Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học cơ sở công lập quận Phú Nhuận Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là hệ thống hóa cơ sở lí luận về hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh và quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS công lập. Xác định thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh; từ đó, đề xuất những biện pháp nhằm giúp cho quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh HS tại các trường này cải thiện tốt hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học cơ sở công lập quận Phú Nhuận Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Cát Tường Anh QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÔNG LẬP QUẬN PHÚ NHUẬN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÔNG LẬP QUẬN PHÚ NHUẬN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 814 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VƯƠNG VĂN CHO Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn thạc sĩ quản lí giáo dục “Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học cơ sở công lập quận Phú Nhuận Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn trung thực, chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Các số liệu thu thập và kết quả phân tích trong luận văn hoàn toàn là trung thực, khách quan. Những số liệu tham khảo và các dẫn chứng đều có nguồn trích dẫn rõ ràng. TP Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 09 năm 2019 Nguyễn Cát Tường Anh
LỜI CẢM ƠN Với tất cả tình cảm của mình, tác giả xin cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy, Cô Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban lãnh đạo, Phòng Đào tạo và Nghiên cứu khoa học, các thầy cô giáo Phòng Sau Đại học, các thầy cô đã tham gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành Quản lí giáo dục khoá 28 đã giúp đỡ tác giả rất nhiều trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Vương Văn Cho đã tận tình hướng dẫn tác giả trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả còn nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, ban lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Phú Nhuận, Ban Giám hiệu, giáo viên và học sinh các Trường THCS quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh; Cục Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh,... Tác giả xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quí báu đó. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn các bạn đồng nghiệp và người thân đã giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành bản luận văn. Xin chân thành cảm ơn! TP Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 09 năm 2019 Nguyễn Cát Tường Anh
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục hình Danh mục bảng MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÔNG LẬP .................................. 7 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề.......................................................... 7 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ................................................................... 7 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước.................................................................. 10 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài................................................ 12 1.2.1. Khái niệm năng lực ......................................................................................... 12 1.2.2. Khái niệm năng lực học sinh trung học cơ sở ............................................. 13 1.2.3. Khái niệm hoạt động dạy học ........................................................................ 14 1.2.4. Khái niệm hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................................................................................................. 14 1.2.5. Khái niệm quản lí ............................................................................................ 16 1.2.6. Khái niệm quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS.............................................................................................................. 16 1.3. Hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS công lập ......................................................................................................... 17 1.3.1. Mục tiêu, nội dung chương trình dạy học dạy học theo theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................. 17 1.3.2. Hoạt động dạy của GV theo định hướng phát triển năng lực HS ............. 19 1.3.3. Hoạt động học của HS theo định hướng phát triển năng lực HS .............. 21
1.3.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................................... 23 1.3.5. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ...................................................................... 25 1.4. Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS công lập .................................................................................. 26 1.4.1. Quản lí việc thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS công lập ................. 26 1.4.2. Quản lí hoạt động dạy của GV theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS công lập............................................................................... 28 1.4.3. Quản lí hoạt động học của HS theo định hướng phát triển năng lực HS . 30 1.4.4. Quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS ...................................................................... 32 1.4.5. Quản lí cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ............................................................. 33 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS công lập ............................... 34 1.5.1. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS công lập . 34 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS công lập ......... 35 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................. 37 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÔNG LẬP TẠI QUẬN PHÚ NHUẬN, TP. HCM .................................................................... 38 2.1. Một số đặc điểm tình hình kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội, giáo dục của quận Phú Nhuận, TP. HCM........................................................................... 38 2.1.1. Đặc điểm về kinh tế - chính trị ...................................................................... 38 2.1.2. Đặc điểm về văn hóa - xã hội và giáo dục ................................................... 38
2.1.3. Tình hình giáo dục THCS công lập tại quận Phú Nhuận, TP. HCM ....... 38 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập tại quận Phú Nhuận, TP. HCM . 39 2.2.1. Mẫu khảo sát.................................................................................................... 39 2.2.2. Mô tả công cụ khảo sát................................................................................... 41 2.2.3. Cách thức xử lí số liệu .................................................................................... 42 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập tại quận Phú Nhuận TP. HCM .......................... 43 2.3.1. Thực trạng mục tiêu, nội dung chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................. 43 2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy của GV theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................................................... 44 2.3.3. Thực trạng hoạt động học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS.............................................................................................................. 47 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................. 49 2.3.5. Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ..................................................... 50 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập tại quận Phú Nhuận TP. HCM ................. 52 2.4.1. Thực trạng quản lí mục tiêu, nội dung chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ...................................................................... 52 2.4.2. Thực trạng quản lí hoạt động dạy của GV theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................................... 54 2.4.3. Thực trạng quản lí hoạt động học của HS theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................................... 58 2.4.4. Thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS ..................................................... 60 2.4.5. Thực trạng quản lí cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ...................................... 63
2.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập tại quận Phú Nhuận TP. HCM....................................................................... 65 2.5.1. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng tới quản lí dạy học định hướng phát triển năng lực HS ........................................................................................... 65 2.5.2. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng tới quản lí dạy học định hướng phát triển năng lực HS. .......................................................................................... 67 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập tại quận Phú Nhuận TP. HCM ....................................................................................................... 68 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................. 70 Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÔNG LẬP QUẬN PHÚ NHUẬN TP. HCM. ....................................................... 69 3.1. Nguyên tắc xây dựng các biện pháp .............................................................. 71 3.1.1. Nguyên tắc về mặt pháp lí ............................................................................. 71 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống – cấu trúc ............................................. 72 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn, khả thi ................................................. 72 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ................................................................ 72 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ........................................... 73 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả ............................................. 73 3.2. Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập. ................................................... 73 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV và HS về tầm quan trọng và sự cần thiết của việc quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS trong nhà trường ........................................ 73 3.2.2. Biện pháp 2: Quản lí việc xây dựng kế hoạch dạy học và thực hiện kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ........................... 75
3.2.3. Biện pháp 3: Quản lí việc đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................................................... 80 3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới công tác kiểm tra đánh giá, kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS .............................................. 83 3.2.5. Biện pháp 5: Bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ GV theo định hướng phát triển năng lực HS ..................................................... 88 3.2.6. Biện pháp 6: Quản lí các điều kiện hỗ trợ dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS trong các trường THCS công lập ................................. 90 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 91 3.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp ..................................... 92 3.4.1. Mục đích .......................................................................................................... 92 3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát .............................................................. 92 3.4.3. Kết quả khảo sát .............................................................................................. 93 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................. 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 103 Phụ lục
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lí CNH Công nghiệp hóa CNTT Công nghệ thông tin DH Dạy học GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HĐH Hiện đại hóa HĐ Hoạt động HS Học sinh HSG Học sinh giỏi HT Hiệu trưởng PHT Phó hiệu trưởng PT Phát triển THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh NLTH Năng lực thực hiện QL Quản lí
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Phẩm chất, năng lực và các môn học, hoạt động trong chương trình giáo dục phổ thông mới. .................................................................................. 18 Hình 1.2. Tổng hợp các năng lực, phẩm chất của học sinh. ..................................... 23 Hình 1.3. Các yếu tố đồng bộ trong quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS.............................................................................................. 23 Hình 1.4. Các mức độ nhận thức là cơ sở kiểm tra đánh giá HS ............................. 25 Hình 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS .................................................................. 92
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Mẫu khảo sát bằng phiếu hỏi ở 6 trường THCS công lập ....................... 40 Bảng 2.2. Quy ước xử lí thông tin thực trạng QL HDDH ........................................ 42 Bảng 2.3. Thực trạng mục tiêu, nội dung chương trình dạy học .............................. 43 Bảng 2.4. Thực trạng hoạt động dạy của GV ........................................................... 44 Bảng 2.5. Thực trạng hoạt động học của HS ............................................................ 47 Bảng 2.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS ............................ 49 Bảng 2.7. Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học ....................... 50 Bảng 2.8. Thực trạng quản lí mục tiêu, nội dung chương trình dạy học .................. 52 Bảng 2.9. Thực trạng quản lí hoạt động dạy của GV ............................................... 54 Bảng 2.10. Thực trạng về quản lí hoạt động học của HS ......................................... 58 Bảng 2.11. Thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập .......... 61 Bảng 2.12. Thực trạng quản lí cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học ......... 63 Bảng 2.13. Yếu tố khách quan ảnh hưởng tới quản lí dạy học ................................ 66 Bảng 2.14. Yếu tố chủ quan ảnh hưởng tới quản lí dạy học .................................... 67 Bảng 3.1. Quy ước xử lí thông tin mức độ cần thiết, mức độ khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động dạy học ............................................................... 93 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát CBQL về tính cần thiết và tính khả thi ........................ 94 Bảng 3.3. Kết quả khảo sát GV các trường THCS quận Phú Nhuận tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................................................. 95
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia trên thế giới. Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII đã khẳng định rõ vị trí, vai trò của GD&ĐT, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu: “Phát triển giáo dục - đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát triển nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững” (Ban Chấp hành Trung ương Đảng, 1996). Để đưa sự nghiệp công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH) đến thành công thì nhân tố quan trọng hàng đầu chính là con người. Đảng và Nhà nước luôn coi trọng giáo dục, đánh giá cao vai trò của giáo dục. Giáo dục là động lực của sự nghiệp đổi mới và tiến bộ xã hội, là con đường căn bản để nâng cao tri thức, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của con người. Phát triển giáo dục là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó hoạt động dạy học là một trong những hoạt động cơ bản của nhà trường, mang tính chất nòng cốt, có vai trò cực kì quan trọng. Để hoạt động dạy học ở trường có hiệu quả, đúng mục tiêu, đòi hỏi chủ thể quản lí phải có những tác động vào hoạt động dạy học, đó gọi là quản lí (QL) dạy học (DH). Luật giáo dục 2005, Điều 28 quy định: Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thứ học tập cho học sinh (Quốc hội, 2005). Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo nêu:
2 Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học và theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học (Ban Chấp hành Trung ương Đảng, 2013). Đây là cơ sở và môi trường pháp lí cho việc đổi mới giáo dục, đổi mới đồng bộ phương pháp dạy theo hướng phát triển năng lực người học. Trong hệ thống giáo dục quốc dân nước ta, cấp Trung học cơ sở (THCS) là cấp học cơ bản, là cầu nối giữa Tiểu học và Trung học phổ thông (THPT) tiếp tục thực hiện yêu cầu giáo dục cơ sở định hướng cho học sinh (HS) học lên hoặc học nghề, vào đời tùy theo năng lực HS, điều kiện hoàn cảnh gia đình HS nhằm đáp ứng những yêu cầu phát triển của xã hội. Cấp học này có vai trò quan trọng ảnh hưởng đến quá trình hình thành, phát triển nhân cách của HS cấp THCS. QL DH trong nhà trường THCS là một thách thức lớn đối với người QL. Đặc biệt với bối cảnh Chính phủ ban hành những chủ trương mới tập trung vào giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh, việc nâng cao trình độ, năng lực QL giáo dục cũng như đổi mới nhận thức về QL DH theo định hướng PTNL của nhà QL trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết. Thực tiễn QL DH ở các trường THCS quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh trong năm qua cũng cho thấy bên cạnh những kết quả khả quan, có tác động tích cực trong việc trang bị kiến thức và kĩ năng cho học sinh, thì vẫn còn tồn tại nhiều mặt hạn chế, chưa đáp ứng được mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển năng lực của các em.
3 Xuất phát từ những lí do trên, tác giả chọn đề tài: “Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh” nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lí luận về HĐDH theo định hướng PTNL HS và QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập. Xác định thực trạng QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh; từ đó, đề xuất những biện pháp nhằm giúp cho QL HĐDH theo định hướng PTNL HS tại các trường này cải thiện tốt hơn. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: QL nhà trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: QL HĐDH theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM. 4. Giả thuyết khoa học QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM được thực hiện ở nhiều nội dung như: QL mục tiêu, QL nội dung chương trình học, QL hoạt động dạy của GV, QL hoạt động học của HS, QL cơ sở vật chất, QL kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS đã đạt được một số thành tích nhất định. Tuy nhiên, công tác này vẫn còn một số hạn chế chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Nếu xác định đúng thực trạng QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM thì người nghiên cứu có thể đề xuất các biện pháp QL một cách khoa học, đồng bộ để khắc phục các mặt hạn chế trên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về HĐDH theo định hướng PTNL HS và QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM và phân tích thực trạng,
4 nguyên nhân hạn chế trong QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập này. 5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung: Nghiên cứu HĐDH theo định hướng PTNL HS và QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập (cấp trường). 6.2. Về địa bàn: quận Phú Nhuận, TP.HCM. 6.3. Về thời gian: Từ năm 2017 đến năm 2019. 6.4. Về chủ thể quản lí: Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm hệ thống cấu trúc Vận dụng quan điểm hệ thống cấu trúc vào đề tài nhằm nghiên cứu thực trạng QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập trong mối quan hệ với QL HĐDH tại trường THCS công lập. Trong mối quan hệ này, QL HĐDH theo định hướng PTNL HS là một hoạt động, là bộ phận trong QL HĐDH tại các trường THCS công lập. Nghiên cứu QL HĐDH cần nghiên cứu một số nội dung cụ thể như: QL mục tiêu, QL nội dung chương trình học, QL hoạt động dạy của GV, QL hoạt động học của HS, QL cơ sở vật chất, QL kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS. Khi đề xuất nhóm biện pháp QL HĐDH, các biện pháp được nghiên cứu trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau trong hệ thống nhằm tạo ra sự hỗ trợ hợp lí giữa các biện pháp trong việc nâng cao hiệu quả QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM. 7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic Vận dụng quan điểm lịch sử - logic vào nghiên cứu QL HĐDH theo định hướng PTNL HS bằng cách tìm hiểu, phát hiện vấn đề trong không gian, thời gian cụ thể để đánh giá đúng thực trạng, phù hợp với mục đích nghiên cứu. Nghiên cứu
5 QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM đặt trong quá trình hình thành phát triển của công tác đó từ thời điểm bắt đầu đến hiện tại. Ở phần lịch sử nghiên cứu vấn đề và việc trình bày kết quả nghiên cứu được thể hiện một cách logic giữa các phần, các chương. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Vận dụng quan điểm thực tiễn vào đề tài nhằm nghiên cứu và đánh giá QL HĐDH theo định hướng PTNL HS trong điều kiện cụ thể của các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM. Các biện pháp QL HĐDH phải dựa vào điều kiện thực tế của các trường về nhân lực, vật lực nhằm đưa ra các biện pháp QL mang tính khả thi. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các tài liệu khoa học, sách chuyên khảo, tham khảo, văn kiện, nghị quyết của Đảng, chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, các văn bản của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT có liên quan nhằm xây dựng hệ thống cơ sở lí luận về QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS công lập, định hướng cho việc thiết kế công cụ nghiên cứu và quá trình điều tra thực tiễn. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn QL HĐDH trong các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM được khảo sát thông qua việc sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phương pháp phỏng vấn và phương pháp toán thống kê. Trong đó, phương pháp điều tra bằng bảng hỏi là phương pháp chính. Phương pháp phỏng vấn được sử dụng để làm rõ và bổ sung cho kết quả nghiên cứu thực trạng. Phương pháp toán thống kê là phương pháp hỗ trợ. a. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Mục đích khảo sát: Điều tra thực trạng để từ đó xác định những vấn đề về thực trạng của QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS quận Phú
6 Nhuận, TP.HCM. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp về QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường này. Đối tượng khảo sát: CBQL gồm chuyên gia cấp Phòng GD&ĐT (Trưởng phòng, Phó phòng, Chuyên viên và GV mạng lưới) và Ban giám hiệu, Tổ trưởng chuyên môn; Giáo viên (GV) và HS khối 9 ở 6/6 trường THCS tại quận Phú Nhuận. b. Phương pháp phỏng vấn Mục đích phỏng vấn: Tìm hiểu sâu hơn về thực trạng của QL HĐDH cũng như các biện pháp khảo nghiệm QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường THCS quận Phú Nhuận, TP.HCM. Những thông tin thu được từ phỏng vấn được sử dụng góp phần lí giải và minh họa cho việc phân tích số liệu của thực trạng QL HĐDH và của các biện pháp khảo nghiệm QL HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các trường. Đối tượng phỏng vấn: CBQL (Ban giám hiệu, Tổ trưởng chuyên môn); GV ở 6 trường THCS tại quận Phú Nhuận. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Mục đích: Xử lí số liệu thu được từ phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và các phương pháp khác nhằm định lượng kết quả nghiên cứu làm cơ sở để phân tích, bình luận định tính. Tương quan của các chỉ số có thể giúp người nghiên cứu xác định những vấn đề cần được quan tâm, chú trọng để từ đó đề xuất những biện pháp khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế. 8. Cấu trúc của luận văn Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM. Chương 3: Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS công lập quận Phú Nhuận, TP.HCM.
7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước Dạy học là một quá trình toàn vẹn gồm hoạt động dạy và hoạt động học luôn luôn tương tác với nhau, thâm nhập vào nhau, sinh thành ra nhau. Sự tương tác giữa dạy và học mang tính chất cộng tác, trong đó dạy giữ vai trò chủ đạo. Xác định là vai trò chủ đạo, các nhà khoa học, các nhà QL đã tập trung nghiên cứu, đề xuất hoạt động QL giảng dạy sao cho hiệu quả, đáp ứng mục tiêu của giáo dục. J.A. Cômenxki là ông tổ của nền giáo dục hiện đại, là một thiên tài rực rỡ, một nhà phát minh lỗi lạc, năm 1992 UNESCO đã ghi nhận ông là một danh nhân văn hóa thế giới. Trong quá trình hoạt động giáo dục, J.A. Cômenxki đã viết hàng trăm tác phẩm. Tiêu biểu nhất là tác phẩm “Phép giảng dạy vĩ đại” được xuất bản vào năm 1632, ông đã đưa ra quan điểm giáo dục phải thích ứng với tự nhiên, quá trình dạy học để truyền thụ và tiếp nhận tri thức là phải dựa vào sự vật, hiện tượng do HS tự quan sát, tự suy nghĩ mà hiểu biết, không nên dùng uy quyền bắt buộc, gò ép người ta chấp nhận bất cứ một điều gì. Ông đưa ra một hệ thống các nguyên tắc dạy học trong đó nguyên tắc trực quan được coi là nguyên tắc quan trọng nhất. Theo ông, dạy học thế nào để người học thích thú học tập và có những cố gắng bản thân để nắm lấy tri thức. Ông nói: “Tôi thường bồi dưỡng cho học sinh của tôi tinh thần độc lập trong quan sát, trong đàm thoại và trong việc ứng dụng tri thức vào thực tiễn”. Ông còn viết: “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng đắn, phát triển nhân cách… Hãy tìm ra phương pháp cho giáo viên dạy ít hơn, học sinh học được nhiều hơn” (Phạm Khắc Chương, 2004).
8 V.A. XukhomLinxki người Nga với 26 năm làm hiệu trưởng (HT) đã tổng kết kinh nghiệm qua tác phẩm “Một số kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng trường phổ thông” khẳng định: Người HT phải là người lãnh đạo toàn diện và chịu trách nhiệm chính trong công tác QL nhà trường. Đồng thời ông cũng đã đưa ra một số biện pháp QL của HT nhà trường phổ thông như việc phân công hợp lí công việc giữa HT và phó hiệu trưởng (PHT); việc xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ GV; việc dự giờ và phân tích sư phạm bài học (XukhomLinxki, 1984). John Dewey, nhà sư phạm người Mỹ, đã đề cao hoạt động đa dạng của HS, đặc biệt là hoạt động thực tiễn để bổ sung vào kiến thức của HS ngoài sách giáo khoa và lời giảng của GV qua tác phẩm “Dân chủ và giáo dục” được xuất bản vào năm 2008. Ông đặc biệt chú ý đến việc tổ chức hoạt động cho HS, theo ông học sinh là mặt, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, nói không phải là dạy, nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức hoạt động của học sinh. Đây là ý tưởng khởi nguồn cho triết lí “Lấy học sinh làm trung tâm giáo dục” (Dewey, 2008). Các nhà nghiên cứu giáo dục Nga khẳng định rằng kết quả của toàn bộ hoạt động quản lí của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lí hoạt động giảng dạy của đội ngũ GV. Tác giả P.V.Zimin, M.I.Konđakôp, N.I Saxerdôtôp đã viết “đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây như khâu then chốt trong hoạt động quản lí của hiệu trưởng, các tác giả thống nhất và khẳng định người hiệu trưởng phải là người lãnh đạo toàn diện và chịu trách nhiệm chính trong công tác quản lí nhà trường” (Zimin, Kondakôp, Saxerdôtôp, 1985). Montessori bắt đầu phát triển phương pháp và triết lí giáo dục của mình vào năm 1897. Năm 1907, bà mở lớp học đầu tiên của mình mang tên Casa dei Bambini cho học sinh tiểu học, hay còn gọi là Children’s House (Ngôi Nhà Trẻ Thơ) tại một khu căn hộ nằm ở thủ đô Roma. Ngay từ ban đầu, Montessori đã bắt đầu thực hiện