Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh nhằm mục đích đưa hoạt động trải nghiệm trong môn học trở thành các hoạt động thường xuyên, có hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––– LƯƠNG MINH THU QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CAO THẮNG, THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn: PGS.TS. Dương Thị Hoàng Yến THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Dương Thị Hoàng Yến, các số liệu, kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực theo thực tế nghiên cứu, chưa từng được bất cứ tác giả nào khác nghiên cứu và công bố. Thái Nguyên, ngày 18 tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Lương Minh Thu i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Dương Thị Hoàng Yến, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, lãnh đạo trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Lương Minh Thu ii
MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................. iv Danh mục các bảng ........................................................................................................ v Danh mục các hình .......................................................................................................... MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ...........................................................................3 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.....................................................................................4 7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................5 8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................................6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .................................................................................................................7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm ..........................................7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở ...............................................8 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ...........................................................................10 1.2.1. Quản lý nhà trường ............................................................................................10 1.2.2. Hoạt động trải nghiệm .......................................................................................14 1.2.3. Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ......................................................14 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trung học cơ sở .............................................................................................................16 iii
1.3. Hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở .............................................................................................................18 1.3.1. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh trung học cơ sở ..........................................18 1.3.2. Đặc điểm của bộ môn Toán trong chương trình giáo dục THCS ......................19 1.3.3. Những yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 về hoạt động trải nghiệm cho học sinh trung học cơ sở ....................................................................20 1.3.4. Các thành tố của hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở ..................................................................................21 1.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh tại trường trung học cơ sở .............................................................................29 1.4.1. Phát triển chương trình nhà trường về môn Toán theo hướng trải nghiệm .......29 1.4.2. Lập kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ................................ 32 1.4.3. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ...........34 1.4.4. Kiểm tra đánh giá dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm .........................35 1.4.5. Quản lý cơ sở vật chất, thiết bị, các điều kiện phục vụ cho dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm .......................................................................................36 1.4.6. Phối hợp các lực lượng và phân cấp trong quản lý dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ........................................................................................................37 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh tại trường trung học cơ sở ...................................................39 1.5.1. Các yếu tố từ người quản lý ...............................................................................39 1.5.2. Các yếu tố từ đối tượng bị quản lý ....................................................................39 1.5.3. Các yếu tố từ môi trường quản lý ......................................................................40 Kết luận chương 1 ........................................................................................................41 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CAO THẮNG, THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ...........................................................................................................43 2.1. Khái quát chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa, giáo dục của phường Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................43 iv
2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên, kinh tế văn hóa phường Cao Thắng ...........43 2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục của trường trung học cơ sở Cao Thắng ..........43 2.2. Tổ chức nghiên cứu ..............................................................................................46 2.2.1. Mục đích nghiên cứu: đánh giá thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. ...............................................................................................46 2.2.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................46 2.2.3. Phương pháp nghiên cứu và mẫu khảo sát ........................................................46 2.2.4. Thang đánh giá Phiếu khảo sát ..........................................................................47 2.5. Kết quả nghiên cứu thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng ............................................47 2.5.1. Thực trạng xác định mục tiêu dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm.......47 2.5.2.Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ......................................................................................................49 2.5.3. Thực trạng phương pháp dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ..............50 2.5.4. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm .......51 2.5.5. Thực trạng kết quả dạy học Toán theo hướng trải nghiệm ................................ 53 2.6. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng ................................................................ 55 2.6.1. Thực trạng phát triển chương trình nhà trường về môn Toán theo hướng trải nghiệm ...................................................................................................................55 2.6.2. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ...............57 2.6.3. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo thực hiện dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ..................................................................................................................58 2.6.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm .......60 2.6.5. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, thiết bị, các điều kiện phục vụ cho dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ........................................................................62 2.6.6. Thực trạng phối hợp các lực lượng và phân cấp trong quản lý dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm .......................................................................................63 v
2.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................................64 2.8. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng ..........................67 2.8.1. Những ưu điểm ..................................................................................................67 2.8.2. Những hạn chế ...................................................................................................68 2.8.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................................68 Kết luận chương 2 ........................................................................................................69 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CAO THẮNG, THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ................ 71 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...............................................................................71 3.1.1. Đảm bảo tính kế thừa .........................................................................................71 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi của các biện pháp ........................................71 3.1.3. Đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ ...................................................................71 3.1.4. Đảm bảo tính đặc thù môn học ..........................................................................72 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng ................................................................ 72 3.2.1. Biện pháp 1: Đổi mới xây dựng và thực hiện chương trình môn Toán theo hướng trải nghiệm ........................................................................................................72 3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo đổi mới hoạt động tổ chuyên môn theo hướng trải nghiệm cho GV Toán ...................................................................................................75 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho GV Toán, khuyến khích GV tự học, tự bồi dưỡng .....................................78 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo và phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài trường giáo dục ý thức, thái độ học tập của học sinh trong quá trình tham gia các hoạt động trải nghiệm môn Toán.....................................................................81 3.2.5. Biện pháp 5: Chỉ đạo tăng cường khai thác sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện có đáp ứng yêu cầu dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ...........83 vi
3.2.6. Biện pháp 6: Thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm trong nhà trường...........................................................87 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...........................................................................89 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................91 Kết luận chương 3 ........................................................................................................94 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................95 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................98 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo THCS : Trung học cơ sở DH : Dạy học QL : Quản lý QLGD : Quản lý giáo dục HĐDH : Hoạt động dạy học THPT : Trung học phổ thông GD : Giáo dục QTDH : Quản trị dạy học GV : Giáo viên HS : Học sinh PPDH : Phương pháp dạy học iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô trường THCS Cao Thắng ..............................................................44 Bảng 2.2. Đội ngũ giáo viên trường THCS Cao Thắng ..............................................45 Bảng 2.3. Đội ngũ giáo viên bộ môn Toán trường THCS Cao Thắng ........................45 Bảng 2.4. Thực trạng xác định mục tiêu dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm của trường THCS Cao Thắng ......................................................46 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm của trường THCS Cao Thắng ....................................49 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện phương pháp dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm của trường THCS Cao Thắng ......................................................50 Bảng 2.7. Thực trạng thực hiện hình thức dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm của trường THCS Cao Thắng ......................................................51 Bảng 2.8. Kết quả dạy học Toán trong 3 năm học gần đây của trường THCS Cao Thắng.................................................................................................53 Bảng 2.9. Kết quả dạy học Toán trong thi học sinh giỏi của trường THCS Cao Thắng.................................................................................................53 Bảng 2.10. Đánh giá kết quả dạy học Toán theo hướng trải nghiệm của trường THCS Cao Thắng .....................................................................................54 Bảng 2.11. Thực trạng mức độ thực hiện phát triển chương trình nhà trường về môn Toán theo hướng trải nghiệm của trường THCS Cao Thắng ...........55 Bảng 2.12. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ở trường THCS Cao Thắng..........................................................................57 Bảng 2.13. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo thực hiện dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ở trường THCS Cao Thắng ...................................................59 Bảng 2.14. Thực trạng kiểm tra đánh giá dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ở trường THCS Cao Thắng .........................................................60 Bảng 2.15. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, thiết bị, các điều kiện phục vụ cho dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ở trường THCS Cao Thắng ................................................................................................ 62 v
Bảng 2.16. Thực trạng phối hợp các lực lượng và phân cấp trong quản lý dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm ở trường THCS Cao Thắng ..............64 Bảng 2.17. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng.................................................................................................65 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất.......................................................................................................92 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tổ chức hoạt động trải nghiệm là thực hiện nguyên lí “học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lí luận gắn liền với thực tiễn”; Với việc đưa học sinh vào các hoạt động trải nghiệm thực tế, người học sẽ có cơ hội nhìn vấn đề từ nhiều góc độ và quan điểm khác nhau, tránh bị áp đặt; và có cơ hội đưa ra giải pháp mang tính sáng tạo mang dấu ấn cá nhân. Học tập được tiếp nhận tốt nhất trong quá trình, không phải ở kết quả. Nghĩa là giáo dục trải nghiệm không chỉ quan tâm đến kết quả của việc học đó ra sao mà quan trọng hơn là trẻ học như thế nào trong quá trình học tập đó. Như vậy, kết quả không phải là yếu tố quyết định tất cả về việc học mà cần quan tâm cả quá trình đi đến kết quả đó. Học tập trải nghiệm là quá trình liên tục bắt nguồn từ kinh nghiệm để tạo ra tri thức. Có nghĩa là nguồn gốc những kiến thức mà trẻ có được xuất phát từ thực hành chứ không phải là một lý thuyết. Từ những kinh nghiệm đã có đó, kết hợp với những gì mà trẻ cảm nhận được bằng các giác quan để xây dựng, một kiến thức mới hoặc mở rộng kiến thức của bản thân trẻ chứ không phải chỉ là ghi nhớ những gì trẻ thấy. Học tập trải nghiệm bao gồm các tương tác giữa con người với đối tượng. Nghĩa là kiến thức mà trẻ thu được không phải nhờ vào việc cô truyền thụ cho trẻ hay trẻ bị động, ngồi yên, mà cách duy nhất để học tập thông qua giáo dục trải nghiệm là trẻ phải chủ động, tích cực tiếp xúc, tác động tới môi trường đó. Vai trò của giáo viên và học sinh trong quá trình giáo dục trải nghiệm. Trong quá trình trải nghiệm, trẻ là trung tâm là chủ thể của hoạt động trải nghiệm. Vì vậy, giáo dục trải nghiệm đòi hỏi trẻ phải có nhu cầu, hứng thú, sự tò mò với đối tượng trải nghiệm. Bởi vì chính sự hứng thú, tò mò sẽ trở thành động lực thúc đẩy trẻ tham gia vào quá trình trải nghiệm và tự trải nghiệm để tìm hiểu thế giới xung quanh. Cùng với trẻ, giáo viên là người dẫn dắt, hướng trẻ vào môi trường trải nghiệm, đồng thời là người quan sát, giúp đỡ và kiểm tra, hướng dẫn, hệ thống lại những kiến thức mà trẻ thu được quá trải nghiệm. 1
Môi trường trải nghiệm là một yếu tố quan trọng và cần thiết trong quá trình trải nghiệm. Môi trường trải nghiệm phải khai thác được hết kinh nghiệm của trẻ; đảm bảo an toàn, đầy đủ đối tượng trải nghiệm để trẻ có thể chủ động, tích cực tương tác với môi trường. Tóm lại, giáo dục trải nghiệm là việc giáo viên tổ chức cho trẻ tương tác với đối tượng, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của "trí óc" và "đôi tay". Quá trình tổ chức trải nghiệm đó cần được thiết kế dựa trên vốn kinh nghiệm của trẻ và khơi gợi sự hứng thú, trí tò mò thúc đẩy trẻ tham gia vào hoạt động trải nghiệm. Trong hoạt động trải nghiệm, việc trẻ tích cực, chủ động tiến hành trải nghiệm quan trọng hơn kết quả của quá trình đó. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực thực tiễn, phát huy tiềm năng sáng tạo, phẩm chất nhân cách cần thiết giúp người học giải quyết vấn đề trong bối cảnh hợp tác và hội nhập thế giới đang được các nhà khoa học quan tâm và nghiên cứu. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT đã chỉ rõ: “Chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu cầu... Hệ thống giáo dục và đào tạo thiếu liên thông giữa các trình độ và giữa các phương thức giáo dục, đào tạo; còn nặng lý thuyết, nhẹ thực hành”. Chương trình giáo dục phổ thông mới nhằm tạo ra những con người Việt Nam phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, có những phẩm chất cao đẹp, có các năng lực chung và phát huy tiềm năng của bản thân, làm cơ sở cho việc lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời. Hoạt động trải nghiệm được xem là một trong những điểm nhấn của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. Để thực hiện được mục tiêu này, nhà trường cần tổ chức các hoạt động phong phú, hướng tới sự phù hợp với đặc điểm của cá nhân học sinh, là con đường giúp cộng đồng tạo ra nguồn nhân lực đa dạng, đáp ứng thị trường lao động trong tương lai. Vì vậy, dạy học theo hướng trải nghiệm sẽ góp phần khắc phục những tồn tại của chương trình giáo dục hiện nay, đáp ứng yêu cầu cấp thiết của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. 2
Trên thực tế cho thấy, trong những năm qua, việc triển khai các hoạt động trải nghiệm tại các trường trung học cơ sở nói chung và trên địa bàn thành phố Hạ Long nói riêng chưa được đầu tư cả về trí tuệ, thời gian và các nguồn lực. Các hoạt động trải nghiệm được các nhà trường tổ chức vẫn chỉ mang tính chất theo chuyên đề, kết hợp vào các buổi du lịch, tham quan,… vì vậy đã hạn chế phần nào những hiệu quả tích cực mà hoạt động trải nghiệm mang lại. Từ trước đến nay đã có một số công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường. Tuy nhiên, mới chỉ nghiên cứu theo hướng tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp, chưa có nghiên cứu trình bày cụ thể về quản lí hoạt động dạy học trong môn học theo hướng trải nghiệm, đặc biệt áp dụng cụ thể vào môn Toán cho học sinh tại trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long. Xuất phát từ những lý do trên, đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” cần được đặt ra và nghiên cứu có hệ thống. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh nhằm mục đích đưa hoạt động trải nghiệm trong môn học trở thành các hoạt động thường xuyên, có hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động trải nghiệm của học sinh trường trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh còn chưa đạt được kết quả như mong muốn, do một số khó khăn: Tài liệu dạy và học hiện 3
hành chưa hướng dẫn các hoạt động đa dạng và phù hợp với năng lực cá nhân của học sinh, quá trình dạy học còn nặng về việc trang bị kiến thức, ít tính thực tế; cơ sở vật chất phục vụ dạy và học theo hướng trải nghiệm còn hạn chế; nhiều giáo viên còn chưa nhận thức đúng và có kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh; Ban giám hiệu còn lúng túng trong xây dựng kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo hoạt động. Nếu đề xuất được biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh một cách hợp lý và khả thi thì sẽ khắc phục phần nào được các khó khăn trên, giúp học sinh phát triển năng lực, phát huy tiềm năng sáng tạo, phẩm chất nhân cách cần thiết để học sinh giải quyết vấn đề thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở. 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về khách thể điều tra Đề tài dự kiến khảo sát: - 04 CBQL trường THCS Cao Thắng thành phố Hạ Long - 09 giáo viên Toán trường THCS Cao Thắng; 6.2. Giới hạn về thời gian nghiên cứu Đề tài sử dụng số liệu thống kê của ba năm học gần đây (từ năm học 2015-2016 đến năm học 2017-2018). 6.3.Giới hạn về chủ thể quản lý Đề tài tập trung nghiên cứu các nội dung quản lý của Hiệu trưởng và tổ/nhóm trưởng chuyên môn của trường THCS. 4
7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa... các vấn đề lý luận về hoạt động trải nghiệm và quản lý hoạt động trải nghiệm trong môn học cho học sinh tại trường trung học cơ sở. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra viết, bảng hỏi: nhằm thu thập thông tin từ đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, học sinh về thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm trong nhà trường. Phương pháp này cũng được sử dụng để đánh giá các biện pháp được đề xuất. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm, mô hình quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường THCS Cao Thắng. - Phương pháp quan sát: Thu thập thêm thông tin về thực trạng hoạt động và quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm tại trường THCS. - Phương pháp phỏng vấn: Xin ý kiến trực tiếp cán bộ quản lý các trường, giáo viên Toán, học sinh trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng nhằm đánh giá về thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm trong nhà trường, nguyên nhân của thực trạng quản lý và việc học sinh thể hiện kỹ năng được học trong nhà trường vào thực tiễn cuộc sống. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các báo cáo tổng kết, sơ kết, hồ sơ dạy học, quản lý của nhà trường trong các năm học gần đây nhằm đưa ra những nhận định, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm của trường THCS Cao Thắng. - Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia về các lĩnh vực liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Qua ý kiến chuyên gia, có thể điều chỉnh các nhận định, đề xuất các biện pháp quản lý của nghiên cứu này. 7.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê toán học để phân tích, đánh giá các kết quả điều tra thu được. 5
8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm Học tập dựa vào trải nghiệm là tư tưởng, lý thuyết giáo dục nổi bật trong thế kỉ XX, được đặt nền móng bởi các nhà khoa học giáo dục hàng đầu thế giới như Lev Vygotsky, John Dewey, Albert Bandura, David Kolb,… Theo J.Dewey, sự học chỉ có nghĩa khi người học huy động các kinh nghiệm cụ thể của bản thân một cách tích cực và có suy nghĩ đến những kinh nghiệm này đối với mục tiêu muốn đạt được qua các hành động cụ thể. Nhu cầu học chỉ nổi lên từ kinh nghiệm sống hàng ngày và từ những kiến thức đã thu được theo một chuỗi các hoạt động tái hiện, đầu tư, vận dụng kiến thức trong các hành động, hoạt động của cá nhân người học để tiếp tục tiến xa hơn, hiểu biết sâu hơn trong sự trải nghiệm của bản thân. Theo Coleman (1976), người học thay vì tìm cách hiểu và đồng hóa thông tin dựa trên lời nói, chữ viết, thì trong hoạt động học tập trải nghiệm người học phải đưa ra được nghĩa, ý nghĩa của cái mà họ trải nghiệm, họ thực hiện, họ học đồng thời với nghĩa, ý nghĩa của các kiến thức mà họ chiếm lĩnh được, xây dựng được khi họ cảm thấy các kiến thức này có ích, có giá trị với bản thân. Theo D.Schon, trong quá trình hoạt động học tập trải nghiệm, người học không chỉ phát triển kiến thức của mình bằng cách áp dụng lý thuyết vào thực tiễn, mà còn phát triển nhận thức và phản ánh kép đó là nhận thức trong hành động và nhận thức trên hành động mà mình thực hiện. Theo D.Kolb (1984) và Serre (1995), hoạt động học tập trải nghiệm dựa trên hai tương tác giữa kiến thức và sự trải nghiệm, đó là kiến thức được rút ra từ chính nguồn gốc của sự trải nghiệm của người học và giá trị, ý nghĩa của kiến thức lại được xác nhận qua sự trải nghiệm mới của người học. Quá trình này tạo thành một vòng lặp giữa kiến thức và sự trải nghiệm. Kiến thức mới luôn được hình thành qua sự trải nghiệm và sự trải nghiệm mới lại là môi trường để xây dựng kiến thức mới. Do đó, 7
bản chất của mô hình chính là tổ chức hoạt động học tập dựa trên các hoạt động, hành động để người học tự kiến tạo kiến thức cho bản thân, và qua hoạt động, hành động để người học lại vận dụng, áp dụng được kiến thức vào thực tiễn để xây dựng, hình thành kiến thức mới. Ở Việt Nam, tuy việc tiếp cận việc vận dụng các mô hình HTTN không được sớm, song cũng có một số công trình nghiên cứu được công bố: - “Vận dụng mô hình trải nghiệm của David Kolb để xây dựng chu trình hoạt động trải nghiệm trong dạy học Sinh học ở trường phổ thông” của tác giả Trần Thị Gái (Viện Sư phạm Tự nhiên, Trường Đại học Vinh), đăng trên Tạp chí Khoa học ĐH Quốc gia Hà Nội. [13] - “Vận dụng mô hình học tập trải nghiệm trong dạy học Sinh học ở trường trung học cơ sở” của tác giả Đặng Thị Thanh Mai và Nguyễn Văn Thanh (Trường Cao đẳng Sư phạm Bắc Ninh), đăng trên Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt (kì 1 tháng 10/2017). [20] - “Vận dụng một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong dạy học Giáo dục công dân lớp 7” của tác giả Đào Thị Ngọc Minh (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) và Vũ Thị Anh (Trường THCS&THPT Nguyễn Tất Thành, Đại học Sư phạm Hà Nội) đăng trên Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2018. - “Học tập trải nghiệm: Một lý thuyết học tập đóng vai trò trung tâm trong đào tạo theo năng lực” của tác giả Nguyễn Văn Hạnh (Trường Đại học Sư phạm kĩ thuật Hưng Yên), được đăng trên Tạp chí Khoa học, trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường trung học cơ sở Ở Việt Nam, khoa học quản lý giáo dục tuy được nghiên cứu muộn nhưng tư tưởng về quản lý cũng như "phép trị nước an dân" đã có từ lâu đời. Thân Nhân Trung (1419-1499) vị tiến sĩ thời nhà Lê đã dạy “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”. “Hiền tài” không tự nhiên mà có, nó là sản phẩm của giáo dục, nó là kết quả của hoạt động dạy học. 8
Trong những năm 80 của thế kỷ XX, nhiều nhà sư phạm như Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Trần Kiều, Đào Tam, Bùi Văn Nghị, Đỗ Tiến Đạt … đã tiến hành nghiên cứu một cách toàn diện các vấn đề về tổ chức quá trình DH nói chung và DH môn Toán nói riêng, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng DH môn Toán. Những ưu điểm và nhược điểm của hình thức tổ chức DH môn Toán trên lớp, vai trò của người dạy và người học Toán; cách tiến hành các hình thức tổ chức DH môn toán trên lớp ... Trong giai đoạn hiện nay, các nghiên cứu về QL và QLGD ngày càng phong phú, đa dạng gắn liền với các tác giả tên tuổi như Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Đức Chính, Trần Khánh Đức, Phạm Minh Hạc, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Phạm Quang Sáng, Bùi Đức Thiệp, Phạm Viết Vượng... Điểm chung mà các tác giả thể hiện trong các công trình nghiên cứu là: khẳng định vai trò quan trọng của công tác QL trong việc nâng cao chất lượng dạy và học ở các cấp học. Đây cũng chính là một trong những tư tưởng mang tính chiến lược về phát triển giáo dục của Đảng ta. Các tác giả trên đã làm sáng tỏ cơ sở lý luận về quản lý HĐDH bộ môn ở các nhà trường, đồng thời giúp cho tác giả luận văn nghiên cứu định hướng nghiên cứu đề tài của mình. Đối với môn Toán ở trường phổ thông, nhiều công trình nghiên cứu của nhiều chuyên gia cũng đã đề cập ít nhiều về phương diện quản lý quá trình dạy học môn Toán sao cho có hiệu quả nhất. Tiêu biểu có thể kể đến một số công trình nghiên cứu có giá trị như: Phương pháp dạy học đại cương môn Toán của tác giả Nguyễn Bá Kim (2007); Vận dụng lý luận vào thực tiễn dạy học môn Toán ở trường phổ thông của tác giả Bùi Văn Nghị (2009); các công trình của tác giả Trần Phương, Trần Văn Hạo, Võ Đại Mau… Trong công cuộc đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay, công tác nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn Toán trong trường phổ thông càng phát huy vai trò quan trọng. Quản lý HĐDH môn Toán đã được nhiều học viên cao học nghiên cứu như: + “Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học môn Toán ở các trường THCS thành phố Thái Bình”, của tác giả Nguyễn Đức Chung năm 2012, Đại học sư phạm Hà Nội; 9