Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học phân hóa ở trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận về quản lý DHPH ở trường THCS và thực tiễn quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương, đề xuất biện pháp quản lý dạy học phân hóa phù hợp với năng lực, đáp ứng nhu cầu và định hướng nghề nghiệp của học sinh THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học phân hóa ở trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN VĂN VỞ QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN VĂN VỞ QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƢƠNG Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Phan Văn Kha THÁI NGUYÊN - 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng trong bất cứ một công trình nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Vở i
LỜI CẢM ƠN Thực hiện luận văn “Quản lý dạy học phân hóa ở trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang , tỉnh Hải Dương”, em xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, Khoa Sau đại học, các giảng viên đã tham gia quản lý, giảng dạy, hướng dẫn, quan tâm, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu , tạo điều kiện thuận lơ ̣i để em hoàn thành khóa học. Em xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến GS. TS. Phan Văn Kha - người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ em trong việc định hướng đề tài cũng như trong suốt quá trình nghiên cứu, viết và hoàn thành luận văn. Nhân dịp này , tôi cũng xin cảm ơn các đồng chí lãnh đạo , chuyên viên Phòng Giáo dục và đào tạo huyện Ninh Giang cùng bạn bè , đồng nghiệp , cán bộ quản lý và giáo viên các trường Trung ho ̣c cơ sở trong huyện Ninh Giang đã động viên giúp đỡ, khích lệ, tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã rất cố gắng, song do thời gian, phạm vi nghiên cứu có hạn, đề tài mới, ít người nghiên cứu, luận văn của em không tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong nhận được sự chỉ dẫn và góp ý thêm của các thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn của em hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Vở ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................i MỤC LỤC .............................................................................................................. iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT .................................................................. iv DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. v MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 4 7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu ............................................ 5 8. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................... 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ...................................................................................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................... 7 1.1.1. Những nghiên cứu về phân hóa, phân hóa trong dạy học .......................... 7 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học phân hóa ...................................... 9 1.2. Một số khái niệm ............................................................................................ 9 1.2.1. Quản lý .................................................................................................... 9 1.2.2. Dạy học, phân hóa và dạy học phân hóa ................................................. 14 1.2.3. Quản lý dạy học phân hóa ...................................................................... 18 1.3. Dạy học phân hóa.......................................................................................... 19 1.3.1. Mục đích dạy học phân hóa.................................................................... 19 1.3.2. Các định hướng/loại hình/phương thức và mức độ phân hóa .................. 20 1.3.3. Đặc điểm của dạy học phân hóa ............................................................. 28 1.3.4. Một số lưu ý khi dạy học phân hóa......................................................... 31 1.4. Giáo dục THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân ........................................ 37 1.4.1. Vị trí, vai trò giáo dục THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân ............ 37 1.4.2. Nhiệm vụ, vai trò của Hiệu trưởng trường THCS ................................... 38 iii
1.5. Quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS .................................................... 39 1.5.1. Xây dựng kế hoạch dạy học phân hóa ở trường THCS ........................... 39 1.5.2. Tổ chức thực hiện dạy học phân hóa ở trường THCS ............................. 41 1.5.3. Kiểm tra, đánh giá dạy học phân hóa ở trường THCS ............................ 48 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý DHPH ở trường THCS ............................ 49 1.6.1. Nhận thức của đội ngũ GV và CBQL ở trường THCS ............................ 49 1.6.2. Trình độ, năng lực của đội ngũ CBQL và GV ở trường THCS ............... 49 1.6.3. Điều kiện cơ sở vật chất và phương tiện dạy học ở trường THCS .......... 50 Kết luận chương 1 .................................................................................................... 51 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG TỈNH HẢI DƢƠNG ................. 52 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................... 52 2.1.1. Khái quát về đặc điểm giáo dục THCS huyện Ninh Giang ..................... 52 2.1.2. Mục tiêu khảo sát .......................................................................... 54 2.1.3. Nội dung khảo sát ......................................................................... 54 2.1.4. Phương pháp khảo sát và cách xử lý số liệu .................................. 54 2.1.5. Đối tượng khảo sát ........................................................................ 54 2.2. Thực trạng dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang .................. 55 2.2.1. Thực trạng nhận thức về dạy học phân hóa ở trường THCS ................... 55 2.2.2. Thực trạng về dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang ...... 57 2.3. Thực trạng quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương ................................................................................................... 63 2.3.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học phân hóa ở trường THCS .......... 63 2.3.2. Thực trạng tổ chức thực hiện dạy học phân hóa ở trường THCS ............ 65 2.3.3. Kiểm tra, đánh giá dạy học phân hóa ở trường THCS ............................ 67 2.4. Đánh giá chung về thực trạng ........................................................................ 69 2.4.1. Những ưu điểm ...................................................................................... 69 2.4.2. Những hạn chế ....................................................................................... 69 2.4.3. Thực trạng các yếu tố (nguyên nhân) ảnh hưởng đến quản lý DHPH ở trường THCS ................................................................................................... 70 Kết luận chương 2 .................................................................................................... 72 iv
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG TỈNH HẢI DƢƠNG ................. 73 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ........................................................... 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .......................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ......................................................... 74 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................ 74 3.2. Đề xuất biện pháp quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS ....................... 74 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của CBQL, giáo viên và học sinh về hoạt động dạy học phân hóa ở trường THCS ................................. 74 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương............................................................................. 76 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức và chỉ đạo, triển khai có hiệu quả hoạt động dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương ................... 79 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương ......................................... 80 3.2.5. Biện pháp 5: Quản lý cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật phục vụ hoạt động dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương .... 83 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 85 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương ........................ 86 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ........................................................................... 86 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm.......................................................................... 86 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ..................................................................... 86 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................. 86 Kết luận Chương 3 ................................................................................................... 90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 91 1. Kết luận ........................................................................................................... 91 2. Khuyến nghị .................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 94 PHỤ LỤC v
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Từ và cụm từ đƣợc viết tắt GD- ĐT Giáo dục- Đào tạo CNXH Chủ nghĩa xã hội QL Quản lý CBQL Cán bộ quản lý CNH-HĐH Công nghiệp hoá-hiện đại hoá QLGD Quản lý giáo dục THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông DHPH Dạy học phân hóa GV Giáo viên HS Học sinh CTDH Chương triǹ h da ̣y ho ̣c SGK Sách giáo khoa HĐND Hô ̣i đồ ng nhân dân UBND Ủy ban nhân dân BCHTW Ban chấ p hành trung ương CSVC Cơ sở vâ ̣t chấ t RCT Rấ t cầ n thiế t RKT Rấ t khả thi iv
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình học sinh THCS huyện Ninh Giang .......................................52 Bảng 2.2: Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của DHPH ở trường THCS 55 Bảng 2.3: Đánh giá của CBQL và GV về tác dụng của DHPH ở trường THCS ......56 Bảng 2.4: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện DHPH ở trường THCS .............................................................................................................57 Bảng 2.5: Đánh giá của CBQL và GV về những yếu tố làm căn cứ để DHPH ở trường THCS huyện Ninh Giang .............................................................58 Bảng 2.6: Đánh giá của CBQL và GV về việc giáo viên thực hiện DHPH ở các khâu trong quá trình dạy học ở trường THCS huyện Ninh Giang .....59 Bảng 2.7: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ phân hóa nội dung trong quá trình dạy học ở trường THCS huyện Ninh Giang .................................60 Bảng 2.8: Đánh giá của CBQL và GV về hình thức DHPH ở trường THCS huyện Ninh Giang .......................................................................................61 Bảng 2.9: Đánh giá của CBQL và GV về hiệu quả của DHPH ở trường THCS .......62 Bảng 2.10: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ hiệu quả của xây dựng kế hoạch dạy học phân hóa ở trường THCS ................................................64 Bảng 2.11: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ hiệu quả của việc tổ chức thực hiện dạy học phân hóa ở trường THCS ..........................................66 Bảng 2.12: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ hiệu quả của việc tổ chức kiểm tra, đánh giá dạy học phân hóa ở trường THCS ..........................67 Bảng 2.13: Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS .............................................................................................................70 Bảng 3.1. Kết quả tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ..................................87 Bảng 3.2. Kết quả tính khả thi của các biện pháp đề xuất .....................................88 Bảng 3.3. Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi ........................89 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Mục tiêu tổng quát của giáo dục nước ta là “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”, đẩy nhanh tiến độ CNH - HĐH, phát triển giáo dục gắn liền với phát triển nhân cách người học và sự phân hóa nghề nghiệp trong tương lai của người học. Để thực hiện được mục tiêu trên, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước đối với việc phát triển giáo dục xác định cần: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập quốc tế, thích ứng với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển giáo dục gắn với phát triển khoa học và công nghệ, tập trung vào nâng cao chất lượng, đặc biệt chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành để một mặt đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm bảo an ninh quốc phòng; mặt khác phải chú trọng thỏa mãn nhu cầu phát triển của mỗi người học, những người có năng khiếu được phát triển tài năng” [36, tr.8]. Mục tiêu cụ thể để phát triển giáo dục nước ta đối với giáo dục phổ thông nói chung và trung học cơ sở (THCS) nói riêng tiếp tục được Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ Tám BCH TW Đảng khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáo ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế” chỉ rõ: “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời. 1
Hoàn thành việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông giai đoạn sau năm 2015. Bảo đảm cho học sinh có trình độ trung học cơ sở (hết lớp 9) có tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau trung học cơ sở; trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng. Nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục, thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm từ sau năm 2020” [6, tr.11]. Để đáp ứng được các mục tiêu nói trên cũng như nhu cầu đào tạo lực lượng lao động đa dạng, chuyên sâu ở mọi lĩnh vực, giáo dục nói chung và giáo dục phổ thông nói riêng cần thực hiện phân hóa - tức là cần tạo ra cho người học một môi trường học tập mà ở đấy các em được “tự giác, tự do khám phá” [29], hình thức tổ chức dạy học, nội dung dạy học, phương pháp dạy học phải phù hợp với khả năng và mong muốn của người học và phải đảm bảo sự kết hợp hài hòa giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội, giữa nhu cầu người học với nhu cầu phát triển của một quốc gia, hiệu quả tác động của giáo viên với môi trường xã hội,... Một số nghiên cứu về khoa học giáo dục đã khẳng định rằng: Một nền giáo dục có hiệu quả là một nền giáo dục dựa trên nguyên tắc phân hóa. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, THCS là cấp học chuyển tiếp của bậc học phổ thông, là cấp học đầu tiên thể hiện sự phân hóa rõ nét nhất về nội dung dạy học, về giáo viên, về phương pháp dạy học,… đặc biệt đây là cấp học thể hiện sự phân luồng học sinh để các em có thể hướng tới một lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai phù hợp với nhu cầu, ngu yện vọng, sở thích, năng lực và năng khiếu của bản thân. Vì thế trong quá trình dạy học, việc tổ chức dạy học phân hóa cho học sinh sẽ quyết định đến chất lượng cũng như hiệu quả của dạy học. Thực tế hiện nay, ngành giáo dục huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương đang triển khai và thực hiện đồng bộ việc đổi mới, phát triển giáo dục ở các cấp học, bậc học theo tinh thần của “Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2011 2
- 2020” và “Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ Tám BCH TW Đảng khóa XI”. Do đó, ngành giáo dục huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương cũng đã đề ra một số biện pháp liên quan đến tổ chức dạy học phân hóa ở trường THCS nhằm nâng cao chất lượng dạy học cũng như giáo dục. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện việc dạy học phân hóa ở các trường THCS còn bộc lộ những bất cập, thiếu sót nhất định như cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò của dạy học phân hóa, về mục tiêu, nội dung của dạy học phân hóa hay quy trình và cách tiến hành dạy học phân hóa,… đồng thời CBQL cũng chưa nắm rõ được kế hoạch, công tác chỉ đạo và đánh giá trong dạy học phân hóa,… Một trong những nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, bất cập nêu trên là do công tác tổ chức dạy học phân hóa ở các trường THCS của ngành giáo dục (CBQL) huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương chưa được chú trọng đúng mức, những biện pháp đưa ra chưa đồng bộ, tính khả thi chưa cao,…. Trước đây ở nước ta chưa có nhiều tác giả nghiên cứu về DHPH và dạy học phân hóa ở trường THCS. Nghiên cứu việc tổ chức DHPH ở trường THCS có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. Xuất phát từ những lý do trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu của mình là “Quản lý dạy học phân hóa ở trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương” làm luận văn thạc sĩ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý DHPH ở trường THCS và thực tiễn quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương, đề xuất biện pháp quản lý dạy học phân hóa phù hợp với năng lực, đáp ứng nhu cầu và định hướng nghề nghiệp của học sinh THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình quản lý dạy học ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. 4. Giả thuyết khoa học Dạy học ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương đã có những bước phát triển nhất định, góp phần từng bước nâng cao chất lượng giáo dục, song còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nếu xây dựng được hệ thống các biện pháp quản lý dạy học phân hóa tiếp cận nhu cầu và năng lực của học sinh ở trường THCS sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học và góp phần phân luồ ng học sinh sau THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS. 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Phân hóa trong dạy học ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương chủ yếu đề cập theo các hướng: phân hóa dạy học các môn học và hoạt động giáo dục theo nguyện vọng, sở trường và năng lực học sinh, hướng tới phân luồng sau THCS. Thực trạng dạy học phân hóa và quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương được đánh giá trong giai đoạn 2011 - 2015. 4
7. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài nghiên cứu quản lý dạy học phân hóa dựa theo 3 phương pháp tiến cận chủ yếu: 1) Tiếp cận theo các chức năng của quản lý; 2) Tiếp cận theo nhu cầu và nguyện vọng của người học; 3) Tiếp cận theo sở trường và năng lực của học sinh; góp phần phân luồng học sinh sau THCS. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập các tài liệu liên quan đến tổ chức dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương; từ đó phân tích, tổng hợp vấn đề nghiên cứu lý luận của đề tài. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (Phương pháp anket): Thiết kế các phiếu hỏi dành cho cán bộ quản lý Sở, Phòng Giáo dục và Đào tạo, Cán bộ quản lý và giáo viên ở các trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương về thực trạng dạy học phân hóa và tổ chức dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. - Phương pháp quan sát sư phạm: Tiến hành quan sát hoạt động tổ chức dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang để thu thập thêm thông tin bổ sung cho việc đánh giá thực trạng tổ chức dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. - Phương pháp phỏng vấn: Thiết kế các câu hỏi phỏng vấn CBQL Sở, phòng, CBQL và giáo viên các trường tiểu học nhằm tìm hiểu sâu hơn về thực trạng vấn đề. - Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, tham vấn các ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực Quản lý giáo dục về vấn đề nghiên cứu. 5
7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công thức toán, thống kê để xử lý số liệu điều tra, kết quả nghiên cứu, hỗ trợ cho các phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn đã nêu trên nhằm rút ra các kết luận khoa học. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn bao gồm 3 chương: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS Chƣơng 2. Thực trạng quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương Chƣơng 3. Biện pháp quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Tổng quan các công trình khoa học trên thế giới và Việt Nam về: 1.1.1. Những nghiên cứu về phân hóa, phân hóa trong dạy học 1.1.1.1. Trên thế giới Dạy học phân hóa đã được vận dụng và nghiên cứu từ lâu ở rất nhiều quốc gia, trong đó phát triển nhất là ở Mỹ. Tác giả Gibson đã viết: “Dạy học phân hóa không phải là một xu thế dạy học mới và cũng không phải là một quan niệm mới về dạy học” [41]. Những nghiên cứu về dạy học phân hóa được bắt đầu từ lâu trên cơ sở những nghiên cứu đi trước. Sau đây là một số lý thuyết về dạy học phân hóa trên thế giới. - Lý thuyết xã hội học của quá trình dạy học: Một số nhà giáo dục, nhà nghiên cứu và quản lý giáo dục xem lý thuyết về mặt xã hội học được xây dựng bởi nhà tâm lý học người Nga Vygotsky làm cơ sở để nghiên cứu về quá trình giáo dục, sự thay đổi trong lớp học và tái phát triển. Lý thuyết này dựa trên tiền đề cho rằng mỗi cá nhân học sinh phải được học tập trong một xã hội cụ thể và bối cảnh văn hóa nhất định [48]. - Lý thuyết về vùng phát triển gần nhất Quan điểm của Vygotsky về vùng phát triển gần nhất, vần đề trung tâm của lý thuyết này đề cập đến mức độ phát triển đạt được khi người học tham gia vào các hoạt động xã hội [43; tr.47]. Theo lý thuyết của Vygotsky, trình độ ban đầu của HS tương ừng với “vùng phát triển hiện tại”. Trình độ này cho phép HS thu được những kiến thức gần gũi nhất với kiến thức cũ để đạt được trình độ mới cao hơn. - Lý thuyết về tính đa dạng của nhu cầu nhận thức Tomlinson [53], một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này xác định, dạy học phân hóa là một triết lý dạy học dựa trên tiền đề cho rằng HS học tốt 7
nhất khi giáo viên điều chỉnh quá trình dạy học phù hợp với trình độ, sở thích và phong cách học tập của các em. Mục tiêu chính của dạy học phân hóa là nhằm tối đa hóa khẳ năng học tập của HS. Ngoài ra, Tomlinson cũng chỉ ra rằng, dạy học phân hóa có thể được thực hiên theo nhiều cách khác nhau và nếu GV săn sàng sử dụng triết lý dạy học này trong quá trình dạy học thì nhu cầu học sinh sẽ được đáp ứng nhiều hơn. 1.1.1.2. Ở Việt Nam Ở Việt Nam đã có một số tác giả nghiên cứu về DHPH như Nguyễn Hữu Châu tìm hiểu về chương trình DHPH [5], trong đó tập trung tìm hiểu các hình thức chủ yếu của DHPH trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Nguyễn Bá Kim giới thiệu những biện pháp DHPH nội tại và phân hóa về tổ chức [19]. Tôn thân và các cộng sự đã đưa ra mộ số giải pháp thực hiện chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng phân hóa như sau: 1) Nâng cao nhận thức của GV và CBQL giáo dục về DHPH; 2) Đưa yêu cầu DHPH thành một nội dung cải tiến quản lý chuyên môn trong nhà trường phổ thông; 3) Tổ chức hoạt động ngoại khóa’ 4) Giới thiệu rộng rãi cho toàn thể GV về chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ của từng môn học; 5) Quy định cụ thể về các yêu cầu phân hóa thể hiện trong chương trình và sách giáo khoa; 6) Bồi dưỡng cho GV các cách thu thập thông tin về năng lực nhu cầu và hứng thú của HS; 7) Xây dựng môi trường DHPH; 8) Hướng dẫn GV thể hiện quan điểm phân hóa trong dạy học; 9) Ứng dụng CNTT và truyền thông để DHPH [33]. Nguyễn Lan Phương tìm hiểu về khả năng thực hiện phân hóa giáo dục phổ thông Việt Nam sau năm 2015 trong đó đưa ra nhận định rằng định hướng này là rất khả thi và phù hợp với xu thế phát triển [29]. Tìm hiểu bản chất của DHPH, tác giả Đặng Thành Hưng cho rằng: “Phân hóa dạy học thực chất là tạo ra những khác biệt nhất định trong nội dung, phương thức hoạt động của học trình (tổng thể hoặc từng cấp học, bậc học, môn học, bài học) bằng cách thiết kế và thực hiện học trình theo nhiều hướng khác nhau dựa vào nhóm năng lực, hứng thú hoặc nhu cầu học tập của người học và mục tiêu giáo dục của xã hội” [10, tr.1]. 8
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học phân hóa Quản lý dạy học là một vấn đề bức xúc đã được quan tâm nghiên cứu và cần tiếp tục quan tâm nghiên cứu để đổi mới nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý hoạt động trung tâm của người hiệu trưởng ở nhà trường. Đồng thời cũng là quản lý cơ bản, quan trọng nhất trong công tác quản lý trường học. Chính vì lẽ đó quản lý hoạt động dạy học luôn được các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý giáo dục đề cập trong các công trình nghiên cứu khoa học. Giáo trình giảng dạy của Trường ĐHSP Hà Nội, Học viện QLGD cũng đã có các công trình nghiên cứu và giảng dạy về chuyên đề Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên ở người hiệu trưởng. Các luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ đã nghiên cứu về vấn đề này rất nhiều nhưng chưa có đề tài nào nghiên cứu về quản lý dạy học phân hóa ở trường THCS nhất là tại huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. 1.2. Một số khái niệm 1.2.1. Quản lý Trong quá trình phát triển của lịch sử loài người đã trải qua năm giai đoạn phát triển (hình thái kinh tế xã hội). Ngay từ giai đoạn đầu tiên, đã dần xuất hiện sự phân công lao động và từ đó hoạt động quản lý cũng dần xuất hiện theo. Đặc biệt từ khi xã hội phân chia giai cấp thì hoạt động quản lý được thể hiện rõ hơn nhằm kết hợp những con người khác nhau trong các nhóm, các tổ chức lại với nhau để đạt được những mục tiêu chung. Bất cứ tổ chức như thế nào, cơ cấu phức tạp hay đơn giản, quy mô rộng hay hẹp, theo mục đích gì đều cần có sự quản lý. Dù là một đất nước, một nhóm xã hội hay chỉ là một nhóm học tập đều có sự quản lý của người quản lý điều hành cả hệ thống (nhóm) để đạt được mục đích của hệ thống. Vậy quản lý là gì? Theo Từ điển Tiếng Việt - Hoàng Phê: Quản lý là: [27] - Trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định. - Tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định. 9
Theo C. Mác khẳng định: “Bất cứ lao động xã hội hay lao động trực tiếp nào thực hiện ở một quy mô đối tượng lớn đều cần ở chừng mực nhất định đến sự quản lý. Quản lý là xác lập sự tương hợp giữa các công việc cá nhân và hình thành những chức năng chung xuất hiện trong toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của bộ phận riêng lẻ của nó” [4]. Theo điều khiển học: Quản lý là quá trình điều khiển của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu đã định. Theo tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt: “Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý là một hệ thống, là quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định” [25]. Tác giả Nguyễn Minh Đạo cho rằng: “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý về các mặt văn hoá, chính trị, kinh tế, xã hội bằng một hê thống luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng.” [7]. Qua các quan niệm trên chúng ta thấy, mặc dù các tác giả có các quan niệm khác nhau về quản lý nhưng họ đều thống nhất: - Quản lý luôn tồn tại với tư cách là một hệ thống gồm các yếu tố chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý); khách thể quản lý (người bị quản lý, đối tượng quản lý) gồm con người, trang thiết bị kỹ thuật, vật nuôi, cây trồng và mục đích hay mục tiêu chung của công tác quản lý do chủ thể quản lý áp đặt hay do yêu cầu khách quan của xã hội hoặc do có sự cam kết, thoả thuận giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý, từ đó nảy sinh các mối quan hệ tương tác với nhau giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. - Bản chất của hoạt động quản lý là cách thức tác động (tổ chức, điều khiển, chỉ huy) hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt hiệu quả mong muốn và đạt được mục tiêu đề ra. - Như vậy quản lý là một hoạt động mang tính tất yếu của xã hội. Chủ thể quản lý và khách thể quản lý luôn có quan hệ tác động qua lại và chịu tác 10
động của môi trường. Con người là yếu tố trung tâm của hoạt động quản lý vì thế quản lý vừa là khoa học vừa là nghệ thuật. Người quản lý phải nhạy cảm, linh hoạt và mềm dẻo. Vì vậy, chúng tôi đồng ý với quan niệm cho rằng: Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý để lãnh đạo, hướng dẫn, điều khiển các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động của con người nhằm đạt được mục đích đúng ý chí của nhà quản lý và phù hợp với quy luật khách quan. Từ các quan niệm và định nghĩa trên cho thấy: - Quản lý tồn tại trong mọi hoạt động của xã hội loài người như lao động, học tập, vui chơi v.v… - Quản lý là hoạt động quan trọng giúp cho xã hội tồn tại, vận động, phát triển ổn định và bền vững. - Trong hoạt động quản lý yếu tố con người giữ ở vị trí trung tâm bao gồm người quản lý và người bị quản lý. Đồng thời hoạt động quản lý cũng nhằm mục đích đáp ứng yêu cầu của người quản lý. * Chức năng của quản lý Ngày nay có rất nhiều quan điểm khác nhau khi bàn về các chức năng của quản lý, nhưng nhìn chung các tác giả đều thống nhất rằng các chức năng của quản lý bao gồm: - Kế hoạch hoá hay lập kế hoạch - Tổ chức thực hiện - Chỉ đạo hoạt động - Kiểm tra, đánh giá Các chức năng này được thể hiện cụ thể như sau: - Kế hoạch hoá là chức năng đầu tiên của hoạt động quản lý giúp chủ thể tiếp cận mục tiêu một cách hợp lý và khoa học. Kế hoạch là văn bản trong đó xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tương lai của tổ chức và các con đường, các biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. Chức năng kế hoạch hoá có các nội dung cơ bản sau: 11