Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh trường THCS Hồng Hải, thành phố Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo phương pháp phát triển năng lực người học tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ tiếng Anh cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh trường THCS Hồng Hải, thành phố Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN LỆ THU QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG HẢI, THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN LỆ THU QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG HẢI, THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Dương Thị Hoàng Yến THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Dương Thị Hoàng Yến. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, được tổng hợp từ quá trình khảo sát, đánh giá của tác giả tại địa bàn nghiên cứu. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Lệ Thu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi được cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Thái Nguyên; các thầy giáo, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy, trang bị cho tôi hệ thống tri thức quý báu về khoa học quản lý giáo dục, những phương pháp nghiên cứu khoa học. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Dương Thị Hoàng Yến - người hướng dẫn khoa học - đã trực tiếp tận tình giúp đỡ, chỉ bảo ân cần và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ninh; Phòng Giáo dục và đào tạo Hạ Long, Ban giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn, các thầy, cô giáo giảng dạy bộ môn Tiếng Anh của trường THCS Hồng Hải và các trường trong cụm chuyên môn số 3 đã nhiệt tình cung cấp số liệu và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành luận văn của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên, khích lệ, giúp đỡ tôi trong thời gian học tập. Do khả năng và điều kiện nghiên cứu còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi thiếu sót, hạn chế, tôi rất mong được sự chỉ dẫn và đóng góp ý kiến của các nhà khoa học, các thầy, cô giáo cùng các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả Nguyễn Lệ Thu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. iv DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU ........................................................................... v DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ....................................................................... vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 6 1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ..................................................................................................... 6 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ngoại ngữ theo tiếp cận phát triển năng lực .............................................................................. 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 8 1.2.1. Quản lí nhà trường ..................................................................................... 8 1.2.2. Hoạt động dạy học ................................................................................... 11 1.2.3. Hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực .............................. 12 1.3. Hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ..... 18 1.3.1. Những năng lực chung được hình thành và phát triển trong môn tiếng Anh ... 18 1.3.2. Năng lực của môn tiếng Anh theo Chương trình giáo dục phổ thông mới... 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.3.3. Mối quan hệ giữa hoạt động dạy học môn tiếng Anh và hình thành năng lực tiếng Anh .................................................................................. 24 1.3.4. Hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học ................................................................................................. 27 1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại trường trung học cơ sở theo tiếp cận phát triển năng lực ......................................................... 31 1.4.1. Quản lý phát triển chương trình và xác định mục tiêu dạy học môn tiếng Anh ................................................................................................. 31 1.4.2. Quản lý kế hoạch dạy học và nội dung dạy học môn tiếng Anh ............. 31 1.4.3. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên môn tiếng Anh ............................. 33 1.4.4. Quản lý hoạt động học của học sinh trong môn tiếng Anh ..................... 34 1.4.5. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ................................................... 35 1.4.6. Quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy............................................... 36 1.4.7. Quản lý các phương tiện phục vụ hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ............................................................. 37 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường trung học cơ sở theo tiếp cận phát triển năng lực ........... 37 1.5.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 37 1.5.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 41 Kết luận chương 1.............................................................................................. 43 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG HẢI, THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC .................................................................. 44 2.1. Khái quát chung về trường THCS Hồng Hải, thành phố Hạ Long ......... 44 2.1.1. Quy mô phát triển giáo dục ..................................................................... 44 2.1.2. Chất lượng giáo dục ................................................................................ 45 2.1.3. Hệ thống trang thiết bị, phương tiện dạy học .......................................... 46 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................... 48 2.2.1. Mục đích của khảo sát ............................................................................. 48 2.2.2. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 48 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 48 2.2.5. Tiêu chí và thang đánh giá....................................................................... 49 2.2.6. Thời gian khảo sát ................................................................................... 49 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ................................................................................................... 49 2.3.1. Thực trạng xác định mục tiêu dạy học môn tiếng Anh ........................... 49 2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn tiếng Anh.......................... 50 2.3.3. Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học môn tiếng Anh .............. 52 2.3.4. Thực trạng sử dụng các hình thức dạy học môn tiếng Anh .................... 53 2.3.5. Thực trạng kết quả dạy học môn tiếng Anh ............................................ 54 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường THCS theo tiếp cận phát triển năng lực .................................................. 55 2.4.1. Thực trạng quản lý phát triển chương trình và xác định mục tiêu dạy học môn tiếng Anh .................................................................................. 55 2.4.2. Thực trạng quản lý kế hoạch dạy học và nội dung dạy học môn tiếng Anh .. 57 2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên môn tiếng Anh ........... 58 2.4.4. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh trong môn tiếng Anh ... 62 2.4.5. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học ................................. 64 2.4.6. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy ............................. 66 2.4.8. Thực trạng quản lý các phương tiện phục vụ hoạt động dạy học môn tiếng Anh ................................................................................................. 68 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường THCS theo tiếp cận phát triển năng lực ................ 72 2.5.1. Thực trạng các yếu tố chủ quan............................................................... 72 2.5.2. Thực trạng các yếu tố khách quan ........................................................... 73 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ...................................................................... 74 2.6.1. Điểm mạnh .............................................................................................. 74 2.6.2. Điểm yếu.................................................................................................. 75 2.6.3. Những vấn đề cần giải quyết ................................................................... 76 Kết luận chương 2.............................................................................................. 77 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG HẢI, THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC .............................................................................. 78 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................... 78 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 78 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 78 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 78 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 78 3.2. Đề xuất hệ thống biện pháp quản lý hoạt động dạy học môntiếng Anh tại trường THCS Hồng Hải, thành phố Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực ................................................................................... 78 3.2.1. Biện pháp 1: Chỉ đạo tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên Tiếng Anh và khả năng tự học của học sinh ............................................................................................. 78 3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo đổi mới hoạt động tổ chuyên môn chất lượng, hiệu quả, đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học...................................................................................................... 81 3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo xây dựng nền nếp, kỷ cương trong dạy và học môn Tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ................................... 88 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo thành lập câu lạc bộ nói Tiếng Anh ..................... 92 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 93 3.4. Khảo sát đánh giá về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ................................................................................................. 94 3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm .............................................................................. 94 3.4.2. Kết quả khảo sát ...................................................................................... 95 Kết luận chương 3.............................................................................................. 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 99 1. Kết luận .......................................................................................................... 99 2. Khuyến nghị................................................................................................. 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 102 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nội dung 1. BGH Ban giám hiệu 2. CBQL Cán bộ quản lý 3. CNH-HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa 4. CNTT Công nghệ thông tin 5. CSVC Cơ sở vật chất 6. CT Chỉ thị 7. CT GDPT Chương trình giáo dục phổ thông 8. DH Dạy học 9. ĐTB Điểm trung bình 10. GD Giáo dục 11. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 12. GV Giáo viên 13. HĐDH Hoạt động dạy học 14. HĐND Hội đồng nhân dân 15. HS Học sinh 16. KTĐG Kiểm tra đánh giá 17. KTDH Kỹ thuật dạy học 18. KTKN Kiến thức kỹ năng 19. KTXH Kinh tế xã hội 20. NQ/TW Nghị quyết/ Trung ương 21. PPCT Phân phối chương trình 22. PPDH Phương pháp dạy học 23. PTNL Phát triển năng lực 24. QLGD Quản lý giáo dục 25. SGK Sách giáo khoa 26. SHCM Sinh hoạt chuyên môn 27. TBDH Thiết bị dạy học 28. THPT Trung học phổ thông 29. TTCM Tổ trường chuyên môn 30. UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 1.1. Các nội dung dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ................. 15 Bảng 1.2. So sánh một số đặc trưng cơ bản của dạy học theo cách tiếp cận truyền thống và theo tiếp cận phát triển năng lực người học .......... 16 Bảng 1.3. Bảng so sánh giữa đánh giá năng lực người học và đánh giá kiến thức, kỹ năng của người học ................................................... 17 Bảng 2.1. Kết quả xếp loại học lực, hạnh kiểm học sinh các năm học 2015 - 2016 đến năm học 2017-2018 ....................................................... 45 Bảng 2.2. Số giải học sinh giỏi các cấp môn Tiếng Anh từ 2015 đến 2017 ... 46 Bảng 2.3. Thực trạng CSVC phục vụ dạy và học năm học 2017 - 2018 ........ 46 Bảng 2.4. Thực trạng xác định mục tiêu dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .................................................................... 50 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn Tiếng Anh theo hướng giao tiếp hàng ngày .............................................................. 51 Bảng 2.6. Thực trạng sử dụng PPDH môn Tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .................................................................................. 52 Bảng 2.7. Thực trạng sử dụng hình thức tổ chức dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .................................................... 53 Bảng 2.8. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ................................................................... 54 Bảng 2.9. Thực trạng quản lí phát triển chương trình và xác định mục tiêu dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực............... 55 Bảng 2.10. Thực trạng quản lý kế hoạch dạy học và nội dung dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .................................... 57 Bảng 2.11. Thực trạng chỉ đạo việc soạn giáo án của giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .................................................... 59 Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo việc lên lớp của giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ............................................................. 60 Bảng 2.13. Thực trạng chỉ đạo hoạt động của tổ chuyên môn Tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .................................................... 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.14. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh trong môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ............................................ 63 Bảng 2.15. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực .......................................................................................... 65 Bảng 2.16. Thực trạng chỉ đạo quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy theo tiếp cận năng lực ..................................................................... 67 Bảng 2.17. Thực trạng quản lí các phương tiện phục vụ hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ............................................ 69 Bảng 2.18. Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ................... 72 Bảng 2.19. Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến quản lý động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ............................. 73 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát mức độ cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất ................................................................................ 96 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ: Biểu đồ 2.1. So sánh kết quả khảo sát các nội dung quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ......................... 71 Biểu đồ 3.1. So sánh kết quả đánh giá mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất ............................................. 97 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Mô hình về quản lý .................................................................... 9 Sơ đồ 1.2. Quan hệ các chức năng quản lý ................................................ 10 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Với xu thế hội nhập, ngoại ngữ đóng một vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực: khoa học kỹ thuật, giáo dục, du lịch, thương mại và đời sống hàng ngày... Ngoại ngữ không chỉ góp phần trang bị cho HS những tri thức cần thiết về các đối tượng nhận thức thế giới khách quan thuộc các lĩnh vực chuyên ngành mà còn là một công cụ rất quan trọng giúp cho họ nắm chắc hơn các tri thức cơ sở của các chuyên ngành khác, đồng thời giúp cho việc phát triển năng lực trí tuệ của họ được phát triển hơn. Ngoại ngữ là công cụ giao tiếp mới, giúp người học nâng cao và mở rộng tầm hiểu biết của mình qua việc tiếp xúc, tìm hiểu và chọn lọc những tri thức văn hóa không những của riêng dân tộc đó mà còn của cả loài người. Trước những yêu cầu đổi mới của nền kinh tế, xã hội của đất nước trong bối cảnh hội nhập toàn cầu hóa, ngoại ngữ nói chung và tiếng Anh nói riêng là một công cụ, phương tiện đắc lực và hữu hiệu trong quá trình hội nhập và phát triển. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp nhằm phát triển giáo dục vững chắc và mạnh mẽ hơn trong thời gian tới đó là đổi mới việc quản lý tổ chức hoạt động dạy học ngoại ngữ trong hệ thống GDQD để cung cấp cho thế hệ trẻ một phương tiện giao tiếp, học tập và làm việc hữu hiệu trong môi trường đa ngôn ngữ của xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Theo số Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT đã chỉ rõ: “...yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đang đặt ra những đòi hỏi bức xúc phải đổi mới căn bản quá trình dạy và học ngoại ngữ cho thể hệ trẻ...” [1]. Ngoại ngữ đã trở thành nhu cầu ngày càng phát triển cùng với sự phát triển đi lên của toàn xã hội. Chính vì vậy việc học ngoại ngữ nói chung, dạy học tiếng Anh nói riêng vừa là xu hướng tất yếu, vừa là một nhiệm vụ của các nhà trường hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Trong những năm qua, việc dạy học ngoại ngữ trong hệ thống GDQD đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp của HS còn hạn chế. Nguyên nhân là do việc tổ chức dạy học ngoại ngữ ở các cấp học còn nhiều bất cập, một bộ phận GV dạy ngoại ngữ còn hạn chế về năng lực chuyên môn, phương pháp chưa đổi mới, chưa thích ứng với sự thay đổi để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Tiếng Anh là một trong những ngoại ngữ bắt buộc được đưa vào dạy học ở trường bậc học khác nhau trong hệ thống GDQD. Thực tế cho thấy việc dạy học tiếng Anh ngày nay ở nước ta đang phát triển với nhiều thuận lợi. Số lượng người có nhu cầu học ngày càng tăng: Hệ thống tài liệu dạy học phong phú; Các trang thiết bị hỗ trợ dạy học đa dạng, hiện đại,... Bên cạnh đó vẫn còn tồn tại những khó khăn, bất cập trong thực tế dạy học bộ môn này. Người dạy, người học còn lúng túng trong việc lựa chọn tài liệu, phương pháp, phương tiện dạy học hữu hiệu nhất. Các nhà QLGD đang tìm phương pháp QL hiệu quả tốt nhất đổi với quá trình dạy học bộ môn tiếng Anh. Hoạt động dạy học bộ môn này ở các lớp ở Trường THCS Hồng Hải, thành phố Hạ Long trong thời gian qua đã đạt được những thành quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn nhiều bất cập về thực hiện nội dung chương trình để phù hợp với trình độ HS, việc đổi mới phương pháp giảng dạy chưa được thực hiện đồng bộ, đội ngũ GV chưa đáp ứng yêu cầu của xã hội, trang thiết bị cho dạy học được đầu tư nhiều nhưng chưa được sử dụng có hiệu quả. Việc QL các khâu trong quá trình dạy học bộ môn còn chưa chặt chẽ. Việc dạy học ngoại ngữ chưa được coi trọng đúng mức, môn tiếng Anh thường bị coi là môn phụ, một số HS học tiếng Anh chưa tự giác. Tuy nhiên, để hình thành năng lực ngoại ngữ cho học sinh, có một số công trình đã nghiên cứu, nhưng dựa trên tiếp cận phát triển năng lực và triển khai ở trường THCS Hồng Hải, thành phố Hạ Long còn chưa được nghiên cứu. Chính vì những lý do trên, đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh trường THCS Hồng Hải, thành phố Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực” được lựa chọn để nghiên cứu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo phương pháp phát triển năng lực người học tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ tiếng Anh cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại trường THCS theo tiếp cận phát triển năng lực. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại trường THCS Hồng Hải, TP. Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng hoạt động dạy và học môn tiếng Anh ở trường THCS Hồng Hải, TP. Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực chưa đạt được kết quả tốt do một số hạn chế từ phía người quản lý, giáo viên và cơ sở vật chất... Nếu dựa vào các nội dung quản lý hoạt động dạy học để đề xuất và áp dụng một số biện pháp quản lý phù hợp và tác động đồng bộ đến các nhân tố của hoạt động dạy học môn tiếng Anh như: chương trình, người dạy, người học và các điều kiện phục vụ dạy và học… sẽ góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ tiếng Anh cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của Nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực cho học sinh ở trường THCS. 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường THCS Hồng Hải, TP. Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực và phân tích nguyên nhân của thực trạng. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường THCS Hồng Hải, TP. Hạ Long theo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
tiếp cận phát triển năng lực, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Đề tài dựa trên tiếp cận phát triển năng lực và quản lý nội dung và điều kiện của hoạt động dạy học để triển khai nghiên cứu 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra Đề tài đã tiến hành làm các phiếu hỏi (xem phụ lục) để khảo sát đối với 35 người, bao gồm: 01 Phó giám đốc, 01 chuyên viên phụ trách tiếng Anh của Sở GD&ĐT. 02 chuyên viên Phòng GD&ĐT. 03 Ban giám hiệu. 07 giáo viên dạy Tiếng Anh của trường THCS Hồng Hải. 21 giáo viên dạy Tiếng Anh trọng cụm chuyên môn số 3. 6.3. Giới hạn về thời gian nghiên cứu Đề tài sử dụng số liệu thống kê của ba năm học gần đây (từ năm học 2015-2016 đến năm 2017-2018). 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa,… các vấn đề lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: nhằm thu thập thông tin từ đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên dạy tiếng Anh, học sinh THCS về thực trạng hoạt động dạy học môn tiếng Anh và quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long. Phương pháp này cũng sử dụng để đánh giá các biện pháp được đề xuất. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm, mô hình quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
- Phương pháp quan sát: Thu thập thông tin về thực trạng hoạt động và quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long. - Phương pháp phỏng vấn: Xin ý kiến trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên dạy tiếng Anh của trường trung học cơ sở Hồng Hải và của các trường trong cụm chuyên môn số 3, thành phố Hạ Long nhằm đánh giá về trực trạng quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh trong nhà trường, nguyên nhân của thực trạng quản lý. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu báo cáo tổng kết, sơ kết, hồ sơ dạy học, quản lý của nhà trường trong các năm học gần đây nhằm đưa ra những nhận định, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long. - Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia về các lĩnh vực liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Qua ý kiến chuyên gia, có thể điều chỉnh các nhận định, nội dung khảo sát và đề xuất các biện pháp quản lý của nghiên cứu này. 7.3. Phương pháp xử lý thông tin Phương pháp thống kê toán học: xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê toán học để phân tích, đánh giá các kết quả điều tra thu được. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường trung học cơ sở theo tiếp cận phát triển năng lực. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại trường trung học cơ sở Hồng Hải, thành phố Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực Hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của xu hướng toàn cầu hoá, vai trò của Tiếng Anh ngày càng được khẳng định. Nội dung chương trình, phương pháp dạy học tiếng Anh đã được thay đổi, các phương tiện kỹ thuật phục vụ việc dạy học tiếng Anh cũng được đầu tư và phát triển. Nhận thức của phụ huynh HS và xã hội về vai trò của tiếng Anh ngày càng được nâng cao. Trong bậc học THPT, việc dạy và học môn Tiếng Anh như thế nào nhằm đảm bảo mục tiêu hội nhập quốc tế đã được đề cập đến trong quá trình thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa từ năm học 2005 - 2006. Chính phủ và Bộ giáo dục đã ban hành nhiều văn bản và tài liệu hướng dẫn, tổ chức các hội thảo ở nhiều cấp độ về đảm bảo chất lượng môn ngoại ngữ trong nhà trường phổ thông, nâng cao hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh, đổi mới phương pháp giảng dạy... Các vấn đề về dạy học và dạy học tiếng Anh đã được nhiều nhà nghiên cứu khoa học nghiên cứu và tổng hợp thành các lí luận liên quan tới quản lý và giảng dạy tiếng Anh. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: “Teaching English Cambridge University Press, 1995” của Adrian Doff; "English Brainstormers" của Jack Umstatter, "The Learner Centered Curriculum" của Nunan D, "Approaches and Methods in Language Teaching" của Richards, J.C an Rogers,… Kế thừa những thành tựu về dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học của một số nước trên thể giới, ở nước ta cũng đã có một số công trình nghiên cứu và những bài viết của các tác giả như: Nguyễn Văn Cường - Bernd Meier (2011), Lý luận dạy học hiện đại; Đỗ Ngọc Thống (2011), Xây dựng chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tiếp cận năng lực; Trần Khánh Đức - Trịnh Văn Minh (2013), Nghiên cứu nhu cầu và xây dựng mô Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
hình đào tạo theo năng lực trong lĩnh vực giáo dục; Nguyễn Thu Hà (2014), Giảng dạy theo năng lực trong giáo dục: một số vấn đề lý luận cơ bản,… Các nghiên cứu hiện nay đã hướng vào nghiên cứu dạy học để phát triển năng lực cho người học, tuy nhiên, tập trung vào dạy học các môn học cụ thể, nhằm hình thành các năng lực cụ thể, đáp ứng yêu cầu Chương trình giáo dục phổ thông ban hành năm 2018 thì còn chưa nhiều. 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ngoại ngữ theo tiếp cận phát triển năng lực Bên cạnh những công trình nghiên cứu về hoạt động dạy học và dạy học môn tiếng Anh, còn có những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học. Ở Việt Nam, nhiều nhà khoa học cũng tiến hành các công trình nghiên cứu về lĩnh vực quản lý giáo dục nói chung, có thể đề cập đến mọt số công trình nghiên cứu sau: Đặng Quốc Bảo (2007), Cẩm nang nâng cao năng lực quản lý nhà trường [2]; Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2010), Đại cương khoa học quản lý [17]… Bộ Giáo dục và Đào tạo - Chương trình phát triển giáo dục trung học, Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra, đánh giá kết giá học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh (lưu hành nội bộ) [4]. Ngoài ra, một loạt các luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục đề cập đến vấn đề quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực trên các địa bàn cụ thể: Trần Thị Nhài (2016), Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS Hoà Bình, huyện Thuỷ Nguyên, thành phố Hải Phòng;Vũ Thị Lan (2017); Quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực học sinh ở trường THPT Đào Duy Từ, thành phố Hà Nội; Nguyễn Đức Mạnh(2018), Quản lý dạy học môn toán THPT theo định hướng phân hóa dựa trên năng lực nhận thức của học sinh tại địa bàn huyện Kim Bảng, Hà Nam; Ngô Tùng Lâm (2018), Chỉ đạo hoạt động dạy học môn Toán tại các trường THPT huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông; Nguyễn Thị Bằng Nga (2019), Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Anh theo Chương trình giáo dục phổ thông mới tại Trường trung học phổ thông chuyên khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội; Nguyễn Thị Mý (2019), Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh có yếu tố nước ngoài tại các trường tiểu học trên địa bàn quận Nam Từ liêm, thành phố Hà Nội… [22, 16, 19, 15, 21, 20]. Các công trình nghiên cứu, bài viết trên đây đã tập trung phân tích thực trạng quản lý, tìm nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng học tập các môn học, trong đó có môn tiếng Anh. Trong đó các nghiên cứu cũng đã xác định một trong những nguyên nhân khiến chất lượng giáo dục không được nâng cao chính là do biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh chưa phù hợp. Tuy nhiên, để triển khai Chương trình giáo dục phổ thông ở bậc THCS, cần có nghiên cứu mới để chuẩn bị về các nguồn lực, về điều kiện để phát triển chương trình môn học,… trong đó có nội dung quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học. Vì vậy, đề tài “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại trường THCS trường THCS Hồng Hải, TP. Hạ Long theo tiếp cận phát triển năng lực” được nghiên cứu với các điều kiện, bối cảnh quản lý cụ thể của trường THCS Hồng Hải, TP. Hạ Long nhằm đáp ứng yêu cầu về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lí nhà trường 1.2.1.1. Quản lý a) Khái niệm Nói đến quản lý, có khá nhiều những khái niệm, định nghĩa khác nhau tùy theo cách tiếp cận. Theo tác giả Đặng Quốc Bảo thì: Quản lý = quản + lý (quản: giữ; lý: chính sửa) Quản lý = Ồn định và phát triển Quản lý = Tập quyền và tán quyền Quản lý = Nắm và buông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn