Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh, tác giả luận văn đề xuất biện pháp quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh nhằm giúp học sinh biết tự bảo vệ mình, sống an toàn, khỏe mạnh từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh tiểu học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐỖ THỊ HOÀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐỖ THỊ HOÀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH Ngàn: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8 140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS Phạm Hồng Quang THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên: ĐỖ THỊ HOÀ, học viên cao học, chuyên ngành Quản lý giáo dục tại Trường Đại Học Sư Phạm Thái Nguyên Tôi xin cam đoan trong quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này dưới sự hướng dẫn khoa học của GS.TS Phạm Hồng Quang thì kết quả nghiên cứu đạt được trong luận văn là do chính bản thân tôi thực hiện và chưa có ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Ngƣời cam đoan Đỗ Thị Hoà i
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Phạm Hồng Quang đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, thực hiện hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ từ tập thể lãnh đạo, giáo viên các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc hoàn thành luận văn. Mặc dù cá nhân tôi có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài luận văn, nhưng do điều kiện thời gian và năng lực có hạn nên không tránh khỏi những hạn chế. Kính mong các thầy cô, các chuyên gia, đồng nghiệp và những ai quan tâm tới vấn đề nghiên cứu, tiếp tục đóng góp ý kiến để giúp luận văn hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Ngƣời cam đoan Đỗ Thị Hoà ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ ii MỤC LỤC .................................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ v MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu và giới hạn nghiên cứu ..................................................... 4 7. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC ........................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 6 1.1.1. Trên thế giới ......................................................................................................... 6 1.1.2. Trong nước ........................................................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ........................................................................ 8 1.2.1. Kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn........................................................................... 8 1.2.2. Giáo dục kỹ năng sinh tồn ................................................................................... 9 1.2.3. Quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn .................................................................... 10 1.3. Những vấn đề cơ bản về giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học ......................................................................................................................... 11 1.3.1. Các kỹ năng thành phần của kỹ năng sinh tồn .................................................. 11 1.3.2. Mục tiêu của giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học .......... 12 1.3.3. Nội dung giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học ................ 12 1.3.4. Các phương pháp, hình thức giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học ............................................................................................................. 13 iii
1.3.5. Đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sinh tồn cho HS ở trường tiểu học........ 15 1.4. Những vấn đề cơ bản về quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học ............................................................................................................. 16 1.4.1. Lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học ............ 16 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học ............................................................................................................. 17 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở trường tiểu học ......................................................................................................................... 18 1.4.4. Hiệu trưởng kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch giáo dục kĩ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học .............................................................................. 20 1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học ................................................................................................... 21 Kết luận Chương 1 ....................................................................................................... 23 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH ..................................................................................... 24 2.1. Một vài nét về giáo dục tiểu học của thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng ninh và tổ chức khảo sát ....................................................................................................... 24 2.1.1. Một số nét cơ bản về giáo dục tiểu học của thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng N inh ................................................................................................................. 24 2.1.2. Tổ chức khảo sát ................................................................................................ 25 2.2. Thực trạng giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ......................................................................... 26 2.2.1. Mục tiêu giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ......................................................................... 26 2.2.2. Nội dung giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ......................................................................... 28 2.2.3. Phương pháp giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .................................................................. 31 2.2.4. Hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ........................................................... 32 iv
2.2.5. Đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ........................................................... 34 2.3. Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ........................................................... 36 2.3.1. Lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .................................................................. 36 2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................... 37 2.3.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học thành phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh ................................................ 40 2.3.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................. 42 2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ...................................... 45 2.4. Đánh giá chung về thực trạng giáo dục và quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh............ 47 Kết luận Chương 2 ....................................................................................................... 49 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN CHO HỌC SINH TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC Ở THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH ..................................................................................... 50 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................................... 50 3.1.1. Đảm bảo tính mục đích .................................................................................... 50 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ...................................................................................... 50 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi và hiệu quả ................................................................... 50 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ................................................................. 51 3.2. Biện pháp cụ thể ................................................................................................... 51 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho các lực lượng giáo dục về giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh tiểu học ............................................................................................. 51 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo dục kỹ năng sinh tồn cho giáo viên tiểu học ................................................................................................................. 56 v
3.2.3. Lập kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học .............................................................................. 58 3.2.4. Xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học..................................................................................... 62 3.2.5. Tổ chức giám sát, đánh giá hoạt động giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học ............................................................................................ 81 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................... 84 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn .................................................................................................... 85 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ...................................................................................... 85 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm....................................................................................... 85 3.4.3. Cách thức tiến hành ........................................................................................... 85 3.4.4. kết quả khảo nghiệm .......................................................................................... 87 Kết luận Chương 3 ....................................................................................................... 88 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................ 89 1. Kết luận .................................................................................................................... 89 2. Khuyến nghị ............................................................................................................. 90 2.1.Đối với Sở GD&ĐT Quảng Ninh, Phòng GD&ĐT thành phố Cẩm Phả .............. 90 2.2.Đối với các trường tiểu học ................................................................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 92 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết đầy đủ Viết tắt Cán bộ quản lý giáo dục CBQLGD Giáo viên GV Kỹ năng sinh tồn KNST Kỹ năng sống KNS Quỹ nhi đồng liên hợp quốc UNICEF Tổ chức văn hoá, khoa học và giáo dục UNESCO Tổ chức y tế thế giới WHO iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................... 26 Bảng 2.2: Thực trạng nội dung giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................. 28 Bảng 2.3: Thực trạng những KNST đã tiến hành giáo dục cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................. 30 Bảng 2.4: Thực trạng phương pháp giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phổ Cẩm Phả ...................................................................... 31 Bảng 2.5: Thực trạng hình thức tổ chức giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phổ Cẩm Phả .......................................................... 33 Bảng 2.6: Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ....................... 34 Bảng 2.7: Thực trạng lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................. 36 Bảng 2.8: Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ... 38 Bảng 2.9: Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ... 40 Bảng 2.10: Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................... 43 Bảng 2.11: Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............ 45 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết, tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNST cho học sinh tiểu học ......................... 87 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Kỹ năng sống nói chung và kỹ năng sinh tồn nói riêng giúp cho mỗi cá nhân tự chủ trong cuộc sống, biết xử lý những tình huống để sống an toàn, thích ứng trong mọi hoàn cảnh đồng thời vượt qua những khó khăn của cuộc sống. Kỹ năng sống nói chung và kỹ năng sinh tồn nói riêng không tự nhiên có mà nó được hình thành phát triển trong quá trình dạy học, giáo dục và hoạt động trải nghiệm sinh hoạt hàng ngày của học sinh, đồng thời được củng cố thường xuyên trong quá trình học tập, lao động và sinh hoạt của mỗi người. Trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta luôn tập trung mọi nguồn cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, giữ gìn và phát huy các giá trị độc lập dân tộc, có năng lực xã hội để thực hiện mục tiêu xây dựng những con người Việt Nam với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên lực tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, phát huy được tiền năm của dân tộc, có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực của cá nhân để làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kỹ năng thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tổ chức kỷ luật, có sức khỏe, kiên định với chủ nghĩa xã hội. Giáo dục tiểu học là cấp học nền tảng giúp học sinh hình thành nhân cách gốc làm cơ sở để hình thành phát triển nhân cách toàn diện. Mục tiêu của giáo dục tiểu học là nhằm hình thành ở học sinh các phẩm chất: Yêu nước, nhân ái, trung thực, chăm chỉ và trách nhiệm đồng thời hình thành ở học sinh các năng lực chung và năng lực cốt lõi: Tự học, tự chủ, giao tiếp, hợp tác vv…. Các phẩm chất và năng lực trên được hình thành phát triển thông qua hoạt động dạy học và hoạt động giáo dục, tự giáo dục của học sinh. Học sinh tiểu học chịu sự ảnh hưởng của giáo dục nhà trường, gia đình và xã hội. Trong cuộc sống học sinh ngoài sự tác động của nhà trường, học sinh tiểu học chịu sự tác động của môi trường sống và những ảnh hưởng tiêu cực 1
của kinh tế thị trường và những tác động của giao thông công cộng, biến đổi khí hậu, tệ nạn xã hội vv…đang hàng ngày hàng giờ ảnh hưởng và tác động tới học sinh. Muốn tồn tại, thành công và sống có chất lượng trong xã hội hiện đại ngày nay, học sinh phải được trang bị hệ thống kỹ năng sống nói chung và kỹ năng sinh tồn nói riêng. Giáo dục KNST trở thành mục tiêu và là một nhiệm vụ trong giáo dục nhân cách toàn diện. Trong cuộc sống thường ngày luôn có những mối nguy hiểm tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến sự an toàn của trẻ nhỏ ở mọi lúc, mọi nơi. Thành phố Cẩm Phả là một trong những trụ cột kinh tế của tỉnh Quảng Ninh, là trung tâm kinh tế vùng mỏ, bên cạnh những tích cực về một nền kinh tế năng động, môi trường văn hóa văn minh, xã hội phát triển tạo thuận lợi cho việc học tập và sinh hoạt của học sinh, thì những tác động tiêu cực của nền kinh tế thị trường, những ảnh hưởng của phim ảnh bạo lực, của tệ nạn xã hội, mạng xã hội ít nhiều đang tấn công vào gia đình và trường học của các học sinh. Nó làm cho một số học sinh chưa nhận thức được đúng hướng đi của mình, dễ làm lệch lạc nhân cách của các em. Thành phố Cẩm Phả là nơi giao thương, tập trung nhiều đầu mối kinh tế, văn hóa, giao thông của các địa phương của tỉnh Quảng Ninh, của Việt Nam với Trung Quốc cũng chịu nhiều ảnh hưởng văn hóa của giới trẻ. Thực tế trong những năm qua giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học đã được các trường tiểu học quan tâm thực hiện, tuy nhiên mức độ triển khai chưa đồng bộ nên vẫn có nhiều tình huống đáng tiệc xảy ra: Trẻ chết đuối, bị chết ngạt trên xe ô tô, bị bắt cóc hay bị tai nạn thương tích vv… Với mong muốn trang bị cho các em học sinh những kiến thức cần thiết để ứng phó với những tình huống nguy hiểm có thể xảy ra. Do vậy, điều vô cùng quan trọng là chúng ta phải dạy trẻ kỹ năng đối phó với các tình huống nguy hiểm. Song vấn đề giáo dục KNST cho học sinh đặc biệt còn nhiều bất cập. Do đó, tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn cao học của mình. 2
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh, tác giả luận văn đề xuất biện pháp quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh nhằm giúp học sinh biết tự bảo vệ mình, sống an toàn, khỏe mạnh từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh tiểu học. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng KNST cho học sinh ở trường tiểu học 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1.Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở trường tiểu học 4.2. Nghiên cứu thực trạng giáo dục KNST và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 4.3.Đề xuất và khảo nghiệm biện pháp quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học có vai trò vô cùng quan trọng nhằm giúp học biết tự bảo vệ bản thân, nội dung hoạt động trên đã được các trường tiểu học quan tâm thực hiện, tuy nhiên còn tồn tại những điểm bất cập. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh phù hợp với quy luật khách quan và điều kiện thực tế sẽ giúp học sinh sống an toàn, khỏe mạnh, thành công, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh ở trường tiểu học. 3
6. Phƣơng pháp nghiên cứu và giới hạn nghiên cứu 6.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Bằng việc nghiên cứu đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước phát triển giáo dục nói chung và phát triển giáo dục tiểu học nói riêng trong giai đoạn hiện nay; các công trình khoa học về giáo dục, giáo dục KNST cho học sinh, các công trình khoa học về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học, quản lý giáo dục KNST cho học sinh; phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa, khái quát hóa được sử dụng với mục đích xác định cơ sở lý luận về hoạt động quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở nhà trường. 6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn i). Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát Đây là một phương pháp rất hiệu quả nhằm nắm rõ những nhìn nhận về công tác quản lý hoạt động giáo dục KNST của Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban Giám hiệu, Tổng phụ trách Đội, một số giáo viên và đại diện cha mẹ học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Cẩm Phả để từ đó có những điều chỉnh sát thực, kịp thời trong luận văn. ii). Phương pháp phỏng vấn Phương pháp này được sử dụng để thu thập thêm thông tin về thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục KNST cho học sinh của lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố, Hiệu trưởng các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả. iii). Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Bằng phương pháp xin ý kiến chuyên gia, trao đổi, thu nhập các số liệu thực tiễn; các phương pháp này được sử dụng với mục đích đánh giá thực trạng KNST và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục KNST cho học sinh của Hiệu trưởng các trường tiểu học tại thành phố Cẩm Phả; đồng thời xem xét mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp mà tác giả sẽ đề xuất trong luận văn. 4
iv) Sử dụng phương pháp thông kê toán học trong xử lý các kết quả khảo sát để đánh giá thực trạng quản lý. Bằng việc sử dụng phương pháp thống kê toán học, một số phần mềm tin học, các phương phương pháp này nhằm xử lý các số liệu đã điều tra và ý kiến chuyên gia trong luận văn. 6.3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu i). Giới hạn về chủ thể quản lý Đề tài nghiên cứu các biện pháp quản lý giáo dục KNST của Hiệu trưởng nhằm tổ chức có hiệu quả hoạt động giáo dục KNS nói chung và KNST nói riêng cho học sinh ở trường tiểu học. ii). Giới hạn về nội dung nghiên cứu Kỹ năng sinh tồn là lĩnh vực rất rộng. Vì thời gian và khả năng hạn chế, đề tài chỉ nghiên cứu quản lý giáo dục kỹ năng bảo vệ mình trong các tình huống nguy hiểm cho học sinh tại các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. iii). Giới hạn thời gian khảo sát Trong đề tài này tác giả chỉ nghiên cứu để đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục KNST cho học sinh tại các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh thông qua những kết quả giáo dục của các Trường trong các năm học từ 2016 - 2017 đến 2018 - 2019. 7. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, đề tài gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở trường tiểu học Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Kỹ năng sinh tồn và vấn đề giáo dục kỹ năng sinh tồn cho con người đã xuất hiện và được nhiều người quan tâm từ xa xưa nhờ học ăn, học nói, học gói, học mở, học dăm ba chữ để làm người, học để đối nhân xử thế, học để đối phó với thiên nhiên và để thoát hiểm. Đó là những kỹ năng đơn giản nhất mang tính chất kinh nghiệm, phù hợp với đời sống và giai cấp của xã hội ở những thời điểm khác nhau. Nghiên cứu kỹ năng ở mức độ khái quát, đại diện cho hướng nghiên cứu này có P.Ia.Galperin, V.A.Crutexki, P.V.Petropxki,… P.Ia.Galperin trong các công trình nghiên cứu của mình chủ yếu đi sâu vào vấn đề hình thành tri thức và kỹ năng theo lý thuyết hình thành hành động trí tuệ theo giai đoạn. Nghiên cứu kỹ năng ở mức độ cụ thể, các nhà nghiên cứu kỹ năng ở các lĩnh vực hoạt động khác nhau như kỹ năng lao động gắn với những tên tuổi các nhà tâm lý - giáo dục V.V.Tseburseva, G.X.Cochiuc, N.A.Menchinxcaia. Kỹ năng sinh tồn có chủ yếu trong các chương trình hành động của UNESCO (Tổ chức văn hoá, khoa học và giáo dục của Liên hợp quốc), WHO (Tổ chức y tế thế giới), UNICEF (Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc) cũng như trong các chương trình hành động của các tổ chức xã hội trong và ngoài nước[36]. …ở hướng nghiên cứu này, các tác giả chủ yếu xây dựng hệ thống các kỹ năng của từng loại hoạt động, mô tả chân dung các kỹ năng cụ thể và các điều kiện, quy trình hình thành và phát triển hệ thống các kỹ năng đó. … Trong chương trình này chỉ giới thiệu những kỹ năng cơ bản như: Kỹ năng thoát hiểm ở những tình huống nguy hiểm. Giáo dục KNST ở Lào được bắt đầu quan tâm từ năm 1997 với cách tiếp cận nội dung quan tâm đến giáo dục cách phòng chống HIV/AIDS được tích 6
hợp trong chương trình giáo dục chính quy. Năm 2001 giáo dục KNS ở Lào được mở rộng sang các lĩnh vực như giáo dục dân số, giới tính, sức khoẻ sinh sản, vệ sinh cá nhân, giáo dục môi trường vv.. Giáo dục KNST ở Campuchia được xem xét dưới góc độ năng lực sống của con người, kỹ năng làm việc vì vậy giáo dục KNST được triển khai theo hướng là giáo dục các kỹ năng cơ bản cho con người trong cuộc sống hàng ngày và kỹ năng nghề nghiệp. Giáo dục KNST ở Malaysia được xem xét và nghiên cứu dưới 3 góc độ: Các kỹ năng thao tác bằng tay, kỹ năng thương mại và đấu thầu, kỹ năng sinh tồn trong đời sống gia đình. Ở Bangladesh: Giáo dục KNST được khai thác dưới góc độ các kỹ năng hoạt động xã hội, kỹ năng phát triển, kỹ năng chuẩn bị cho tương lai. 1.1.2. Trong nước Nguyễn Thị Oanh nghiên cứu về KNST và giáo dục KNST cho tuổi vị thành niên theo tiếp cận KNS, tác giả làm rõ thực trạng kỹ năng sống và thực trạng giáo dục KNS cho học sinh hiện nay trong đó có kỹ năng tự bảo vệ và làm chủ bản thân, xác định những bất cập, chỉ rõ các nguyên nhân dẫn tới sự thiếu hụt kĩ năng sống và tính tự lập, tự chủ của lứa tuổi này và đề xuất các biện pháp khắc phục tình trạng hạn chế về kĩ năng sống của vị thành niên [15]. Bộ Giáo dục - Đào tạo triển khai Dự án “Giáo dục sống khỏe mạnh, kĩ năng sống cho trẻ em và trẻ chưa thành niên trong và ngoài trường học” nâng cao nhận thức cho giáo viên và nhà trường phổ thông về KNS và giáo dục KNS cho học sinh trong đó có kỹ năng tự bảo vệ, sống an toàn, bồi dưỡng năng lực giáo dục KNS cho giáo viên phổ thông, thu được những kết quả nhất định về thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong các nhà trường. Nguyễn Thanh Bình (2009) nghiên cứu về kĩ năng sinh tồn và giáo dục kĩ năng sinh tồn cho học sinh THCS theo tiếp cận KNS đề tài tiến hành khảo sát trên 8 tỉnh đại diện cho 3 miền Bắc, Trung, Nam trong cả nước làm rõ những hạn chế về kỹ năng tự bảo vệ bản thân; kỹ năng phòng tránh đuối nước, 7
mưa giông, lũ quét vv…của học sinh khu vực miền núi. Tác giả đề xuất biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS [7.]. Nguyễn Thị Hường (2009), nghiên cứu kĩ năng sống dưới góc độ khai thác trên môn học giáo dục sống khoẻ mạnh và tích hợp nội dung giáo dục KNS trong dạy môn Tự nhiên - Xã hội ở trường tiểu học trong đó có đề cập đến giáo dục KNST cho học sinh tiểu học [10]. Nguyễn Thị Tính(2010), nghiên cứu giáo dục kĩ năng sinh tồn cho học sinh tiểu học theo tiếp cận giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học khu vực miền núi phía Bắc thông qua dạy học môn đạo đức. Tác giả đã làm rõ những hạn chế về kỹ năng tự chủ, tự lập của học sinh khu vực miền núi phía Bắc, đề xuất được hệ thống các biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học khu vực miền núi phía Bắc phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh vùng miền và đáp ứng mục tiêu giáo dục [21]. Từ năm học 2008-2009, Bộ GD-ĐT nước ta đã phát động trong các trường phổ thông trên toàn quốc phong trào "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực" nhằm mang lại cho học sinh cả nước một "môi trường giáo dục an toàn thân thiện, hiệu quả, phù hợp điều kiện địa phương và đáp ứng nhu cầu xã hội". Nhìn chung giáo dục KNST cho con người nói chung, cho học sinh nói riêng đã được các nước trên thế giới và Việt Nam quan tâm khai thác theo tiếp cận giáo dục KNS là chủ yếu, mặc dù nghiên cứu dưới các góc độ khác nhau, nhưng với vấn đề giáo dục KNST cho học sinh đã được quan tâm và đề cập, tuy nhiên chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách độc lập về giáo dục KNST và quản lý giáo dục KNST cho học sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh vì vậy tác giả chọn đề tài này để nghiên cứu. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn Kĩ năng sống được khai thác dưới nhiều góc độ khác nhau. Theo WHO (1993): Kĩ năng sống là năng lực tâm lý xã hội, là khả năng ứng phó một cách có 8
hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống. Đó cũng là khả năng của một cá nhân để duy trì một trạng thái khỏe mạnh về mặt tinh thần, biểu hiện qua các hành vi phù hợp và tích cực khi tương tác với người khác, với nền văn hóa và môi trường xung quanh. Năng lực tâm lý xã hội có vai trò quan trọng trong việc phát huy sức khỏe theo nghĩa rộng nhất về thể chất, tinh thần và xã hội. Theo UNICEF (UNICEF Thái Lan, 1995): Kĩ năng sống là khả năng phân tích tình huống và ứng xử, khả năng phân tích cách ứng xử và khả năng tránh được các tình huống. Kĩ năng sống nhằm giúp chúng ta chuyển dịch kiến thức “cái chúng ta biết” và thái độ, giá trị “cái chúng ta nghĩ, cảm thấy, tin tưởng” thành hành động thực tế “làm gì và làm cách nào” là tích cực nhất và mang tính chất xây dựng. [Dẫn theo 17]. Tác giả luận văn chọn khái niệm sau làm khái niệm cơ bản của đề tài: Kĩ năng sống là năng lực làm cho hành vi và sự thay đổi của cá nhân phù hợp với cách ứng xử tích cực, giúp con người có thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả các nhu cầu và những thách thức trong cuộc sống hàng ngày để sống thành công, hiệu quả. [23]. Từ khái niệm kỹ năng sống, tác giả có thể hiểu kỹ năng sinh tồn là những năng lực mà một người dùng nhằm duy trì sự sống trong bất kỳ môi trường tự nhiên hay môi trường xã hội, để vượt qua khó khăn hay nguy hiểm trước mắt. Kỹ năng sinh tồn là những nhân tố hỗ trợ và quyết định sự an toàn của tính mạng cho con người nói chung và trẻ em nói riêng trong những tình huống khó khăn, nguy hiểm xuất hiện đột xuất. Đây chính là những kỹ năng cần được giáo dục cho học sinh tiểu học. 1.2.2. Giáo dục kỹ năng sinh tồn Giáo dục là một quá trình trong đó dưới vai trò chủ đạo của người giáo viên thông qua tổ chức các loại hình hoạt động và giao lưu nhằm giúp học sinh chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội lịch sử, hình thành phát triển nhân cách theo yêu 9
cầu xã hội, biến kinh nghiệm xã hội lịch sử thành kinh nghiệm của cá nhân người học.[19] Giáo dục KNS cho học sinh là quá trình dưới vai trò chủ đạo của người giáo viên, thông qua các hoạt động giáo dục và sinh hoạt hàng ngày, giúp các em có thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả các nhu cầu và những thách thức đối với bản thân trong các mối quan hệ của học sinh ở gia đình, nhà trường và xã hội để có thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả các nhu cầu và những thách thức trong cuộc sống hàng ngày để sống thành công, hiệu quả. Giáo dục KNST cho học sinh là quá trình dưới vai trò chủ đạo của người giáo viên, thông qua các hoạt động giáo dục và sinh hoạt hàng ngày, giúp các em có thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả các nhu cầu và những thách thức đối với bản thân trong các mối quan hệ của học sinh đối với tự nhiên và xã hội để duy trì sự sống vượt qua khó khăn hay nguy hiểm trước mắt. 1.2.3. Quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý đến đối tượng, khách thể quản lý trong một tổ chức bằng việc thông qua công cụ và phương pháp quản lý, nhằm sử dụng có hiệu tiềm năng, cơ hội của tổ chức, giúp cho tổ chức đó vận hành hợp quy luật và đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là hoạt động có mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng nhằm tác động tới quá trình giáo dục KNS cho học sinh và các lực lượng tham gia vào quá trình đó, đặc biệt là giáo viên và học sinh và mối quan hệ qua lại giữa họ để vận hành có hiệu quả mối quan hệ tương tác giữa các thành tố cấu trúc trong quá trình giáo dục KNS cho học sinh., hướng tới giúp người học hình thành hành vi thói quen phù hợp hoặc thay đổi hành vi thói quen theo hướng tích cực để sống an toàn, khỏe mạnh, thành công, hiệu quả [15]. Mục tiêu của quản lý giáo dục KNS cho học sinh là nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, giúp học sinh sống thành công, hiệu quả trong cuộc sống tương lai. 10