Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa học ở trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa học ở trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM BÙI TUẤN PHƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM BÙI TUẤN PHƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả khảo sát, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Luận văn này cho đến nay chưa từng được bảo vệ tại bất kỳ hội đồng bảo vệ luận văn nào trên toàn quốc và cho đến nay chưa hề được công bố trên bất kỳ phương tiện thông tin nào. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về những gì mà tôi cam đoan ở trên. Thái Nguyên, ngày 18 tháng 7 năm 2018 Tác giả Bùi Tuấn Phương i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu, khảo sát và triển khai đề tài: "Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa học ở trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương", đến nay chúng tôi đã hoàn thành. Với tình cảm chân thành, em xin cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy giáo, các cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm, thuộc Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ tận tình cho em trong quá trình học tập. Em xin chân thành cảm ơn các bộ phận quản lý, lãnh đạo trường Đại học Sư phạm, đặc biệt là khoa sau đại học, đã chỉ dẫn, quản lý chặt chẽ về thủ tục, thời gian và những điều kiện cần thiết cho việc hoàn thành luận văn thạc sĩ. Với lòng biết ơn chân thành, em bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới: GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ - người đã giúp đỡ, hướng dẫn em trong suốt thời gian em làm luận văn này. Mặc dù cố gắng rất nhiều trong việc nghiên cứu, song do thời gian và kinh nghiệm thực tiễn của bản thân còn hạn chế, đề tài không tránh khỏi những khiếm khuyết. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các thầy (cô), các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm đến đề tài này để luận văn của tôi được hoàn chỉnh hơn. Hải Dương, ngày 18 tháng 7 năm 2018 Tác giả Bùi Tuấn Phương ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ ii MỤC LỤC ....................................................................................................................iii NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ............................................... iv DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ...................................................................................... vi MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................. 2 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 2 7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 3 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ..... 5 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................... 5 1.2. Các khái niệm cơ bản ............................................................................................ 8 1.2.1. Bồi dưỡng ............................................................................................................ 8 1.2.2. Tích hợp, dạy học tích hợp .................................................................................. 9 1.2.3. Năng lực, năng lực dạy học ............................................................................... 11 1.2.4. Bồi dưỡng, tổ chức bồi dưỡng ........................................................................... 13 1.2.5. Các mức độ tích hợp .......................................................................................... 15 1.3. Một số vấn đề về bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ............................................................................................. 17 1.3.1. Vai trò của dạy học tích hợp .............................................................................. 17 1.3.2. Hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THCS ............................ 19 1.4. Quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THCS ................... 23 1.4.1. Mục tiêu quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho đội ngũ giáo viên THCS .......................................................................................................... 23 1.4.2. Nội dung quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THCS ........ 23 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trường THCS ................................................................................ 26 iii
Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................ 28 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN MÔN HÓA HỌC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG .................... 29 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................................. 29 2.1.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội .................................................................. 29 2.1.2. Thực trạng giáo dục ........................................................................................... 29 2.1.3. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ................................................... 33 2.2. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ................................ 35 2.2.1. Nhận thức của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên ............................................................... 35 2.2.2. Thực trạng về nội dung, hình thức và kết quả đạt được của hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ............. 36 2.3. Thực trạng quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ........................ 44 2.3.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ................................................................. 44 2.3.2. Thực trạng công tác tổ chức và chỉ đạo thực hiện hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương...................................................................................... 46 2.3.3. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ............................................................................................................... 47 2.3.4. Đánh giá chung của các khách thể điều tra về việc thực hiện các chức năng quản lí của hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .. 48 2.3.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .................................................................. 50 2.4. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS và nguyên nhân của thực trạng .............. 52 2.4.1. Đánh giá chung .................................................................................................. 52 2.4.2. Hạn chế ............................................................................................................... 53 2.4.3. Nguyên nhân ...................................................................................................... 54 Kết luận chương 2 ........................................................................................................ 54 iv
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG .................... 56 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất biện pháp ...................................................... 56 3.1.1. Định hướng về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang ........................... 56 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ................................................... 56 3.2. Biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang ............................................................. 58 3.2.1. Tổ chức các hoạt động để nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên THCS về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH .................... 58 3.2.2. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THCS phù hợp với tình hình thực tiễn...................................................... 61 3.2.3. Tổ chức kiểm tra, đánh giá thực trạng năng lực DHTH môn Hóa Học của GV; phát hiện và tích cực hóa vai trò của đội ngũ GV cốt cán trong việc triển khai hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS .......................................................................................... 64 3.2.4. Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng, đa dạng hóa các hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực DHTH môn Hóa Học theo hướng tích cực hóa người học, gắn tự bồi dưỡng với nghiên cứu khoa học .................................... 66 3.2.5. Chỉ đạo tăng cường sự phối hợp giữa các tổ chức trong và ngoài nhà trường để triển khai hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH môn Hóa Học cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ................................................... 72 3.2.6. Đổi mới phương thức kiểm tra và đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học các trường THCS .................................. 73 3.2.7. Tăng cường đầu tư kinh phí hỗ trợ cho các hoạt động bồi dưỡng; Xây dựng cơ chế thi đua, khen thưởng nhằm tạo động lực cho GV trong việc triển khai hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH môn Hóa Học cho giáo viên THCS ......... 76 3.2.8. Gắn kết chặt chẽ công tác bồi dưỡng giáo viên môn Hóa Học với quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên của trường THCS ...................................... 81 3.2.9. Động viên khích lệ việc học tập bồi dưỡng nâng cao trình độ của đội ngũ giáo viên, Tăng cường công tác tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên ................ 82 3.2.10. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 84 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng năng lực DHTH môn Hóa Học cho giáo viên THCS ................................................ 85 v
3.3.1. Quy trình khảo nghiệm ...................................................................................... 85 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................................... 86 Kết luận chương 3 ........................................................................................................ 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................ 93 1. Kết luận .................................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị ............................................................................................................. 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 97 PHỤ LỤC.................................................................................................................... 99 vi
NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN STT Chữ viết tắt, kí hiệu Chữ viết đầy đủ 1. CBQL Cán bộ quản lí 2. CBQLGD Cán bộ quản lí giáo dục 3. CNH Công nghiệp hóa 4. ĐCSVN Đảng cộng sản Việt Nam 5. ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội 6. ĐHSP Đại học Sư phạm 7. DHTH Dạy học tích hợp 8. GD Giáo dục 9. GD THCS Giáo dục trung học phổ thông 10. GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 11. GV Giáo viên 12. HĐH Hiện đại hóa 13. HS Học sinh 14. KHTN Khoa học tự nhiên 15. KT - XH Kinh tế - xã hội 16. NXB Nhà xuất bản 17. QLGD Quản lý giáo dục 18. QLNT Quản lý nhà trường 19. SGK Sách giáo khoa 20. SL Số lượng 21. TB Trung bình 22. THCS Trung học cơ sở 23. ThS Thạc sĩ 24. TS Tiến sĩ 25. UBND Ủy ban nhân dân iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Qui mô phát triển số lượng HS THCS của huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây ........................................................... 30 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại hạnh kiểm HS THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây .................................................................. 30 Bảng 2.3. Kết quả xếp loại Học lực HS THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây .................................................................. 30 Bảng 2.4. Thống kê về trình độ đào tạo của đội ngũ GV môn Hóa Học THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây .................... 31 Bảng 2.5. Thống kê về thực trạng đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương năm học 2017 - 2018 ........................................... 33 Bảng 2.6. Đánh giá về kinh phí bồi dưỡng giáo viên .................................................. 41 Bảng 2.7. Phản ánh ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên trong 29 trường THCS về nguyên nhân của thực trạng ....................................................... 41 Bảng 2.8. Đánh giá của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ......... 35 Bảng 2.9. Đánh giá của khách thể điều tra về nội dung bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ....................... 36 Bảng 2.10. Đánh giá của khách thể điều tra về các hình thức bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ............................... 39 Bảng 2.11. Đánh giá của các khách thể điều tra về kết quả hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ................ 43 Bảng 2.12. Đánh giá của khách thể điều tra về việc lập kế hoạch quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ............................................................................................. 45 Bảng 2.13. Đánh giá của khách thể điều tra về các biện pháp tổ chức triển khai và chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ........................................................................... 46 Bảng 2.14. Đánh giá của khách thể điều tra về biện pháp kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS .............................................................................................. 47 Bảng 2.15. Đánh giá chung của các khách thể điều tra về việc thực hiện các chức năng quản lí của hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .............................................................................. 48 v
Bảng 2.16. Đánh giá của các khách thể điều tra về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS .................................................................. 51 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý đã đề xuất ..... 86 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý đã đề xuất ........ 88 Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng năng lực DHTH môn Hóa Học cho giáo viên THCS .................... 90 vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Bảng 2.1. Qui mô phát triển số lượng HS THCS của huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây ........................................................... 30 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại hạnh kiểm HS THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây .................................................................. 30 Bảng 2.3. Kết quả xếp loại Học lực HS THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây .................................................................. 30 Bảng 2.4. Thống kê về trình độ đào tạo của đội ngũ GV môn Hóa Học THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong 3 năm trở lại đây .................... 31 Bảng 2.5. Thống kê về thực trạng đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương năm học 2017 - 2018 ........................................... 33 Bảng 2.6. Đánh giá về kinh phí bồi dưỡng giáo viên .................................................. 41 Bảng 2.7. Phản ánh ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên trong 29 trường THCS về nguyên nhân của thực trạng ....................................................... 41 Bảng 2.8. Đánh giá của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ......... 35 Bảng 2.9. Đánh giá của khách thể điều tra về nội dung bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ....................... 36 Bảng 2.10. Đánh giá của khách thể điều tra về các hình thức bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ............................... 39 Bảng 2.11. Đánh giá của các khách thể điều tra về kết quả hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ................ 43 Bảng 2.12. Đánh giá của khách thể điều tra về việc lập kế hoạch quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ............................................................................................. 45 Bảng 2.13. Đánh giá của khách thể điều tra về các biện pháp tổ chức triển khai và chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS ........................................................................... 46 Bảng 2.14. Đánh giá của khách thể điều tra về biện pháp kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS .............................................................................................. 47 Bảng 2.15. Đánh giá chung của các khách thể điều tra về việc thực hiện các chức năng quản lí của hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .............................................................................. 48 vi
Bảng 2.16. Đánh giá của các khách thể điều tra về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS .................................................................. 51 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý đã đề xuất...... 86 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý đã đề xuất ........ 88 Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng năng lực DHTH môn Hóa Học cho giáo viên THCS .................... 90 vii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào một kỉ nguyên mới, kỉ nguyên đánh dấu một thời kì cả dân tộc đẩy mạnh CNH, HĐH nhằm thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh”. Sự phát triển của khoa học kỹ thuật, sự xuất hiện của nền kinh tế trí thức, xã hội thông tin, hình thành nền văn minh trí tuệ và tiến tới xây dựng một “xã hội học tập” đã tạo ra những cơ hội lớn, đồng thời cũng là những thách thức đối với nền giáo dục hiện đại trước yêu cầu cao hơn đối với mô hình nhân cách con người trong thời đại mới. Từ đây nảy sinh ra mẫu thuẫn giữa yêu cầu về nội dung học vấn phổ thông sâu - rộng với khả năng tiếp thu khối lượng tri thức của người học. Và mâu thuẫn giữa chức năng của người GV là tổ chức, điều khiển người học nắm vững, hình thành kỹ năng ở từng môn học riêng rẽ với yêu cầu của xã hội đòi hỏi người học phải biết thu thập, chọn lọc, xử lý thông tin liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau và vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Dạy học theo hướng tích hợp là một xu thế trong dạy học hiện đại của nhiều nước phát triển nhằm giải quyết triệt để hai mâu thuẫn nói trên. Quan điểm tiếp cận tích hợp cho phép xem xét các sự vật hiện tượng một cách tổng thể, tiết kiệm thời gian học tập và tránh được những biểu hiện cô lập, tách rời từng phương diện kiến thức, đồng thời còn phát triển ở người học tư duy biện chứng, khả năng thông hiểu và vận dụng kiến thức một cách linh hoạt. Dạy học tích hợp giúp người học kết hợp tri thức của các môn học, phân môn cụ thể trong chương trình học tập theo nhiều cách khác nhau vì thế việc nắm kiến thức sẽ sâu sắc, hệ thống và bền vững hơn. Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của HS theo tinh thần Nghị quyết 29 - NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Dạy học tích hợp là xu hướng mới trong đổi mới nội dung chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay nhằm mở rộng vốn học vấn phổ thông cho người học đồng thời giảm tải, tạo tính chủ động tích cực cho HS trong quá trình học tập với những vấn đề định hướng nhận thức theo chủ đề. Ngay từ năm học 2012 - 2013, Bộ GDĐT chỉ đạo các Sở GDĐT: “so sánh các nội dung giữa các môn học để tiếp tục chỉ đạo thực hiện nội dung dạy học theo hướng tích hợp”, “khuyến khích GV dạy học theo hướng tích hợp”, tổ chức cuộc thi: “dạy học theo chủ đề tích hợp” dành cho GV các trường THCS, tổ chức tập huấn cho GV cốt cán về dạy học tích hợp... Tổ chức cho học sinh thi: “Vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết các tình huống trong thực tiễn”… Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương” làm đề tài luận văn Thạc sĩ QLGD. 1
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương còn có một số hạn chế như: nội dung, phương thức, kết quả bồi dưỡng chưa đáp ứng được yêu cầu của đổi mới GD THCS. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng này là do thiếu những biện pháp quản lí phù hợp với tình hình thực tiễn. Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lí có tính khoa học và tính khả thi thì sẽ nâng cao được hiệu quả của hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS nói chung. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trường THCS. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Luận văn tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lí của hiệu trưởng đối với hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương trong giai đoạn từ năm 2015 - 2018. 2
6.2. Tiến hành khảo sát Đội ngũ lãnh đạo, quản lí phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương (10 người). Đội ngũ cán bộ quản lí, tổ trưởng, tổ phó tổ KHTN, giáo viên môn Hóa Học tại 29 trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Tổng số khách thể điều tra là 165 người, trong đó: 63 CBQL, 06 chuyên viên phòng GD&ĐT, 58 tổ trưởng, tổ phó tổ KHTN, 38 GV môn Hóa Học ở 29 trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu lí luận, văn bản có liên quan đến vấn đề quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên THCS, chẳng hạn, nghiên cứu lý luận về dạy học tích hợp, nghiên cứu chủ trương của Đảng, Nhà nước, của Bộ GD&ĐT về chiến lược phát triển giáo dục nói chung và giáo dục THCS nói riêng… nhằm xây dựng khung lí thuyết cho đề tài. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Tiến hành quan sát các hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV môn Hóa Học ở trường THCS, các hình thức tổ chức hoạt động của nhà quản lí... nhằm thu thập thông tin thực tiễn cho đề tài. 7.2.2. Phương pháp đàm thoại, phỏng vấn Trao đổi, trò chuyện, phỏng vấn lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT, CBQL tổ trưởng, tổ phó tổ KHTN và GV môn Hóa Học ở các trường THCS để phát hiện thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng năng lực DHTH của GV môn Hóa Học, đồng thời làm sáng tỏ những thông tin thu nhận được từ phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi. 7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Phương pháp này được sử dụng với mục đích khảo sát nhu cầu, nhận thức, sự đánh giá của các khách thể điều tra về công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học của hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương và nguyên nhân của thực trạng. Khách thể điều tra bao gồm: Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng, tổ trưởng, tổ phó tổ KHTN, GV môn Hóa Học các trường THCS, cán bộ phòng GD&ĐT huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Phương pháp này được sử dụng với mục đích xin ý kiến của các chuyên gia, các nhà quản lí, các GV có nhiều kinh nghiệm dạy học về việc xây dựng và đề xuất 3
các biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên môn Hóa Học ở trường THCS của hiệu trưởng các trường THCS, đồng thời kiểm tra tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Phương pháp này được sử dụng với mục đích đánh giá, tổng kết công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 7.3. Các phương pháp bổ trợ Sử dụng một số công thức toán thống kê để xử lí các kết quả nghiên cứu thực tiễn: tính trung bình cộng, tính phần trăm… 8. Cấu trúc của luận văn Luận văn gồm 3 phần: Phần mở đầu, phần nội dung với 3 chương, phần kết luận và khuyến nghị. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên đã được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "… nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục…". Người còn chỉ rõ vai trò và ý nghĩa của nghề dạy học. Có gì vẻ vang hơn là đào tạo những thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản… Thực hiện tư tưởng của Hồ Chủ tịch, suốt nửa thể kỷ qua, Đảng và Nhà nước ta đã không ngừng chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên, trong đó có việc nghiên cứu về đội ngũ giáo viên. Theo đó, nhiều công trình nghiên cứu về đội ngũ giáo viên đã được triển khai dưới sự chỉ đạo của Bộ Giáo dục & Đào tạo. Tiêu biểu trong các nghiên cứu đó là những công trình nghiên cứu về mô hình nhân cách của đội ngũ giáo viên các cấp học, bậc học và mô hình nhân cách của người quản lý nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân [17]. Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên còn được thực hiện dưới góc độ quản lý giáo dục ở cấp độ vĩ mô và vi mô. Nhiều hội thảo khoa học về chủ đề đội ngũ giáo viên dưới góc độ quản lý giáo dục theo ngành, bậc học đã được thực hiện. Các tác giả nghiên cứu về vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên theo bậc học và ngành học trong đó chủ yếu đề cập đến đội ngũ giáo viên của các trường đại học, cao đẳng và khối trường trung học. Có thể kể đến nghiên cứu của tác giả Vũ Đình Chuẩn với nghiên cứu về biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên Trung học chuyên nghiệp của thành phố Đà Nẵng [6, Tr36], nghiên cứu của tác giả Nguyễn Công Chánh về giải pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trường Cao đẳng sư phạm Bạc Liêu [5, Tr65]. Donald. Cauchak, Paul D. Eggen trong mục: ‘‘Tích hợp các đơn vị chương trình học liên ngành và chuyên đề” thuộc công trình: ‘‘Học tập và phương pháp giảng dạy nghiên cứu”, cũng đã đặt ra và bước đầu giải quyết vấn đề dạy và học theo quan điểm sư phạm tích hợp [26]. Trên quan điểm chung về DHTH các nhà khoa học trên thế giới đã phân chia tích hợp thành bốn loại: Quan điểm tích hợp trong nội bộ môn học: Theo phương án này, các môn, các phần vẫn được học riêng rẽ, nhưng loại bỏ những nội dung trùng lắp, khai thác sự hỗ trợ giữa các phân môn, giữa các phần trong một phân môn/ môn học. Quan điểm đa môn: Các môn học tiếp tục được tiếp cận một cách riêng rẽ và chỉ giao thoa ở một số thời điểm trong quá trình giảng dạy và nghiên cứu. Tích hợp 5
đa môn được thực hiện theo cách tổ chức các Chuẩn từ các môn học xoay quanh một chủ đề, đề tài, dự án, tạo điều kiện cho người học vận dụng tổng hợp những kiến thức của các môn học có liên quan. Từ cách tiếp cận đa môn này, GV không cần thay đổi nhiều nội dung môn học, nội dung và đánh giá vẫn theo bộ môn, HS có thể tạo ra những kết nối giữa các bộ môn để giải quyết vấn đề. Điều này được thực hiện dưới ba hình thức: bài mục riêng dựa theo chủ đề, lồng ghép và liên hệ. Quan điểm liên môn: Đề xuất những tình huống chỉ có thể tiếp cận một cách hợp lý qua sự soi sáng của nhiều môn học. Quan điểm này nhấn mạnh đến sự liên kết của nhiều môn làm cho chúng tích hợp với nhau để giải quyết một tình huống cho trước. Vì thế, quá trình học tập sẽ không rời rạc mà phải liên kết với nhau xung quanh những vấn đề phải giải quyết. Quan điểm xuyên môn: Chủ yếu phát triển những kĩ năng mà HS có thể sử dụng trong tất cả các môn học, trong tất cả các tình huống. Có thể lĩnh hội các kĩ năng này trong từng môn học và có thể áp dụng ở mọi nơi. Những kĩ năng này gọi là kĩ năng xuyên môn. Về bồi dưỡng năng lực DHTH, TS.Nguyễn Vinh Hiển khẳng định: ‘‘DHTH sẽ mang lại nhiều lợi ích như giúp HS áp dụng được nhiều kĩ năng, nền tảng kiến thức tích hợp giúp việc tìm kiếm thông tin nhanh hơn, khuyến khích việc học sâu và rộng, thúc đẩy thái độ học tập tích cực đối với HS. Thay đổi cách dạy này không gây ra sự xáo trộn về số lượng và cơ cấu GV, không nhất thiết phải đào tạo lại mà chỉ cần bồi dưỡng một số chuyên đề DHTH. Không đòi hỏi phải tăng cường quá nhiều về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học’’ [20, tr 30]. Thực tế, triết lí đào tạo năng lực nghề theo định hướng giảng dạy tích hợp đã được đưa lên bàn nghị sự của giáo dục nghề ở Việt Nam từ năm 2006. Theo Nghiêm Trọng Quý , ‘‘để có thể thực hiện có hiệu quả triết lý đào tạo theo năng lực thực hiện thì việc trước tiên các chương trình khung đào tạo nghề cần phải được tổ chức xây dưng (đối với chương trình mới) và điều chỉnh (đối với chương trình cũ) theo đúng hướng tiếp cận theo năng lực thực hiện mà bản chất là dạy nghề gắn kết giữa lí luận và thực tiễn, giữa học với hành, giữa giáo dục đào tạo gắn liền với sản xuất’’ [20, tr 25]. Về chương trình đào tạo GV, tác giả Phạm Hồng Quang phân tích và so sánh giá trị của đường lối đào tạo tích hợp qua hệ thống học phần tự chọn và hướng đào tạo tự học ở Mỹ và Việt Nam. Ở Mỹ, các học phần tự chọn rất quan trọng trong việc tạo điều kiện cho sinh viên mở mang kiến thức về nhiều ngành học khác nhau có liên quan. Việc hiểu biết liên ngành này cho phép sinh viên hợp tác nghiên cứu liên ngành, phân tích và nhìn vấn đề không bị cục diện, bó hẹp vào chuyên môn của mình [19]. 6
Theo tác giả Lê Bá Liên ‘‘….Trong chương trình đào tạo ở nước ngoài, nội dung dạy học của môn học không được trình bày thành chương bài như trong đề cương bài giảng của chúng ta hiện nay. Thay vào đó trong các chương trình môn học của họ như đã nêu ở trên, nội dung dạy học được trình bày thành các vấn đề/ chủ đề/ đề tài, có tính chất định hướng cho người học đọc tư liệu và giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn mà giảng viên đề nghị thực hiện. Điều này làm cho việc dạy học mang đậm tính chất cá thể, thoát khỏi được lối dạy truyền thụ cung cấp kiến thức. Việc lĩnh hội tri thức môn học tùy thuộc vào nỗ lực của từng cá nhân trong việc tiếp cận tìm hiểu tài liệu cũng như thực tiễn và tuy thuộc vào quan tâm, nhu cầu và trình độ của người học. Nhờ vậy kết quả học tập không dừng lại ở chỗ thu nhận thông tin hay kiến thức mà tiến đến mức độ phát triển hiểu biết và những quan niệm trong mỗi giáo sinh. Ở mức độ này, chương trình đào tạo GV ở nước ngoài đã tiến đến hướng tích hợp xuyên môn” [16, tr.40]. Ở một số nước trên thế giới, dạy học theo quan điểm tích hợp đã được ứng dụng từ những năm 80 của thế kỷ XX. Tích hợp có nơi được xem như nguyên tắc tổng quát của việc xây dựng cả hệ thống chương trình. Ví dụ chương trình Tiểu học ở Ma-lai-xi-a được gọi là: "The intergrated curriculum for Primary school" (Chương trình giảng dạy tích hợp cho trường Tiểu học) do Bộ GD&ĐT Ma-lai-xi-a công bố lần đầu năm 1997 [19]. Chương trình đã đưa ra 8 hướng tích hợp cụ thể như sau: Tích hợp nhiều kĩ năng trong một môn học. Tích hợp nhiều kĩ năng trong một số môn học. Hấp thụ kiến thức nội dung môn học khác qua các môn đang dạy. Tích hợp các chuẩn mực đạo đức hoặc nghề nghiệp qua các môn học. Những yếu tố cần được dạy qua toàn bộ các môn học, bao gồm ngôn ngữ, môi trường, khoa học và công nghệ, chủ nghĩa yêu nước, năng lực suy nghĩ và năng lực tìm tòi nghiên cứu. Tích hợp chương trình chính khóa với ngoại khóa. Ở đây, nội dung các hoạt động ngoại khóa được nhấn mạnh lại trong các tình huống học tập ở lớp học chính thức. Tích hợp kiến thức và thực tiễn. Tích hợp kinh nghiệm quá khứ và những kinh nghiệm mới tiếp thu được của học sinh. Thực hiện hướng tích hợp có thể dẫn tới sự ra đời của những bộ sách giáo khoa nhiều môn (multimanuel) như "bộ sách giáo khoa nhiều môn" dùng cho bậc Tiểu học nhiều nước Châu Phi - tích hợp 7 môn học: Tiếng Pháp, Toán, Sinh học, Công nghệ, Sử, Địa, Giáo dục công dân xung quanh các chủ đề khác nhau, mỗi chủ đề dạy trong hai tuần do Nhà xuất bản EDICEF xuất bản ở Pháp năm 1995. [19] 7