Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí dạy học môn Toán ở các Trường Trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:148

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là nghiên cứu lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông và khảo sát đánh giá thực trạng về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, góp phần nâng cao chất lượng môn Toán ở các trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí dạy học môn Toán ở các Trường Trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Minh Khang QUẢN LÍ DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Minh Khang QUẢN LÍ DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 814 0114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. MỴ GIANG SƠN Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng bản thân tôi. Các số liệu trong luận văn là trung thực. Kết quả của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào. Tác giả luận văn Nguyễn Minh Khang
LỜI CẢM ƠN Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và lời cảm ơn chân thành đến: PGS.TS. Mỵ Giang Sơn đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài “Quản lí dạy học môn Toán ở các Trường Trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long”. Quý Thầy, Cô Chuyên ngành Quản lí giáo dục đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức khoa học, kinh nghiệm quý báu giúp tác giả hoàn thành khóa học và thực hiện đề tài của mình; Lãnh đạo, giáo viên và học sinh trường THPT Bình Minh, trường THPT Hoàng Thái Hiếu đã tạo điều kiện giúp đỡ cũng như đã cung cấp các thông tin, số liệu cần thiết giúp tác giả hoàn thành luận văn này; Xin chân thành cảm ơn quý đồng nghiệp, bạn bè thân hữu và gia đình đã hỗ trợ, tạo điều kiện, động viên tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Tác giả luận văn Nguyễn Minh Khang
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.................................... 7 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ......................................................... 7 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................... 7 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ..................................................................... 8 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI ........................................... 11 1.2.1. Hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông ................................... 11 1.2.2. Hoạt động dạy học môn toán ở trường trung học phổ thông ................... 14 1.2.3. Quản lí hoạt động dạy học môn toán ở trường trung học phổ thông ....... 15 1.3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................................. 17 1.3.1. Vai trò của môn Toán trong trường trung học phổ thông ........................ 17 1.3.2. Mục tiêu của hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông ........................................................................................................................... 18 1.3.3. Nội dung của hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông ........................................................................................................................... 18 1.3.4. Phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông.................................................................... 19 1.3.5. Kết quả của hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông ........................................................................................................................... 21 1.4. NỘI DUNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................................. 22 1.4.1. Quản lí hoạt động của tổ chuyên môn ..................................................... 22 1.4.2. Quản lí hoạt động dạy của giáo viên ....................................................... 25 1.4.3. Quản lí hoạt động học của học sinh ......................................................... 28 1.4.4. Quản lí các điều kiện hỗ trợ cho việc dạy học môn toán ......................... 32 1.5. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............. 34 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................. 34 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 35 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ....................................................................................... 38
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG ................................................................................................ 39 2.1. KHÁI QUÁT VỀ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG ....................................................................... 39 2.2. TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG ................................................. 43 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 43 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 43 2.2.3. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 43 2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG ...................................................................................................................... 45 2.3.1. Nhận thức về vị trí, vai trò của môn Toán trong trường trung học phổ thông .................................................................................................................. 45 2.3.2. Mục tiêu của hoạt động dạy học môn Toán............................................. 46 2.3.3. Mức độ thực hiện các hoạt động dạy học môn Toán ............................... 48 2.3.4. Phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức hoạt động dạy học môn Toán ................................................................................................................... 53 2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG ...................................................................................................................... 56 2.4.1. Thực trạng quản lí hoạt động của tổ chuyên môn ................................... 56 2.4.2. Thực trạng quản lí hoạt động dạy của giáo viên ...................................... 63 2.4.3. Thực trạng quản lí hoạt động học môn Toán của học sinh...................... 69 2.4.4. Thực trạng quản lí các điều kiện hỗ trợ cho việc dạy học môn Toán...... 73 2.5. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG ........................................ 77 2.5.1. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan ........................................... 77 2.5.2. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan........................................ 78 2.6. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG .................................................... 79 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................... 82 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG ........................................................................................................... 83
3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP ............................................. 83 3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu ............................................................................. 83 3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn ............................................................................. 83 3.1.3. Bảo đảm tính hệ thống ............................................................................. 84 3.1.4. Bảo đảm tính khả thi ................................................................................ 84 3.2. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................................................... 84 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên môn Toán và học sinh về hoạt động dạy học môn Toán trước yêu cầu đổi mới giáo dục trung học phổ thông ........................................................................................... 84 3.2.2. Biện pháp 2: Đẩy mạnh quản lí hoạt động của Tổ chuyên môn .............. 87 3.2.3. Biện pháp 3: Chú trọng quản lí hoạt động dạy của giáo viên.................. 93 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường quản lí hoạt động học của học sinh ................ 95 3.2.5. Biện pháp 5: Đảm bảo các điều kiện thiết yếu về cơ sở vật chất và phương tiện dạy học phục vụ cho hoạt động dạy học môn Toán .................... 100 3.2.6. Biện pháp 6: Xây dựng phong trào thi đua khen thưởng để tạo động lực cho giáo viên, học sinh hoàn thành tốt nhiệm vụ ............................................ 101 3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP ................................................. 103 3.4. KHẢO SÁT SỰ CẦN THIẾT, TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN PHÁP ĐƯỢC ĐỀ XUẤT ................................................................................................. 104 3.4.1. Mục đích, nội dung, phương pháp khảo sát........................................... 104 3.4.2. Sự cần thiết của các biện pháp đề xuất .................................................. 105 3.4.3. Tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................................................. 107 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 110 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 111 1. KẾT LUẬN ....................................................................................................... 111 2. KIẾN NGHỊ ...................................................................................................... 112 2.1. ĐỐI VỚI BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO .................................................. 112 2.2. ĐỐI VỚI SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH LONG........................... 113 2.3. ĐỐI VỚI HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG THPT THỊ XÃ BÌNH MINH, TỈNH VĨNH LONG .............................................................................................. 113 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 114
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI Các chữ viết tắt Nội dung viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lí CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất ĐDDH Đồ dùng dạy học ĐLC Độ lệch chuẩn ĐTB Điểm trung bình GV Giáo viên HS Học sinh HTDH Hình thức dạy học Nxb Nhà xuất bản PTDH Phương tiện dạy học QL Quản lí SL Số lượng THPT Trung học phổ thông
Trang DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê số lượng CB,GV và HS 40 Bảng 2.2. Số lượng và trình độ của CB quản lí 40 Bảng 2.3. Đội ngũ GV giảng dạy môn Toán ở các trường THPT thị xã Bình Minh 41 Bảng 2.4. Kết quả điểm thi môn toán từ 5 trở lên của các trường 42 Bảng 2.5. Kết quả học lực, hạnh kiểm HS 42 Bảng 2.6 Đánh giá của GV và HS vai trò, vị trí môn Toán trong trường THPT 45 Bảng 2.7. Mục tiêu của hoạt động dạy học môn Toán ở trường THPT 46 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát GV về thực trạng thực hiện nội dung các hoạt động dạy của GV 48 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát HS về HĐDH môn Toán mà GV thực hiện 50 Bảng 2.10. Mức độ thực hiện các hoạt động học môn Toán của HS 51 Bảng 2.11. Kết quả khảo sát thực trạng mức độ sử dụng PPDH 53 Bảng 2.12. Kết quả khảo sát thực trạng mức độ sử dụng các PTDH 54 Bảng 2.13. Kết quả khảo sát thực trạng mức độ sử dụng các HTDH 55 Bảng 2.14. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí phân công GV giảng dạy môn Toán 57 Bảng 2.15. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc thực hiện nội dung chương trình môn Toán THPT 58 Bảng 2.16. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí công tác bồi dưỡng HS giỏi, phụ đạo HS yếu môn Toán 60 Bảng 2.17. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc đổi mới PPDH của GV 62
Bảng 2.18. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc thực hiện kế hoạch dạy của GV 64 Bảng 2.19. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc thiết kế bài dạy của GV 65 Bảng 2.20. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí giờ lên lớp của GV 66 Bảng 2.21. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá của GV đối với HS trong dạy học môn Toán 68 Bảng 2.22. Kết quả đánh giá thực trạng quản lí xây dựng động cơ học tập môn Toán của HS 70 Bảng 2.23. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí xây dựng đông cơ học tập môn Toán của HS 71 Bảng 2.24. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí hoạt động tự học môn Toán của HS 72 Bảng 2.25. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí CSVC và PTDH môn Toán 74 Bảng 2.26. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí xây dựng mối quan hệ thầy-trò trong dạy học môn Toán 76 Bảng 2.27 Khảo sát các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến QL HĐDH môn Toán 77 Bảng 2.28. Khảo sát các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến QL HĐDH môn Toán 78 Bảng 3.1. Khảo sát về tính cần thiết của các biện quản lí HĐDH môn Toán trường THPT thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long 106 Bảng 3.2. Khảo sát về tính khả thi của các biện quản lí HĐDH môn Toán trường THPT thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long 107 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm tính tương quan của các biện pháp quản lí HĐDH môn Toán ở các trường THPT thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long 109
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Hiện nay, đất nước chúng ta đang tiến hành sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nhằm xây dựng một nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Sự nghiệp này đòi hỏi sự đóng góp tích cực của giáo dục. Giáo dục có vai trò rất to lớn trong đời sống xã hội, là nền tảng vững chắc cho sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia. Các quốc gia trên thế giới đều có chiến lược phát triển giáo dục cho riêng mình. Việt Nam cũng thế, Nghị quyết số 29-NQ/ TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội” và đề ra mục tiêu cụ thể “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang trở thành một xu thế chủ yếu của quan hệ kinh tế quốc tế hiện đại. Những phát triển mạnh mẽ về khoa học và công nghệ đặt ra nhiều cơ hội và thách thức cho mỗi quốc gia. Để các nước hội nhập thành công và khẳng định được vị thế trên trường quốc tế thì nguồn lực con người là nhân tố quan trọng và giáo dục đóng vai trò quyết định. Đối với trường trung học phổ thông, dạy học là hoạt động trọng tâm, xuyên suốt quá trình hoạt động của nhà trường. Chất lượng dạy học ở các môn học mà đặc biệt là môn Toán là vấn đề được xã hội quan tâm. Môn Toán là một trong những môn học quan trọng, xuyên suốt toàn bộ quá trình học tập của học sinh. Môn Toán có nhiều ứng dụng trong thực tế cuộc sống và có vai trò, vị trí hết sức quan trọng trong việc phát triển năng lực, trí tuệ, phẩm chất, rèn luyện tính cẩn thận, chính xác, khả năng tư duy, nhạy bén, tác phong làm việc khoa học, góp phần hình thành, phát
2 triển nhân cách cho học sinh. Muốn chất lượng dạy học môn Toán được đảm bảo thì công tác quản lý hoạt động dạy học môn Toán đóng vai trò rất quan trọng. Trong những năm gần đây, chất lượng giáo dục ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long đã từng bước được nâng lên. Năm học 2016 – 2017, tỷ lệ tốt nghiệp trung học phổ thông là 99,72%, tăng 3,23% so với năm học 2015 – 2016. Đạt kết quả như thế, đó là nhờ chất lượng các môn thi tăng lên, trong đó có môn Toán. Riêng môn Toán, mặc dù chất lượng có tăng, nhưng vẫn chưa cao, điểm thi môn Toán của học sinh từ 5 điểm trở lên trong các kỳ thi chỉ từ 40% đến 50%. Hạn chế này có nhiều nguyên nhân cần phải phân tích, trong đó thấy rõ nhất là do phương pháp dạy của giáo viên chưa đổi mới phù hợp nên chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo và tích cực học tập của học sinh, cán bộ quản lí ở các nhà trường chưa chú trọng đến việc quản lí hoạt động dạy học của từng môn chuyên biệt, trong đó có môn Toán. Vấn đề đặt ra là phải nâng cao chất lượng môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long và đây là nhu cầu bức bách và cấp thiết nhằm để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của các nhà trường. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lí dạy học môn Toán ở các Trường Trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông và khảo sát đánh giá thực trạng về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, góp phần nâng cao chất lượng môn Toán ở các trường. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học ở trường Trung học phổ thông.
3 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. 4. Giả thuyết nghiên cứu Chất lượng dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long đã có những chuyển biến tích cực, tuy nhiên còn có nhiều hạn chế, bất cập. Do đó, xây dựng được hệ thống lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông và làm rõ thực trạng về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, ta có thể đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long có tính cần thiết, khả thi. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận của quản lí hoạt động dạy học, quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động dạy học môn Toán và quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long và khảo sát sự cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Về đối tượng nghiên cứu: tập trung nghiên cứu công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long 6.2. Về khách thể khảo sát: khảo sát cán bộ quản lí, giáo viên dạy Toán, 300 học sinh của hai trường trung học phổ thông Bình Minh và trung học phổ thông Hoàng Thái Hiếu, thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. 6.3. Về thời gian: các số liệu điều tra, khảo sát được thu thập trong hai năm học: 2015 – 2016 và 2016 – 2017.
4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc Theo quan điểm hệ thống – cấu trúc, mọi sự vật đều tốn tại dưới dạng hệ thống với các yếu tố hợp thành có mối liên hệ với nhau. Hệ thống không tồn tại độc lập mà có liên hệ với các hệ thống khác. Vận dụng quan điểm hệ thống – cấu trúc vào đề tài luận văn, người nghiên cứu xem công tác quản lí nhà trường là một hệ thống và tìm hiểu được mối liên hệ chặt chẽ giữa quản lí hoạt động dạy học môn Toán với quản lí các hoạt động sư phạm khác ở trường trung học phổ thông, từ đó tìm hiểu chính xác thực trạng công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. 7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic Quan điểm lịch sử - logic giúp người nghiên cứu xác định đúng phạm vi, không gian, thời gian, điều kiện, hoàn cảnh cụ thể để điều tra, thu thập thông tin, số liệu chính xác phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài, đồng thời trình bày công trình nghiên cứu theo một trình tự logic 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Quan điểm thực tiễn giúp cho người nghiên cứu nhận biết được những ưu điểm, hạn chế trong công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, từ đó đề xuất các biện pháp phù hợp với thực tiễn 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, phân loại và hệ thống hóa các kết quả nghiên cứu, tài liệu trong và ngoài nước liên quan đến hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông, lí luận về quản lí, lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông để xây dựng khung lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông.
5 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: quan sát hoạt động dạy học môn Toán và quản lí hoạt động dạy học môn Toán thông qua việc kiểm tra hồ sơ và dự giờ (tham dự các buổi họp sinh hoạt chuyên môn, dự giờ họp rút kinh nghiệm sau tiết dạy). - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: nghiên cứu các báo cáo tổng kết kinh nghiệm, đánh giá quản lí hoạt động dạy học môn Toán định kỳ hàng năm học của Hiệu trưởng để so sánh, phân tích hiệu quả các biện pháp quản lí dạy học. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: xây dựng phiếu hỏi để thu thập thông tin về thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở 02 trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. - Phương pháp phỏng vấn: phỏng vấn cán bộ quản lí, giáo viên, học sinh về hoạt động dạy học môn Toán và quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở 02 trường trung học phổ thông Bình Minh và trung học phổ thông Hoàng Thái Hiếu thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu, kết quả nghiên cứu thu thập được trong quá trình nghiên cứu. 8. Đóng góp mới của luận văn 8.1. Về lí luận Hệ thống hóa lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông; hình thành khung lí thuyết về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông. 8.2. Về thực tiễn - Luận văn mô tả sát thực, cụ thể, toàn diện thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở 02 trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. - Luận văn đề xuất được một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. Nếu được thực hiện đồng bộ các biện pháp khả thi này thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long.
6 9. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến gồm có 03 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long
7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Trong đời sống xã hội, đối với mọi quốc gia, dân tộc ở mọi thời đại thì giáo dục luôn là lĩnh vực đóng vai trò quan trọng. Với xu thế phát triển như vũ bão nhưng không kém phần phức tạp về mọi mặt của đời sống xã hội thì xu thế phát triển giáo dục và đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu bởi giáo dục và đào tạo cung cấp nguồn lực con người – nhân tố quyết định của mọi sự phát triển. Từ xưa đến nay trên thế giới đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục và đào tạo nói chung và môn toán nói riêng. J.A. Comenxki cho rằng: “Con người muốn trở thành con người thì cần phải có học vấn”, “Nhà trường chính là nơi đào tạo nên những con người chân chính, là cái xưởng để chế tạo ra nhân đạo và hạnh phúc”. “J.A. Comenxki đã khái quát kinh nghiệm dạy học của loài người và nâng lên đến đỉnh cao, cho ra một hệ thống các nguyên tắc dạy học để chỉ đạo công tác dạy học, đó là: dạy học phải vừa sức; dạy học phải mang tính trực quan; dạy học phải đảm bảo độ bền vững của tri thức; dạy học phải đảm bảo tính hệ thống, liên tục; v.v...” (Hà Nhật Thăng và Đào Thanh Âm, 1998). Johann Pestalozzi đã đặt vấn đề về tính hai mặt của quá trình dạy học, đó là: “dạy học thứ nhất phải tạo điều kiện cho trẻ em tích lũy tri thức trên cơ sở kinh nghiệm cảm tính và thứ hai là phát triển khả năng trí tuệ của trẻ em”. (Bùi Việt Phú, 2017). Các nhà nghiên cứu giáo dục Nga khẳng định rằng: kết quả toàn bộ hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên. (V.A. XukhomLinxki, 1984). P.V.Zimin, M.I.Konđakôp, N.I.Saxerđôtôp đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động quản lý của Hiệu trưởng. (V.A. XukhomLinxki, 1984).
8 Đối với toán học, cũng như các nghành khoa học khác, nhu cầu thực tiễn là cơ sở của sự phát triển toán học. Angel đã chỉ rõ :" đối tượng của toán học thuần túy là những hình dạng không gian và những quan hệ số lượng của thế giới khách quan”. (Nguyễn Bá Kim, 2011). Về vai trò của Toán học trong nhận thức khoa học, Cac Mac cho rằng: “Khoa học chỉ đạt sự hoàn chỉnh khi nó sử dụng được Toán học”. (G.I.RUDAVIN, A.NƯXANBAÉP, G.SLIAKHIN, 1979). Về phương pháp dạy học tích cực, “ngay từ đầu thế kỉ XX các nhà tâm lí hay sư phạm như Dewey, Parkhust, Dalton ở Mỹ, Freinner ở Pháp, Claparède ở Thụy Sĩ, Montessori ở Ý, Decroly ở Bỉ đã quan niệm rằng: cần phải đặt học sinh vào vị trí trung tâm của hoạt động dạy học, phải xuất phát từ lợi ích của học sinh và những điều mà họ quan tâm”. (Lê Văn Tiến, 2005). Về tư tưởng dạy học tích cực hóa học tập, lấy người học làm trung tâm, J.Dewey xác định: “Học sinh là mặt trời, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục”, “Raja Roy Singh cho rằng, sự học tập do người học chủ động, cá nhân người học vừa là chủ thể vừa là mục đích cuối cùng của quá trình học tập”. (Trần Thị Hương, 2012). Khổng Tử (551-479 trước công nguyên) thể hiện rõ quan điểm, học phải đi đôi với hành: “Khổng Tử luôn luôn dạy học trò một điều là học gì phải thực hành ngay điều ấy, phải củng cố ngay tri thức đã học không chỉ bằng cách ôn luyện trong sách vở mà phải bằng việc làm”. Ngoài ra đối với Khổng Tử thì học phải thành tâm và luôn hiếu học, ông cho rằng: “Biết mà học không bằng thích mà học, thích mà học không bằng vui say mà học”. (Hà Nhật Thăng và Đào Thanh Âm, 1998) Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở trên có ý nghĩa sâu sắc về mặt lý luận và thực tiễn, nó là nền tảng giáo dục của mọi thời đại. 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục
9 học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. (Luật Giáo dục, 2005) Về xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí, Thủ tướng Chính phủ xác định mục tiêu tổng quát: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá, nâng cao chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước” và xác định: “Đổi mới công tác quản lý nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả; quy định cụ thể trách nhiệm, quyền hạn của các cấp, các ngành, các cơ quan quản lý giáo dục và các ngành có liên quan. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là thanh tra chuyên môn. Hiện đại hoá và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hệ thống quản lý giáo dục” là một trong những nhiệm vụ chủ yếu cần phải thực hiện. (Thủ tướng Chính phủ, 2005). Trong Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đối với quản lí giáo dục, Ban Chấp hành Trung ương xác định: “Đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo; coi trọng quản lý chất lượng”. (Ban Chấp hành Trung ương, 2013). Về nguyên tắc dạy học đảm bảo sự thống nhất giữa lí luận và thực tiễn, Bác Hồ đã nói: “Lí luận phải đem ra thực hành. Thực hành phải nhằm theo lí luận. Lí luận cũng như cái tên (hoặc viên đạn). Thực hành cũng như cái đích để bắn. Có tên mà không bắn hoặc bắn lung tung cũng như không có tên… Vì vậy, chúng ta phải gắng học, đồng thời học phải hành”. (Trần Thị Hương, Nguyễn Đức Danh, Hồ Văn Liên và Ngô Đình Qua, 2015). Về vai trò trách nhiệm của người thầy thì: giáo dục đào tạo được xác định rõ là sự nghiệp chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội nhưng người trực tiếp thực hiện nhiệm vụ là nhà giáo. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, vấn đề then chốt quyết định chất lượng giáo dục chính là đội ngũ những người thầy giáo và cán bộ quản lý giáo
10 dục. Bởi vì các thầy giáo, cô giáo mang trên mình nhiệm vụ nặng nề là đào tạo cán bộ cho nước nhà; là “người chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hóa” thầy, cô giáo có trách nhiệm truyền bá cho thế hệ trẻ lý tưởng đạo đức chân chính, hệ thống các giá trị, tinh hoa văn hóa của dân tộc và nhân loại, bồi dưỡng cho họ những phẩm chất cao quý và năng lực sáng tạo phù hợp với sự phát triển và tiến bộ của xã hội. (Cẩm Thu Huyền, 2018). Cùng với các công trình nghiên cứu lớn về giáo dục và quản lý giáo dục trên thế giới thì tại Việt Nam cũng có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này như: “ Cơ sở khoa học quản lý” của tác giả Nguyễn Minh Đạo, “Cẩm nang quản lý và lãnh đạo nhà trường phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục” của tác giả Nguyễn Vũ Bích Hiền, “Quản lý giáo dục” của tác giả Bùi Minh Hiền (chủ biên), “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lí giáo dục” của tác giả Trần Kiểm. Các nghiên cứu đã đưa ra các cơ sở, phương pháp để các nhà quản lý vận dụng hợp lý vào thực tiễn trong cách lãnh đạo của mình góp phần mang lại hiệu quả cao trong sự phát triển của giáo dục nước nhà. Trong chương trình THPT, Toán học là môn học có vai trò rất quan trọng, nó giúp cho học sinh phát triển các năng lực và phẩm chất trí tuệ, rèn luyện cho học sinh óc tư duy trừu tượng, tư duy chính xác, hợp lôgic, phương pháp khoa học trong suy luận, trong học tập. Nó cùng với các môn học khác góp phần đào tạo con người đạt mục tiêu giáo dục đề ra. Quản lí HĐDH môn Toán cũng được nhiều học viên cao học nghiên cứu như: - “Quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở trường THPT huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình” năm 2012 của tác giả Vũ Văn Dương đã đề ra các biện pháp quản lí như: nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên Toán; xây dựng động cơ và nề nếp học môn Toán của học sinh; tăng cường xây dựng phong trào học Toán cho học sinh; đánh giá giáo viên Toán thông qua chất lượng môn Toán của học sinh; tăng cường phát huy điều kiện cho hoạt động dạy học môn Toán; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lí hoạt động dạy học môn Toán. - “Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường trung học cơ sở huyện Vĩnh Thạnh Thành phố Cần Thơ” năm 2010 của tác giả Cao Đức Thịnh