Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên trung học cở sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện tốt đổi mới chương trình giáo dục phổ thông trên địa bàn huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên trung học cở sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––––– VŨ QUANG HOÀNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––––– VŨ QUANG HOÀNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác và thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018 Tác giả Vũ Quang Hoàng i
LỜI CẢM ƠN Với tất cả sự kính trọng và tình cảm chân thành của mình, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Ban Giám hiệu, Phòng sau đại học thuộc trường Đại học Sư phạm - ĐHTN, toàn thể các thầy giáo, cô giáo Khoa Tâm lý Giáo dục, các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền - Trưởng khoa Tâm lý Giáo dục trường Đại học Sư phạm - ĐHTN, đã tận tình và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các đồng chí lãnh đạo Nhà trường, các thầy giáo, cô giáo và các em học sinh các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp cho tôi những thông tin, số liệu, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình nghiên cứu. Cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, cổ vũ tinh thần giúp đỡ để tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý và giúp đỡ của Hội đồng khoa học và Quý thầy cô, anh chị em đồng nghiệp và bạn bè. Xin trân trọng cảm ơn./. Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018 Tác giả Vũ Quang Hoàng ii
MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................. iv Danh mục các bảng ........................................................................................................ v Danh mục các hình ....................................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Đóng góp của luận văn ............................................................................................. 5 9. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS ......................................................................................................... 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................................... 6 1.1.1. Trên thế giới ........................................................................................................ 6 1.1.2. Ở Việt Nam ......................................................................................................... 1 1.2. Một số khái niệm ................................................................................................... 3 1.2.1. Quản lý ................................................................................................................ 3 1.2.2. Bồi dưỡng năng lực cho giáo viên ...................................................................... 4 1.2.3. Chương trình giáo dục ........................................................................................ 5 1.2.4. Chương trình nhà trường .................................................................................... 6 1.2.5. Phát triển chương trình giáo dục......................................................................... 7 1.2.6. Phát triển chương trình nhà trường ..................................................................... 7 1.2.7. Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường .................................... 8 1.2.8. Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường ....................... 9 iii
1.3. Lý luận về phát triển chương trình giáo dục nhà trường ..................................... 10 1.3.1. Định hướng phát triển chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam ................. 10 1.3.2. Giới thiệu khái quát về chương trình giáo dục cấp THCS trong chương trình giáo dục tổng thể ................................................................................................ 12 1.3.3. Các cách tiếp cận phát triển chương trình ........................................................ 14 1.3.4. Qui trình phát triển chương trình giáo dục nhà trường ..................................... 17 1.4. Một số vấn đề về bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên trường THCS ............................................................................................... 22 1.4.1. Vai trò công tác bồi dưỡng thường xuyên cho đội ngũ giáo viên THCS ......... 22 1.4.2. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS .................................................................................................................. 23 1.4.3. Nội dung bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS .................................................................................................................. 23 1.4.4. Phương pháp, hình thức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình cho giáo viên THCS .......................................................................................................... 24 1.5. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS .......................................................................................................... 26 1.5.1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng .......................................................................... 26 1.5.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng ............................................................ 27 1.5.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng ............................................................. 29 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng .............................................................. 30 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường ................................................................................................................... 31 1.6.1. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 31 1.6.2. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 32 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 34 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG ........................... 35 2.1. Khái quát chung về các Trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ........ 35 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 37 2.2.1. Mục tiêu khảo sát .............................................................................................. 37 2.2.2. Khách thể khảo sát ............................................................................................ 37 iv
2.2.3. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 38 2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả ............................................................ 38 2.3. Thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ........................................................... 38 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ, giáo viên về phát triển chương trình nhà trường ở các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương .................................. 38 2.3.2. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực của giáo viên về phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ........................................................... 43 2.3.3. Thực trạng về phương pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. ........................ 44 2.3.4. Thực trạng về hình thức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ................................ 46 2.4. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ............................................ 47 2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực phát triển nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ............................................ 47 2.4.2. Thực trạng việc tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực phát triển nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ......................... 49 2.4.3. Thực trạng việc chỉ đạo bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ................................ 51 2.4.4. Thực trạng việc kiểm tra, đánh giá, kết quả bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương .... 53 2.5. Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương................................................................................................................... 55 2.6. Đánh giá chung về thực trạng bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ......................... 57 2.6.1. Ưu điểm ............................................................................................................ 57 2.6.2. Hạn chế ............................................................................................................. 58 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế ...................................................................... 59 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 61 v
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO GIÁO VIÊN THCS HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƯƠNG .......................................................... 62 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................................. 62 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích .................................................................. 62 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 62 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 62 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 63 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ các biện pháp ............................................. 64 3.2. Các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ................................ 64 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho CBQL và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường .................................... 64 3.2.2. Khảo sát đánh giá năng lực phát triển chương trình nhà trường của giáo viên để xác định nhu cầu, nội dung, chương trình bồi dưỡng .................................... 66 3.2.3. Huy động các nguồn lực để bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho đội ngũ giáo viên THCS .............................................................................. 69 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ........................................... 71 3.2.5. Chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả đối với việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ........................................... 74 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 76 3.4. Khảo sát kiểm chứng tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................ 77 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 77 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm .................................................................................... 77 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 78 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................... 78 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 78 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 81 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 86 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BDGV : Bồi dưỡng giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất ĐNGV : Đội ngũ giáo viên GD : Giáo dục GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh HT : Hiệu trưởng QL : Quản lý SGK : Sách giáo khoa TB&XH : Thương binh và xã hội THCS : Trung học cơ sở TTGDTX : Trung tâm giáo dục thường xuyên iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thống kê tình hình đội ngũ CBQL, GV, NV năm học 2015 – 2016 ..........36 Bảng 2.2: Đánh giá của CBQL và GV về mục tiêu bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ...........................................39 Bảng 2.3: Thực trạng về năng lực phát triển chương trình nhà trường của giáo viên THCS ..................................................................................................41 Bảng 2.4: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cần thiết của việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ............42 Bảng 2.5: Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS .......................................................................43 Bảng 2.6: Thực trạng việc sử dụng các phương pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS...................................45 Bảng 2.7: Kết quả khảo sát về thực trạng hình thức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ...........................................46 Bảng 2.8: Kết quả khảo sát về thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực phát triển nhà trường cho giáo viên THCS ................................................48 Bảng 2.9: Khảo sát thực trạng việc tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực phát triển nhà trường cho giáo viên THCS ..........................................50 Bảng 2.10: Khảo sát thực trạng việc chỉ đạo bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ...........................................52 Bảng 2.11: Thực trạng việc kiểm tra, đánh giá, kết quả bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS...................................54 Bảng 2.12: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ........................... 56 Bảng 3.1: Đánh giá của CBQL, GV các trường THCS về mức độ cấp thiết của các biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ...................................................................................78 Bảng 3.2: Đánh giá của CBQL, GV các trường THCS về tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡn năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS .......................................................................................... 80 v
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1: Các bước phát triển chương trình giáo dục ................................................17 Biểu đồ 3.1: Đánh giá của CBQL, GV các trường THCS về mức độ cấp thiết của các biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS ...................................................................................79 Biểu đồ 3.2: Đánh giá của CBQL, GV các trường THCS về tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS .......................................................................................... 80 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nhấn mạnh: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố cơ bản về giáo dục và đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực người học. Những đòi hỏi cấp thiết của việc đổi mới giáo dục theo xu hướng giáo dục tiếp cận và phát triển năng lực người học, trước hết là giáo dục trong nhà trường phổ thông hiện nay đã bắt buộc chúng ta phải xác định vai trò rất quan trọng của mỗi nhà trường, thậm chí mỗi giáo viên trong việc phát triển chương trình giáo dục để có thể hiện thực hoá được mục tiêu giáo dục một cách hiệu quả nhất đồng thời đảm bảo tính sáng tạo và định hướng như là bản chất trong hoạt động của người thầy và tính chủ động, tích cực, hứng thú trong hoạt động của học trò chủ thể thực sự của hoạt động học tập. Để có thể thực hiện được yêu cầu phát triển chương trình nhà trường, cần xác định: năng lực phát triển chương trình là một trong những năng lực cốt lõi trong nhóm năng lực sư phạm của mỗi giáo viên. Điều này đòi hỏi việc thay đổi, phải quan tâm đến bồi dưỡng năng lực cho giáo viên, giáo viên phải được bồi dưỡng, tập huấn về các phương pháp, cách thức, kỹ năng phân tích, đánh giá, điều chỉnh và thiết kế lại chương trình khung - cốt lõi của quốc gia, chương trình của mỗi môn học, đồng thời phải liên kết, hợp tác được với giáo viên các môn học khác để có thể thiết kế được hệ thống chủ đề, dự án học tập, các chuyên đề tích hợp nội môn hoặc liên môn và tổ chức, kiểm soát được quá trình thực hiện các hoạt động học tập phù hợp nhằm đạt được mục tiêu mong đợi. Quá trình bồi dưỡng năng lực cho giáo viên chưa thực sự tiếp cận phát triển năng lực nghề của giáo viên, trong đó có năng lực phát triển chương trình. Thêm nữa, các giáo viên đang dạy học trong các trường phổ thông hiện nay cũng chưa được đào tạo lại để có thể đáp ứng được việc chủ động trong nghiên cứu, thiết kế, mở rộng và phát triển chương trình môn học nói riêng và chương trình nhà trường nói chung một cách có hệ thống. Đội ngũ lãnh đạo và quản lý các nhà trường cũng còn đang phải lúng túng trong việc triển khai chủ trương phát triển chương trình nhà trường nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục và phát huy sức sáng tạo liên tục của đội ngũ giáo viên. Đặc biệt là áp lực và thói quen của việc thụ động thực hiện một chương trình và một bộ sách giáo khoa đã quá lâu ngày tạo nên sức ỳ của cả các cấp quản lý và đội ngũ giáo viên trong nhà trường. 1
Với những định hướng và thực tế nêu trên, việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên phổ thông nói chung, giáo viên THCS nói riêng phù hợp với điều kiện thực tế, đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục có ý nghĩa hết sức quan trọng. Nếu thực sự làm được điều này chúng ta sẽ tạo ra được một môi trường giáo dục đầy sáng tạo và năng động. Mỗi giáo viên thực sự vừa là một nhà sư phạm, nhà khoa học và nhà văn hoá. Học sinh thực sự trở thành chủ thể của quá trình học tập, tri thức được kiến tạo thông qua các hoạt động thực tế. Và điều quan trọng nhất: nhà trường thực sự chủ động trong việc thực hiện chương trình giáo dục, có giá trị và bản sắc rõ nét. Có như vậy, giáo dục Việt Nam mới có cơ hội bắt kịp với các nền giáo dục tiên tiến. Các nhà trường, cấp quản lý giáo dục đang tích cực triển khai, thực hiện việc bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên, tuy nhiên trong quá trình thực hiện gặp không ít khó khăn. Công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương cũng còn tồn tại nhiều bất cập trong phát triển chương trình nhà trường do nhận thức chưa bắt kịp, tư duy theo lối mòn, cán bộ quản lý, giáo viên hạn chế về năng lực phát triển chương trình, việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, công tác bồi dưỡng năng lực đội ngũ chưa. Vì những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên trung học cở sở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương” làm đề tài nghiên cứu luận văn Thạc sỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện tốt đổi mới chương trình giáo dục phổ thông trên địa bàn huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS. 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Hoat động quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS trên địa bàn huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài nghiên cứu trong phạm vi tìm hiểu thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS trên địa bàn huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương, của trưởng phòng giáo dục và đào tạo. 4.2.Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài được triển khai, nghiên cứu tại 10 trường THCS trên địa bàn huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương bao gồm: Trường THCS Nam Hồng, THCS An Sơn, THCS Hồng Phong, THCS Thái Tân, THCS Minh Tân, THCS Đồng Lạc, THCS THCS An Lâm, THCS Phú Điền, THCS Nguyễn Trãi, THCS Nam Trung. Giới hạn khách thể điều tra: Tổng số 110 người (20 cán bộ quản lý, 90 giáo viên). 5. Giả thuyết khoa học Chương trình giáo dục ở các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương đang thực hiện được xây dựng trên cơ sở chương trình khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn thực hiện chương trình của Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THCS nói riêng phụ thuộc rất lớn vào năng lực phát triển chương trình nhà trường của người giáo viên. Thực tiễn cho thấy đội ngũ giáo viên THCS huyện Nam Sách đã có những bước phát triển nhất định về cơ cấu, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, về năng lực quản lý,… song vẫn còn nhiều bất cập, khó khăn và chưa theo kịp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nếu xây dựng được hệ thống các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS một cách phù hợp với môi trường thực tiễn thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS huyện Nam Sách theo định hướng đổi mới giáo dục THCS. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Xác định cơ sở lý luận về phát triển chương trình nhà trường và quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên ở các trường THCS. 3
6.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng phát triển chương trình và quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên các trường THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương và khảo sát ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến luận văn. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: + Bảng hỏi cán bộ quản lý, giáo viên về những công việc liên quan đến phát triển chương trình nhà trường. + Bảng hỏi hiệu trưởng, phó hiệu trưởng về quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên và những biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên hiệu quả. + Bảng hỏi phụ huynh học sinh về những công việc giáo viên đã làm liên quan đến thực hiện chương trình nhà trường. - Phương pháp quan sát: Quan sát thực tế việc dạy và học của giáo viên về thực hiện phát triển chương trình nhà trường. - Phương pháp phỏng vấn: + Phỏng vấn học sinh, cha mẹ học sinh để làm rõ thực trạng quản lý chất lượng giáo dục khi thực hiện phát triển chương trình nhà trường. + Phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển nhà trường. - Phương pháp chuyên gia: tư vấn các chuyên gia có kinh nghiệm về quản lí bồi dưỡng năng lực phát triển nhà trường cho giáo viên THCS. - Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích những sáng kiến, đồ dùng dạy học, khung phát triển chương trình nhà trường, kết quả chất lượng giáo dục, xây dựng kế hoạch giáo dục các trường THCS. 4
7.3. Phương pháp xử lý thông tin - Phương pháp thống kê trong toán học: Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được. 8. Đóng góp của luận văn 8.1. Về mặt lý luận Hệ thống các cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên các trường THCS. 8.2. Về mặt thực tiễn Nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu; Kết luận, khuyến nghị; Tài liệu tham khảo và Phụ lục; luận văn được cấu trúc thành 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên các trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Chương 3: Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên THCS huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả trên thế giới về phát triển chương trình nhà trường và các vấn đề liên quan. Từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, trường học trong nền văn minh Tây Âu với sự ảnh hưởng tư tưởng triết học của Plato và Aristotle, từ chương trình nhà trường được sử dụng để miêu tả các môn học được giảng dạy trong thời kỳ cổ điển của nền văn minh Hy Lạp. Theo thời gian, tuỳ thuộc vào quan điểm triết học, quan điểm về giáo dục trong nhà trường của mỗi người mà cách hiểu và giải thích về chương trình của họ sẽ khác nhau, chẳng hạn họ hiểu và giải thích chương trình giáo dục nhà trường là: 1) Những gì được giảng dạy trong nhà trường; 2) Tập hợp các môn học; 3) Tất cả những gì diễn ra trong nhà trường, bao gồm việc dạy, những hoạt động trong giờ, ngoài giờ học, và các mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau; 4) Những gì được dạy trong và ngoài trường do nhà trường định hướng; 5) Những hoạt động, kinh nghiệm mà người học trải qua trong trường, và những gì người học thu nhận được qua quá trình học của chính mình t rong trường; 6) Là những môn học hữu ích nhất cho cuộc sống xã hội hiện tại; 7) Là toàn bộ các hoạt động, kinh nghiệm học tập mà nhà tường tổ chức cho người học để họ có thể đạt được những kỹ năng, kiến thức chung ở các môi trường học khác nhau; v.v… và 8) Là tất cả những kiến thức mà người học thu nhận được trong trường đời. Theo những cách giải thích và quan niệm trên đây, thì chương trình giáo dục nhà trường được hiểu theo nghĩa hẹp là những môn học, hoặc theo nghĩa rộng hơn là tất cả những hoạt động, kinh nghiệm của người học ở cả trong và ngoài nhà trường [7]. Đến thế kỷ XX, ý nghĩa của thuật ngữ phát triển chương trình nhà trường được mở rộng hơn. Tuỳ theo quan điểm về cách tiếp cận xây dựng chương trình, quan điểm về phương thức tổ chức triển khai các hoạt động trong chương trình, căn cứ vào nhu cầu thực tế của sự phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn, các chuyên gia giáo dục, các nhà xây dựng chương trình đã đưa ra các định nghĩa về chương trình nhà trường một các khái quát, đầy đủ và khác biệt hơn. Theo Phenix (1962), chương trình bao gồm toàn bộ những kiến thức do các môn học cung cấp [dẫn theo 19]. 6
Hilda Taba (1962) cho rằng phát triển chương trình nhà trường là một bản kế hoạch học tập. Các yếu tố của phát triển chương trình nhà trường gồm 4 yếu tố sau: 1) Tuyên bố mục đích và mục tiêu cụ thể; 2) Lựa chọn và cấu trúc nội dung chương trình; 3) Các chiến lược giảng dạy, cách học phù hợp; và 4) Hệ thống đánh giá kết quả học tập [43]. Trong Từ điển giáo dục của Carter V. Good (1973) phát triển chương trình nhà trường là “một nhóm có hệ thống và trình tự các môn học cần phải có để được tốt nghiệp hoặc được chứng nhận hoàn thành một ngành học, lĩnh vực học” [dẫn theo 19]. Theo Tanner (1975) chương trình giáo dục nhà trường là các kinh nghiệm học tập được hướng dẫn, và kế hoạch hoá, với các kết quả học tập được xác định trước và hình thành thông qua việc thiết lập kiến thức và kinh nghiệm một cách có hệ thống dưới sự hướng dẫn của nhà trường nhằm tạo ra cho người học sự phát triển liên tục về năng lực xã hội - cá nhân [dẫn theo 19]. Albert, I. Oliver cho rằng phát triển chương trình nhà trường bao gồm 4 yếu tố cơ bản: các môn học; các hoạt động, kinh nghiệm học tập; các dịch vụ; và các hoạt động “ẩn”. Các môn học, hoạt động, kinh nghiệm học và các dịch vụ là nh ững phần hiển nhiên của chương trình, còn khái niệm các ho ạt động “ẩn” có thể là những giá trị văn hoá tổ chức của nhà trường, xã hội v.v…. [dẫn theo 19]. Phát triển chương trình được nhìn nhận với góc độ qui mô rộng hơn, nhấn mạnh đến sự phát triển kỹ năng và các giá trị khác mà người học đạt được trong trường học. Điều này được thể hiện qua quan điểm của tác giả Ronald C. Doll (1996) về phát triển chương trình giáo dục nhà trường: “Phát triển chương trình học của nhà trường là nội dung giáo dục và các hoạt động chính thức và không chính thức; quá trình triển khai nội dung hoạt động, thông qua đó người học thu nhận được kiến thức và sự hiểu biết, phát triển các kỹ năng, thái độ, tình cảm và các giá trị đạo đức dưới sự tổ chức của nhà trường” [dẫn theo 19]. Một số chuyên gia giáo dục khác nhìn nhận chương trình giáo dục nhà trường với một cách tổng thể từ góc độ người quản lý, người thiết kế, thực hiện chương trình, và chính vì vậy họ quan tâm nhiều hơn đến mục đích, mục tiêu, các phương pháp thực hiện để đạt được mục đích, mục tiêu đó. White (1995) cho rằng: Phát triển chương trình nhà trường là một kế hoạch đào tạo phản ánh các mục tiêu giáo dục, đào tạo mà nhà trường theo đuổi. Bản kế hoạch đó cho biết nội dung và phương pháp dạy và học cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra [dẫn theo 19]. 7
Tim Wentling (1993) cho rằng: “Chương trình nhà trường là bản thiết kế tổng thể cho một hoạt động đào tạo. Hoạt động đó có thể chỉ là một khoá học trong thời gian vài giờ, một ngày, một tuần hoặc vài năm. Bản thiết kế tổng thể đó cho ta biết nội dung cần đào tạo, chỉ rõ những gì có thể kỳ vọng ở người học sau khi kết thúc khoá học, nó phác hoạ qui trình thực hiện nội dung đào tạo, nó cũng cho ta biết các phương pháp đào tạo và cách thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập, và toàn bộ các vấn đề của bản thiết kế này được sắp xếp theo một thời gian biểu chặt chẽ” [dẫn theo 19]. Có cùng quan điểm về chương trình nhà trường, Raph Tyler cho rằng phát triển chương trình nhà trường phải bao gồm 4 yếu tố cơ bản sau: 1) Mục tiêu đào tạo; 2) Nội dung đào tạo; 3) Phương pháp hay qui trình đào tạo; và 4) Đánh giá kết quả đào tạo. Và tương tự, bất luận định nghĩa thế nào về chương trình, tác giả Kelly cho rằng chương trình giáo dục nhà trường cũng cần có 4 yếu tố cấu thành: 1) Ý định của người xây dựng ch ương trình; 2) Qui trình thực hiện ý định đó; 3) Kinh nghiệm, kiến thức mà người dạy cung cấp cho người học trong khi thực hiện ý định của người thiết kế chương trình; và 4) Một sản phẩm phụ của ch ương trình giáo dục được thể hiện qua khả năng học tập “ẩn” của người học [dẫn theo 19]. Các công trình nghiên cứu về phát triển chương trình nhà trường bao gồm các báo cáo tổng kết đề tài khoa học, bài báo, sách chuyên khảo, các bài phê bình, các văn bản pháp qui về chính sách giáo dục nói chung và về phát triển chương trình giáo dục nói riêng. Các công trình này xuất hiện chủ yếu vào những năm từ 1974 cho đến nay. Phần lớn các công trình đến từ Ôxtrâylia, chỉ riêng trong Australian Education Index đã có 350 (trong đó có 29 luận án tiến sĩ) bài viết về phát triển chương trình nhà trường. Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu đến từ Hoa kì, Canada, Vương quốc Anh, Israel. Cuối thập niên 80 đầu thập niên 90 ở New Zealand cũng xuất hiện một số chuyên khảo, báo cáo tổng kết đề tài khoa học, bài báo về phát triển chương trình nhà trường. (Ramsey et al., 1995; Ramsey, Hawk, Harold, Mariot và Posskin.1993). Ở những nước nói tiếng Anh nêu trên trong những năm 70 - 80 phát triển chương trình nhà trường được xem như đã đạt đỉnh cao nhất của nó. Đến giữa những năm 90 thuật ngữ này gần như biến mất trong các công trình nghiên cứu về giáo dục. Nguyên nhân thứ nhất có thể là thể là trong giai đoạn này nhiều nước bắt đầu các cuộc cải cách giáo dục một cách mạnh mẽ và rộng lớn. Nguyên nhân thứ hai là do có sự dịch chuyển trong việc sử dụng thuật ngữ để mô tả các nguyên tắc và quá trình phát triển chương trình nhà trường. 8
Ở New Zealand các công trình về phát triển chương trình nhà trường ít hơn, bao gồm một vài chuyên khảo, bài báo, báo cáo tổng kết đề tài khoa học… nhờ có 2 dự án lớn về phát triển chương trình nhà trường cuối những năm 80 đầu những năm 90 (Ramsey và cộng sự 1995. Ramsey, Hawk, Harold, Marriot và Posskit, 1993). 10 năm gần đây số công trình viết về phát triển chương trình nhà trường tăng không đáng kể. Tuy nhiên từ năm 2000 nhiều công trình được thấy ở Hong Kong, Trung quốc, Nhật, Đài Loan. Tóm lại, các công trình này tập trung giải quyết một số vấn đề lí luận liên quan đến phát triển chương trình nhà trường, như định nghĩa chương trình nhà trường, các nguyên tắc, luận cứ, vai trò của nhà nước, nhà trường trong đó có nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong phát triển chương trình nhà trường. Nhiều công trình đề cập tới vai trò của cộng đồng, trong đó có vai trò của cha mẹ học sinh, của các bên liên quan, các chuyên gia trong phát triển chương trình nhà trường. 1.1.2. Ở Việt Nam Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Đây là một vấn đề được Đảng và Nhà nước quan tâm. Trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục-đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học”. Trong quá trình đổi mới, cần kế thừa, phát huy những thành tựu, phát triển những nhân tố mới, tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm của thế giới; kiên quyết chấn chỉnh những nhận thức, việc làm lệch lạc. Đổi mới phải bảo đảm tính hệ thống, tầm nhìn dài hạn, phù hợp với từng loại đối tượng và cấp học; các giải pháp phải đồng bộ, khả thi, có trọng tâm, trọng điểm, lộ trình, bước đi phù hợp. Tác giả Nguyễn Hữu Châu - Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học, đã viết khá rõ về các vấn đề cơ bản về chương trình và phát triển chương trình có tính chất xác định các nội dung cơ bản làm nền tảng khoa học về chương trình và phát triển chương trình [8]. 1