Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng dạy học môn Đạo đức theo chương trình mới tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức, đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục tiểu học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN VĂN HỒNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN QUẾ VÕ, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN VĂN HỒNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN QUẾ VÕ, TỈNH BẮC NINH Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Thị Tính THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan các số liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào trước đây Thái Nguyên, ngày 20 tháng 5 năm 2020 Tác giả Nguyễn Văn Hồng i
LỜI CẢM ƠN Bên cạnh sự cố gẳng của bản thân, tác giả đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, động viên, giúp đỡ của thầy cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp để hoàn thành chương trình cao học và luận văn thạc sĩ. Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới tập thể cán bộ, giảng viên của Trường Đại học Sư phạm đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập chương trình Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Giáo dục tại Nhà trường. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thị Tính - người đã dành nhiều thời gian tâm huyết, trực tiếp hướng dẫn tận tình và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành công trình nghiên cứu khoa học đầu tiên của mình. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các tổ chức, cá nhân trong hệ thống tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, các trường tiểu học trên địa bàn, những phụ huynh học sinh tại các cơ sở đào tạo đã tạo giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thu thập tài liệu phục vụ cho luận văn. Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thiện luận văn. Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên luận văn vẫn còn những điểm thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp của Quý Thầy/Cô và các anh chị học viên. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Nguyễn Văn Hồng ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC CÁC KÝ TỰ VIẾT TẮT.................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................viii MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu đề tài ....................................................................... 3 7. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ........................................................................................................... 6 1.1. Tổng quan những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ................ 6 1.1.1 Những nghiên cứu về quản lý dạy học ....................................................... 6 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý giáo dục, dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học .... 7 1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................... 8 1.2.1. Dạy học ...................................................................................................... 8 1.2.2. Dạy học môn Đạo đức ............................................................................. 11 1.2.3. Quản lý dạy học môn Đạo đức ................................................................ 14 1.3. Những vấn đề cơ bản về dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học .................................................................... 14 1.3.1. Mục tiêu, nội dung chương trình dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học .................................................... 14 1.3.2. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học .................................................... 17 iii
1.3.3. Đánh giá kết quả dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học .............................................................................. 20 1.3.4. Yêu cầu về năng lực giáo viên và điều kiện dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học ............................... 21 1.4 Quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học......................................................................................... 23 1.4.1. Lập kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học .............................................................................. 23 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học ............................................................. 26 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học ............................................................. 27 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học ....................................... 29 1.5 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học .................................................... 30 1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................... 30 1.5.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 32 Kết luận chương 1.............................................................................................. 34 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẾ VÕ, TỈNH BẮC NINH ................ 35 2.1. Khái quát về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát ................................. 35 2.1.1. Khái quát về giáo dục tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ............... 35 2.1.2. Tổ chức khảo sát ...................................................................................... 40 2.2. Thực trạng dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ................................. 42 2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về mục tiêu chương trình dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học ..................................................................................... 42 iv
2.2.2. Thực trạng nội dung chương trình dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở trường tiểu học ....................................... 43 2.2.3. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh............. 46 2.2.4. Đánh giá kết quả dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ....................... 51 2.2.5. Các điều kiện dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ....................... 53 2.3. Quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh........................................ 54 2.3.1. Lập kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ....................... 54 2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ..... 56 2.3.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ..... 59 2.3.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................ 62 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh............. 65 2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh............. 68 Kết luận chương 2.............................................................................................. 71 Chương 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẾ VÕ, TỈNH BẮC NINH............................. 72 3.1 Nguyên tắc đề xuất biện pháp ..................................................................... 72 3.1.1. Đảm bảo tính mục đích............................................................................ 72 3.1.2 Đảm bảo tính khoa học ............................................................................. 72 v
3.1.3 Đảm bảo tính toàn diện............................................................................. 73 3.1.4 Đảm bảo tính kế thừa................................................................................ 73 3.1.5 Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ............................................................ 74 3.2. Các biện pháp quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................................................................................... 75 3.2.1 Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới ................... 75 3.2.2 Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường tiểu học ........................ 79 3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn tăng cường tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học để thực hiện chương trình dạy học môn Đạo đức mới..................................................................................................... 83 3.2.4. Xây dựng cơ chế giám sát thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học theo chương trình phổ thông mới ............................... 87 3.2.5. Đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất, phương tiện hỗ trợ dạy và học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới .............................. 90 3.3 Mối quan hệ giữa các giải pháp ................................................................... 93 3.4 Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất .... 94 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 94 3.4.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 94 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 94 3.4.4 Kết quả khảo sát ....................................................................................... 95 Kết luận chương 3.............................................................................................. 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 101 PHỤ LỤC ............................................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC KÝ TỰ VIẾT TẮT STT CHỮ VIẾT TẮT NGHĨA ĐẦY ĐỦ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CNTT Công nghệ thông tin 3 CSVC Cơ sở vật chất 4 CSXH Chính sách xã hội 5 ĐH Đại học 6 GDĐĐ Giáo dục đạo đức 7 GDĐT Giáo dục và Đào tạo 8 GDPT Giáo dục phổ thông 9 GV Giáo viên 10 HĐND Hội đồng nhân dân 11 HS Học sinh 12 ND Nội dung 13 PP Phương pháp 14 QLGD Quản lý giáo dục 15 TB Trung bình 16 TBDH Thiết bị dạy học 17 TW Trung Ương 18 UBND Ủy ban nhân dân vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Quy mô phát triển của giáo dục tiểu học huyện Quế Võ giai đoạn 2017-2019 ........................................................................... 37 Bảng 2.2 Đội ngũ CBQL, GV tiểu học huyện Quế Võ .............................. 38 Bảng 2.3 Thang điểm quy đổi tương ứng với các mức đánh giá trong thực hiện khảo sát ........................................................................ 41 Bảng 2.4 Mức độ thực hiện nội dung dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ..................................................... 45 Bảng 2.5 Phương pháp dạy học đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ....... 47 Bảng 2.6 Hình thức dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ....... 49 Bảng 2.7 Hình thức đánh giá kết quả dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mớí ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bác Ninh ..................................................... 51 Bảng 2.8 Các điều kiện dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ...................................................................................... 53 Bảng 2.9 Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ..................................................... 55 Bảng 2.10 Biện pháp tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh .............................................. 58 Bảng 2.11 Biện pháp chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh .............................................. 60 viii
Bảng 2.12 Biện pháp kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh .......................... 64 Bảng 2.13 Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh .......................... 67 Bảng 3.1 Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................. 95 ix
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xã hội càng phát triển, con người càng phải hoàn thiện; một con người hoàn thiện về nhân cách là con người không chỉ có tài mà cần phải có cả đức. Nhân cách của con người muốn được xây dựng và phát triển cần bắt đầu ngay từ khi mới sinh ra và đặc biệt là trong giai đoạn ngồi trên ghế nhà trường. Có thể nói, việc hình thành và phát triển các phẩm chất đạo đức, trí thức cho thế hệ trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, đây cũng là một trong những nhiệm vụ của nhà trường nói riêng, của ngành giáo dục nói chung cần phải thực hiện. Giáo dục đạo đức (GDĐĐ) cho học sinh (HS) tiểu học là hoạt động giáo dục cơ bản nhằm hình thành ý thức cá nhân, thái độ và hành vi đạo đức, lối sống cho học sinh trong các mối quan hệ với bản thân, người khác và với quê hướng, đất nước. Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học có thể thực hiện bằng nhiều con đường khác nhau thông qua hoạt động dạy học, giáo dục lao động, giáo dục thể chất, thẩm mỹ; hoạt động trải nghiệm và các hoạt động xã hội vv.. Trong các con đường giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường tiểu học, dạy học đạo đức là con đường cơ bản, quan trọng, thuận lợi nhất trong nhà trường tiểu học. Thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, chương trình dạy học môn Đạo đức có nhiều thay đổi: Thay đổi về cách tiếp cận phát triển chương trình dạy học chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận phẩm chất, năng lực học sinh; Thay đổi về mục tiêu dạy học; Thay đổi về nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và đánh giá kết quả dạy học. Môn Đạo đức trong nhà trường tiểu học là môn học vừa mang tính khoa học, đồng thời mang tính giáo dục sâu sắc. Giáo dục học sinh thông qua dạy các môn học nói chung và dạy môn Đạo đức nói riêng là con đường giáo dục có hiệu quả nhằm giúp học sinh hình thành các năng lực tự chủ, tự học; năng 1
lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, hợp tác vv… và các phẩm chất nhân cách như yêu nước, nhân ái; trung thực, chăm chỉ; trách nhiệm. Chất lượng dạy học môn Đạo đức đến đâu tùy thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó phụ thuộc trực tiếp vào quản lý (QL) của hiệu trưởng trường tiểu học đối với dạy học môn học. Mặt khác, QL dạy học môn Đạo đức không chỉ hình thành tri thức, thái độ mà còn hình thành năng lực thực hiện hành vi, các kỹ năng hành vi của HS. Điều này hoàn toàn đáp ứng và phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. Vì vậy, nghiên cứu quản lý dạy học môn Đạo đức cho học sinh tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới là cần thiết và có giá trị cao trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức, chất lượng năng lực thực hiện hành động của học sinh. Trong những năm gần đây mặc dù chưa triển khai thực hiện chương trình dạy học môn Đạo đức mới ở các trường tiểu học, nhưng Bộ Giáo dục - Đào tạo đã triển khai công văn 4612 về đổi mới dạy học theo định hướng chương trình mới để hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh. Thực hiện theo công văn trên Phòng Giáo dục - Đào huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh đã triển khai đổi mới dạy học nói chung và dạy học môn Đạo đức nói riêng theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên trong quá trình triển khai còn những điểm bất cập, vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng dạy học môn Đạo đức theo chương trình mới tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức, đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục tiểu học. 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu Dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường tiểu học. 3.2 Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng đối với hoạt động dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở các trường tiểu học tại huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. 4. Phạm vi nghiên cứu Nội dung nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới của Hiệu trưởng ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Phạm vi khảo sát: Tiến hành khảo sát thực trạng dạy học môn Đạo đức và thực trạng quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới của Hiệu trưởng tại 5 trường tiểu học ở huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Dạy học môn Đạo đức theo chương trình phổ thông mới còn nhiều điểm khác biệt so với chương trình hiện hành, nếu nghiên cứu đánh giá đúng thực trạng và đề xuất được các biện pháp quản lý dạy học môn Đạo đức mang tính đồng bộ, phù hợp với mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục mới sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức và chất lượng thực hiện chương trình giáo dục mới ở trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. 6. Phương pháp nghiên cứu đề tài 6.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp lý thuyết để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu: Nghiên cứu phân tích chương trình dạy học môn Đạo đức mới và chương trình dạy học môn Đạo đức trong chương trình hiện hành; nghiên cứu hệ thống 3
các tài liệu về dạy học Đạo đức ở các trường tiểu học và các công trình nghiên cứu về giáo dục Đạo đức, dạy học Đạo đức, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 6.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn i) Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Đề tài sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi tiến hành khảo sát trên cán bộ quản lý nhà trường, giáo viên tiểu học để đánh giá thực trạng dạy học và thực trạng quản lý dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học. ii) Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu các sản phẩm của hoạt động dạy học và sản phẩm của quản lý dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh để đánh giá đúng thực trạng dạy học và thực trạng quản lý dạy học. iii) Phương pháp phỏng vấn sâu: Đề tài sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu để phỏng vấn cán bộ quản lý trường tiểu học và giáo viên để làm rõ thực trạng dạy học và thực trạng quản lý dạy học môn Đạo đức ở huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. iv) Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia về mẫu phiếu khảo sát đánh giá thực trạng và các biện pháp đề xuất quản lý dạy học môn Đạo đức của chương trình phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. 6.3 Các phương pháp bổ trợ Tác giả luận văn sử dụng Toán Thống kê và các phần mềm tin học để xử lý số liệu khảo sát. 7. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, nội dung luận văn được kết cấu làm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường tiểu học 4
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh Chương 3: Các biện pháp quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1 Tổng quan những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài 1.1.1 Những nghiên cứu về quản lý dạy học Hiện nay cũng đã có nhiều đề tài đề cập tới quản lý dạy học tại các trường phổ thông nói chung và trường tiểu học nói riêng như: Nguyễn Thanh Hà (2016), Quản lý hoạt động dạy học trong trường tiểu học ở quận Hoàn Kiếm theo mô hình trường học mới (VNEN), Luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục, Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN) [6]. Luận văn làm sáng tỏ các vấn đề về công tác quản lý hoạt động dạy học cấp tiểu học tại các đơn vị trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, chỉ ra những thành công và hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số phương pháp quản lý hiệu quả cho hoạt động này. Lưu Bích Ý (2013), Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học quận 11, thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn Thạc sỹ Khoa học giáo dục, ĐH Vinh [21]. Luận văn nghiên cứu công tác quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trong các trường tiểu học của quận 11, TP. Hồ Chí Minh. Đối với lĩnh vực quản lý dạy học các môn học tại các trường phổ thông hiện nay, hiện đang có một số công trình nghiên cứu tiêu biểu như: Lê Văn Hiến (2017), nghiên cứu về “Quản lý dạy học môn toán ở các trường trung học cơ sở huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội theo định hướng phát triển năng lực học sinh [7]. Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Toán Theo định hướng phát triển năng lực và thực trạng quản lý dạy học môn Toán Theo định hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội , từ đó đề xuất những biện pháp quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS huyện 6
Mỹ Đức, thành phố Hà Nội nhằm góp phần quản lý một cách hiệu quả chất lượng dạy học nói chung và dạy học môn toán nói riêng. Vi Thị Quỳnh Anh (2017), nghiên cứu về “Quản lý hoạt động dạy học môn Mỹ thuật ở các trường tiểu học huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên theo định hướng đổi mới giáo dục” [1]. Tác giả đã nghiên cứu về cơ sở lý luận của quản lý dạy học môn Mỹ thuật ở các trường tiểu học, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Mỹ thuật ở các trường tiểu học huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên theo định hướng đổi mới giáo dục và đề xuất những biện pháp quản lý dạy học môn mỹ thuật theo hướng đổi mới giáo dục ở trường tiểu học tại huyện Định Hóa nhằm góp phần quản lý một cách hiệu quả chất lượng dạy học nói chung và dạy học môn mỹ thuật nói riêng. 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học môn Đạo đức ở trường tiểu học Tại Việt Nam, nghiên cứu về dạy học đạo đức cho học sinh tiểu học. Tiêu biểu còn khiêm tốn chủ yếu là các sách, tài liệu dạy học: Nguyễn Hữu Hợp (2006), nghiên cứu về phương pháp dạy học đạo đức từ xa dành cho sinh viên đại học sư phạm, NXb ĐHSP Hà Nội. Nguyễn Thị Tính(2009) nghiên cứu về phương pháp dạy học Đạo đức ở trường tiểu học, tác giả đã hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về dạy học Đạo đức ở trường tiểu học và thiết kế một số bài tập tình huống dạy học Đạo đức cho học sinh ở trường tiểu học. Nguyễn Hữu Hợp (2019), đã phân tích cách xác định mục tiêu dạy học một số bài trong môn Đạo đức lớp 4 theo hướng phát triển năng lực học sinh được thể hiện ở 4 mặt: nội dung bài học Đạo đức, phương pháp được xác định để dạy bài học đó, hình thức tổ chức dạy học và cách thức giáo viên kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học. Như vậy cách tiếp cận chỉ rõ các hành động của người giáo viên hướng tới mục tiêu năng lực, học sinh cần tư duy, trải nghiệm để xử lí một tình huống trong cuộc sống (tức là năng lực giải quyết vấn đề) (Nguyễn Hữu Hợp, Thiết kế bài học phát triển năng lực học sinh tiểu học, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội). 7
Tài liệu tập huấn về dạy học tích hợp ở trường tiểu học của Bộ GD&DT (2018) có đề cấp đến một số chủ đề dạy học có liên quan đến môn Đạo đức cũng đẫ cung cấp cho giáo viên thực hiện dạy học tích hợp theo định hướng đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông mới (Bộ GD&ĐT, Tài liệu tập huấn dạy học tích hợp ở trường tiểu học, NXB Đại học sư phạm) Nhìn chung các nghiên cứu về dạy học Đạo đức theo chương trình mới chưa có nhiều công trình, vì vậy tác giả luận văn chọn đề tài để nghiên cứu: “Quản lý dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh”. Có thể khẳng định việc nghiên cứu đề tài này là cấp thiết và không trùng với những nghiên cứu trước đó đã công bố mà tác giả được biết. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Dạy học 1.2.1.1 Khái niệm Khái niệm dạy học được tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau, Nguyễn Hữu Hợp: “Dạy học - một trong các bộ phận của quá trình tổng thể giáo dục nhân cách toàn vẹn - là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học, những kỹ năng kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, để trên cơ sở đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo và xây dựng phát triển các phẩm chất của nhân cách người học theo mục đích giáo dục” [10]. Cách tiếp cận trên thể hiện dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể hướng vào việc hình thành phát triển nhân cách học sinh theo mục tiêu của cấp học và mục đích giáo dục đặt ra. Dưới góc độ Tâm lí học: Dạy học được hiểu là sự biến đổi hợp lí hoạt động và hành vi của người học trên cơ sở cộng tác hoạt động và hành vi của người dạy và người học. 8
Dưới góc độ Điều khiển học: Dạy học là quá trình cộng tác giữa thầy và trò nhằm điều khiển - truyền đạt và tự điều khiển - lĩnh hội tri thức nhân loại nhằm thực hiện mục đích giáo dục [11]. Dưới góc độ Lý luận dạy học hiện đại: Dạy học là quá trình tương tác giữa người dạy với người học và đối tượng (nội dung) học tập. Trong đó giáo viên giữ vai trò là người tổ chức, hướng dẫn; học sinh là người chủ động, tích cực tự tổ chức, tự học [5]. Nguyễn Thị Tính cùng nhóm tác giả quan niệm: Dạy học là quá trình được tổ chức có mục đích, có kế hoạch, trong đó, dưới vai trò chủ đạo của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ dạy học, đạt mục đích dạy học đề ra” [18]. Tác giả luận văn chọn khái niệm sau đây là khái niệm công cụ của đề tài: Dạy học là một quá trình xã hội được tổ chức một cách có mục đích, có kế hoạch. Trong đó dưới vai trò chủ đạo của giáo viên (tổ chức, hướng dẫn, chỉ đạo) học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ dạy học, đạt mục đích dạy học đề ra. 1.2.1.2 Quản lí Quản lý trở thành một hoạt động phổ biến, mọi nơi, mọi lúc, mọi lĩnh vực, mọi cấp độ và có liên quan đến mọi người. Đó là một loại hoạt động bắt nguồn từ tính chất cộng đồng, dựa trên sự phân công và hợp tác để làm một công việc nhằm đạt một mục tiêu chung. Quản lí đã trở thành một lĩnh vực khoa học được sự quan tâm của rất nhiều nhà khoa học đến từ các lĩnh vực khác nhau. Trong quá trình phát triển của lý luận quản lý, các nhà nghiên cứu lý luận cũng như thực hành quản lý đưa ra quan điểm quản lý dưới các góc độ khác nhau. Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: Hoạt động quản lý là hoạt động bao gồm hai quá trình "quản" và "lý" tích hợp vào nhau; trong đó, "quản" có nghĩa 9