Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

64
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát, phân tích, đánh giá thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh các trường PTDTBT Tiểu học nhằm giúp các em có kỹ năng sử dụng Tiếng Việt tốt nhất, nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng việt.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÒ ANH VĂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÒ ANH VĂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Văn Cường THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi, các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực, kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018 Tác giả Lò Anh Văn i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn em đã nhận được sự giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của Ban giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Với tình cảm chân thành em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo, phòng sau đại học trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, giúp đỡ nhiệt tình, tạo điều kiện để em hoàn thiện luận văn của mình. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo TS. Trịnh Văn Cường - Học viện quản lý Giáo dục - Người hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn em trong quá trình hoàn thành luận văn. Em xin chân thành cảm ơn đến các cấp lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên, Ủy ban nhân dân huyện Nậm Pồ; Cán bộ quản lý, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên, học sinh ở các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên đã nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Mặc dù rất cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của quý thầy giáo, cô giáo cùng các đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018 Tác giả luận văn Lò Anh Văn ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 6 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 6 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 8 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 9 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 9 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 9 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 9 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 10 8. Cấu trúc luận văn ........................................................................................... 10 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG PTDT BÁN TRÚ TIỂU HỌC .................................................................................. 11 1.1. Sơ lược về nghiên cứu vấn đề ............................................................... 11 1.1.1. Trên thế giới .......................................................................................... 11 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước............................................................... 12 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 14 1.2.1. Quản lý - Quản lý của nhà trường ......................................................... 14 1.2.2. Hoạt động dạy học ................................................................................. 17 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học .................................................................... 18 1.2.4. Môn Tiếng Việt - Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ............ 22 1.3. Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân .............................. 22 1.3.1. Chức năng nhiệm vụ trường PTDT Bán trú tiểu học ............................ 22 iii
1.3.2. Môn Tiếng Việt trong chương trình tiểu học ........................................ 23 1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học ..................................................................................... 29 1.4.1. Mục đích, ý nghĩa của Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học ..................................................... 29 1.4.2. Vai trò của hiệu trưởng trong việc Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học ................................... 30 1.4.3. Nội dung Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học ............................................................................ 31 1.4.4. Một số yếu tố ảnh hưởng tới Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học ................................... 41 Kết luận chương 1.............................................................................................. 45 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN ...................... 46 2.1. Vài nét khái quát về đặc điểm kinh tế xã hội, giáo dục huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ......................................................................................... 46 2.1.1. Khái quát đặc điểm địa lý, kinh tế, xã hội huyên Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ............................................................................................... 46 2.1.2. Lịch sử, truyền thống văn hóa ............................................................... 48 2.1.3. Các trường PTDTBT tiểu học ............................................................... 48 2.2. Khái quát chung về khảo sát thực trạng ................................................ 49 2.2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................. 49 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................. 49 2.2.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 49 2.2.4. Địa bàn khảo sát .................................................................................... 50 2.2.5. Kết quả khảo sát .................................................................................... 50 iv
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ............ 50 2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, giáo viên về tầm quan trọng việc quản lý hoạt động dạy học dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học .................................................................................................. 50 2.3.2. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học .............................................. 51 2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ........................................................... 52 2.3.4. Thực trạng quản lý hoạt động học môn Tiếng Việt của học sinh tiểu học .................................................................................................. 56 2.3.5. Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ........................................................... 59 2.3.6. Thực trạng quản lý hoạt động công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh .............................................................................. 60 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên................................................................................................ 63 2.4.1. Các yếu tố khách quan........................................................................... 63 2.4.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 64 2.5. Nhận xét chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên........................................................................................ 65 2.5.1. Ưu điểm và hạn chế ............................................................................... 65 2.5.2. Các nguyên nhân thành công và hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.............................................................. 67 Kết luận chương 2.............................................................................................. 69 v
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN ..... 70 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ...................................................... 70 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống đồng bộ ............................................................ 72 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn .......................................................................... 72 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 73 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả........................................................................... 73 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ............ 74 3.2.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng nâng cao trình độ, nghiệp vụ cho giáo viên dạy học môn Tiếng Việt ................................................................ 74 3.2.2. Biện pháp 2 Quản lý việc thực hiện chương trình và kế hoạch dạy học môn Tiếng Việt ............................................................................... 77 3.2.3. Biện pháp 3 Đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Việt.................... 80 3.2.4. Biện pháp 4: Thực hiện nâng cao chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt ........................................................................................................ 83 3.2.5. Biện pháp 5 Tổ chức tốt việc dự giờ, thăm lớp dạy học môn Tiếng Việt ........................................................................................................ 86 3.2.6. Biện pháp 6. Tăng cường quản lý việc học tập Tiếng Việt của học sinh.... 88 3.2.7. Biện pháp 7. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Tiếng Việt....................................................................................... 90 3.2.8. Biện pháp 8. Tăng cường đầu tư và phát huy tác dụng của cơ sở vật chất, thiết bị hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ...................................... 96 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 97 Kết luận chương 3.............................................................................................. 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 99 1. Kết luận .......................................................................................................... 99 2. Khuyến nghị................................................................................................. 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 103 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên HDDH : Hoạt động dạy học HS : Học sinh PTDT : Phổ thông dân tộc PTDTBT : Phổ thông dân tộc bán trú UBND : Ủy ban nhân dân iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả nhận thức của cán bộ quản lý của trường PTDTBT tiểu học về tầm quan trọng của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ....................................................... 51 Bảng 2.2. Kết quả điều tra quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên .................................................................................. 52 Bảng 2.3. Quản lý giờ dạy lên lớp của giáo viên........................................... 53 Bảng 2.4. Thống kê kết quả học tập môn Tiếng Việt giai đoạn 2016-2018 ...... 57 Bảng 2.5. Kết quả kiểm tra về hoạt động học tập của học sinh .................... 58 Bảng 2.6. Thực trạng quản lý phương tiện và các điều kiện phục vụ hoạt động giảng dạy ...................................................................... 60 Bảng 2.7. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh........................... 61 Bảng 2.8. Nội dung quản lý hoạt động học tập của học sinh ........................ 62 v
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia trên thế giới. trong suốt tiến trình cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là những chính sách trọng tâm, có vai trò chính yếu của nhà nước, được ưu tiên trước nhất thậm chí đi trước một bước so với các chính sách phát triển kinh tế - xã hội khác. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu "then chốt" và "Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn lực, bồi dưỡng nhân tài, phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam. "Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 đã định hướng" phát triển và nâng cao nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược". Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 nhằm quán triệt và cụ thể hóa các chủ trương, định hướng đổi mới giáo dục và đào tạo, góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 của đất nước. Từ nhu cầu phát triển nhân lực của xã hội theo xu thế hội nhập, nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy học môn Tiếng Việt nói riêng là nhiệm vụ cơ bản và thường xuyên của các nhà trường. Xã hội đặt hàng cho ngành giáo dục nguồn nhân lực có khả năng sử dụng vốn tiếng Việt một cách thành thạo, am hiểu sâu sắc khoa học, vận dụng một cách linh hoạt, thành thạo trong giao tiếp cũng như trong các môn khoa học xã hội khác và mở rộng, giới thiệu tiếng Việt và bản sắc văn hóa dân tộc thông qua ngôn ngữ tới nhiều quốc gia khác trên thế giới, giúp con người có hiểu biết sâu sắc hơn về nền văn hóa việt Nam, mở rộng quan hệ hợp tác, giao lưu và phát triển tiềm năng của chính mình. 6
Nghe, nói, đọc, viết là những hoạt động ngôn ngữ khác nhau của con người trong đó đọc là hoạt động quan trọng và có ý nghĩa to lớn. Tập đọc với tư cách là một phân môn của môn Tiếng Việt ở tiểu học, có nhiệm vụ hình thành và phát triển năng lực đọc cho học sinh. Môn Tiếng Việt trong chương trình học tập ở bậc tiểu học nói chung nói riêng có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh, trong đó phân môn tập đọc cho học sinh có tầm quan trọng đặc biệt trong chương trình môn Tiếng Việt. Đọc trở thành một đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với mỗi người học. Đọc giúp các em chiếm lĩnh được ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập. Việc dạy học sẽ giúp các em hiểu bài hơn, bồi dưỡng các em biết yêu cái thiện, cái đẹp, tránh xa cái ác, đồng thời dạy cho các em biết suy nghĩ lôgíc cũng như biết tư duy hình ảnh. Phân môn tập đọc có nhiệm vụ phát triển năng lực, trí tuệ, những phẩm chất tốt đẹp của người học sinh. Rèn luyện tư duy giáo dục thẩm mĩ và giáo dục các em lòng yêu quý giữ gìn Tiếng Việt. Trên cơ sở đó tạo điều kiện để các em học tập các môn học khác để phát triển toàn diện. Việc giảng dạy Tập đọc với mong muốn giúp học sinh tiếp thu tri thức một cách chủ động, tích cực giúp các em phát triển vốn từ, đọc hiểu và tiến tới đọc hay. Học sinh yêu quý Tiếng Việt được biểu hiện trong hành động cụ thể và khả năng nói đúng, viết đúng Tiếng Việt, giáo dục đạo đức, tình cảm, thị hiếu thẩm mĩ cho các em. Qua thực tế giảng dạy năm học trước tôi nhận thấy trong giảng dạy, giáo viên đều lấy sách giáo khoa làm gốc. Điều này đúng vì sách giáo khoa là văn bản pháp lệnh của Nhà nước, nhưng chuyển tải nội dung sách giáo khoa thì lại là một vấn đề về cách dạy,cách học như thế nào để hiểu hết được nội dung của bài. Đa số giáo viên chỉ làm theo hướng dẫn giảng dạy hoặc bài soạn để dạy, sách hướng dẫn nói gì thì giáo viên làm theo như thế. Chúng ta đều biết sách hướng dẫn giảng dạy đều là tài liệu tham khảo phục vụ chung cho cả nước nên nhiều phần nói chung chưa phù hợp với học sinh của từng vùng, nhất là với các em học sinh tiểu học vùng cao thuộc huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên thì việc 7
nhận thức còn là một vấn đề phức tạp do ngôn ngữ Tiếng Việt của các em còn hạn chế nhiều vì vậy hiệu quả học tập của học sinh chưa cao. Với thời gian được công tác tại huyện vùng cao biên giới với nhiều học sinh và nhiều dân tộc. Cùng với thực tế giảng dạy của giáo viên tiểu học, tôi đã thấy rõ khó khăn của các em học sinh trong việc học phân môn Tập đọc như các em còn hạn chế rất nhiều về vốn ngôn ngữ phổ thông, còn ảnh hưởng sâu sắc ngôn ngữ mẹ đẻ (Tiếng Hmông) dẫn đến việc phát âm của các em chưa chuẩn, và khi viết chính tả các em phát âm thế nào thì viết thế đó dẫn tới sai lỗi chính tả có rất ít các vốn từ và không hiểu được nghĩa của từ trong tiếng việt, các em còn nhầm lẫn giữa các dấu thanh, hạn chế rất nhiều về vốn từ, vốn Tiếng việt, ngữ pháp, chưa biết cách mở rộng vốn từ. Từ những hạn chế đó mà dẫn tới hạn chế về tâm lý như các em rất nhút nhát khi đứng trước đám đông, không dám bày tỏ ý kiến của mình trước tập thể dần dần các em sẽ mất đi kỹ năng quan sát, nhận xét và đánh giá một cách tinh tế về sự vật, sự việc và một số kỹ năng khác. Với kinh nghiệm của mình, tôi đã tìm ra và áp dụng quản lý hoạt động dạy học phân môn tập đọc cho học sinh các trường tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên nhằm để giúp các em có được kĩ năng sử dụng Tiếng việt tốt nhất. Xuất phát từ những lí do trên, thấy rõ được tầm quan trọng của dạy đọc nên tôi đã chọn đề tài: "Quản lý hoạt động dạy học Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên". Với mong muốn phần nào giúp các em học sinh các trường tiểu học hoàn thiện về học tập, góp phần giữ gìn trong sáng của Tiếng Việt thông qua sự hoàn thiện về nghe - nói - đọc - viết Tiếng Việt một cách thành thạo. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát, phân tích, đánh giá thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh các trường PTDTBT Tiểu học nhằm giúp các em có kỹ năng sử dụng tiếng việt tốt nhất, nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng việt. 8
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học môn Tiếng Việt và kết quả học tập của học sinh các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên hiện nay. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động dạy học Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học. 4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. 4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. 5. Giả thuyết khoa học Việc dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên còn nhiều bất cập và hạn chế. Nếu đề xuất và áp dụng một cách phù hợp và hiệu quả các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh, phù hợp với đặc điểm, điều kiện các trường tiểu học sẽ giúp học sinh nghe - nói - đọc - viết, và sử dụng Tiếng Việt một các thành thạo, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Về địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. - Đối tượng khảo sát: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên, Giáo viên, học sinh của các trường PTDT Bán trú tiểu học. - Các số liệu khảo sát: 2 năm học trở lại đây. 9
7. Phương pháp nghiên cứu Gồm: Phương pháp nghiên cứu lý luận, Phương pháp nghiên cứu thực tiễn, phương pháp hỗ trợ, phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia. - Phương pháp nghiên cứu lý luận Các phương pháp nghiên cứu gồm: Phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, nghiên cứu tài liệu, văn bản. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nghiên cứu báo cáo sơ kết, tổng kết chuyên môn của các trường PTDT Bán trú tiểu học về Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Khảo sát, theo dõi hoạt động chuyên môn của các trường PTDT Bán trú tiểu học và kết quả học tập của học sinh trên địa bàn huyện Nậm pồ, tỉnh Điện Biên. Xin ý kiến chuyên gia góp ý về cách xử lý về các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. - Phương pháp hỗ trợ Lập các biểu bảng để so sánh, đối chiếu nhằm giúp ra nhận nhận xét phục vụ cho đề tài nghiên cứu. - Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia Xin ý kiến, hướng dẫn cách thực hiện đề tài, kiểm nghiệm đề tài. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phần phụ lục, Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh ở các trường PTDT Bán trú tiểu học. Chương 2: Thực trạng về Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Chương 3: Biện pháp Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 10
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG PTDT BÁN TRÚ TIỂU HỌC 1.1. Sơ lược về nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Ở các nước trên thế giới, quản lý và quản lý hoạt động dạy học đã được đề cập từ lâu. Lúc đầu cơ sở lý luận về dạy học, quản lý hoạt động dạy học chỉ thể hiện dưới dạng một số ý tưởng của những nhà triết học, cũng như các nhà giáo dục, sau đó phát triển dần dần và hoàn thiện hơn. Ở phương Đông cổ đại, nhất là ở Trung Hoa và Ấn độ, đã sớm xuất hiện những tư tưởng về quản lý nói chung và quản lý dạy học nói riêng. Khổng tử (551-479 TCN) cho rằng dạy học là phải "Dùng cách gợi mở, đi từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ, đòi hỏi học trò phải luyện tập, phải hình thành về nề nếp, thói quen trong học tập" và phải "Học không biết chán, dạy không biết mỏi" [ 1] Trong lĩnh vực giáo dục thời gian gần đây các tài liệu nghiên cứu về giáo dục và dạy học ở nước ngoài và trong nước thường đề cập đến là "dạy học lấy học sinh làm trung tâm". Có thể xem "dạy học lấy học sinh làm trung tâm" là một tư tưởng, một quan điểm, một cách tiếp cận mới về hoạt động dạy học hiện nay. phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm đã khuyến khích học sinh tự học hỏi, tự phát huy sáng tạo, giáo viên đóng vai trò hướng dẫn. Phương pháp dạy học này bắt nguồn từ thế kỷ 18 với nhà giáo dục triết gia Pháp nổi tiếng Jean Jacques Rousseau. Tiếp đến là sự đóng góp của các nhà giáo dục khác như: Francis, Decroly, Pestalozzi, và Maria Montessori. Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm với Jonham Pestalozzi - Ông là nhà giáo dục Thụy Sĩ. Pestalozzi đã đóng góp một cách lớn lao vào việc phát triển quan điểm giáo dục hiện đại "phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm" điều này có nghĩa là tất cả các điều cần học hỏi phải hướng vào học sinh "lấy học sinh làm trung tâm" thay cho quan điểm giáo dục trước đây là "lấy giáo viên làm trung tâm". Để thực hiện phương pháp giảng dạy "lấy 11
học sinh làm trung tâm" này thì người thầy đóng vai trò hướng dẫn, dẫn dắt và giải thích khi cần thiết, thúc đẩy các hoạt động giáo dục, kiểm soát sự tiến triển trong quá trình học tập của từng học sinh. quan điểm dạy học này dựa trên cơ sở học tập cá nhân, học tập nhóm, học tập nghiên cứu, học tập hỗ trợ và có sự tương tác giữa cá nhân với cá nhân, giữa cá nhân với nhóm, tập thể... Học tập các giá trị nhân bản và học tập qua tài liệu, tiện nghi kỹ thuật... Trong lĩnh vực giáo dục, khoa học giáo dục đã thực sự biến đổi về lượng và chất. Các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mac - Lênin đã định hướng cho hoạt động giáo dục như các qui luật "Sự hình thành cá nhân con người", về "Tính qui định về kinh tế - xã hội đối với giáo dục". [ 2] Các qui luật này đặt ra yêu cầu đối với quản lý giáo dục nói chung và quản lý giáo dục trong từng bộ môn nói riêng là phải phát huy được tối đa tính ưu việt của xã hội đối với việc tạo ra các phương tiện và điều kiện cần thiết cho giáo dục. Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mac - Lênin, nhiều nhà khoa học giáo dục đã có những thành tựu khoa học đáng trân trọng về quản lý giáo dục và quản lý dạy học. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam quản lý dạy học là nhiệm vụ trọng tâm của người quản lý trong các cơ sở giáo dục, đồng thời là nội dung quan trọng nhất trong công tác quản lý trường học. Chính vì vậy, vấn đề quản lý hoạt động dạy học luôn được các nhà nghiên cứu khoa học, các nhà quản lý giáo dục đề cập trong các công trình nghiên cứu. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X chỉ rõ yêu cầu cấp bách cũng như lâu dài là: nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lý, nội dung, phương pháp dạy và học; Thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, chấn hưng nền giáo dục Việt Nam" trong bối cảnh đó, giáo dục phải được đổi mới mạnh mẽ, phải không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục ở tất cả các cấp học đặc biệt là cấp học tiểu học. Việc nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường không chỉ phụ thuộc vào chương trình giảng dạy như: sách giáo khoa, sách tham khảo, các điều kiện vật chất của nhà trường... Mà còn phụ thuộc rất lớn vào hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên của nhà trường. dạy học là hoạt động trọng tâm của nhà trường, 12
Tiếng Việt ta giàu và đẹp, đa dạng, rất phong phú nhưng cũng rất phức tạp vì vậy không chỉ học sinh mà cả trong một bộ phận giáo viên còn tồn tại tâm lý ngại học tập, tìm tòi, đào sâu tiếng Việt. Khá nhiều học sinh không yêu thích môn học. kiến thức tiếng Việt và khả năng tư duy nghệ thuật của nhiều giáo viên còn hạn chế. Một bộ phận cán bộ quản lý cấp cơ sở chưa thực sự quan tâm tạo điêu kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh học tập, nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn. Cùng với sự phát triển về kinh tế xã hội giáo dục Việt Nam đang dần hoàn thiện, phát triển và tiếp cận với thế giới. Trong quá trình đó đã xuất hiện nhiều nhà nghiên cứu quản lý giáo dục, các nhà khoa học đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học về lí luận quản lý giáo dục và quản lý dạy học trong nhà trường, các tác giả tiêu biểu như: Đặng quốc Bảo, Phạm Minh hạc, Nguyễn Văn Lê, Hà Thế Ngữ, Nguyễn Ngọc Quang, Trần Kiểm, Phạm Viết Vượng... Ngoài ra về mặt phương pháp dạy học tiếng Việt có một số tài liệu tác giả đã đề cập đến như: - Một số vấn đề cơ bản của trương trình giáo dục tiểu học mới - Đỗ Đình Hoan. Tài liệu tham khảo cho giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục tiểu học về dạy học và phát huy tính tích cực của học sinh trong môn Toán và môn Tiếng Việt - Bộ GD&ĐT. - Giáo trình phương pháp dạy học tiếng Việt - Lê Phương Nga, Đỗ Xuân Thảo, Lê Hữu Tỉnh. Gần đây một số luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục bước đầu cũng đã đề cập đến các biện pháp quản lý hoạt động dạy học trong các nhà trường phổ thông dưới nhiều góc độ khác nhau. Đó là các đề tài như: - Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiểu học của phòng GDĐT quận Hồng Bàng Thành Phố Hải Phòng của tác giả Đặng Minh Hằng (2009). - Biện pháp quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động dạy học theo hướng tích cực hóa ở các trường tiểu học huyện Quế Võ tỉnh Bắc Ninh của tác giả Nguyễn Tài Cường (2011). 13
- Biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy ở trường tiểu học huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh của tác giả Nguyễn Văn Thịnh (2011). Các đề tài nghiên cứu trên đã tiến hành nghiên cứu thực trạng, biện pháp quản lý hoạt động dạy học của phòng GD&ĐT hoặc của hiệu trưởng đối với giáo viên của các trường tiểu học bằng những cách tiếp cận khác nhau và đã đề xuất được một số biện pháp cần thiết, khả thi để nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên các đề tài này mới chỉ dừng lai ở việc nghiên cứu một số biện pháp quản lý nói chung của cấp học chưa có đề tài nào đề cập tới các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt trong các trường tiểu học. việc chỉ ra được những biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động dạy học môn tiếng Việt trong các trường tiểu học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn tiếng Việt, là cơ sở để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học của huyện Nậm Pồ chính là vấn đề mà tôi rất tâm huyết và quan tâm nghiên cứu trong luận văn này. 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý - Quản lý của nhà trường * Quản lý (QL), là một hoạt động quan trọng, gắn liền với quá trình phát triển của xã hội loài người. Từ khi có sự phân công lao động trong xã hội đã xuất hiện một dạng lao động đặc biệt đó là tổ chức, chỉ đạo, điều khiển, kiểm tra các hoạt động lao động theo những yêu cầu nhất định. dạng lao động đặc biệt này còn được gọi là hoạt động quản lý. Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về QL. Theo những định nghĩa kinh điển nhất, hoạt động quản lý là hoạt động có định hướng, có chủ đích của chủ thể QL (người quản lý) đến khách thể QL trong một tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Theo F. W Taylor (1856-1915) cha đẻ của thuyết QL khoa học cho rằng: "QL là biết chính xác điều muốn người khác làm, sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất" [3]. Theo C. Marx, QL là chức năng được sinh ra từ tính chất xã hội hóa lao động. Nó có tầm quan trọng đặc biệt vì mọi sự phát triển của xã hội đều thông qua hoạt động của con người và thông qua QL (con người điều khiển con người). Ông cho rằng: tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào mà tiến hành trên một quy mô tương đối lớn đều cần đến một sự chỉ đạo để 14
điều hòa các hoạt động cá nhân. một nhạc sĩ độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển mình nhưng một dàn nhạc thì phải có nhạc trưởng [4]. Theo tác giả Trần Kiểm: QL là phối hợp nỗ lực của nhiều người sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội [17]. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "QL là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể QL đến tập thể những người lao động (khách thể QL) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến" [25]. Có nhiều cách diễn đạt khác nhau song có thể khái quát về QL như sau: QL chính là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp quy luật khách quan của chủ thể QL đến đối tượng QL về mặt chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và biện pháp cụ thể tạo ra môi trường và điều kiện phát triển cho sự nghiệp phát triển của đối tượng. Đối với nhà trường QL là quá trình tác động của bộ máy QL nhà trường (người QL hay chủ thể QL) đến tập thể Giáo viên, học sinh và lực lượng khác (đối tượng QL) nhằm thực hiện hệ thống các mục tiêu của nhà trường. Trong Quản lý giáo dục chủ thể quản lý chính là bộ máy quản lý các cấp; Đối tượng quản lý là nguồn nhân lực, cơ sở vật chất kĩ thuật và các hoạt động thực hiện chức năng của giáo dục và đào tạo. * Quản lý nhà trường: Nhà trường là một thể chế đặc biệt của xã hội, thực hiện các chức năng kiến tạo kinh nghiệm xã hội cho một nhóm dân cư nhất định của xã hội đó. Trường học là tế bào cơ sở chủ chốt của tất cả các cấp học trong hệ thống giáo dục. Do đó quản lý trường học nhất thiết phải có tính nhà nước và tính xã hội. Quản lý nhà trường(QLNT) là một bộ phận trong quản lý giáo dục. Trường học (cơ sở giáo dục) chính là nơi trực tiếp làm công tác giáo dục có nhiệm vụ trang bị kiến thức cho một nhóm dân cư nhất định. Chất lượng giáo dục đạt được là do thành tích đích thực của nhà trường cùng với hệ thống quản lý giáo dục. 15