Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:165

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lí về hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. Đề tài đề xuất các biện pháp quản lí nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Dương Minh Trí QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TRẦN ĐỀ, TỈNH SÓC TRĂNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Dương Minh Trí QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TRẦN ĐỀ, TỈNH SÓC TRĂNG Chuyên ngành : Quản lí giáo dục Mã số : 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HỒ VĂN LIÊN Thành phố Hồ Chí Minh – 2019
LỜI CAM ĐOAN Dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Hồ Văn Liên, các số liệu, tư liệu, nội dung nghiên cứu, kết quả của luận văn là trung thực. Các số liệu trong bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ nhiều nguồn khác nhau. Một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích cụ thể. Kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là công trình của riêng tác giả, bản thân xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Tác giả luận văn Dương Minh Trí
LỜI CẢM ƠN Với tấm lòng chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến: - Lãnh đạo và quý thầy cô Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt xin chân thành cảm ơn quý thầy cô khoa: khoa học Giáo dục thuộc chuyên ngành Quản lí Giáo dục, Phòng Sau đại học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu; - Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo và quý thầy cô phòng đào tạo trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho chúng tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu; - Đặc biệt, tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Hồ Văn Liên đã tận tình, chu đáo hướng dẫn giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn; - Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Trần Đề; quý thầy cô là Cán bộ quản lí, giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh sóc Trăng đã cung cấp thông tin, số liệu, giúp tôi có những nhận định thực tiễn trong quản lí và dạy học để làm minh chứng cho việc nghiên cứu; Cảm ơn bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ khích lệ tôi học tập, đặc biệt là gia đình vợ-con tôi đã giành hết thời gian, công sức động viên giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Sóc Trăng, tháng 5 năm 2019 Tác giả luận văn Dương Minh Trí
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............ 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 6 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài............................................................ 6 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ............................................................... 7 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài............................................................. 10 1.2.1. Năng lực, năng lực học sinh ......................................................... 10 1.2.2. Hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực học sinh ở các trường trung học cơ sở............................................................ 18 1.2.3. Quản lí hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở ............. 20 1.2.4. Quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở .......................................... 24 1.3. Hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở .................................................................... 25 1.3.1. Mục tiêu dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở ........................................................ 25 1.3.2. Nội dung dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh trong các trường trung học cơ sở .................................................. 27 1.3.3. Phương pháp và hình thức dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở trường trung học cơ sở .................................... 28
1.3.4. Kiểm tra đánh giá kết quả dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở ............................ 31 1.3.5. Các điều kiện của hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở ................... 31 1.4. Quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở ......................................................... 35 1.4.1. Chủ thể và đối tượng quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở ..... 35 1.4.2. Mục tiêu quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh thực hiện ở các trường trung học cơ sở ............. 39 1.4.3. Nội dung quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ởcác trường trung học cơ sở ..................... 40 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở ............... 43 1.5.1. Các yếu tố khách quan .................................................................... 44 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................ 45 Tiểu kết Chương 1 ........................................................................................... 47 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TRẦN ĐỀ, TỈNH SÓC TRĂNG................................................ 48 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, tình hình giáo dục và đào tạo huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng ........................................... 48 2.1.1. Vị trí địa lí và tình hình kinh tế - xã hội.......................................... 48 2.1.2. Về giáo dục huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng .................................. 48 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ................................................................... 58 2.2.1. Mục đích khảo sát ........................................................................... 58 2.2.2. Đối tượng khảo sát .......................................................................... 58
2.2.3. Nội dung khảo sát............................................................................ 59 2.2.4. Phương pháp và công cụ khảo sát ................................................... 60 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng ....... 60 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên ở các trường THCS huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng về dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ............................................................. 60 2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở ................... 62 2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở ................... 64 2.3.4. Thực trạng thực hiện phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở............. 67 2.3.5. Thực trạng thực hiện hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả dạy học theo hướng tiếp cận năng của học sinh ở các trường Trung học cơ sở ............................................................................ 70 2.3.6. Thực trạng các điều kiện của hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở ..... 71 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng .............................................................................................. 73 2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở các trường trung học cơ sở theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh .................. 73 2.4.2. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lí và tổ chức hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ............................................................................ 74 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT), đảm bảo cơ sở vật chất - thiết bị và xây dựng chính sách, tạo
động lực thúc đẩy giáo viên, học sinh phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh. ............................................................................................... 77 2.4.4. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh cho cán bộ quản lí ở các trường trung học cơ sở ....................................... 82 2.5. Thực trạng về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng ....................... 84 2.6. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lí của hiệu trưởng ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng đối với hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ............ 86 2.6.1. Những điểm mạnh ........................................................................... 86 2.6.2. Những điểm yếu .............................................................................. 87 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ........................................................... 88 Tiểu kết Chương 2 ........................................................................................... 90 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TRẦN ĐỀ, TỈNH SÓC TRĂNG................................................ 92 3.1. Các nguyên tắc ....................................................................................... 92 3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính mục tiêu.................................................. 92 3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính hệ thống.................................................. 93 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn và khả thi................................. 93 3.2. Các biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ............................................................................................. 94
3.2.1. Nâng cao nhận thức về dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh cho cán bộ quản lí, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên ................................................................................................ 94 3.2.2. Lập kế hoạch quản lí dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh................................................................................ 102 3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn và giáo viên thực hiện dạy học theo hướng tiếp cận năng lực .............................................................. 110 3.2.4. Chỉ đạo bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực nhằm phát triển năng lực cho học sinh ......................................................... 118 3.2.5. Tăng cường quản lí cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực ............................... 120 3.2.6. Xây dựng cơ chế, tạo động lực thúc đẩy hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực ...................................................... 123 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp được đề xuất..................................... 126 3.4. Khảo sát sự cần thiết, tính khả thi của các biện pháp được đề xuất .... 127 3.4.1. Mục đích, nội dung, phương pháp, đối tượng khảo sát ................ 127 3.4.2. Sự cần thiết của các biện pháp được đề xuất ................................ 128 3.4.3. Tính khả thi của biện pháp được đề xuất ...................................... 130 Tiểu kết Chương 3 ......................................................................................... 133 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 134 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Các chữ viết tắt Các chữ viết đầy đủ BGDĐT Bộ Giáo dục Đào tạo CBQL Cán bộ quản lí CM Chuyên môn CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất ĐDDH Đồ dùng dạy học GD Giáo dục GDPT Giáo dục phổ thông GDTrH Giáo dục trung học GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên GV - HS Giáo viên – Học sinh HT Hiệu trưởng HTTCDH Hình thức tổ chức dạy học HĐDH Hoạt động dạy học HS Học sinh KHDH Kế hoạch dạy học NL Năng lực NLHS Năng lực học sinh NQ Nghị quyết PP phương pháp PPDH Phương pháp dạy học PPGD Phương pháp giáo dục PTKT Phương tiện kỹ thuật QTDH Quá trình dạy học QL Quản lí
QLGD Quản lí Giáo dục SGK Sách giáo khoa TB Thiết bị TBDH Thiết bị dạy học TCNL Tiếp cận năng lực THCS Trung học cơ sở TW Trung ương
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tỷ lệ (%) kết quả thực hiện việc huy động trẻ đến trường giai đoạn 2013-2017 ............................................................................ 49 Bảng 2.2. Số lượng học sinh các cấp giai đoạn 2013-2017 .......................... 51 Bảng 2.3. Mạng lưới trường giáo dục mầm non giai đoạn 2013-2017 ......... 51 Bảng 2.4. Mạng lưới loại hình trường của giáo dục mầm non ..................... 52 Bảng 2.5. Số lượng trường phổ thông giai đoạn 2013-2017 ......................... 52 Bảng 2.6. Mạng lưới trường, lớp cấp THCS và THPT (cấp THCS &THPT) năm học 2017-2018 ....................................................... 54 Bảng 2.7. Qui mô học sinh – cán bộ, giáo viên các trường THCS huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng ............................................................... 55 Bảng 2.8. Tổng hợp số lượng đội ngũ cán bộ quản lí các trường THCS huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng ..................................................... 55 Bảng 2.9. Trình độ cán bộ quản lí ở các trường THCS huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng ............................................................................... 56 Bảng 2.10. Cân đối thừa – thiếu giáo viên ở các trường THCS huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng ............................................................... 56 Bảng 2.11. Thực trạng nhận thức của giáo viên về dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ...................................................... 61 Bảng 2.12. Thực trạng nhận thức của GV về tầm quan trọng, sự cần thiết của dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của HS ở các trường THCS hiện nay .................................................................. 62 Bảng 2.13. Thực trạng nhận của giáo viên tình hình thực hiện HĐDH theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường THCS hiện nay .............................................................................. 64 Bảng 2.14. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học theo định hướng tiếp cận năng lực ở các trường THCS hiện nay ................................... 68
Bảng 2.15. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HĐDH theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường THCS nơi thầy/cô đang công tác ................................................................... 71 Bảng 2.16. Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng.............. 72 Bảng 2.17. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường THCS nơi thầy/cô đang công tác ......................................................................................... 73 Bảng 2.18. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lí hoạt động dạy học theo định hướng tiếp cận năng lực ở các trường THCS hiện nay ........ 75 Bảng 2.19. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng công nghệ thông tin, đảm bảo CSVC – TB phục vụ hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường THCS nơi thầy/cô đang công tác ......................................................................................... 78 Bảng 2.20. Thực trạng chỉ đạo xây dựng chính sách, tạo động lực thúc đẩy GV và HS phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường THCS nơi thầy/cô đang công tác .................................................. 80 Bảng 2.21. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lí HĐDH theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường THCS nơi thầy/cô đang công tác ................................................................... 83 Bảng 2.22. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí HĐDH theo định hướng tiếp cận năng lực ở các trường THCS hiện nay .............................................................................. 85 Bảng 3.1. Đánh giá mức độ sự cần thiết của các biện pháp đề xuất quản lí HĐDH theo hướng TCNL ở các trường THCS hiện nay ........ 128 Bảng 3.2. Đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất quản lí HĐDH theo hướng TCNL ở các trường THCS hiện nay ........... 130
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài nghiên cứu Hội nghị Trung Ương 8 khóa XI đã thông qua Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã nhấn mạnh “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng tiếp cận năng lực. Chuyển từ chủ yếu học trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” (Ban chấp hành Trung ương Đảng, 2013). Thực tiễn đòi hỏi của sự phát triển kinh tế, xã hội ở Việt Nam nhằm mục tiêu phát triển nhanh và bền vững trong bối cảnh hội nhập Quốc tế với những ảnh hưởng của xã hội tri thức và toàn cầu hóa đang tạo ra những cơ hội, nhưng đồng thời đặt ra những yêu cầu cấp thiết đối với sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cho đất nước. Vì vậy, giáo dục được xác định vị trí “Quốc sách hàng đầu”, có vai trò then chốt trong việc phát triển kinh tế, xã hội thông qua việc đào tạo con người, chủ thể của sáng tạo và sử dụng tri thức, là yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ, bền vững của đất nước; Đứng trước sự biến đổi, phát triển mạnh mẽ của kinh tế, xã hội đòi hỏi giáo dục và đào tạo phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu. Đại hội lần thứ XII của Đảng đã xác định những nhiệm vụ chủ yếu: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố cơ bản của GD&ĐT theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập; đổi mới căn bản công tác quản lí Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở GD&ĐT; coi trọng quản lí chất lượng; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới GD&ĐT; đổi mới chính
2 sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển GD&ĐT (Ban chấp hành Trung ương Đảng, 2013). Thực trạng công tác quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng chưa thật sự hiệu quả, còn nhiều cán bộ quản lí, giáo viên chưa nhận thức đủ mục tiêu, nội dung hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực; chưa đầu tư nghiên cứu chuyên môn, chưa tâm huyết với nghề. Một bộ phận giáo viên khác thì chỉ lo dạy thêm để tăng thu nhập, không quan tâm đến chất lượng dạy học ở trường. Trong quá trình dạy học, giáo viên chủ quan với vốn kinh nghiệm của mình nên chưa tích cực đổi mới phương pháp dạy học, chưa ý thức học tập đồng nghiệp và tự học để nâng cao trình độ chuyên môn. Số giáo viên chủ động sáng tạo sử dụng các phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực để phát huy tích tích cực hoạt động của học sinh chưa nhiều, chưa thường xuyên làm ảnh hưởng đến chất lượng dạy học; học sinh chưa vận dụng được kiến thức vào việc giải quyết tình huống thực tế…, do vậy vai trò của công tác quản lí là hết sức quan trọng. Dạy học theo tiếp cận năng lực (TCNL) là mục tiêu dạy học hiện nay. Về nội dung dạy học theo TCNL cần định lượng được các giá trị thông qua chuyển tải kiến thức môn học bằng cách mô tả chi tiết và có thể điều khiển được quá trình lĩnh hội của học sinh (HS). Về phương pháp, TCNL sẽ không bó gọn trong lớp học mà được tổ chức đa dạng, chú ý đến việc tổ chức cho HS giải quyết các nhiệm vụ cuộc sống bằng cách sử dụng kiến thức đa môn học. Đây là hình thức dạy học trải nghiệm nhằm đánh thức tiềm năng và xu hướng của mỗi cá nhân. Từ những lý do trên, đề tài “Quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng” được chọn nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lí về hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. Đề tài đề xuất các biện pháp quản lí nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng.
3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: quản lí hoạt động dạy học ở các trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay công tác quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng thực hiện chưa phù hợp, bởi vì còn nhiều cán bộ quản lí, giáo viên chưa nhận thức đúng mục tiêu dạy học theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện nên học sinh chưa vận dụng được kiến thức vào việc giải quyết tình huống thực tế. Nếu xây dựng được khung lý luận, xác định đúng thực trạng, thì người nghiên cứu có thể đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực học sinh có tính cần thiết và khả thi. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở; 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng; 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận 6.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc Nghiên cứu đối tượng theo quan điểm hệ thống - cấu trúc là xem đối tượng là một mắt xích của chỉnh thể thống nhất trong đó có mối liên hệ tương hỗ với các thành phần khác cùng hệ thống đó. Từ đó, khi nghiên cứu hoạt động dạ học và quản lí hoạt động dạy học cần phải xem xét toàn diện các yếu tố của dạy học và quản lí. Ngoài ra cần phải xem xét đầy đủ các mối quan hệ hữu cơ của các yếu tố đó và tìm ra quy luật nội tại của nó. Thấy
4 được sự chi phối giữa các đối tượng và các mặt của của chỉnh thể quản lí hoạt động dạy học. 6.1.2. Quan điểm tiếp cận lịch sử - lôgic Khi nghiên cứu cần xem xét đối tượng theo quá trình lịch sử của sự phát triển và thấy được logic của sự phát triển đó theo thời gian. Phát hiện nguồn gốc nảy sinh, quá trình diễn biến và phát triển của đối tượng trong những không gian và thời gian với những điều kiện hoàn cảnh cụ thể để tìm ra quy luật phát triển tất yếu đối tượng. Vận dụng quan điểm này vào nghiên cứu hoạt động dạy học và quản lí dạy học cần lưu ý các yếu tố truyền thống và các vấn đề mới nảy sinh để có những phát hiện các vấn đề đầy đủ và phù hợp hơn. 6.1.3. Quan điểm tiếp cận thực tiễn Trên cơ sở thực tiễn, trình độ và năng lực chuyên môn của giáo viên không đồng đều, đa số giáo viên vừa học vừa làm. Việc đổi mới phương pháp dạy học và cập nhật các vấn đề đổi mới giáo dục THCS của một số giáo viên còn hạn chế. Các biện pháp quản lí chưa hữu hiệu của hiệu trưởng các trường THCS huyện Trần Đề. Từ đó đề ra những hướng mới trong quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh. 6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 6.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận: nghiên cứu tài liệu, nghị quyết của Đảng, các văn bản nhà nước về quản lí giáo dục (QLGD) và quản lí dạy học (QLDH) ở các trường phổ thông; tim hiểu các công trình nghiên cứu, các bài viết có nội dung liên quan đến những vấn đề về quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh…, nhằm xác định cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. Trên cơ sở phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu và công trình nghiên cứu lý luận, thực tiễn của các nhà khoa học, xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài và hình thành nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh trong sự nghiệp giáo dục hiện nay. 6.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Điều tra bằng bảng hỏi Dùng các phiếu hỏi để thu thập ý kiến của cán bộ quản lí (CBQL), giáo viên (GV) ở các trường THCS huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng về:
5 + Thực trạng hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng; + Thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng; + Thực trạng về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. - Phương pháp trao đổi, phỏng vấn theo chủ đề Phương pháp này được chúng tôi sử dụng để tìm hiểu sâu thêm các vấn đề về thực trạng HĐDH và quản lí HĐDH ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh, thông qua việc trao đổi trực tiếp với các đối tượng điều tra, các chuyên gia, từ đó tổng kết kinh nghiệm, xử lý số liệu thu thập lấy ý kiến của chuyên gia để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. 6.3. Phương pháp thống kê toán học Lập bảng phân phối tần số, tần suất và tính điểm trung bình, phân tích định tính kết quả trong quá trình khảo sát thực trạng, sử dụng các công thức thống kê để xử lý số liệu thu được về mặt định lượng, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu. 7. Phạm vi nghiên cứu Khảo sát thực trạng và sự cần thiết, tính khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh của hiệu trưởng ở các trường trung học cơ sở công lập huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng (09/09 trường) Thời gian nghiên cứu: từ năm học 2016 – 2017 cho đến nay. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục nghiên cứu, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng; Chương 3: Các biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng.
6 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của học sinh là một định hướng tích cực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các cấp học, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn lực con người có chất lượng, đủ sức cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực học sinh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt có nhiệm vụ đào tạo thế hệ trẻ thành những người phục vụ đắc lực cho sự phát triển của xã hội, Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đóng vai trò chủ yếu, quan trọng trong việc giữ gìn, truyền bá văn minh nhân loại. Do vậy, giáo dục góp phần quyết định sự phát triển của các quốc gia. Quản lí hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận năng lực học sinh là vấn đề được các nhà giáo dục, quản lí giáo dục quan tâm nghiên cứu, phát triển. Trong đó phải kể đến các tác giả nước ngoài với những quan điểm giáo dục sau: Nhà giáo dục Rousseau (1712) - triết gia người Pháp sống vào thế kỷ 18 đã chỉ ra mục tiêu của giáo dục không phải là dạy cho trẻ em kiến thức, mà dạy cho trẻ biết làm thế nào để có kiến thức. “Vấn đề là chỉ ra cho nó cần làm thế nào để luôn khám phá ra sự thật hơn là bảo cho nó biết một sự thật”. Rousseau muốn đứa trẻ phải tự học hỏi, phải tự sử dụng lý trí của nó chứ không phải sử dụng lý trí của người khác; ông không dạy đứa trẻ khoa học mà dạy nó “Tiếp thu khoa học theo nhu cầu” (Lê Duy Phong, 2012). Nghiên cứu tài liệu trích “Thiên đường của trái tim” của tác phẩm “Khoa sư phạm vĩ đại” tác giả Jan Amos Komensky (Còn có tên La tinh là Comenius) sinh ngày 28 tháng 3 năm 1592 tại một làng nằm trong thị trấn Vhersky Brod thuộc xứ Môrava, miền Trung Cộng Hòa Séc, ông đã đưa ra một hệ thống những nguyên tắc
7 “Vàng ngọc” của việc dạy học, những nguyên tắc khiến cho việc dạy và học được dễ dàng, những tri thức cần cung cấp cho học sinh, đòi hỏi phải được chắt lọc, có ích, học sinh dễ tiếp thu và vận dụng được. Theo quan điểm của Komensky con người là một thực thể của tự nhiên, vì vậy việc giáo dục con người phải hợp với quy luật tự nhiên và nguyên tắc ông đưa ra đề cập đến những nguyên tắc cụ thể trong dạy và học (Dương Tất Từ, 2005). Nhiều công trình bàn về giáo dục của Dewey (1859) người Mỹ như: “Đổi mới mạnh mẽ, sâu sắc tư duy giáo dục”; “Đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của chương trình giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học”; “Giáo dục con người vừa đáp ứng yêu cầu xã hội vừa phát triển cao nhất tiềm năng của mỗi cá nhân”; “Tập trung dạy cách học, cách nghĩ và tự học”; “Coi trọng sự phối hợp chặt chẽ giáo dục nhà trường, giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” (Nguyễn Ái Học, 2014). Nhưng điều đáng nói là cơ sở khoa học, tính nhân bản, nhân văn của triết lý giáo dục của J. Dewey còn làm hậu thuẫn lâu dài cho nhiều nội dung đổi mới giáo dục Việt Nam. Bởi vậy, chúng ta rất cần thiết tiếp tục nghiên cứu vận dụng một cách thích hợp. Nhìn chung, những quan điểm, triết lý dạy học hiện đại của các nhà giáo dục, quản lí giáo dục trên thế giới là cơ sở lý luận có tính nền tảng về đổi mới PPDH và quản lí đổi mới PPDH 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Quản lí hoạt động dạy học là một hoạt động đặc thù của công tác giáo dục, nó giữ vị trí trung tâm, chi phối mọi hoạt động khác trong nhà trường và quyết định chất lượng của một nhà trường. Nhiều nhà khoa học, nhà quản lí đã đề cập đến công tác quản lí HĐDH và xem quản lí HĐDH là nguyên nhân cơ bản tác động đến chất lượng giáo dục. Quản lí HĐDH là hoạt động trung tâm của người hiệu trưởng ở nhà trường, đồng thời cũng là quản lí cơ bản, quan trọng nhất trong công tác quản lí trường học. Chính vì lẽ đó, vấn đề quản lí HĐDH luôn được các nhà nghiên cứu, các nhà QLGD đề cập trong các công trình nghiên cứu khoa học. Khoa học QLGD ở nước ta được hình thành và phát triển trên những thành tựu của giáo dục thế giới, nhưng đồng thời mang đặc trưng riêng của nền văn hóa