Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng, đề tài đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động nhóm chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục của nhà trường

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ QUANG DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA NHÓM CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN HỒNG BÀNG - HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ QUANG DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA NHÓM CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN HỒNG BÀNG - HẢI PHÒNG Ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Luận văn: “Quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng” sử dụng những thông tin được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được tổng hợp, xử lí. Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Thái Nguyên, ngày 13 tháng 7 năm 2018 Tác giả Lê Quang Dũng i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan trường học. Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng dạy và hướng dẫn nghiên cứu khoa học trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ, người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Hồng Bàng, các trường THCS trên địa bàn thị quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng; cảm ơn các đồng chí, đồng nghiệp, đã tận tình giúp đỡ và cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến để việc điều tra nghiên cứu và hoàn thành luận văn được thuận lợi. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những tồn tại, thiếu sót. Tác giả xin trân trọng tiếp thu những ý kiến chỉ bảo, góp ý xây dựng của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và đồng chí, đồng nghiệp để tiếp tục hoàn thiện hơn nữa luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Lê Quang Dũng ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ ......................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG NHÓM CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ......................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 6 1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................ 9 1.2.1. Quản lí ....................................................................................................... 9 1.2.2. Nhóm chuyên môn, hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS ....... 11 1.2.3. Quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS ........................... 12 1.3. Một số vấn đề về hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS ........... 12 1.3.1. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................... 12 1.3.2. Nhóm chuyên môn ở trường trung học cơ sở.......................................... 13 1.4. Nội dung quản lí hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS ............... 21 1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS..................... 21 1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS ............. 23 iii
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS.............. 25 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS ............ 29 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động nhóm chuyên môn trong trường THCS .................................................................................. 31 1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................... 31 1.5.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 34 Kết luận chương 1.............................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG NHÓM CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS QUẬN HỒNG BÀNG, HẢI PHÒNG ............ 36 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 36 2.1.1. Mục tiêu khảo sát.................................................................................... 36 2.1.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 36 2.1.3. Đối tượng kháo sát .................................................................................. 36 2.1.4. Phương pháp khảo sát.............................................................................. 36 2.1.5. Cách thức xử lý kết quả khảo sát và thanh điểm đánh giá ...................... 36 2.2. Thực trạng tổ chức và hoạt động các nhóm chuyên môn ở trường trung học cơ sở quận Hồng Bàng ............................................................ 38 2.2.1. Cơ cấu tổ chức nhóm chuyên môn .......................................................... 38 2.2.2. Thực trạng hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường THCS ............... 39 2.3. Thực trạng quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng, TP Hải Phòng ............................................................. 44 2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch động nhóm chuyên môn trường THCS ........... 44 2.3.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS ... 52 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS ... 56 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động nhóm chuyên môn trường THCS .. 61 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng.................................................... 64 2.5. Đánh giá chung về thực trạng.................................................................. 66 2.5.1. Những điểm mạnh và nguyên nhân ......................................................... 66 iv
2.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 68 Kết luận chương 2.............................................................................................. 70 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG NHÓM CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS QUẬN HỒNG BÀNG, HẢI PHÒNG .... 71 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................... 71 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 71 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 71 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 72 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ......................................................... 72 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo gắn với mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông....... 72 3.2. Các biện pháp đề xuất.............................................................................. 73 3.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng và hoàn thiện các quy định về cơ cấu, tổ chức hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của nhóm chuyên môn ........................ 73 3.2.2. Biện pháp 2: Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho nhóm trưởng chuyên môn ............................................................................................. 76 3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo đổi mới nội dung sinh hoạt của nhóm chuyên môn ... 80 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo đổi mới hình thức sinh hoạt nhóm chuyên môn ... 82 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động nhóm chuyên môn ...... 85 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 87 3.4. Khảo sát mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất..... 87 Kết luận chương 3.............................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 93 1. Kết luận .......................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị................................................................................................... 94 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ .................................. 96 LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ........................................................................... 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 97 PHỤ LỤC v
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT AH : Ảnh hưởng CBQL : Cán bộ quản lý CM : Chuyên môn CNTT : Công nghệ thông tin ĐƯ : Đáp ứng GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên NCKH : Nghiên cứu khoa học QLGD : Quản lý giáo dục THCS : Trung học cơ sở iv
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng: Bảng 2.1: Số lượng các nhóm chuyên môn tại các trường THCS ........................ 38 Bảng 2.2: Thực trạng hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường THCS ............ 39 Bảng 2.3: Thực trạng mức độ thực hiện lập kế hoạch hoạt động nhóm chuyên môn các trường THCS quận Hồng Bàng ................................. 47 Bảng 2.4: Thực trạng mức độ kết quả thực hiện lập kế hoạch hoạt động nhóm chuyên môn các trường THCS quận Hồng Bàng ....................... 50 Bảng 2.5: Thực trạng mức độ đáp ứng tổ chức hoạt động nhóm chuyên môn các trường THCS quận Hồng Bàng .............................................. 53 Bảng 2.6: Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng ............................................................ 57 Bảng 2.7: Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng ............................................................ 62 Bảng 2.8: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng..................................... 65 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lí được đề xuất .......................................................................................... 88 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lí được đề xuất ................................................................................................... 88 Bảng 3.3: Tương quan giữa mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................................. 90 Biểu đồ: Biểu đồ 2.1: Mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện lập kế hoạch nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng .......................... 52 Biểu đồ 2.2: Mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện chỉ đạo hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng .......................... 61 Biểu đồ 2.3: Mức độ thực hiện và mức độ kết quả kiểm tra đánh giá hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng .......................... 64 Biểu đồ 3.1: Tương quan giữa mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................................. 91 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cũng như tiến tới một nền kinh tế tri thức thì con đường ngắn nhất và hiệu quả nhất đó là thông qua giáo dục, đào tạo. Cùng với xu thế phát triển của các nền giáo dục trên thế giới, chúng ta đang hướng tới việc xây dựng một xã hội học tập, một nền giáo dục đại chúng hóa. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ "Phát triển giáo dục đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là điều kiện phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững"... [2]. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011- 2020, được Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam thông qua, đã nêu rõ: Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Cùng với đổi mới quản lí giáo dục thì xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục được coi là những giải pháp đột phá trong Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020. Khi nói về vai trò của đội ngũ giáo viên trong nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo. Tại Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa VIII đã khẳng định: “Muốn nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo thì một trong những biện pháp chủ yếu có ý nghĩa quyết định là xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên....” [1]. Chỉ thị 40 - CT/TƯ ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục đã chỉ đạo: “…phải tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD một cách toàn diện. Đây là nhiệm vụ vừa đáp ứng nhu cầu trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài…” [15]. Thực hiện nghị quyết của Đảng về nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo trong giai đoạn hiện nay, các nhà trường phổ thông trong hệ thống giáo dục 1
quốc dân, đặc biệt là các nhà trường THCS luôn chú trọng đến công tác nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Trong đó, người quản lí trong các nhà trường xác định việc phát huy vai trò của Nhóm chuyên môn là một trong những biện pháp quan trọng hàng đầu trong việc bồi dưỡng, rèn luyện, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên. Nhóm chuyên môn, tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành trong trong bộ máy tổ chức, quản lí của trường THCS. Trong trường, các tổ, nhóm chuyên môn có mối quan hệ hợp tác với nhau, phối hợp với các bộ phận nghiệp vụ khác và các tổ chức Đảng, đoàn thể trong nhà trường nhằm thực hiện chiến lược phát triển của nhà trường, chương trình giáo dục, các hoạt động giáo dục và các hoạt động khác hướng tới mục tiêu giáo dục. Nhóm chuyên môn có nhiệm vụ: xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ, hướng dẫn xây dựng và quản lí kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế hoạch giáo dục, phân phối chương trình môn học của Bộ Giáo dục và Đào tạo và kế hoạch năm học của nhà trường; tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia đánh giá, xếp loại các thành viên của tổ theo các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo; đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên. Nhóm chuyên môn có vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện đổi mới chương trình giáo dục đào tạo, là “trung tâm” bồi dưỡng giáo viên nhằm giúp giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn. Đồng thời, nhóm chuyên môn là nơi quản lí trực tiếp bồi dưỡng giáo viên về nhận thức, chuyên môn nghiệp vụ; phát hiện ra những điểm mạnh, điểm yếu, thuận lợi và khó khăn của từng giáo viên trong quá trình giảng dạy và giáo dục. Do đó, công tác quản lí hoạt động nhóm chuyên môn có vai trò, ý nghĩa quan trọng giúp người quản lí có thể nắm chắc được chất lượng của đội ngũ giáo viên và chất lượng giáo dục của nhà trường. Tuy nhiên, hoạt động của nhóm chuyên môn ở nhiều nhà trường trung học cơ sở trên địa bàn quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế như: vẫn chủ yếu quá tập trung vào công tác xây dựng kế 2
hoạch, quy định chế độ sinh hoạt, ký duyệt giáo án, tổ chức dự giờ, thao giảng, tổ chức hội thảo, hội thi giáo viên dạy giỏi, tiến hành các hoạt động kiểm tra… Mặt khác, hầu hết các nhà trường chưa thật sự chú trọng đến công tác bồi dưỡng giáo viên; phát huy năng lực, tính sáng tạo, chủ động của giáo viên trong thực hiện các hoạt động dạy học, giáo dục tại trường THCS. Thực tế này ảnh hưởng không nhỏ đến việc nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục của các nhà trường. Từ những lí do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng, đề tài đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động nhóm chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục của nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động của nhóm chuyên môn ở các trường THCS quận Hồng Bàng đã được quan tâm và thực hiện, tuy nhiên còn mang tính hình thức, chưa phát huy được vai trò trong việc đổi mới hoạt động dạy học, nâng cao chất lượng dạy học. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động của nhóm chuyên môn ở các trường THCS hướng vào phát huy tính tích cực, chủ động của giáo viên với các hoạt động sinh hoạt phong phú, đa dạng phù hợp với đặc điểm 3
giáo viên và điều kiện thực tế của nhà trường thì sẽ nâng cao hiệu quả hoạt động dạy của nhóm chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục ở các trường THCS quận Hồng Bàng. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường trung học cơ sở. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng - Hải Phòng. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung đi sâu nghiên cứu quản lí hoạt động nhóm chuyên môn Toán, Lý, Hóa, Văn, Sử, Địa, Tiếng Anh ở các trường THCS. Đề tài khảo sát tại 8 trường THCS thuộc Quận Hồng Bàng. Tổng số khách thể khảo sát: 120 người. Trong đó: CBQL: 16; GV: 104 Số liệu khảo sát được lấy trong năm học: 2016 - 2017. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu, văn bản về đường lối giáo dục của Đảng và Nhà nước; nghiên cứu các đề tài khoa học, luận án, luận văn về khoa học quản lí giáo dục liên quan để xây dựng khung lí luận của đề tài như: khái niệm nhóm chuyên môn, hoạt động nhóm chuyên môn, quản lí, quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát sư phạm: Thu nhập các thông tin qua việc quan sát các hoạt động quản lí của hiệu trưởng và hoạt động của nhóm chuyên môn, hoạt động dạy học của giáo viên và hoạt động học của học sinh. 4
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp với cán bộ quản lí, giáo viên và HS của các trường THCS nhằm tìm hiểu kỹ hơn về thực trạng quản lí hoạt động nhóm chuyên môn. 7.2.3. Phương pháp chuyên gia: Thông qua các cuộc trao đổi, xin ý kiến của đội ngũ chuyên gia có trình độ cao và có nhiều kinh nghiệm về Giáo dục, các thầy cô đã giảng dạy lâu năm và có nhiều đóng góp trong ngành GD&ĐT. 7.2.4. Phương pháp điều tra: Tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi với các loại câu hỏi đóng, mở dành cho Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, giáo viên, học sinh về hoạt động nhóm chuyên môn, hoạt động giảng dạy, học tập và quản lí hoạt động nhóm chuyên môn của hiệu trưởng. 7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Phân tích, tổng kết kinh nghiệm của những cán bộ quản lí, của đội ngũ giáo viên và học sinh. 7.3. Phương pháp bổ trợ Sử dụng toán thống kê để xử lý các kết quả khảo sát. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị và Tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung chính của luận văn được cấu trúc gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng, Hải Phòng. Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS quận Hồng Bàng, Hải Phòng. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG NHÓM CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề * Những nghiên cứu ngoài nước Nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn, hoạt động của nhóm chuyên môn của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên THCS là một vấn đề tưởng như đơn giản nhưng lại rất khó khăn, phức tạp và cơ bản. Vì thực chất công tác quản lý trường học của Hiệu trưởng chủ yếu là quản lý hoạt động chuyên môn với mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên THCS. Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường nói chung và nhà trường THCS nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển Giáo dục và Đào tạo của xã hội, nâng cao chất lượng giảng dạy, vai trò đóng góp của các biện pháp là hết sức quan trọng. Đây là vấn đề luôn luôn được các nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm. Họ nghiên cứu thực tiễn các nhà trường để tìm ra biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn sao cho có hiệu quả nhất. Các nghiên cứu quản lý giáo dục Xô Viết cũ đã cho rằng: Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên thông qua các hoạt động của nhóm chuyên môn, tổ chuyên môn. Các tác giả nhấn mạnh đến sự phối hợp chặt chẽ, sự thống nhất quản lý giữa Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn, nhóm chuyên môn để đạt mục tiêu đề ra. Các tác giả đều khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện của Hiệu trưởng trong việc xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, phát huy được tính chủ động, sáng tạo trong lao động và tạo ra khả năng ngày càng hoàn thiện vì tay nghề sư phạm của mình. Muốn xây dựng đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn, tâm huyết với 6
nghề, người hiệu trưởng phải có quyền lựa chọn đội ngũ giáo viên cho trường mình, đó là những người yêu trẻ, phải biết giao tiếp với trẻ, nắm vững chuyên môn giảng dạy, nắm vững các khoa học có liên quan các môn trong nhà trường, vận dụng linh hoạt lý luận dạy học, lý luận giao tiếp, tâm lý học... Hiệu trưởng phải biết đề ra yêu cầu nâng cao trình độ chuyên môn của từng giáo viên trong trường, từ đó có nội dung, hình thức tổ chức bồi dưỡng cho phù hợp. Những biện pháp bồi dưỡng có hiệu quả được các tác giả đề cập đến là tổ chức cho giáo viên học tập có hệ thống về triết học, kinh tế chính trị học, với các hình thức phong phú và hấp dẫn, trao đổi thông tin, triển lãm khoa học, giao lưu với giáo viên dạy giỏi... nhằm mục đích: Nâng cao nhận thức của giáo viên về chủ nghĩa Mác - Lênin, nâng cao trình độ về bộ môn mình dạy, đồng thời cũng hoàn thiện tay nghề sư phạm của mình. V.A.Xukhomlinki và Xvecxlenrơ nhấn mạnh tầm quan trọng của biện pháp dự giờ, phân tích bài học. Xvecxlenrơ cho rằng việc dự giờ và phân tích bài học là đòn bẩy quan trọng nhất trong công tác quản lý quá trình dạy học của giáo viên. Việc phân tích bài học trước hết phải nêu cho giáo viên biết cách khắc phục thiếu sót, phát huy các mặt mạnh để nâng cao chất lượng bài giảng. Tác giả đã đề ra các yêu cầu và quy trình phân tích một giờ dạy để giúp cho hiệu trưởng thực hiện có hiệu quả biện pháp quản lý này. Tác giả V.AXukhomlinki đã nêu lên rất cụ thể cách tiến hành dự giờ và phân tích sư phạm của sách giáo khoa, nội dung dạy trong chương trình. Tiếp theo là giáo viên và hiệu trưởng dự giờ lẫn nhau và cùng nhau dự giờ giáo viên giỏi, cứ như vậy giáo viên đã được hiệu trưởng hướng dẫn cho rất nhiều về phương pháp dạy học, về cách thức tổ chức dạy học để nâng cao trình độ học vấn của học sinh. * Những nghiên cứu trong nước Nghiên cứu về quản lý tổ (nhóm) chuyên môn của người hiệu trưởng không phải là vấn đề mới mà là vấn đề đã được nghiên cứu có cơ sở pháp lý và 7
cơ sở lý luận từ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về công tác tổ chức cán bộ, công tác xây dựng phát triển đội ngũ. Nghiên cứu công tác quản lý tổ (nhóm) chuyên môn của hiệu trưởng trường trung học cơ sở (THCS) là một trong những nội dung quan trọng và cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Một số công trình nghiên cứu về quản lí chuyên môn và hoạt động chuyên môn, tổ chuyên môn được công bố trên các tạp chí chuyên ngành như: “Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng xây dựng văn hóa học tập ở nhà trường thông qua nghiên cứu bài học” của tác giả Vũ Thị Sơn, tạp chí Giáo dục số 269 kì 1/2011; “Thực trạng và biện pháp quản lý của hiệu trưởng trường trung học phổ thông nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn” của Trần Văn Quang, tạp chí Giáo dục số 257 kì 1/2011; “Xây dựng đội ngũ giáo viên đầu đàn ở tổ chuyên môn trường trung học phổ thông” của Trần Thị Hải Yến, tạp chí quản lý Giáo dục số 36. 12/2012; “Tìm hiểu vai trò của tổ trưởng chuyên môn ở trường trung học phổ thông” của Nguyễn Thị Lan Anh, tạp chí Quản lý Giáo dục số 43/2012; “Nâng cao năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn các trường trung học phổ thông” của thạc sĩ Trần Thị Hải Yến, tạp chí Quản lý Giáo dục, số 45/2013… Một số luận án, luận văn nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn, quản lí hoạt động tổ chuyên môn trong các trường phổ thông như: Nguyễn Hồng Quang (2011), Quản lí hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng tại các trường THPT huyện Chương Mỹ, Hà Nội, luận văn thạc sĩ QLGD; Bùi Thị Yến Nhi (2013), Thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng tại các trường THPT huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương, luận văn thạc sĩ QLGD; Lê Văn Biên (2014), Quản lí hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương, luận văn Thạc sĩ QLGD; Phạm Tuấn Dũng (2017), Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện Vĩnh Hưng - Tỉnh Long An và giải pháp, luận văn thạc sĩ QLGD [30], [24], [11], [14]. 8
Nhìn khái quát có thể rút ra một số nhận xét chính đối với các công trình nghiên cứu như sau: Một là, các công trình nghiên cứu cơ bản đi sâu vào lí luận và thực trạng vấn đề quản lý chuyên môn, quản lí hoạt động tổ chuyên môn trong các nhà trường phổ thông từ đó đề xuất các biện pháp giải quyết. Hai là, quản lý hoạt động chuyên môn cũng chủ yếu xoáy sâu vào quản lý các hoạt động dạy và học trong nhà trường và kết quả học tập của học sinh. Các hoạt động chuyên môn khác chưa được quan tâm nhiều. Tuy nhiên, quản lý hoạt động nhóm chuyên môn trong các trường THCS hầu như chưa có công trình nào nghiên cứu. Do vậy, đề tài nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa lí luận, thực tiễn và không có sự trùng lặp với các đề tài nghiên cứu đã công bố. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lí Quản lý là một hoạt động thiết yếu được hình thành để tổ chức, phối hợp và điều hành các hoạt động của các cá nhân khác nhau trong một nhóm nhỏ hay là tổ chức rộng lớn nhằm đạt mục đích nhất định. Quản lý là một hoạt động phổ biến và cần thiết diễn ra trong mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và liên quan đến mọi người. Nếu không có quản lý thì sẽ dẫn đến tình trạng tự phát, tuỳ tiện, hỗn loạn trong các tổ chức và hoạt động trở nên kém hiệu quả. Theo từ điển tiếng Việt “Quản lý là tổ chức điều khiển, hoạt động của một đơn vị, cơ quan" [35]. Quản lý là hoạt động cần thiết, tất yếu của mọi cơ cấu, loại hình nhóm hay tổ chức lớn nhỏ và là một trong ba yếu tố cơ bản (Lao động, tri thức, quản lý) duy trì và thúc đẩy sự phát triển xã hội. Quản lý là sự kết hợp và vận dụng tri thức và lao động để phát triển sản xuất xã hội. Nếu kết hợp tốt thì sẽ thúc đẩy xã hội phát triển, còn ngược lại kết hợp không tốt thì xã hội sẽ bị phát triển chậm lại hoặc trở nên rối ren. Sự kết hợp đó trước hết được thể hiện ở cơ chế; chế độ chính sách; biện pháp quản lý và ở các khía cạnh tâm lý - xã hội khác. 9
Xã hội phát triển thì trình độ tổ chức, điều hành hay trình độ quản lý nói chung cũng được nâng cao và phát triển theo. Quản lý là một Khoa học đồng thời là một Nghệ thuật và nhiều nhà khoa học đã đưa ra nhiều khái niệm khác nhau: - Quản lý là những tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. - Quản lý là một nghệ thuật đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua việc điều khiển, phối hợp, hướng dẫn, chỉ huy hoạt động của người khác. - Quản lý có các chức năng là kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá. Các chức năng này đồng thời cũng là quy trình của quản lý. Mọi công việc quản lý đều phải bắt đầu từ việc xây dựng kế hoạch tiếp đến là hình thành tổ chức, bố trí nhân sự và các nguồn lực khác để thực hiện công việc tiếp đến là chỉ đạo triển khai công việc và thường xuyên kiểm tra đánh giá các bước, các khâu trong quá trình thực hiện để kịp thời uốn nắn, điều chỉnh tiến độ của kế hoạch, điều chỉnh nhân sự và các nguồn lực khác khi cần thiết. Khi công việc kết thúc cần đánh giá kết quả tổng thể để rút kinh nghiệm trong quản lý. Tóm lại, do tính đa dạng và tính phức tạp của đối tượng quản lý và tuỳ theo từng giai đoạn lịch sử xã hội cụ thể mà khái niệm quản lý được định nghĩa một cách khác nhau như vậy. Tuy nhiên trong các định nghĩa trên đều có điểm chung cơ bản về quản lý đó là: - Hoạt động có định hướng, có mục đích, để thực hiện các chức năng quản lý nhằm đạt được mục đích đề ra của tổ chức; - Điều phối các hoạt động của các cá nhân trong một tổ chức hay nhóm xã hội nhằm hướng tới mục đích chung. Từ các quan điểm trên, luận văn quan niệm: Quản lí là những tác động có mục đích, có định hướng, có kế hoạch của thể quản lí đến đối tượng quản lí nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của tổ chức để đạt được các mục tiêu đã đề ra. 10
1.2.2. Nhóm chuyên môn, hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS a) Nhóm chuyên môn Thực tế hoạt động của các nhà trường THCS hiện nay, căn cứ vào chương trình dạy học, tổ chuyên môn thường được phân chia thành các nhóm chuyên môn theo từng môn học, đồng thới số lượng thành viên ở các nhóm chuyên môn là không đồng đều nhau. Trên cơ sở tiếp cận trên, chúng ta có thể định nghĩa nhóm chuyên môn như sau: Nhóm chuyên môn là một bộ phận trong cơ cấu tổ chức của tổ chuyên môn có nhiệm vụ tổ chức các hoạt động dạy học theo môn học trong chương trình giáo dục chung và kế hoạch thực hiện các nhiệm vụ dạy học của nhà trường, chịu trách nhiệm về chất lượng đối với từng môn học cụ thể trước cán bộ quản lý nhà trường. b) Hoạt động nhóm chuyên môn Hoạt động chuyên môn là cách thức phối hợp, thực hiện các nhiệm vụ trong từng ngành nghề, lĩnh vực cụ thể. Hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS là cách thức phối hợp giữa các giáo viên giảng dạy cùng một môn học nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học trong nhà trường THCS. Về nội dung hoạt động của nhóm chuyên môn bao gồm các quy định về hoạt động của giáo viên trong cùng một môn học về trách nhiệm tham gia các hoạt động chung của nhóm chuyên môn vì mục tiêu nâng cao chất lượng nội dung môn học, chất lượng giảng dạy của giáo viên. Về hình thức hoạt động của nhóm chuyên môn có thể tổ chức theo từng môn học của nhà trường hoặc liên trường đối với những môn có ít giáo viên và các trường ở phạm vi gần nhau. Việc tổ chức nhóm chuyên môn có sự kết hợp giữa giáo viên nhiều nhà trường THCS cần phải được sự đồng ý của Phòng Giáo dục và Đào tạo. Việc sinh hoạt nhóm chuyên môn liên trường lần lượt do các trường đảm nhận theo kế hoạch cụ thể. 11