkaia, 1979)] cho rằng tri giác thẩm mĩ và sự truyền đạt một bài văn, cũng như việc tổ chức và phương pháp tập đọc diễn cảm là điều kiện cần thiết để giáo dục thẩm mỹ. Đồng thời tác giả cũng đã đưa ra các bài tập thực hành kiểu mẫu từ lớp I đến lớp X. Cùng quan điểm với Iagôvixki, tác giả M.G. Kasurin với quyển sách “ Đọc diễn cảm ở các lớp VIII - X” đã chứng minh rằng đọc diễn cảm là một phương pháp giảng dạy văn học và ông đã chỉ ra các cơ sở của kĩ thuật đọc diễn cảm và đưa ra nhiều bài tập cụ thể. (B.X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R. R. Maiman, N. N. Xôlôvena, T. P. H. Zavátxkaia, 1979). V. P. Ôctrôgôxki - tác giả của cuốn sách “Đọc diễn cảm”. Tác giả là người nghiên cứu sâu sắc về vấn đề đọc diễn cảm trong công tác giáo dục văn học cho thanh niên. V. P. Ôctrôgôxki cho rằng “đọc diễn cảm một tác phẩm là con đường đúng đắn nhất để hiểu thực chất của tác phẩm. Các quá trình đọc diễn cảm là bước đầu của việc phân tích có tính chất phê phán các vấn đề nhà văn xây dựng nên” (V.A. Nhikhônxki, 1978). Bên cạnh xu hướng nghệ thuật – tâm lí thì các công trình chú ý đến mặt ngôn ngữ học tiêu biểu phải nhắc tới tác phẩm “Vai trò của ngữ âm trong sự phát triển phát âm đúng và kỹ năng chính tả của học sinh” của G. P. Phiaxốp. Công trình nghiên cứu về âm thanh và ngữ điệu của ngôn ngữ trong các giờ học tiếng Nga và tác giả đã nghiên cứu vấn đề phân tích ngữ âm trong khi dạy đọc thông viết thạo, dạy nghe các từ…[dẫn theo (B.X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R. R. Maiman, N. N. Xôlôvena, T. P. H.
9 Zavátxkaia, 1979). Tác giả V.A. Nhikônxki đã viết quyển “Phương pháp giảng dạy văn học ở trường Phổ thông” vào năm 1978 cũng đã nêu “đọc diễn cảm của thầy giáo sẽ luôn luôn gây được một ấn tượng sâu sắc về tác phẩm văn học cho học sinh, kích thích hoạt động tưởng tượng của học sinh, giúp học sinh hiểu được nội dung biểu cảm của tác phẩm và làm tăng hứng thú chung của học sinh đối với nhà văn. (V.A. Nhikhônxki, 1978). Hơn nữa tác giả cho rằng phương pháp này sẽ gây hứng thú cho người nghe, làm cho người nghe cảm xúc được và đồng thời tiếp thu được tình cảm và thẩm mỹ. Trong cuốn “Phương pháp đọc diễn cảm” của B. X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R.R Maiman, N.M. Xôlôvena. T.P.H. Zavátxkaia thì các tác giả cho rằng “Việc đọc diễn cảm trong giờ học văn học giúp cho việc phân tích văn học trở nên sinh động và có tính truyền cảm hơn, giúp cho việc cảm thụ tác phẩm văn học và hiểu nghệ thuật viết văn một cách sâu sắc hơn và tạo ra một sức hấp dẫn có tác dụng làm cho việc giảng dạy văn học đạt kết quả toàn diện”. (B.X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R. R. Maiman, N. N. Xôlôvena, T. P. H. Zavátxkaia, 1979). Đồng thời các tác giả đã giới thiệu một cách rõ ràng và xúc tích những cơ sở lý luận về phương pháp đọc diễn cảm, vai trò của đọc diễn cảm trong giờ dạy học văn và giờ học tiếng mẹ đẻ và đã đi sâu vào việc đọc diễn cảm trong, ngoài lớp học. Ngoài các công trình nghiên cứu về đọc, kể diễn cảm ở các bậc học phổ thông còn có các công trình nghiên cứu về đọc, kể diễn cảm ở bậc MN. Điển hình là công trình “Đọc và kể chuyện văn học ở vườn trẻ” của M.K. Bogoliupxkia, V.V. Septsenko. Các tác giả đã nhấn mạnh đến những yêu cầu cơ bản của người giáo viên trong việc đọc và kể chuyện văn học cho trẻ. Đó là việc nắm vững nội dung, thể loại, về thanh điệu, âm hưởng cơ bản của tác phẩm và các thủ thuật được vận dụng để truyền thụ và diễn đạt được tác phẩm gây được ấn tượng sâu sắc, giúp trẻ ghi nhớ và sống tiếp với những gì văn học gợi ra. Bên cạnh đó, muốn trẻ hứng thú với đọc và khả năng nghe tốt còn phụ thuộc rất nhiều vào trình độ và năng lực sư phạm của giáo viên. Điều đó được khẳng định trong công trình “Văn hóa văn học ở trường Mẫu giáo” của tập thể các tác giả BaLan Stanislawa, Fryciego, Izabeli Kariowskiej – Lewanskie. Các tác giả cho rằng tác phẩm văn học với đặc trưng ngôn ngữ nghệ thuật là một phương tiện tác động đến hứng thú đọc và khả năng lắng nghe của trẻ. Các tác giả cũng nhấn mạnh
10 rằng giáo viên không chỉ nắm vững giá trị của tác phẩm mà còn phải biết truyền đạt sinh động những giá trị ấy để kích thích sự tiếp nhận đúng hướng và thúc đẩy hứng thú đối với tác phẩm. (Hà Nguyễn Kim Giang, 2002). Tóm lại, qua các công trình nghiên cứu ở trên chúng tôi nhận thấy: Thứ nhất, vấn đề đọc, kể diễn cảm đã được khẳng định là con đường đúng đắn nhất để hiểu thực chất của tác phẩm”, nó “sẽ luôn luôn gây được một ấn tượng sâu sắc về tác phẩm văn học cho học sinh, kích thích hoạt động tưởng tượng của học sinh, giúp học sinh hiểu được nội dung biểu cảm của tác phẩm và làm tăng hứng thú chung của học sinh đối với nhà văn. Thứ hai, phương pháp đọc, kể diễn cảm được sử dụng ở các bậc học mầm non : “Đọc và kể chuyện văn học ở vườn trẻ” cho đến bậc học phổ thông “Đọc diễn cảm ở các lớp VIII – X” Thứ ba, những tác phẩm khác nhau, thể loại khác nhau thì việc đọc, kể diễn cảm cũng khác nhau. Thứ tư, khẳng định mối quan hệ giữa đọc, kể diễn cảm và phương pháp, định hướng tiếp cận, tiếp thu đối với trẻ mầm non nói riêng, học sinh nói chung. 1.1.2. Việt Nam Phương pháp giảng dạy văn học là khoa học sư phạm về giảng dạy văn học, là một bộ môn về các phương pháp học tập, là sự tiếp thu và nắm vững văn học của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Đọc, kể diễn cảm là một phương pháp đặc thù trong cảm thụ và giảng dạy văn học nói chung và văn học thiếu nhi nói riêng. Bên cạnh đó với sự phát triển lớn mạnh của văn học thiếu nhi, nhiều nhà khoa học với những kinh nghiệm, am hiểu sâu sắc về phương pháp giảng dạy tiếp tục khẳng định vai trò vị trí quan trọng của phương pháp đọc kể diễn cảm trong việc đào tạo giáo viên Tiểu học, giáo viên Mầm non trong cả nước. Các tác giả đã công bố rất nhiều công trình liên quan về đọc, kể diễn cảm Nguyễn Thu Thủy với quyển sách “Giáo dục trẻ MG qua truyện và thơ” cũng đã đề cấp rất chi tiết tới việc kể và đọc truyện cho trẻ mẫu giáo. Người viết cho rằng “tác phẩm muốn đến với trẻ phải qua yếu tố trung gian đó là giọng đọc, giọng kể của cô giáo. Do đó, truyền đạt tác phẩm tốt bao nhiêu thì giúp trẻ cảm nhận tác phẩm tốt bấy