Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM BÙI XUÂN QUÝ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phùng Thị Hằng THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Phùng Thị Hằng. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Mọi thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018 Tác giả Bùi Xuân Quý i
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn Ban chủ nhiệm Khoa Tâm lý giáo dục, các giảng viên Khoa Tâm lý giáo dục trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phùng Thị Hằng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ để luận văn được hoàn thành. Tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, lãnh đạo các phòng ban, các giáo viên và học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên đã nhiệt tình giúp đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới bạn bè, gia đình và đồng nghiệp đã luôn động viên, giúp đỡ tác giả hoàn thành khóa học. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018 Tác giả Bùi Xuân Quý ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ......................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC................................................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 6 1.1.1. Trên thế giới ........................................................................................................ 6 1.1.2. Ở Việt Nam ......................................................................................................... 8 1.2. Các khái niệm cơ bản........................................................................................... 10 1.2.1. Quản lý .............................................................................................................. 10 1.2.2. Dạy học, hoạt động dạy học ............................................................................. 11 1.2.3. Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh .................................................................. 12 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ..................................................... 13 1.3. Một số vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học ................................................................... 13 1.3.1. Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học ..... 13 iii
1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học .................................................................................... 24 1.3.3. Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cho học sinh ở trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học .............................. 29 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 32 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN ......................................... 33 2.1. Vài nét về các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học được khảo sát............ 33 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế- văn hóa- xã hội của huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ........ 33 2.1.2. Khái quát về các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ... 34 2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ..................................................... 37 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 37 2.2.2. Phạm vi và đối tượng khảo sát .......................................................................... 37 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 37 2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu ........................................ 37 2.3. Kết quả khảo sát ................................................................................................... 38 2.3.1. Thực trạng hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ........................................ 38 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học, huyện Nậm Pồ - tỉnh Điện Biên ..................... 48 2.3.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .......................................................................................................... 60 2.3.4. Đánh giá chung về thực trạng ........................................................................... 62 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 65 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN ................................................................... 66 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 66 iv
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................................... 66 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 66 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo chất lượng và tính hiệu quả............................................. 66 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ................................................ 66 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 67 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ........................ 67 3.2.1. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học môn Tiếng Anh ở trường PTDTBT phù hợp với tình hình thực tiễn ........................................................................ 67 3.2.2. Chỉ đạo triển khai sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học môn Tiếng Anh ................................................................................... 69 3.2.3. Chỉ đạo đổi mới nội dung và phương pháp dạy học môn Tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học theo hướng phát triển năng lực học sinh ................. 72 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Anh ở trường PTDTBT tiểu học ............................................................ 75 3.2.5. Chỉ đạo tăng cường các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật phục vụ dạy học môn Tiếng Anh ở trường PTDTBT tiểu học ......................... 77 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 79 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................... 80 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 80 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 80 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................... 80 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 80 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 86 1. Kết luận ................................................................................................................... 86 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 89 PHỤ LỤC................................................................................................................... 91 v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CLB : Câu lạc bộ DH : Dạy học GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo HĐDH : Hoạt động dạy học PPDH : Phương pháp dạy học PTDTBT : Phổ thông dân tộc bán trú QL : Quản lý iv
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 2.1. Mạng lưới trường lớp HS, GV Tiểu học huyện Nậm Pồ năm học 2016 - 2017 ............................................................................................. 35 Bảng 2.2. Tình hình CSVC tại các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ......................................................................................... 36 Bảng 2.3. Bảng tổng hợp đối tượng và số lượng phiếu khảo sát............................. 37 Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL, giáo viên, học sinh về tầm quan trọng của HĐDH môn Tiếng Anh ở trường PTDTBT tiểu học .............................. 38 Bảng 2.5. Đánh giá của CBQL và giáo viên về mức độ thực hiện và kết quả đạt được đối với nội dung dạy học môn tiếng ở các trường PTDTBT tiểu học.. 41 Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL và giáo viên về mức độ thực hiện và hiệu quả đạt được của việc sử dụng phương pháp dạy học môn Tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học .................................................................. 44 Bảng 2.7. Đánh giá học sinh về mức độ thực hiện của việc sử dụng phương pháp dạy tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học .............................. 45 Bảng 2.8. Kết quả học tập môn Tiếng Anh của học sinh các trường PTDTBT tiểu học .................................................................................................... 47 Bảng 2.9. Đánh giá của khách thể điều tra về biện pháp xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ............................................ 49 Bảng 2.10. Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về việc tổ chức thực hiện hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học ...... 52 Bảng 2.11. Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học.............. 55 Bảng 2.12. Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học ................ 58 Bảng 2.13. Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.................................................. 60 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường PTDTBT tiểu học.............. 81 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh của các trường PTDTBT tiểu học .......................... 83 v
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Ở Việt Nam trong những năm gần đây, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, môn ngoại ngữ đã được đưa vào giảng dạy cho người học ở các cấp học và chương trình đào tạo nghề. Tuy nhiên, những đánh giá về chất lượng dạy học chưa được nghiên cứu có hệ thống, đặc biệt là năng lực sử dụng ngoại ngữ nói chung và Tiếng Anh nói riêng của người học chưa được khẳng định trong thực tiễn. Vậy làm thế nào để quản lý tốt việc dạy tiếng Anh nói chung và dạy tiếng Anh nói riêng trong các trường Tiểu học? Đây là câu hỏi không dễ trả lời cho các nhà quản lý giáo dục. Vì thế cần quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh trong trường Tiểu học trên cơ sở quản lý hoạt động dạy của giáo viên, đảm bảo các hoạt động dạy học tích cực được sử dụng đúng yêu cầu, quy trình đề ra và đạt hiệu quả cao nhất; quản lý việc học của học sinh sao cho các em được tạo hứng thú và các điều kiện học tập tốt nhất. Song song với quản lý giáo viên và học sinh thì việc quản lý tốt chương trình, sách giáo khoa, cơ sở vật chất phục vụ cho dạy học tiếng Anh cũng là yếu tố giúp cho việc dạy tiếng Anh ở trường Tiểu học đạt hiệu quả cao. Hiện nay, đổi mới quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh trong trường Tiểu học là một xu thế tất yếu nhằm đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao của xã hội về chất lượng đào tạo tiếng Anh, góp phần cho sự thành công về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Sự nghiệp giáo dục và đào tạo của huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên những năm qua được các cấp uỷ Đảng, chính quyền lãnh đạo, chỉ đạo và nhân dân các dân tộc trong huyện chăm lo phát triển đồng bộ cả về quy mô và chất lượng. Hệ thống trường lớp học được củng cố, xây dựng ở các cấp học; cơ sở vật chất nhà trường ngày càng được cải thiện, số phòng học kiên cố ngày càng tăng. Đội ngũ giáo viên từng bước được ổn định về số lượng và nâng cao dần về chất lượng. Công tác xã hội hoá giáo dục được quan tâm. Chất lượng dạy và học từng bước đã được nâng lên. Qua thực tế dự giờ tại đơn vị trường tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, tôi nhận thấy học sinh người dân tộc thiểu số khi học Tiếng Anh gặp một số khó khăn sau: 1
Thứ nhất, học sinh trường Tiểu học trên địa bàn huyện, đa số là con em dân tộc thiểu số, việc được tiếp cận với công nghệ thông tin là một vấn đề khó khăn. Chính vì vậy mà vốn từ, kiến thức, kĩ năng của các em rất hạn chế, ảnh hưởng đến quá trình học tiếng Anh mới. Thứ hai, đa số học sinh là dân tộc thiểu số, sự tiếp xúc với môi trường xã hội còn hạn chế, nên rất nhút nhát, sự hiểu biết cũng nhiều hạn chế, đặc biệt vốn từ tiếng Việt còn hạn chế, với các em Tiếng Việt đã là ngôn ngữ thứ hai do vậy kỹ năng giao tiếp và lĩnh hội thông tin chưa được tốt, nên việc dạy - học tiếng Anh đối với giáo viên và học sinh còn nhiều khó khăn. Thứ ba, các chủ đề trong sách giáo khoa tiếng Anh mới tuy rất phù hợp với lứa tuổi học sinh nhưng có một số kiến thức còn khá xa lạ với học sinh dân tộc thiểu số nên việc giao tiếp còn gặp khó khăn. Một tiết học bao gồm nhiều lượng kiến thức khác nhau nên giáo viên khá vất vả để truyền tải được hết, học sinh cũng khó tiếp thu hơn. Thứ tư, để học tốt môn Tiếng Anh người học phải thường xuyên trau dồi kiến thức kết hợp với thực hành giao tiếp. Nhưng đa số học sinh chỉ học tại các tiết học trên lớp, chưa có ý thức tự học ngoài giờ, chưa có ý thức thực hành giao tiếp Tiếng Anh với các bạn. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới các tiết dạy. Thứ 5, đội ngũ giáo viên tiếng Anh hiện nay còn chưa đồng đều về trình độ; khả năng giao tiếp, sử dụng tiếng Anh, phương pháp giảng dạy của một bộ phận giáo viên chưa đáp ứng các tiêu chuẩn do Bộ GD&ĐT yêu cầu dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao. Xuất phát từ những điều nêu trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên” làm đề tài luận văn để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học. 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên còn có những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu về đổi mới giáo dục hiện nay, chưa phát huy được tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh…Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý phù hợp với tình hình thực tiễn thì sẽ nâng cao được hiệu quả của hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung Luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý của Hiệu trưởng đối với hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 6.2. Về Khách thể điều tra và địa bàn khảo sát - Khách thể điều tra: Gồm 325 khách thể, trong đó có 125 cán bộ quản lý và giáo viên dạy học môn tiếng Anh, 200 học sinh tiểu học thuộc 11 trường được khảo sát. - Địa bàn khảo sát: Việc khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh được tiến hành tại 11 trường Tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ: trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Nà Khoa, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Tân Phong, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Nà Hỳ số 2, 3
trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Phìn Hồ, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Nà Bủng, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Vàng Đán, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Nậm Tin, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Na Cô Sa, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Pa Tần, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Chà Tở, trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Chà Nưa. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các tài liệu lí luận, sách, báo có liên quan đến vấn đề quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường tiểu học và trường PTDTBT tiểu học… để xây dựng khung lí thuyết cho đề tài. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Tiến hành dự giờ, quan sát hoạt động dạy học của giáo viên và học sinh; quan sát cách thức quản lý hoạt động dạy học nhằm thu thập các thông tin cần thiết để đánh giá thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Tiến hành phỏng vấn, trao đổi với một số cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học được khảo sát để làm rõ hơn những kết quả thu được qua phiếu hỏi, đồng thời bổ sung thêm những thông tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. 7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Tiến hành xây dựng phiếu hỏi dành cho đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh nhằm thu thập những thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích, đánh giá thực trạng dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia trong việc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 4
7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng các phương pháp thống kê toán học như tính giữ nguyên, tính phần trăm để tính toán, xử lý số liệu thu được qua quá trình khảo sát. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu; Kết luận và Khuyến nghị; Tài liệu tham khảo; Phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học. Chương 2. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Theo thống kê của báo The Washington post về các nghiên cứu ngôn ngữ thế giới, tiếng Anh là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ 3 thế giới nhưng là ngôn ngữ được nhiều người học nhất hiện nay [26], là ngôn ngữ chính thức tại gần 60 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tiếng Anh là một trong 6 ngôn ngữ chính thức được Tổ chức liên hợp quốc công nhận, cũng là ngôn ngữ chính thức của nhiều tổ chức quốc tế như Liên minh châu Âu EU, Tổ chức hiệp ước Bắc Đại Tây Dương NATO, Tổ chức Thương mại Quốc tế WTO, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế ISO, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ASEAN… và được sử dụng như ngôn ngữ giao tiếp chung trong các sự kiện văn hóa, thể thao, chính trị, kinh tế quốc tế. Hiện nay quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra một cách mạnh mẽ ở tất cả các quốc gia, các lĩnh vực và mọi ngành nghề. Trong quá trình hội nhập quốc tế, việc trao đổi giữa các quốc gia khác nhau đẩy yêu cầu giao tiếp, vốn là điều kiện bắt buộc để thực hiện mọi hoạt động giao lưu trong xã hội lên tầm quan trọng mới. Với nhiều đặc điểm ưu việt về ngôn ngữ và tầm ảnh hưởng của các nước có tiếng mẹ đẻ là tiếng Anh, nhiều quốc gia đã lựa chọn tiếng Anh là ngôn ngữ chung, đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thông dụng nhất hiện nay. Để đáp ứng nhu cầu từ xu hướng quốc tế, tiếng Anh đã trở thành nội dung bắt buộc trong nền giáo dục phổ thông của hầu hết các nước trên thế giới. Các nước nói tiếng Anh, hay chi tiết hơn, các nước sử dụng tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức (ngôn ngữ duy nhất hoặc cùng các loại ngôn ngữ khác) và các nước sử dụng chung thống nhất là tiếng anh, giáo dục tiếng anh được thực hiện bắt buộc trong các nhà trường phổ thông từ cấp tiểu học. Tiếng Anh đã thay đổi đáng kể do ảnh hưởng của các ngôn ngữ khác, người dân bản địa đã có sự “địa phương hóa” 6
tiếng Anh theo các đặc điểm của tiếng mẹ đẻ. Trong tác phẩm “Language Myths and the History of English” [22] và “Language Contact, Creolization, and Genetic Linguistics” [21], các tác giả cho rằng tiếng Anh có thể được xem là một ngôn ngữ hỗn hợp hoặc ngôn ngữ “Creole” - thuật ngữ nói về loại ngôn ngữ được sử dụng bởi một cộng đồng nhất định, được sinh ra do sự tiếp xúc của hai hay nhiều ngôn ngữ khác của những cá thể trong cộng đồng ấy. Các ảnh hưởng to lớn của các ngôn ngữ khác, đặc biệt là tiếng Bắc Âu cổ và tiếng Pháp Norman, lên từ vựng và ngữ pháp tiếng Anh là điều hiển nhiên, tuy nhiên đa số các chuyên gia không xem tiếng Anh là ngôn ngữ hỗn hợp thực sự [23]; [24]. Do mỗi quốc gia có sự khác biệt riêng trong ngôn ngữ tiếng anh của mình, phương pháp và nội dung chương trình giáo dục tiếng anh ở mỗi nước cũng có điểm khác nhau. Ý thức được tầm quan trọng của dạy học và quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh, nhiều nước nói tiếng anh đã thành lập các viện nghiên cứu để nghiên cứu tìm hiểu về phương pháp giảng dạy và nội dung chương trình học tiếng anh phù hợp cho nền giáo dục quốc gia, đặc biệt là cho cấp học đầu tiên - cấp tiểu học. Nhiều trường đại học của nước Anh đã phát hành các giáo trình giảng dạy cho cấp tiểu học như “Kids Box” của Đại học Cambridge [27], giáo trình “Family and Friends” và “Let’s Go” của Đại học Oxford [22], giáo trình “Gogo loves English” và “Academy stars” của Nhà xuất bản Macmillan [28] và nhiều tài liệu khác. Các giáo trình này đều được xây dựng cùng tài liệu đào tạo, hướng dẫn giáo viên trên cùng một chương trình dạy tiếng anh hoàn chỉnh. Các tổ chức trên luôn thực hiện nghiên cứu thêm, cập nhật và thay đổi nội dung bài học, phương pháp dạy trong các giáo trình để nâng cao chất lượng giáo dục tiếng Anh. Cùng với các giáo trình giảng dạy được đầu tư công phu, các nhà nghiên cứu còn đi sâu vào các phương pháp giảng dạy cho giáo viên từ rất sớm. Trong cuốn “Teaching English in the Primary Classroom”, tác giả Susan Halliwell đã phân tích cách dạy học với học sinh tiểu học và đưa ra các đề nghị về phương pháp giảng dạy phù hợp. Trong đó bà đã đưa ra một số hướng dẫn về cách xây dựng bài giảng và nhấn mạnh việc giải thích nghĩa, cách dùng từ vựng mới thông qua các hoạt động trong lớp [24]. 7
Vấn đề kinh nghiệm dạy học ngoại ngữ ở một số nước trên thế giới và trong khu vực trong đó có công tác quản lý đã được đề cập đến khá chi tiết trong “Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020”. Hà Nội, 2008 [3]. Các vấn đề về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, phương pháp giảng dạy tiếng Anh đã được nhiều nhà nghiên cứu khoa học nghiên cứu và tổng hợp thành các lí luận liên quan tới quản lý và giảng dạy tiếng Anh. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: “Teaching English Cambridge University Press, 1995” của Adrian Doff [23]; "English Brainstormers" của Jack Umstatter, "The Learner Centered Curriculum" của Nunan D [20], "Approaches and Methods in Language Teaching" của Richards, J.C an Rogers [19],… Các công trình nghiên cứu trên mặc dù đề cập đến các cách tiếp cận khác nhau về phương án tổ chức lớp học tiếng Anh ở cấp tiểu học nhưng đều dựa trên quan điểm lấy học sinh là trung tâm, áp dụng phương pháp tổ chức các hoạt động trực tiếp trong lớp để học sinh hiểu được nghĩa và thực hành, đồng thời xây dựng các hoạt động sáng tạo, phong phú để học sinh hứng thú tham gia học tập. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đã đạt được những thành tựu nhất định về lý luận cũng như thực tiễn. Tuy nhiên, việc áp dụng kết quả nghiên cứu sẽ còn phụ thuộc nhiều vào điều kiện thực tế của các trường tiểu học đặc biệt là các trường PTDTBT tiểu học ở Việt Nam. 1.1.2. Ở Việt Nam Học sinh tiểu học Việt Nam bắt đầu tiếp xúc với tiếng Anh từ những năm 1990 tại các trung tâm ngoại ngữ hoặc các CLB ở các thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh (Theo Bộ GD&ĐT, 2000). Đến năm 2003, Bộ Giáo dục - Đào tạo ban hành chương trình môn Tiếng Anh tiểu học bắt đầu từ lớp 3, mỗi tuần 2 tiết cho các trường lớp 2 buổi/ngày [3]. Do nhiều nguyên nhân tác động, chất lượng dạy học tiếng anh ở nước ta chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Nội dung, phương pháp dạy và học chưa toàn diện, chưa đáp ứng được các kỹ năng (nghe, nói, đọc, viết) sử dụng tiếng Anh như một ngôn ngữ công cụ giao tiếp. Trong nghiên cứu khảo sát năng lực Anh ngữ năm 2017, Tổ chức Giáo dục quốc tế Education Fist (EF) đánh giá trình độ tiếng Anh của học 8
sinh, sinh viên, người lao động Việt Nam chưa đạt chuẩn tương ứng với năng lực ngoại ngữ [3]. Việc học và kiểm tra, đánh giá chủ yếu qua lý thuyết, quá chú trọng vào hình thức viết không thực hành nghe nói nhiều, đa số HS có trình độ ngoại ngữ không thể giao tiếp và không thể sử dụng thông thạo tiếng Anh. Chất lượng và hiệu quả của việc dạy và học tiếng Anh hiện rất thấp so với yêu cầu của xã hội. Hiệu quả thấp này thể hiện ở khả năng đáp ứng đòi hỏi của công việc, giao dịch, nghiên cứu và học tập bằng tiếng Anh của đa số người Việt Nam còn hạn chế. Để thay đổi tình trạng này, nhiều nhà giáo dục học và nghiên cứu đã tiến hành các công trình nghiên cứu về việc quản lý giáo dục nói chung và hoạt động dạy học bộ môn Tiếng Anh nói riêng. Các công trình nghiên của các tác giả như “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục” của tác giả Trần Kiểm [9]; “Một số vấn đề lí luận và thực tiễn” của Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc [2]; “Đại cương khoa học quản lý” của Đặng Xuân Hải [6], đã đưa ra các lý luận về quản lý giáo dục trong nhà trường, các nội dung về quản lý nói chung và quản lý dạy học nói riêng được đề cập đến như thành tố quyết định phương hướng và quá trình thực hiện giảng dạy tiếng anh ở nhà trường. Vấn đề quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh đã được đề cập đến trong một số công trình nghiên cứu của các tác giả như “Quản lý quá trình sư phạm” của tác giả Vũ Trọng Rỹ [15], “Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học cấp Trung học cơ sở ở huyện Giao Thuỷ tỉnh Nam Định đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay” của tác giả Phùng Văn Hà [5], “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường THCS thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh” của tác giả Bùi Thị Thanh Huyền [8] … Những công trình này đã phân tích chi tiết về các hoạt động dạy học tiếng Anh trong nhà trường phổ thông ở Việt Nam, đưa ra các vấn đề cần giải quyết và đề xuất các hướng giải quyết. Các nghiên cứu trên tuy được thực hiện với nhiều cách tiếp cận khác nhau nhưng đều quan tâm đến vai trò của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm đạt đến mục tiêu giáo dục. Có nhiều đề tài luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục nghiên cứu về các biện pháp quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường tiểu học nói chung và hoạt động dạy học môn Tiếng Anh nói riêng. Các nghiên cứu của các tác giả trên 9
đều đã đạt được những thành tựu nhất định về lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, việc áp dụng kết quả nghiên cứu còn phụ thuộc vào điều kiện thực tế của các nhà trường tiểu học ở từng địa bàn cụ thể. Ở nước ta, việc đổi mới, nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh tại các trường tiểu học còn nhiều khó khăn, đặc biệt ở tại các trường phổ thông dân tộc bán trú việc thực hiện dạy học tiếng Anh còn rất nhiều vấn đề cần giải quyết. Các yếu tố xã hội, nhận thức và văn hóa địa phương đã tạo một rào cản không nhỏ cho công tác thực hiện dạy học và quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại nhà trường. Với các đặc điểm riêng, việc dạy học tiếng Anh tại nhà trường phổ thông dân tộc bán trú cần được nghiên cứu riêng, đưa ra các biện pháp quản lý phù hợp với tình hình nhà trường và đặc điểm kinh tế, văn hóa, xã hội tại địa phương nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, đáp ứng được mục tiêu chung của giáo dục tiểu học trong nước và bắt kịp với tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên cho đến nay, có rất ít công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học, đặc biệt là các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học. Chúng tôi nhận thấy, vấn đề này cần được nghiên cứu một cách đầy đủ hơn. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Harold Koontz, Cyril Odonnell và Heinz Weihrich cho rằng: “Quản lý là hoạt động đảm bảo sự phối hợp giữa nỗ lực các cá nhân nhằm đảm bảo mục tiêu quản lý trong điều kiện chi phí thời gian, công sức, tài lực, vật lực ít nhất đạt được kết quả cao nhất” [7]. Theo tác giả Phạm Minh Châu - Trần Thị Sinh thì “Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý (tập thể người lao động) nhằm thực hiện mục tiêu đề ra [1]. Trong giáo trình: Khoa học quản lý (Tập 1. NXB Khoa học kỹ thuật - Hà nội, 1999) đã ghi rõ: "Quản lý là các hoạt động thực hiện nhằm bảo đảm sự hoàn thành công việc qua những nỗ lực của người khác. Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả các hoạt động của những người cộng sự khác cùng chung một nhóm quản lý là một 10
hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của tổ chức”[4]. Vậy có thể hiểu: Quản lý là sự tác động một cách có hệ thống, có tính hướng đích của chủ thể quản lý lên các đối tượng được quản lý trong tổ chức, giúp cho tổ chức vận hành hiệu quả và đạt được các mục tiêu đã đề ra. 1.2.2. Dạy học, hoạt động dạy học * Dạy học: Theo tác giả Thái Duy Tuyên: “Dạy học là một bộ phận của quá trình giáo dục (nghĩa rộng), là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử xã hội loài người (kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo…) để phát triển những năng lực và phẩm chất của người học theo mục đích giáo dục” [16]. Như vậy, có thể hiểu: Dạy học là một quá trình, trong đó dưới sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển của người giáo viên, người học tự giác tích cực, chủ động tự tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức - học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ học tập. * Hoạt động dạy học: Dạy học được xem như một hoạt động. HĐDH là một hệ thống toàn vẹn bao gồm nhiều thành tố tham gia, các thành tố này tương tác với nhau để thực hiện nhiệm vụ của quá trình dạy học. Các thành tố của hoạt động dạy học bao gồm: Mục tiêu, Nội dung, Phương pháp, Phương tiện dạy học; Hình thức tổ chức dạy học; Giáo viên; Học sinh và Kết quả dạy học [12]. Như vậy, để đạt được được mục tiêu của Giáo dục - Đào tạo thì HĐDH cần diễn ra một cách khoa học, các thành tố cấu trúc của DH được thực hiện nghiêm túc và phối hợp chặt chẽ. Hoạt động dạy học có thể tách thành hai hoạt động đó là hoạt động dạy và hoạt động học. Hai hoạt động này luôn gắn bó mật thiết với nhau, tồn tại cùng nhau để tạo nên hiệu quả cho quá trình dạy học. Để thực hiện vai trò của người hướng dẫn, giáo viên cần phải có sự chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng về nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học 11
và dự kiến cả “Kịch bản dạy học”. Sự chuẩn bị càng chu đáo thì HĐDH càng đạt hiệu quả cao. Còn học sinh không thể thụ động mà các em phải suy nghĩ và thực hiện các nhiệm vụ thực tiễn được giáo viên giao sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Quá trình thực hiện nhiệm vụ chính là quá trình khám phá và rèn luyện kỹ năng cần thiết, kết quả học tập ở đây không chỉ là kiến thức và kỹ năng học tập mà còn cả sự vận dụng hiệu quả kiến thức và kỹ năng vào cuộc sống. 1.2.3. Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh * Môn Tiếng Anh: Đối với cấp Trung học cơ sở và Trung học phổ thông, môn Tiếng Anh là một môn học bắt buộc. Năm 2003, Bộ GD&ĐT chính thức ban hành quyết định về môn Tiếng Anh ở trường tiểu học [3]. Trong đó ghi rõ môn Tiếng Anh với tư cách là môn học tự chọn ở trường tiểu học nhằm: - Bước đầu hình thành cho học sinh các kỹ năng giao tiếp cơ bản, đơn giản bằng tiếng Anh trong giao tiếp hàng ngày ở nhà trường và gia đình: kỹ năng nghe, nói, đọc, viết; trong đó nhấn mạnh hai kỹ năng nghe và nói. - Cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, đơn giản về tiếng Anh, giúp học sinh bước đầu có những hiểu biết về đất nước, con người, nền văn hóa của một số nước nói tiếng Anh. - Góp phần hình thành cho học sinh thái độ tích cực đối với tiếng Anh, thông qua việc học tiếng Anh học sinh có thêm hiểu biết và tình yêu đối với tiếng Việt. Việc dạy học môn Tiếng Anh cũng góp phần hình thành phương pháp học tập và phát triển nhân cách, trí tuệ của học sinh. Như vậy, đối với bậc tiểu học, môn Tiếng Anh là một môn học tự chọn trong chương trình giáo dục tiểu học. Môn học này cung cấp cho học sinh tiểu học những kiến thức và kỹ năng giao tiếp cơ bản, đơn giản bằng ngôn ngữ tiếng Anh. * Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh bao gồm hoạt động dạy môn Tiếng Anh của giáo viên và hoạt động học môn Tiếng Anh của học sinh. Với bậc Tiểu học, hoạt động dạy học môn Tiếng Anh là quá trình tương tác giữa giáo viên và học sinh trong 12