Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng quản giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở, tác giả luận văn đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM BÙI THỊ NHUNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HƢNG YÊN TỈNH HƢNG YÊN TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM BÙI THỊ NHUNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HƢNG YÊN TỈNH HƢNG YÊN TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ MAI LAN THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được công bố trong bất kỳ chương trình nghiên cứu khoa học nào trước đây. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả Bùi Thị Nhung i
LỜI CẢM ƠN Đề tài “Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0” được hoàn thành, với tình cảm và lòng biết ơn sâu sắc, em xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Khoa Quản lý giáo dục, Phòng sau đại học trường Đại học sư phạm Thái Nguyên cùng các Thầy giáo, Cô giáo đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt em xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Mai Lan, người đã tận tình hướng dẫn khoa học, cung cấp cho em những kiến thức lý luận, thực tiễn cùng với những kinh nghiệm quý báu, động viên khích lệ em trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn sự ủng hộ, động viên, giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy cô giáo các trường THCS trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên đã nhiệt tình cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến và tư vấn khoa học cho tôi trong việc thực hiện luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân, bạn bè đã khích lệ tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn, song không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, kính mong các Thầy giáo, Cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và những ai quan tâm tới vấn đề nghiên cứu, đóng góp ý kiến để bản luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả Bùi Thị Nhung ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................viii DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. ix MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Phương pháp Nghiên cứu ................................................................................ 4 8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG 4.0 ......................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho học sinh ............................... 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục đạo đức cho HS ............. 8 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài .......................................................... 9 1.2.1. Đạo đức ...................................................................................................... 9 1.2.2. Giáo dục đạo đức ..................................................................................... 10 1.2.3. Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh................................................... 12 1.3. Những vấn đề cơ bản về giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. ............................ 12 1.3.1. Cách mạng 4.0 và mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở ....................................................................................... 12 iii
1.3.2. Nội dung, nguyên tắc giáo dục đạo đức cho học sinh ............................. 16 1.3.3. Phương pháp, con đường giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 ............................. 18 1.3.4. Các lực lượng tham gia giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0 .................................................. 23 1.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0 .................................................. 24 1.4. Những nội dung cơ bản của quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0 ...................................... 25 1.4.1. Lập kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 .................................................. 25 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0 ...................................... 28 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0 ...................................... 30 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........................... 33 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0 ...................................... 35 1.5.1. Các yếu tổ chủ quan................................................................................. 35 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 36 Kết luận chương 1.............................................................................................. 39 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HS Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HƢNG YÊN, TỈNH HƢNG YÊN TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG 4.0 ................................ 40 2.1. Khái quát về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát ................................. 40 2.1.1. Khái quát tình hình kinh tế xã hội và giáo dục trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ................................................... 40 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên......... 42 iv
2.2. Thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 .......... 43 2.2.1. Nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................................ 43 2.2.2.Nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 .......... 44 2.2.3. Phương pháp giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................................................................ 46 2.2.4. Các con đường giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................................................................ 47 2.2.5. Các lực lượng giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................................................................ 49 2.2.6. Đánh giá kết quả giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................................................................ 50 2.3. Thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 .................................................................................................... 52 2.3.1. Lập kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 .......... 52 2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........................................................................................... 54 2.3.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........................................................................................... 56 v
2.3.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................................ 58 2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ..................................................................................... 59 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ..................................................................................... 61 Kết luận chương 2.............................................................................................. 64 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HƢNG YÊN, TỈNH HƢNG YÊN TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG 4.0 ..................... 65 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ..................................................................................... 65 3.1.1.Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ........................................................... 65 3.1.2.Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ........................................................... 65 3.1.3.Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................. 66 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đối tượng ........................................................ 67 3.1.5.Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và tính khả thi ................................... 68 3.2. Các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................. 68 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ, giáo viên, cha mẹ học sinh về giáo dục đạo đức cho học sinh trong bối cảnh cách mạng 4.0........... 68 3.2.2. Tổ chức giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm ở trường trung học cơ sở....................................................................... 72 3.2.3. Chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện sinh hoạt tập thể học sinh đầu tuần và cuối tuần theo chủ đề giáo dục đạo đức ở trường THCS ....... 77 vi
3.2.4. Tổ chức phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để giáo dục đạo đức cho học sinh THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........................................................................................... 79 3.2.5. Xây dựng cơ chế giám sát thực hiện nội dung chương trình giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ........................................................................................... 83 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 87 3.4.1. Mục tiêu của khảo nghiệm ...................................................................... 87 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 87 3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 87 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm và xử lý kết quả ........................................... 88 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 88 Kết luận chương 3.............................................................................................. 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 90 1. Kết luận .......................................................................................................... 90 2. Khuyến nghị................................................................................................... 92 2.1. Khuyến nghị với UBND thành phố ............................................................ 92 2.2. Đối với phòng Giáo dục - Đào tạo thành phố ............................................ 92 2.3. Đối với các trường THCS........................................................................... 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 93 PHẦN PHỤ LỤC vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDĐĐ : Giáo dục đạo đức GV : Giáo viên HS : Học sinh THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thực trạng nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS TP Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........44 Bảng 2.2: Thực trạng phương pháp giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ............................................................................................. 46 Bảng 2.3: Con đường giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ..................48 Bảng 2.4: Các lực lượng giáo dục đạo đức cho HS ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........49 Bảng 2.5: Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục đạo đức cho HS ở các trường THCS TP Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........51 Bảng 2.6: Thực trạng lập kế hoạch giáo dục đạo đức cho HS ở trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ........52 Bảng 2.7: Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0.....................................................................54 Bảng 2.8: Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0.....................................................................56 Bảng 2.9: Đánh giá thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0 ..............................................................................58 Bảng 2.10: Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0.....................................................................60 Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......88 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đạo đức là gốc trong nhân cách con người, vì vậy Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Có tài mà không có đức trở thành người vô dụng, có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó”. Thực hiện lời dạy trên để phát triển toàn diện nhân cách học sinh phổ thông nói chung và phát triển nhân cách học sinh THCS nói riêng nhà trường THCS đã thực hiện đồng thời các nhiệm vụ dạy học và giáo dục đạo đức cùng các nhiệm vụ khác cho học sinh THCS, nhằm hình thành các phẩm chất nhân cách cho học sinh theo mục tiêu giáo dục cấp học. Giáo dục đạo đức cho học sinh THCS nhằm giúp học sinh nhận thức rõ về các chuẩn mực đạo đức, ý nghĩa xã hội và ý nghĩa cá nhân của việc thực hiện các chuẩn mực đạo đức đó và quy tắc hành vi thực hiện các chuẩn mực đạo đức. Trên cơ sở đó hình thành cho học sinh ý thức, thái độ, niềm tin phù hợp với các chuẩn mực đạo đức và tích cực rèn luyện kỹ năng hành vi phù hợp với các chuẩn mực đạo đức trong các bối cảnh và tình huống cụ thể. Giáo dục đạo đức cho học sinh THCS có thể được thực hiện thông qua nhiều con đường khác nhau: Giáo dục đạo đức thông qua dạy học, giáo dục đạo đức thông qua sinh hoạt tập thể, cong đường lao động sản xuất và thông qua con đường tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động tự giáo dục, tự rèn luyện của học sinh. Trong những năm gần đây, khi xu thế toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế và khu vực mở ra cho nước ta những thời cơ, vận hội mới. Nền kinh tế đã có những bước phát triển vượt bậc, đời sống nhân dân được nâng lên, nhiều gia đình có điều kiện đàu tư cho học sinh học tập và tham gia các hoạt động xã hội, quan hệ xã hội của học sinh được mở rộng, các em có cơ hội tham gia vào nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội vì vậy học sinh năng động hơn, tích cực hơn. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện nhiều thầy cô giáo, nhà trường và gia đình còn quá quan tâm đến việc dạy chữ mà coi nhẹ việc dạy cách làm người cho học 1
sinh THCS dẫn tới có nhiều tình huống đáng tiệc xảy ra: Một số ít học sinh không vượt qua được những cám dỗ của tệ nạn xã hội, một số học sinh còn có những hành vi thiếu chuẩn mực thậm chí đánh thầy, cô, có hành vi bạo lực học đường vv, … số này tuy không phổ biến nhưng có xu hướng gia tăng, làm băng hoại đạo đức, tha hoá nhân cách; gây nỗi đau, đáng lo ngaị cho các bậc cha, mẹ; đã tác động xấu tới các gía trị đạo đức truyền thống, ảnh hưởng không nhỏ trực tiếp đến chất lượng giáo dục và an ninh trật tự xã hội. Bên cạnh đó các thế lực phản động đang tìm mọi cách chống phá cách mạng XHCN ở Việt Nam. Với âm mưu “Diễn biến hòa bình”, lợi dụng “Tự do, dân chủ, dân quyền, dân tộc, tôn giáo,...” để kích động gây rối trật tự, an ninh xã hội, lối kéo đặc biệt là thanh niên, học sinh qua mạng xã hội làm cho học sinh, sinh viên sống thực dụng, không có mục đích và lý tưởng sống, …Vì vậy, vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên cần được đặt lên hang đầu nhằm giúp cho học sinh nhận thức đúng về hiện trạng xã hội và các chuẩn mực đạo đức cần hình thành, giúp các em sống có lý tưởng, hoài bão ước mơ vì bản thân, tập thể, cộng đồng và đất nước, quê hương cho thế hệ trẻ; Học sinh THCS là lứa tuổi học sinh mới lớn, nhạy bén với cái mới nhưng chưa đủ bản lĩnh và năng lực để thích ứng với bối cảnh mới của thế giới phẳng, do đó dễ dẫn tới sai lầm về nhận thức và hành vi trong cuộc sống. Hội nhập quốc tế và khu vực tạo ra một thế giới phẳng không biên giới và sự giao thoa văn hóa giữa các quốc gia, vấn đề đặt ra đối với nhà trường là làm thế nào để giúp học sinh giỡ gìn phát huy bản sắc văn hóa khu vực quốc tế mà vẫn hội nhập thành công. Mặt khác tỉnh Hưng Yên là một tỉnh có nhiều khu công nghiệp mới được mở ra, hoạt động liên doanh, liên kết được mở rộng với các doanh nghiệp nước ngoài, vấn đề giao thoa văn hóa tại địa bàn đang diễn ra ảnh hưởng tới vấn đề giáo dục đạo đức văn hóa truyền thống cho học sinh THCS. Trước bối cảnh trên Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội đã xác định rõ mục tiêu về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo 2
dục phổ thông là nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; phát triển con người Việt Nam toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ, hướng tới “công dân toàn cầu”, phù hợp với Tuyên bố của tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc: “Học để biết - Học để làm - Học để chung sống - Học để tự khẳng định mình”. Ngày 27 tháng 12 năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) chính thức công bố chương trình tổng thể và chương trình môn học, hoạt động giáo dục trong chương trình giáo dục phổ thông mới hướng tới hình thành cho học sinh 10 năng lực và 5 phẩm chất cơ bản: Yêu nước, trung thực, nhân ái, trách nhiệm, chăm chỉ để đạt được các mục tiêu trên cần có những biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh một cách khoa học phù hợp với điều kiện thực tiễn. Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn nghiên cứu Đề tài “Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở, tác giả luận văn đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS trong bối cảnh cách mạng 4.0 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng 4.0. 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở trong bối cảnh cách mạng 4.0. - Khảo sát thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. - Đề xuất các biện pháp quản lý quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. 5. Giả thuyết khoa học Giáo dục đạo đức là nền tảng để hình thành phát triển toàn diện nhân cách học sinh, cách công nghiệp 4.0 ảnh hưởng mạnh tới giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh THCS, nếu đề xuất được các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên phù hợp với bối cảnh mới sẽ góp phần thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Hệ thống các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. - Về địa bàn: Nghiên cứu được thực hiện điều tra tại 5 trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. - Về khách thể khảo sát: Tổng số: 200 người. Trong đó có: 15 cán bộ quản lý nhà trường; giáo viên 90. 7. Phƣơng pháp Nghiên cứu 7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các văn kiện chính trị của Đảng và Nhà nước, Luật giáo dục, các nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ về đổi mới giáo dục và đào tạo, 4
chương trình giáo dục phổ thông mới; Nghiên cứu các tài liệu, công trình khoa học về giáo dục đạo đức, quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh liên quan đến đề tài; Dựa trên cơ sở nghiên cứu hệ thống tài liệu, tác giả luận văn phân tích, tổng hợp, khái quát hóa xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài. 7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Đề tài sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để khảo sát đnahs giá về thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng yên và thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng yên trong bối cảnh cách mạng 4.0. - Đề tài sử dụng phương pháp phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên về thực trạng giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên - Nghiên cứu các sản phẩm giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu khảo sát và thống kê được từ thực trạng giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng yên trong bối cảnh cách mạng 4.0. 8. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Đề tài gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh THCS trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Chương 2: Thực trạng quản lý dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. 5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG 4.0 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho học sinh Petxtalôdi (1746 - 1827), một trong những nhà giáo dục tiêu biểu của thế kỷ XIX, đã nghiên cứu về giáo dục đạo đức và đánh giá rất cao vai trò của giáo dục đạo đức trong giáo dục học sinh. Ông cho rằng nhiệm vụ trung tâm của giáo dục là giáo dục đạo đức cho trẻ em trên cơ sở chung nhất là tình yêu về con người. C.Mác (1818 -1883), người sáng lập ra chủ nghĩa cộng sản khoa học, cho rằng: “Con người phát triển toàn diện sẽ là mục đích của nền giáo dục cộng sản chủ nghĩa và con người phát triển toàn diện là con người phát triển đầy đủ, tối đa năng lực sẵn có về tất cả mọi mặt đạo đức, trí tuệ, thể chất, tình cảm, nhận thức, năng lực, óc thẩm mỹ và có khả năng cảm thụ được tất cả những hiện tượng tự nhiên, xã hội xảy ra chung quanh,..” [dẫn theo 37]. Đỗ Tuyết Bảo (2001)nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho học sinh THCS tại TP Hồ Chí Minh, đã đề cập đến vai trò giáo dục đạo đức với sự hình thành và phát triển nhân cách thế hệ trẻ, tác động đổi mới của xã hội với giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh [4]. A.C. Macarenco của Liên Xô với tác phẩm “Bài ca sư phạm” đã đề cập đến vấn đề giáo dục công dân, giáo dục trẻ em có hành vi lệch chuẩn, đã nhấn mạnh đến vấn đề giáo dục đạo đức thông qua nhiều phương pháp như phương pháp nêu gương, giáo dục bằng tập thể và thông qua tập thể [dẫn theo 44]. Lê Ngọc Văn (1996); nghiên cứu về “Vị trí, vai trò của gia đình và cộng đồng trong sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em” đã đề cập đến chức năng và vai trò rất quan trọng của gia đình trong việc giáo dục đạo đức cho trẻ em. 6
Phạm Minh Hạc (2009) nghiên cứu về vai trò của gia đình trong giáo dục đạo đức đã chỉ rõ: “Yếu tố quyết định là ý thức tự giáo dục thực sự nghiêm khắc - sự phấn đấu hướng thiện của từng cá nhân, nhất là của học sinh các lớp cuối cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông và sinh viên,…kết hợp chặt chẽ giáo dục đạo đức trong nhà trường với gia đình và ngoài xã hội, GDĐĐ cho tuổi trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên đã và đang trở thành nhiệm vụ cấp bách, nhiệm vụ hàng đầu của các gia đình, nhà trường và toàn xã hội”, giả đã nhấn mạnh việc giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên trong đó có học sinh trường trung học cơ sở là một vấn đề nổi cộm và cấp thiết trong xã hội hiện nay [34]. Phạm Tất Dong đã đi sâu vào nghiên cứu cơ sở tâm lý học của hoạt động giáo dục lao động, giáo dục hướng nghiệp, gắn kết các hoạt động này với hoạt động giáo dục đạo đức nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đạo đức nghề nghiệp và lý tưởng nghề nghiệp cho thế hệ trẻ; đồng thời đề xuất nhiều nội dung, biện pháp giáo dục trong bối cảnh mới cho học sinh, sinh viên. Huỳnh Văn Sơn nghiên cứu giá trị đạo đức và sự lựa chọn giá trị đạo đức trong định hướng lối sống của sinh viên các trường đại học thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay, tác giả đã đưa ra nhận định: Sự lựa chọn các giá trị đạo đức nhân văn của sinh viên chưa rõ ràng, còn dao động, tồn tại nhiều thái độ tiêu cực, ở một bộ phận không nhỏ sinh viên và còn chưa thống nhất giữa nhận thức với thái độ, hành vi, trên cơ sở đó tác giả đã đề xuất các biện pháp giáo dục đạo đức cho sinh viên trong bối cảnh hiện nay. [42]. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 do Bộ Giáo dục Việt Nam ban hành đã đề cập đến vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông với mục tiêu hình thành 5 phẩm chất cơ bản đó là yêu nước, nhân ái; chăm chỉ; trung thực, trách nhiệm và ý thức chức hành pháp luật cho học sinh. Nội dung giáo dục ở cấp tiểu học được gọi là giáo dục đạo đức; cấp THCS và cấp THPT gọi là giáo dục công dân. 7
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh Phạm Minh Hạc (2002) và nhóm nhà khoa học khác nghiên cứu về: “Chiến lược phát triển toàn diện con người Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” trong đó đã nhấn mạnh giáo dục đạo đức phải là nền tảng và cần được coi trọng, quan tâm đúng mức. Nhóm tác giả đã nêu ra các định hướng giá trị đạo đức con người Việt Nam trong thời kỳ CNH, HĐH như tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương giáo dục đạo đức trong các trường học; củng cố ý tưởng giáo dục ở gia đình và cộng đồng, kết hợp chặt chẽ giáo dục nhà trường trong việc GDĐĐ cho mọi người,… [30]. Đỗ Thị Thanh Thúy (2009) đã nghiên cứu về thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp ở trường THCS Trung Hưng và một số trường THCS thuộc địa bàn thành phố Sơn Tây từ đó đề xuất một số giải pháp quản lý chỉ đạo thích hợp và khả thi về công tác giáo dục đạo đức học sinh ở trường Trung học cơ sở nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh [49]. Nguyễn Thị Hoàng Anh (2011) đã nghiên cứu lý luận, thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm trong các trường đại học sư phạm nhằm đề xuất mô hình mới về quản lý công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên sư phạm và các giải pháp thực hiện: Đổi mới về nhận thức giáo dục đạo đức; Đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức; Đổi mới hình thành tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức và xây dựng môi trường giáo dục đạo đức; vv…[1]. Nguyễn Thanh Phú (2014) nghiên cứu về quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên các trường cao đẳng sư phạm đã xác định các yếu tố ảnh hưởng tới việc quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên các trường cao đẳng sư phạm, đề xuất các giải pháp nâng cao kết quả giáo dục đạo đức cho sinh viên trường cao đẳng sư phạm trong bối cảnh hiện nay [41]. 8
Nguyễn Thị Nhi (2017), nghiên cứu về các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh THCS thành phố Hà Nội đã đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay và đề xuất được các biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua thực hiện các con đường giáo dục và phối hợp các lực lượng giáo dục cũng như tang cường cơ sở vật chất để giáo dục học sinh trong bối cảnh hiện nay [38]. 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.2.1. Đạo đức Theo tác giả Phạm Khắc Chương và Nguyễn Thị Yến Phương, "Đạo đức là một hình thái của ý thức xã hội, là tổng hợp những quy tắc, nguyên tắc, chuẩn mực xã hội, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với hạnh phúc của con người và tiến bộ xã hội giữa con người với con người, giữa cá nhân với xã hội" [22]. Đạo đức hiểu theo nghĩa hẹp là luân lí, những quy định, những chuẩn mực ứng xử trong quan hệ của con người. Nhưng trong điều kiện hiện nay, chính quan hệ con người cũng đã mở rộng và đạo đức bao gồm những quy định những chuẩn mực ứng xử của con người với bản thân, với người khác, với công việc, với thiên nhiên, với môi trường sống. Theo nghĩa rộng, khái niệm đạo đức liên quan chặt chẽ với phạm trù chính trị, pháp luật, lối sống và nhận thức, thái độ, hành vi thực hiện các chuẩn mực đó của con người. Đạo đức là thành phần cơ bản của nhân cách con người, phản ánh bộ mặt của nhân cách của một cá nhân đã được xã hội hóa. Đạo đức được biểu hiện ở cuộc sống tinh thần lành mạnh, trong sáng, ở hành động của con người trong các mối quan hệ và với chính bản thân góp phần giải quyết hợp lý, có hiệu quả những mâu thuẫn. Khi thừa nhận đạo đức là một hình thái ý thức xã hội thì đạo đức của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng, mỗi tầng lớp, giai cấp trong xã hội sẽ phản ánh ý thức chính trị của họ với các vấn đề đang tồn tại [30]. 9