Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng, Tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học liên môn để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập của học sinh các trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng, Tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUANG TRUNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LIÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUANG TRUNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LIÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN ĐỨC SƠN THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Trung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái i Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập và nghiên cứu tại khoa Tâm lý - Giáo dục, trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên em đó hoàn thành chương trình khoá học Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục và hoàn thành luận văn “Quản lý hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng, Tỉnh Phú Thọ”. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành và bày tỏ sự biết ơn tới: Ban chủ nhiệm Khoa, Hội đồng Đào tạo, Hội đồng khoa học, các thầy giáo, cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục, trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đó tận tình giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ và chỉ bảo tận tình, quý báu của thầy giáo - PGS.TS. Nguyễn Đức Sơn đó giúp đỡ em ngay từ ngày đầu hình thành ý tưởng đến khi hoàn thiện luận văn. Với tình cảm chân thành, em xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo dục và Đào tạo Đoan Hùng - các đồng nghiệp của em; các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên dạy học tại các trường THCS huyện Đoan Hùng - Tỉnh Phú Thọ, cùng các bạn đồng nghiệp và gia đình đó tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện để em hoàn thành việc học tập, thu thập và xử lý thụng tin phục vụ quá trình nghiên cứu của mình. Do điều kiện nghiên cứu cũn hạn chế, trong luận văn không tránh khỏi thiếu sót, em rất mong tiếp tục nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả Nguyễn Quang Trung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học ii Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii MỤC LỤC .................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ...............................................iv DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. v MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................. 4 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 5 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 5 8. Cấu trúc đề tài ............................................................................................. 6 Chương 1. LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ .................................. 7 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu đề vấn đề ................................................... 7 1.1.1. Trên thế giới.......................................................................................... 7 1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm của đề tài................................................................... 11 1.2.1. Quản lý ............................................................................................... 11 1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................. 13 1.2.3. Khái niệm dạy học liên môn ................................................................ 15 1.3. Một số vấn đề về dạy học liên môn ........................................................ 16 1.3.1. Cơ sở thực tiễn .................................................................................... 16 1.3.2. Các văn bản của Bô ̣ GD&ĐT về hoa ̣t đô ̣ng dạy học liên môn cho học sinh................................................................................................. 17 1.3.3. Trường trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân .................. 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại họciii Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
1.3.4. Mu ̣c đić h, yêu cầ u, nhiệm vụ, nội dung, phương pháp, của dạy học liên môn cho học sinh THCS ................................................................ 21 1.3.5. Tổ chức việc dạy học liên môn cho học sinh ....................................... 23 1.4. Quản lý dạy học liên môn ở trường THCS ............................................. 32 1.4.1. Vai trò của người hiệu trưởng trong quản lý dạy học liên môn cho học sinh THCS ...................................................................................... 32 1.4.2. Nội dung quản lí hoạt động giáo dục dạy học liên môn cho học sinh trường THCS ........................................................................................ 33 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học liên môn cho học sinh THCS ..... 40 1.5.1. Nhận thức đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý ....................................... 40 1.5.2. Mục tiêu và nội dung chương trình hoạt động ..................................... 41 1.5.3. Cơ sở vật chất và các điều kiện phục vụ cho hoạt động dạy học liên môn .. 42 Tiểu kết chương 1 ......................................................................................... 45 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LIÊN MÔN Ở TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐOAN HÙNG - TỈNH PHÚ THỌ ...................................................... 46 2.1. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế, giáo dục cấp THCS của địa phương ... 46 2.1.1. Một số đặc điểm tự nhiên, xã hội ........................................................ 46 2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục ............................................................... 46 2.1.3. Thực trạng giáo dục THCS huyện Đoan Hùng .................................... 47 2.2. Thực trạng dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng - Phú Thọ ........................................................................... 49 2.2.1. Khái quát về khảo sát thực tế............................................................... 49 2.2.2. Kết quả khảo sát về thực trạng dạy học liên môn cho học sinh THCS ........ 49 2.3. Thực trạng công tác quản lí hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng - Phú Thọ .................................. 52 2.3.1. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu, chương trình dạy học ...... 52 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học liên môn của giáo viên ............ 54 2.3.3. Thực trạng hoạt động học tập của học sinh.......................................... 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại họciv Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
2.3.4. Thực trạng về diều kiện cơ sở vật chất đảm bảo cho hoạt động dạy học liên môn tại các trường trung học cơ sở huyện Đoan Hùng ............ 65 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học liên môn cho học sinh THCS ...................................................................................... 66 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng - Phú Thọ ....................... 67 2.5.1. Ưu điểm .............................................................................................. 67 2.5.2. Hạn chế ............................................................................................... 68 2.5.3. Nguyên nhân thực trạng quản lý hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS huyện Đoan Hùng ........................................................... 69 Tiểu kết chương 2 ......................................................................................... 72 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CỦA CÁC TRƯỜNG THCS Ở HUYỆN ĐOAN HÙNG - TỈNH PHÚ THỌ ....................... 73 3.1. Những nguyên tắc của việc đề xuất các biện pháp .................................. 73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ...................................................... 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ....................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ...................................................... 74 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ......................................................... 75 3.2. Các biện pháp nâng cao hiệu lực quản lí hoạt động dạy học liên môn .... 75 3.2.1. Nâng cao nhận thức dạy học liên môn cho đội ngũ giáo viên .............. 75 3.2.2. Xây dựng kế hoạch dạy học liên môn .................................................. 77 3.2.3. Tổ chức các cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn cho học sinh .......................................................... 80 3.2.4. Đổi mới công tác kiểm tra đánh giá trong hoạt động dạy học liên môn ...... 81 3.2.5. Quản lí việc tăng cường xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị trong hoạt động dạy học liên môn .................................................................. 83 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp, mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................................................................................ 85 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học v Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
3.4. Khảo nghiệm nhận thức của cán bộ quản lí, cán bộ, giáo viên về tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ............................... 85 Tiểu kết chương 3 ......................................................................................... 88 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 89 1. Kết luận .................................................................................................... 89 2. Khuyến nghị ............................................................................................. 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 93 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại họcvi Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT BGH : Ban giám hiệu CB : Cán bộ CBQL : Cán bộ quản lý CNV : Công nhân viên CSVC : Cơ sở vật chất CSVC&TBTH : Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học CSVN : Cộng sản Việt nam DHLM : Dạy học liên môn GD - ĐT : Giáo dục - Đào tạo GDTX : Giáo dục thường xuyên GV : Giáo viên HĐDH : Hoạt động dạy học HS : Học sinh KT&QLCL : Kiểm tra và quản lý chất lượng NV : Nhân viên PGD&ĐT : Phòng Giáo dục và Đào tạo. PHHS : Phụ huynh học sinh PPCT : Phân phối chương trình PPDH : Phương pháp dạy học PTKT&TBTH : Phương tiện kĩ thuật và Thiết bị dạy học QL : Quản lý TH : Tiểu học THCS : Trung học cơ sở UBND : Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại họciv Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô hệ thống giáo dục THCS huyện Đoan Hùng .................. 47 Bảng 2.2. Bảng thống kê số người khảo sát ................................................. 49 Bảng 2.3. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò dạy học liên môn trong trường THCS ................................................ 50 Bảng 2.4. Đánh giá mức độ thực hiện nội dung hoạt động dạy học liên môn ........ 51 Bảng 2.5. Đánh giá mức độ thực hiện nội dung, chương trình dạy học ở các trường THCS huyện Đoan Hùng ........................................ 53 Bảng 2.6. Khảo sát cán bộ và giáo viên về thực trạng quản lý việc soạn bài của giáo viên trước khi lên lớp .............................................. 55 Bảng 2.7. Thực trạng việc thực hiện giờ dạy trên lớp của giáo viên ............ 58 Bảng 2.8. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá học sinh của giáo viên .......... 60 Bảng 2.9. Thực trạng hoạt động học tập trên lớp, nề nếp của học sinh ........ 62 Bảng 2.10. Thực trạng công tác chuẩn bị làm bài tập ở nhà của học sinh ...... 63 Bảng 3.1. Khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý được đề xuất ................................................................................ 86 Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ............................... 87 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học v Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh thần Nghị quyết 29 - NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, sau khi Quốc hội thông qua Đề án đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông, Bộ GD-ĐT tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên [31]. Dạy học liên môn là một trong những nội dung và là nguyên tắc quan trọng trong dạy học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường. Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những khái niệm, tư tưởng, đơn vị kiến thức, nội dung bài học, chủ đề,… có sự giao thoa, tương đồng lẫn nhau, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn học hoặc các hợp phần của môn học đó (tức là con đường tích hợp những nội dung từ một số đơn vị, bài học, môn học có liên hệ với nhau) làm thành nội dung học trong một chủ đề có ý nghĩa hơn, thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn. Với mô hình này, học sinh có nhiều cơ hội làm việc theo nhóm để giải quyết những vấn đề xác thực, có hệ thống và liên quan đến nhiều kiến thức khác nhau. Các em thu thập thông tin từ nhiều nguồn kiến thức. Dạy học liên môn là một mô hình mới cho hoạt động lớp học thay thế cho lớp học truyền thống (với đặc trưng là những bài học ngắn, cô lập, những hoạt động lớp học mà giáo viên giữ vai trò trung tâm) bằng việc chú trọng những nội dung học tập có tính tổng quát, liên quan đến nhiều lĩnh vực, với 1
trung tâm tập trung vào học sinh và nội dung tích hợp với những vấn đề, những thực hành gắn liền với thực tiễn. Việc học của học sinh thực sự có giá trị vì nó kết nối với thực tế và rèn luyện được nhiêu kĩ năng hoạt động và kĩ năng sống. Học sinh cũng được tạo điều kiện minh họa kiến thức mình vừa nhận được và đánh giá mình học được bao nhiêu và giao tiếp tốt như thế nào.Với cách tiếp cận này, vai trò của giáo viên chỉ là người hướng dẫn, chỉ bảo thay vì quản lý trực tiếp học sinh làm việc. Dạy học liên môn ở bậc trung học cơ sở là sự cố gắng tăng cường tích hợp kiến thức, làm cho kiến thức có mối liên hệ mạng lưới nhiều chiều; là sự tích hợp vào nội dung những ứng dụng kĩ thuật và đời sống thông dụng làm cho nội dung học có ý nghĩa hơn, hấp dẫn hơn. Một cách hoa mỹ; đó là việc “thổi hơi thở” của cuộc sống vào những kiến thức cổ điển, nâng cao chất lượng “cuộc sống thật” trong các bài học. Theo một số quan điểm, dạy học theo chủ đề thuộc về nội dung dạy học chứ không phải là phương pháp dạy học nhưng chính khi đã xây dựng nội dung dạy học theo chủ đề, chính nó lại tác động trở lại làm thay đổi rất nhiều đến việc lựa chọn phương pháp nào là phù hợp, hoặc cải biến các phương pháp sao cho phù hợp với nó. 1.2. Những năm qua, chất lượng giáo dục nói chung còn chưa cao. Nhìn chung công tác quản lý giáo dục còn có nhiều hạn chế, yếu kém, bất cập. Chính vì vậy, để đạt được mục tiêu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới hiện nay, hiệu trưởng các trường học phải lấy việc quản lý dạy học làm một trong những hoạt động trung tâm của công tác quản lý trường học. Quản lý dạy học là hoạt động luôn luôn có ý nghĩa hơn với mỗi hiệu trưởng các trường học, trong đó có hiệu trưởng trường trung học cơ sở (THCS) khi họ phải đảm nhận trách nhiệm quản lý nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu phát triển giáo dục THCS trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn ngành đang nỗ lực đổi mới giáo dục như hiện nay. 2
Đoan Hùng là một huyện của tỉnh Phú Thọ với các đặc trưng: phấn lớn là các xã nông thôn kinh tế rất khó khăn dẫn đến những bất cập và hạn chế trong sự nghiệp phát triển giáo dục của huyện nói chung và cấp học trung học cơ sở nói riêng. Thực tiễn quản lý hoạt động dạy học liên môn tại các trường THCS của huyện Đoan Hùng trong một số năm gần đây đã có nhiều tiến bộ, nhưng vẫn còn một số mặt hạn chế như sau: Đối với giáo viên còn ngại tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác và chủ yếu vẫn quen dạy theo chủ đề đơn môn nên khi dạy theo chủ đề tích hợp, liên môn, các giáo viên sẽ vất vả hơn, phải xem xét, rà soát nội dung chương trình, sách giáo khoa hiện hành; Đối với học sinh hiện tại đang quen với lối mòn cũ nên khi đổi mới học sinh thấy lạ lẫm và khó bắt kịp, do xu thế chọn ngành nghề theo thực tế xã hội nước ta hiện nay và việc quy định các môn thi trong các kì thi tuyển sinh nên đa số các học sinh và phụ huynh coi nhẹ với các môn không thi, ít thi. Mặt khác điều kiện cơ sở vật chất (thiết bị thông tin,truyền thông) phục vụ cho việc dạy học trong nhà trường còn nhiều hạn chế. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn công tác quản lý hoạt động dạy học liên môn của các trường THCS ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ. Trong những năm qua, hiệu trưởng các trường THCS chưa có các biện pháp quản lý khả thi về quản lý dạy học liên môn nhằm đáp ứng các yêu cầu đổi mới giáo dục THCS trong giai đoạn hiện nay. Mặt khác, chưa có công trình nghiên cứu khoa học về quản lý hoạt động dạy học liên môn đối với hiệu trưởng các trường THCS của huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng - tỉnh Phú Thọ”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nhằm đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học liên môn để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập của học sinh các trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học liên môn ở các trường THCS ở huyện Đoan Hùng - Tỉnh Phú Thọ. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoa ̣t đô ̣ng dạy học liên môn của Hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đoan Hùng - Tỉnh Phú Thọ. 3.3. Khách thể điều tra - Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng, giáo viên, chi hội trưởng các trường THCS huyện Đoan Hùng - Tỉnh Phú Thọ (4 trường). - Học sinh 4 trường THCS huyện Đoan Hùng. 4. Giả thuyết khoa học Hoa ̣t đô ̣ng dạy học liên môn cho học sinh THCS ở huyện Đoan Hùng- Phú Thọ đã đạt được những kết quả nhấ t đinh. ̣ Song kết quả chưa cao và còn mô ̣t số ha ̣n chế, bấ t câ ̣p. Nguyên nhân chính là do hiệu quả các biện pháp quản lý về hoạt đô ̣ng dạy học liên môn cho học sinh chưa cao. Nế u đề xuấ t được các biện pháp quản lý hơ ̣p lí và đồng bô ̣ thì sẽ góp phần nâng cao kết quả quản lí về hoạt động dạy học liên môn cho học sinh THCS, góp phầ n nâng cao kết quả da ̣y và ho ̣c trong các nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu các vấ n đề lí luâ ̣n về dạy học liên môn cho học sinh THCS, lí luâ ̣n về quản lí hoa ̣t đô ̣ng dạy học liên môn cho học sinh THCS. 5.2. Nghiên cứu thực tra ̣ng hoa ̣t đô ̣ng dạy học liên môn cho học sinh THCS và thực trạng quản lí của các nhà trường THCS huyện Đoan Hùng về liñ h vực này. Đồ ng thời, lí giải nguyên nhân của thực trạng. 5.3. Đề xuấ t các biê ̣n pháp của các nhà trường THCS trong việc quản lí hoạt động dạy học liên môn cho học sinh. 4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đố i tượng Nghiên cứu cơ sở lí luâ ̣n về hoa ̣t đô ̣ng dạy học liên môn cho học sinh THCS. Khảo sát thực tra ̣ng dạy học liên môn cho học sinh THCS ở huyện Đoan Hùng và từ đó đề xuất biê ̣n pháp quản học động dạy học liên môn cho học sinh THCS ở huyện Đoan Hùng. 6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Đề tài triể n khai nghiên cứu ở 4 trường THCS huyện Đoan Hùng, tin̉ h Phú Tho ̣. Thời gian nghiên cứu giới ha ̣n từ năm ho ̣c 2013-2014 đế n năm ho ̣c 2015- 2016. 6.3. Giới hạn về khách thể Khảo sát CBQL (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng); tổ trưởng chuyên môn, nhóm trưởng nhóm chuyên môn; GV dạy giỏi, có uy tín; GV trực tiếp giảng dạy ở 4 trường THCS, trong đó có 02 trường THCS ở vùng thuận lợi: THCS Tây Cốc, THCS Đoan Hùng và 02 trường THCS ở vùng khó khăn: THCS Ca Đình, THCS Hùng Long. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, các văn bản có liên quan đến vấn đề nghiên cứu như sách, tài liệu về giáo dục, quản lý giáo dục, về dạy học liên môn... 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Nhằm thu thập số liệu thống kê để khảo sát thực trạng quản lí của CBQL ở các trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng - tỉnh Phú Thọ về hoạt động dạy học liên môn cho học sinh và đề xuất các biện pháp trong thời gian tới. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Lấy ý kiến của các nhà quản lí giáo dục, đội ngũ giáo viên, học sinh nhằm làm rõ thực trạng dạy học liên môn cho học sinh. - Phương pháp quan sát: Quan sát cơ sở vật chất, trường lớp, các hoạt động quản lí, những yếu tố ảnh hưởng đến việc dạy học liên môn cho học sinh. 5
- Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, xin ý kiến các đồng chí lãnh đạo Phòng giáo dục, các đồng chí cán bộ quản lí, đội ngũ các thầy cô giáo giảng dạy lâu năm có nhiều kinh nghiệm ở các trường về biện pháp quản lí hoạt đô ̣ng dạy học liên môn cho học sinh. - Phương pháp xử lí số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí và phân tích số liệu điều tra. 8. Cấu trúc đề tài Ngoài mở đầ u, kế t luâ ̣n, danh mu ̣c tài liê ̣u tham khảo, phu ̣ lu ̣c, đề tài có cấ u trúc gồ m 3 chương: Chương 1: Lí luận về hoạt động dạy học liên môn và quản lí hoạt động dạy học liên môn cho học sinh THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học liên môn ở trường THCS trên địa bàn huyện Đoan Hùng - Phú Thọ. Chương 3: Các biê ̣n pháp nâng cao hiệu quả quản lí hoa ̣t đô ̣ng dạy học liên môn của các nhà trường THCS ở Đoan Hùng - Phú Thọ. 6
Chương 1 LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC LIÊN MÔN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu đề vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Vấn đề dạy học từ lâu đã được nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục ở cả phương Đông và phương Tây đề cập đến. Có thể kể đến các tư tưởng và công trình chủ yếu dưới đây: Ở phương Đông, các tư tưởng về giáo dục có cách đây hơn 2500 năm, một triết gia nổi tiếng, một nhà giáo dục lỗi lạc của Trung Quốc là Khổng Tử (551- 479 TCN) đã cho rằng: "Đất nước muốn phồn vinh, yên bình và thịnh vượng thì người quản lý cần chú trọng đến ba yếu tố là Thứ (dân đông), Phú (dân giàu), Giáo (dân được giáo dục). Khổng Tử cho rằng giáo dục là một thành tố không thể thiếu được của mỗi dân tộc, của mỗi quốc gia. Ông cho rằng việc giáo dục là cần thiết cho mỗi người “Hữu giáo vô loại”" [dẫn theo 20]. Về phương pháp giáo dục ông coi trọng việc tự học, tự rèn luyện, tu thân, phát huy mặt tích cực, sáng tạo, năng lực nội sinh, dạy học sát đối tượng, cá biệt hoá đối tượng. Kết hợp học với thực hành, lý thuyết với thực tiễn, phát triển động cơ học tập đúng đắn, tạo hứng thú và ý chí quyết tâm của người học. Đến nay, phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn còn nguyên giá trị, là bài học lớn cho các nhà trường trong công tác giáo dục và đào tạo của mình. Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết trước đây thì khẳng định: "Kết quả toàn bộ hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động dạy học của đội ngũ giáo viên" [dẫn theo 28]. - M.I. Kônđakôp, P.V. Zimin, N.I. Xaxerđôtôp đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động quản lý của Hiệu trưởng [35]. 7
- V.A. Xukhomlinxki, V.P. Xtrezicondin, Jaxapob đã nghiên cứu và đề ra một số vấn đề quản lý của Hiệu trưởng trường phổ thông như phân công nhiệm vụ của Hiệu trưởng và phó Hiệu trưởng, còn V.A.Xukhomlinxki đặc biệt coi trọng sự trao đổi giữa Hiệu trưởng và phó Hiệu trưởng để tìm ra cách quản lý tốt nhất. Theo các tác giả, những cuộc trao đổi này như đòn bẩy, đã nảy sinh ra những dự định mà sau này trong công tác quản lý được phát triển trong lao động sáng tạo của tập thể sư phạm. Tác giả V.A. Xukhomlinxki còn chỉ rõ tầm quan trọng của việc tổ chức dự giờ và phân tích sư phạm bài dạy. Ông đã chỉ ra thực trạng yếu kém của việc phân tích sư phạm bài dạy cho dù hoạt động dự giờ và góp ý với giáo viên sau giờ dự của nhà quản lý diễn ra thường xuyên. Từ đó ông đã đưa ra nhiều cách phân tích sư phạm bài dạy cho giáo viên. Trên thế giới hiện nay có các nước như Cộng hòa Liên bang Đức; Hà Lan... có xu hướng tích hợp các môn học thuộc lĩnh vực khoa học xã hội như Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân… để tạo thành môn học mới, với hình thức tích hợp liên môn và tích hợp xuyên môn. Xu hướng thứ hai là việc thực hiện quan điểm tích hợp nhưng không tạo môn học mới. Phương pháp dạy học liên môn hướng tới các mục tiêu: chiếm lĩnh nội dung kiến thức khoa học, hiểu biết tiến trình khoa học và rèn luyện các kĩ năng tiến trình khoa học như: quan sát, thu thập thông tin, dữ liệu; xử lý (so sánh, sắp xếp, phân loại, liên hệ…thông tin); suy luận, áp dụng thực tiễn. Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Như vậy có thể thấy rằng, nhiều tác giả trên thế giới đã rất quan tâm đến việc nghiên cứu hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học liên môn để tìm ra những biện pháp quản lý hữu hiệu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. 1.1.2. Ở Việt Nam Ngay từ những năm đầu mới thành lập, nhà nước ta đã rất chú trọng đến vấn đề giáo dục, đặc biệt là vấn đề dạy học. Năm 1945, Bác Hồ đã có chỉ thị: 8
“Sự học tập trong nhà trường có ảnh hưởng rất lớn cho tương lai của thanh niên và thanh niên là tương lai của nước mình. Vì vậy phải biết dạy cho học trò biết yêu nước thương nòi, (...), phải dạy cho họ có ý chí tự lập tự cường, quyết không chịu thua kém ai, quyết không chịu làm nô lệ” [dẫn theo 13, tr. 25]. Tư tưởng trên của Bác Hồ gợi ý cho chủ thể quản lý dạy học một số vấn đề: quản lý dạy học phải gắn liền với thể chế xã hội, nề nếp dạy học, trình độ người dạy, năng lực tự học, tinh thần độc lập suy nghĩ và tính sáng tạo của người học. Đảng và Nhà nước ta coi giáo dục là “Quốc sách hàng đầu”, điều này đã được luật hoá trong Luật Giáo dục: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” [27, tr.3]. Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Đứng trước nhiệm vụ đổi mới Giáo dục - Đào tạo nói chung và đổi mới nội dung, PPDH nói riêng. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh thần Nghị quyết 29 - NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, sau khi Quốc hội thông qua Đề án đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông, Bộ GD-ĐT tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH liên môn là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác 9
làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng trong cải cách PPDH ở nhà trường trung học cơ sở. Một số giáo trình, tài liệu như: Khoa học quản lý giáo dục [21], Một số vấn đề về QLGD và Khoa học giáo dục [12], Cơ sở lý luận của khoa học QLGD [17], Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục [36], Quản lý và Lãnh đạo nhà trường [20], Quản lý giáo dục [15],... đã được ứng dụng rộng rãi và mang lại một số hiệu quả nhất định trong quản lý nói chung, quản lý giáo dục, quản lý trường học nói riêng. Ngoài những tài liệu dưới dạng sách như đã nêu còn có thể kể đến rất nhiều luận văn thạc sỹ của các tác giả sau: Đỗ Thị Kim Anh: Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường THPT dân tộc nội trú tỉnh Tuyên Quang. Lê Sĩ Hải: Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng nhằm phát huy vai trò tích cực, chủ động trong học tập của học sinh THPT huyện Thọ Xuân - Thanh Hoá. Nguyễn Đăng Khoa: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn huyện Phù Ninh tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn hiện nay. Nguyễn Đức Lợi: Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường THPT ở huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên, năm 2013, ĐHSP Thái Nguyên. Tuy nhiên chưa có đề tài nào đề cập đến việc biện pháp quản lý hoạt động dạy học liên môn ở các trường trung học cơ sở. Cho nên, vấn đề chúng tôi nghiên cứu ở luận văn này là khảo sát và đánh giá thực trạng hoạt động và công tác quản lý hoạt động dạy học liên môn ở các trường THCS huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học liên môn ở các trường THCS huyện Đoan Hùng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học đáp ứng những yêu cầu mới trong giai đoạn hiện nay. 10