Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:159

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lí luận và điều tra làm rõ thực trạng về hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường phổ thông. Từ đó, luận văn đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí để nâng cao chất lượng môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Trần Quang Huy QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở HUYỆN TRÀ ÔN TỈNH VĨNH LONG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Trần Quang Huy QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở HUYỆN TRÀ ÔN TỈNH VĨNH LONG Chuyên ngành : Quản lí giáo dục Mã số : 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN VĂN ĐỆ Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu do cá nhân tôi thực hiện. Các tài liệu được sử dụng trong luận văn này đều được trích dẫn đầy đủ, chính xác và được ghi trong danh mục tài liệu tham khảo. Các số liệu khảo sát được tiến hành tại các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trên các tạp chí khoa học dưới bất kì hình thức nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về luận văn tôi nghiên cứu và thực hiện. Tác giả Trần Quang Huy
LỜI CÁM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ của quí thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp. Xin chân thành cám ơn Ban giám hiệu, Lãnh đạo Phòng Sau đại học, Khoa Khoa học giáo dục Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp tôi tận tình, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin gởi lời tri ân đến toàn thể quí thầy cô đã tận tình giảng dạy, truyền đạt, chia sẻ và chỉ dẫn cho tôi nhiều tri thức khoa học mà đặc biệt là các tri thức về Quản lí hoạt động dạy học giúp tôi nâng cao nhận thức và ngày càng hoàn thiện kĩ năng cho quản lí hoạt động dạy học tại đơn vị. Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS. Nguyễn Văn Đệ - Hiệu trưởng Trường Đại học Đồng Tháp, người thầy đã truyền đạt kiến thức, chia sẻ nhiều kinh nghiệm quản lí, nhiều tài liệu hay và dành nhiều thời gian để hướng dẫn, giúp đỡ, động viên trong suốt quá trình tôi thực hiện luận văn, để tôi hoàn thành luận văn đúng thời gian qui định. Xin chân thành cám ơn Ban giám hiệu, quí thầy cô và các em học sinh các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp tôi rất nhiệt tình, để tôi thực hiện luận văn nghiên cứu của mình. Tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong nhận được sự góp ý của quí thầy cô và quí đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cám ơn! Vĩnh Long, tháng 9 năm 2018 Tác giả: Trần Quang Huy
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan Lời cám ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt trong đề tài Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ TRƯỜNG THPT .................................................................... 7 1.1. Sơ lược lịch sử vấn đề quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ......................... 7 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài .......................................................................... 7 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước ........................................................................... 8 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài .................................................................... 10 1.2.1. Quản lí ..................................................................................................... 10 1.2.2. Quản lí giáo dục. Quản lí nhà trường ...................................................... 12 1.2.3. Hoạt động dạy học ................................................................................... 14 1.2.4. Quản lí hoạt động dạy học ....................................................................... 16 1.3. Lí luận về hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường trung học phổ thông ..... 16 1.3.1. Vị trí, vai trò của môn Vật lí trong trường trung học phổ thông ............. 16 1.3.2. Đặc trưng dạy học môn Vật lí ................................................................. 17 1.3.3. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy môn Vật lí trong trường trung học phổ thông................................................................................................. 19 1.3.4. Định hướng đổi mới dạy học ................................................................... 21 1.3.5. Kiểm tra đánh giá việc dạy học môn Vật lí ............................................. 23 1.4. Lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường trung học phổ thông ....................................................................................................... 24 1.4.1. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông................................................................................................. 24
1.4.2. Mục tiêu quản lí nhà trường phổ thông ................................................... 26 1.4.3. Nội dung quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí trong trường trung học phổ thông................................................................................................. 26 1.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học và quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở các trường trung học phổ thông trong giai đoạn hiện nay ....... 35 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ CÁC TRƯỜNG THPT Ở HUYỆN TRÀ ÔN, TỈNH VĨNH LONG ................................................................................................... 39 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình giáo dục của huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long ...................................................................... 39 2.2. Khái quát quá trình khảo sát thực trạng ......................................................... 46 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long ...................................................................... 48 2.3.1. Nhận thức về tầm quan trọng hoạt động dạy học môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long ........................... 48 2.3.2. Năng lực dạy học môn Vật lí của đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông................................................................................................. 50 2.3.3. Về thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long ........................... 51 2.3.4. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long ..................................... 53 2.3.5. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học ..................................................... 56 2.3.6. Thực trạng đánh giá học sinh học môn Vật lí của giáo viên ................... 58 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long......................................................... 60 2.4.1. Thực trạng quản lí hoạt động dạy của giáo viên Vật lí ........................... 60 2.4.2. Thực trạng quản lí hoạt động học môn Vật lí của học sinh..................... 71 2.4.3. Hoạt động quản lí việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Vật lí ... 77 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí.. ................................................................................................... .79
2.5.1. Ảnh hưởng của cơ sở vật chất – thiết bị dạy học môn Vật lí .................. 79 2.5.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí...... 81 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long...................... 83 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ CÁC TRƯỜNG THPT Ở HUYỆN TRÀ ÔN, TỈNH VĨNH LONG ............................................................................................................... 88 3.1. Những cơ sở và nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lí dạy học môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long ............... 88 3.2. Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường trung học phổ thông ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long.................................................. 91 3.2.1. Nâng cao nhận thức về dạy học môn Vật lí cho cán bộ, giáo viên bộ môn, phụ huynh học sinh và học sinh trung học phổ thông ............................ 91 3.2.2. Tăng cường quản lí việc thực hiện nội dung, chương trình của giáo viên dạy học môn Vật lí .................................................................................. 94 3.2.3. Tăng cường quản lí hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên bộ môn Vật lí ................................................................................... 95 3.2.4. Đổi mới hoạt động bồi dưỡng trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm cho giáo viên bộ môn Vật lí .................................................................. 100 3.2.5. Đổi mới quản lí hoạt động học tập môn Vật lí ...................................... 103 3.2.6. Chỉ đạo đổi mới tổ chức hoạt động của tổ chuyên môn Vật lí .............. 109 3.2.7. Đầu tư trang bị, sử dụng cơ sở vật chất - thiết bị dạy học môn Vật lí... 111 3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp .................................................................... 113 3.4. Khảo nghiệm về tính cấp thiết tính, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .............................................................................................................. 114 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 122 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 126 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BCHTW Ban chấp hành trung ương CBQL Cán bộ quản lí CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất CSVC – TBDH Cơ sở vật chất - thiết bị dạy học ĐDDH Đồ dùng dạy học ĐTB Điểm trung bình GD Giáo dục GD và ĐT Giáo dục và Đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên GVBM Giáo viên bộ môn GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐDH Hoạt động dạy học HS Học sinh KHGD Khoa học giáo dục KHKT Khoa học kĩ thuật NQ/TW Nghị quyết trung ương PHHS Phụ huynh học sinh PPCT Phân phối chương trinh PPDH Phương pháp dạy học QLGD Quản lí giáo dục SGK Sách giáo khoa SKKN Sáng kiến kinh nghiệm TBDH Thiết bị dạy học THCS - THPT Trung học cơ sở - trung học phổ thông THPT Trung học phổ thông TKB Thời khóa biểu TNTH Thí nghiệm thực hành TT – BGDĐT Thông tư Bộ giáo dục Đào tạo TTCM Tổ trưởng chuyên môn
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Kế hoạch dạy học (chương trình chuẩn) .................................................. 18 Bảng 1.2. Nội dung dạy học lớp Vật lí 10 ................................................................ 18 Bảng 1.3. Nội dung dạy học lớp Vật lí 11 ................................................................ 18 Bảng 1.4. Nội dung dạy học lớp Vật lí 12 ................................................................ 19 Bảng 2.1. Thống kê số học sinh đỗ tốt nghiệp THPT ở huyện Trà Ôn trong 3 năm học 2014 – 2015; 2015 – 2016 và 2016 – 2017 .................................... 40 Bảng 2.2. Thống kê số lớp, số học sinh của các trường THPT ở huyện Trà Ôn trong 3 năm học 2014 – 2015; 2015 – 2016 và 2016 – 2017 ......................... 41 Bảng 2.3. Thống kê về học lực môn Vật lí (trung bình môn cả năm) của học sinh các trường THPT ở huyện Trà Ôn ........................................................ 42 Bảng 2.4. Thống kê về học lực, hạnh kiểm của học sinh các trường THPT ở huyện Trà Ôn.................................................................................................... 42 Bảng 2.5. Thống kê số HS tham gia kì thi THPT quốc gia, thi môn Vật lí ............. 43 Bảng 2.6. Thống kê số phòng học, phòng thí nghiệm Vật lí, phòng bộ môn Vật lí, phòng thư viện ....................................................................................... 43 Bảng 2.7. Thống kê đội ngũ giáo viên, giáo viên giảng dạy môn Vật lí và nhân viên thiết bị môn Vật lí.................................................................................. 44 Bảng 2.8. Thống kê đội ngũ CBQL năm học 2016 – 2017 ...................................... 45 Bảng 2.9. Thống kê đội ngũ giáo viên dạy Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn ............................................................................................................... 46 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát đánh giá nhận thức về vị trí, tầm quan trọng môn Vật lí trong chương trình giáo dục phổ thông ................................................. 49 Bảng 2.11. Kết quả khảo sát đánh giá về năng lực dạy học môn Vật lí của đội ngũ giáo viên các trường THPT ................................................................... 50
Bảng 2.12. Kết quả khảo sát đánh giá về thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình môn Vật lí ..................................................................................... 52 Bảng 2.13. Kết quả khảo sát đánh giá về mức độ sử dụng các PPDH môn Vật lí của giáo viên ................................................................................................ 54 Bảng 2.14. Kết quả khảo sát thực trạng đánh giá về đổi mới PPDH của GV .......... 55 Bảng 2.15. Kết quả khảo sát đánh giá về hình thức tổ chức dạy học môn Vật lí của giáo viên ................................................................................................ 57 Bảng 2.16. Kết quả khảo sát thực trạng việc đánh giá học sinh học môn Vật lí của giáo viên ................................................................................................ 58 Bảng 2.17. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc thực hiện mục tiêu dạy học môn Vật lí ...................................................................................................... 60 Bảng 2.18. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc thực hiện nội dung, chương trình dạy học môn Vật lí ........................................................................ 62 Bảng 2.19. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên.......................................................................................... 64 Bảng 2.20. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc dự giờ và đánh giá giờ dạy .... 66 Bảng 2.21. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ......... 67 Bảng 2.22. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí sử dụng TBDH của giáo viên ....... 69 Bảng 2.23. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí hoạt động của tổ chuyên môn ....... 70 Bảng 2.24. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí mục tiêu, nội dung học tập môn Vật lí của học sinh ........................................................................................ 72 Bảng 2.25. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí nền nếp, thái độ học tập môn Vật lí của học sinh ........................................................................................... 73 Bảng 2.26. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí kĩ năng học tập môn Vật lí của học sinh ........................................................................................................ 75
Bảng 2.27. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc phối hợp với các lực lượng giáo dục để quản lí hoạt động học tập môn Vật lí của học sinh.................... 76 Bảng 2.28. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Vật lí ở học sinh ...................................................................... 78 Bảng 2.29. Kết quả khảo sát thực trạng quản lí CSVC – TBDH môn Vật lí ........... 80 Bảng 2.30. Kết quả khảo sát thực trạng những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt HĐDH môn Vật lí ................................................................................. 82 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về tính cấp thiết của các biện pháp đề xuất ................ 116 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................. 117 Bảng 3.3. Bảng tổng hợp tương quan tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp ............................................................................................................. 119
1 MỞ ĐẦU 1. Nêu lí do chọn đề tài Đất nước ta đang trong giai đoạn hội nhập và hợp tác quốc tế một cách sâu rộng, đang chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nên ngày càng đòi hỏi nguồn nhân lực phải có tay nghề cao để thuận lợi trong việc thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức của nước nhà. Nhận thức rõ được tầm quan trọng phải nâng cao nguồn nhân lực cho đất nước nên Đảng, Nhà nước rất quan tâm đến công tác giáo dục và đổi mới giáo dục. Nghị quyết số 29 – NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã chỉ rõ: Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí thuyết gắn với thực tiễn. Một trong những nội dung trong mục tiêu cụ thể đối với giáo dục phổ thông là tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học. Dạy học là một trong những hoạt động đặc trưng nhất của nhiều hoạt động giáo dục trong nhà trường, trong giờ học hoạt động trí tuệ của học sinh giữ vị trí rất quan trọng người thầy phải không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy để luôn phù hợp với nhiều học sinh trong lớp học, nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy học giúp các em phát triển toàn diện. Quản lí hoạt động dạy học trong nhà trường luôn là mối quan tâm hàng đầu của lãnh đạo nhà trường, vì muốn nâng cao hiệu quả giáo dục của đơn vị, thì người cán bộ quản lí phải tăng cường hiệu quả quản lí hoạt động dạy học cho tất cả các
2 môn học. Đặc biệt, ở bậc THPT các môn học có tính độc lập cao về mục đích, nội dung và phương pháp nên đòi hỏi người lãnh đạo phải có sự quản lí một cách khoa học và có chiều sâu cho hoạt động dạy học ở tất cả các môn riêng biệt trong đó có môn Vật lí. Quan điểm chỉ đạo đổi mới hoạt động dạy học đã được Nghị quyết số 29 – NQ/TW nêu “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Môn Vật lí là môn khoa học thực nghiệm gắn với đời sống, sinh hoạt hàng ngày của các em học sinh trong và ngoài nhà trường, môn Vật lí có vai trò và vị trí rất quan trọng trong việc phát triển năng lực, trí tuệ và rèn luyện tính chính xác, tính cẩn thận và tính khoa học cho các em, đặc biệt là kĩ năng thực hành. Thực tế cho thấy, nếu học sinh học tốt môn Vật lí thì các em sẽ học tốt các môn Toán, Hóa, Sinh, hoặc các môn khoa học xã hội, vì khả năng sử dụng từ ngữ của các em cho các môn học này rất chuẩn xác. Với kinh nghiệm hơn 20 năm dạy bộ môn Vật lí ở trường THPT và 5 năm làm công tác quản lí trường học tôi nhận thấy hầu hết giáo viên dạy môn Vật lí vẫn còn thực hiện hoạt động dạy học theo lối truyền thống “Thầy đọc – trò ghi”, nhiều giáo viên không thực hiện được các tiết thực hành thí nghiệm, các thí nghiệm biểu diễn trong các tiết học của học sinh cũng ít được giáo viên quan tâm, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào bài dạy giáo viên cũng còn nhiều lúng túng, dạy thiếu tính kết hợp giữa các phần các chương và giữa các khối lớp, dạy thiếu tính sáng tạo, thiếu hướng dẫn cho học sinh vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn,…Đặc biệt, chất lượng công tác của các nhà quản lí chưa đáp ứng được so với yêu cầu hiện nay, nhiều cán bộ quản lí nhà trường vẫn quản lí theo kinh nghiệm, thiếu tính chủ động và sáng tạo. Trong những năm gần đây, đặc biệt qua các kì thi THPT quốc gia thì tỉ lệ học
3 sinh đăng kí bài thi có môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn khá thấp, điều này một phần cũng nói lên rằng giáo viên dạy Vật lí chưa thu hút được các em, chưa làm cho các em say mê và an tâm khi chọn bài thi. Thực tế cho thấy, tỉ lệ bộ môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn có xu hướng giảm và thường không ổn định. Chính vì những lí do trên nên tôi mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu là “Quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long” với mong muốn tìm ra một số biện pháp hiệu quả, khả thi trong công tác quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí THPT nói chung và các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long nói riêng. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và điều tra làm rõ thực trạng về hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường phổ thông. Từ đó, luận văn đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí để nâng cao chất lượng môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long. 4. Giả thuyết khoa học Quản lí hoạt động dạy học bộ môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long trong các năm gần đây đã có sự chuyển biến theo chiều hướng tích cực, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, so với yêu cầu đổi mới giáo dục. Nếu khảo sát đánh giá đúng thực trạng HĐDH môn Vật lí thì người nghiên cứu có thể đề xuất được các biện pháp cần thiết, khả thi để quản lí HĐDH môn Vật lí. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường THPT.
4 - Mô tả, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động dạy học môn Vật lí và quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long. - Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận 6.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc Xem xét đối tượng nghiên cứu như một bộ phận của hệ thống toàn vẹn, vận động và phát triển thông qua việc giải quyết mâu thuẫn nội tại. Hoạt động dạy học và quản lí hoạt động dạy học luôn có mối quan hệ biện chứng với các yếu tố khác trong sự phát triển của công tác quản lí hoạt động dạy học ở các trường THPT. Hoạt động dạy học và quản lí hoạt động dạy học là một hệ thống toàn vẹn gồm: mục đích, nội dung, chủ thể, khách thể, hình thức, phương pháp, biện pháp và các điều kiện khác có mối quan hệ biện chứng với nhau. 6.1.2. Quan điểm lịch sử - lôgic Quan điểm này xem xét đối tượng nghiên cứu trong một quá trình phát triển lâu dài của nó, từ quá khứ đến hiện tại, từ đó phát hiện những mối quan hệ đặc trưng về quá khứ - hiện tại – tương lai của đối tượng thông qua phép suy luận biện chứng, lôgic. Xem xét và phân tích hoạt động dạy học và quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí của học sinh THPT đang học tại trường theo quá trình suy luận biện chứng, lôgic từ trước đến nay, cả trong nước và ngoài nước. Xem xét mối liên hệ giữa lí luận và thực tiễn để tìm các biện pháp cấp thiết, khả thi và hiệu quả cho công tác quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí của học sinh THPT học tại trường. 6.1.3. Quan điểm thực tiễn Cơ sở lí luận phải được chứng minh và hoàn chỉnh thông qua các sự kiện và hoạt động thực tiễn, do đó việc khảo sát thực trạng là hết sức cần thiết. Qua khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng sẽ phát hiện mặt mạnh, mặt yếu của hoạt động và nguyên nhân từ đó đề ra các biện pháp phù hợp, khả thi khắc phục những tồn tại,
5 nâng cao chất lượng, hiệu quả của HĐDH môn Vật lí ở các trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay. 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận Nghiên cứu các văn kiện, các nghị quyết của Đảng, các văn bản qui định của Nhà nước, của ngành Giáo dục và Đào tạo; các tài liệu về quản lí và quản lí giáo dục có liên quan đến luận văn nghiên cứu. Thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt về quản lí các hoạt động dạy và học các môn học trong nhà trường trong đó có hoạt động dạy và học môn Vật lí để phân tích, phân loại, xây dựng các khái niệm cơ bản, đọc tài liệu, tham khảo các đề tài nghiên cứu có liên quan đến luận văn để hình thành cơ sở lí luận cho đề tài. 6.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.2.1. Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát hoạt động dạy học của giáo viên các trường THPT ở huyện Trà Ôn. 6.2.2.2. Phương pháp điều tra viết bằng bảng hỏi: Để đánh giá thực trạng dạy học và thực trạng về quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí, phương pháp này nhằm mục đích khảo sát nhóm đối tượng là CBQL, GVBM và HS. 6.2.3. Phương pháp thống kê toán học: Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến dựa vào kết quả điều tra, tôi dùng phần mềm Excel để xử lí số liệu, nhằm đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao hiệu quả công tác quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở các trường THPT. 7. Giới hạn của đề tài nghiên cứu Số liệu thống kê được sử dụng trong nghiên cứu giới hạn trong các năm học sau: năm học 2014 – 2015; năm học 2015 – 2016; năm học 2016 – 2017. Khách thể nghiên cứu: CBQL của 05 trường THPT ở huyện Trà Ôn; 05 tổ chuyên môn, nhân viên thiết bị và GV dạy bộ môn Vật lí của 05 trường; 250 HS của 05 trường THPT ở huyện Trà Ôn. Nội dung nghiên cứu: Quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long.
6 8. Cấu trúc nội dung các chương của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương Chương 1. Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường THPT Chương 2. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long Chương 3. Biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí các trường THPT ở huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long
7 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ TRƯỜNG THPT 1.1. Sơ lược lịch sử vấn đề quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Hoạt động dạy học luôn là mối quan tâm hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới với mục tiêu là tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cao góp phần xây dựng và phát triển đất nước làm cho dân giàu, nước mạnh. Trong các thời kì khác nhau, hoạt động dạy học được nhiều nhà nghiên cứu xây dựng nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức dạy học,… khác nhau, nhưng mục tiêu đều hướng vào người học nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy và hoạt động học (Hà Nhật Thắng và Đào Thanh Tâm, 1998). Socrate (469 – 399 TCN): Ông theo trường phái duy tâm chủ quan. Nổi tiếng về sự hoài nghi và cách dạy học hỏi – đáp để tìm ra chân lí. Phương pháp dạy học hỏi – đáp được gọi là “thuật đỡ đẻ” hay là “phương pháp Socrate”. Platon (427 – 348 TCN): Giáo dục giúp cho con người có lí trí, giáo dục có tính chọn lọc cho phù hợp với khả năng của từng người, ai giỏi thì được học lên mãi. Người giỏi nhất sẽ được chọn để đứng đầu Nhà nước. Ông đánh giá rất cao vai trò của giáo dục, xem giáo dục là nhiệm vụ của tất cả mọi người, của toàn xã hội, giáo dục con người là cả một quá trình lâu dài. Khổng Tử (551 – 479 TCN): Ông quan niệm mục đích giáo dục là nhân nghĩa trung chính. Quân tử phải học đạo để thương người, trị người; tiểu nhân học đạo để dễ sai khiến, biết phục tùng; giáo dục làm cho dân giàu nước mạnh; giáo dục phục vụ chính trị “đức trị” và “tu thân”. Nội dung giáo dục là Đạo - đức với trung tâm là Nhân. Makarenkô (1888 – 1939): Mục tiêu giáo dục lí tưởng sư phạm; giáo dục nhân cách, nghề nghiệp, tính cách, phẩm chất cá nhân liên quan đến cuộc sống cá nhân và xã hội Cộng sản. Nội dung giáo dục: giáo dục trí tuệ sáng tạo lợi ích; giáo dục đạo đức: nền nếp, kỉ luật tự giác, chủ nghĩa tập thể; giáo dục lao động: tập thể, lợi ích
8 chung, vận dụng tri thức, đạo đức lao động; giáo dục thể chất, giáo dục thẩm mĩ. John Deway (1859 – 1952): Ông là người đi tiên phong trong phong trào vận động cải cách giáo dục và là đại biểu của lí luận giáo dục hiện đại. Ông kêu gọi sự gắn kết giữa lí thuyết và thực hành, dân chủ là tự do, nhà trường là xã hội, giáo dục là cuộc sống, lấy hoạt động của người học làm chính yếu. Ông xây dựng một nền giáo dục mang tính hiệu quả và lợi ích, tính chủ động của người học và liên hệ với đời sống. Ông chủ trương đưa chủ đề học vào kinh nghiệm thực tế, nhưng để dạy được như thế đòi hỏi phải có những giáo viên giỏi, họ phải là những người có trình độ chuyên môn cao, hiểu biết thấu đáo chủ đề học, được đào tạo đầy đủ về tâm lí học lứa tuổi và sư phạm, khéo léo trong kĩ thuật đưa ra những tác nhân kích thích cần thiết để chủ đề học trở thành một phần trong sự trải nghiệm ngày càng mở rộng của học sinh. Ngày 15/5/2012, tại Liên Hợp Quốc, UNESCO đã tổ chức hội thảo với tiêu đề “Giáo dục đạo đức phải trở thành vấn đề quan trọng” qua đó khẳng định vai trò quan trọng của việc tăng cường trao đổi kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức ở tất cả các khu vực trên toàn cầu. Như vậy, lí luận về HĐDH và lí luận về quản lí HĐDH là vấn đề được rất nhiều nhà nghiên cứu sư phạm trên thế giới quan tâm. Trong đó, việc kết hợp giáo dục trí dục với đạo đức là yêu cầu tất yếu của giáo dục toàn diện. 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước Ở Việt Nam có nhiều nhà nghiên cứu về hoạt động dạy học trên nhiều lĩnh vực khác nhau, cụ thể: Nghiên cứu về vị trí vai trò của việc tổ chức quá trình dạy học, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học, bản chất và mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động học; đổi mới nội dung và đổi mới cách thức tổ chức hoạt động dạy học có nhà sư phạm nổi tiếng là Trần Kiểm (Trần Kiểm, 1997). Nghiên cứu sâu về đổi mới nội dung dạy học, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng nâng cao tính hiện đại và gắn khoa học với đời sống thực tế, vấn đề lấy học sinh làm trung tâm có Phạm Viết Vượng (Phạm Viết Vượng, 2007).
9 Nghiên cứu về các biện pháp quản lí hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh để nâng cao chất lượng giáo dục có Đặng Quốc Bảo (Đặng Quốc Bảo, 2010). Nghiên cứu về vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường với “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lí giáo dục” (Trần Kiểm, 2008). Nghiên cứu về công tác quản lí giáo dục trong nhà trường có thể kể đến các công trình của các tác giả như: Nguyễn Ngọc Quang (Nguyễn Ngọc Quang, 1998), Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc (Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc, 1996) đã nhấn mạnh vai trò của quản lí dạy học trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục, xem đây là nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường phổ thông, có thể kể đến các công trình như: “Quản lí và kiểm định chất lượng đào tạo nhân lực theo ISO & TQM” (Trần Khánh Đức, 2004); “Cẩm nang nâng cao năng lực quản lí nhà trường” (Đặng Quốc Bảo, 2007); “Những vấn đề cơ bản của Giáo dục học hiện đại” (Thái Duy Tuyên, 1999); Tác giả Trần Kiểm với những tài liệu, giáo trình chuyên khảo về khoa học quản lí giáo dục như: “Khoa học quản lí nhà trường phổ thông” (Trần Kiểm, 2008); “Khoa học quản lí giáo dục - Một số vấn đề lí luận và thực tiễn” (Trần Kiểm, 2008); “Những vấn đề cơ bản của Khoa học quản lí giáo dục” (Trần Kiểm, 2008)… đã kế thừa thành tựu của những người đi trước và đồng nghiệp, bổ sung, cập nhật và sắp xếp thành một hệ thống nhất định những vấn đề về lí luận và thực tiễn có liên quan đến khoa học quản lí giáo dục. Thời gian gần đây đã có một số Luận văn thạc sĩ nghiên cứu về thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở các trường THPT như: tác giả Tòng Thế Long với Biện pháp quản lí hoạt động dạy học Vật lí trường THPT Nguyễn Viết Xuân, tỉnh Vĩnh Phúc; tác giả Lê Bá Long với Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Vật lí ở các trường THPT huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa,... Vậy, vấn đề nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường luôn được các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Xã hội ngày càng phát triển, đặc biệt là trong thời đại công nghiệp 4.0 khoa học kĩ thuật ngày càng được ứng dụng trong hầu hết các lĩnh vực thì hoạt động dạy và học nhất là môn Vật lí càng được quan tâm đầu tư, xây dựng để phù hợp và theo kịp thời đại. Nhiều nhà nghiên cứu, nhiều