Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên Trung tâm giáo dục thường xuyên Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động dạy học nghề và quản lý hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện ở Trung tâm GDTX, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ nhằm góp phần nâng cao kết quả dạy và học nghề, quản lý dạy và học nghề ở Trung tâm GDTX.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên Trung tâm giáo dục thường xuyên Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––– TRẦN THỊ VIÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHỀ THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN CỦA HỌC VIÊN TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––– TRẦN THỊ VIÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHỀ THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN CỦA HỌC VIÊN TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Quang Uẩn THÁI NGUYÊN NĂM 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Nếu có sai sót tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Tác giả luận văn Trần Thị Viên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Trước hết, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới GS, TS Nguyễn Quang Uẩn, người Thầy đã tận tâm hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian làm luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, ban Chủ nhiệm Khoa Tâm lý - Giáo dục học và các thầy cô giáo Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyê ̣n Yên Lâ ̣p, Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ, các cán bộ quản lí, giáo viên, các em học sinh Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ và các cán bộ quản lí, giáo viên các đơn vị liên kết dạy nghề tại trung tâm. Tôi xin được tri ân gia đình, đồng nghiệp đã luôn động viên, khích lệ, giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu… Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến góp ý, chỉ bảo của các thầy giáo, cô giáo, các nhà khoa học, các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Trần Thị Viên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN .........................................iv DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................ v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................................vi MỞ ĐẦU ...........................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................................2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...............................................................................2 4. Giả thuyết khoa học .......................................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .....................................................................................................3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ........................................................................................3 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ...........................................................................................................4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHỀ THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN CỦA TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN..........................................................................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.....................................................................................6 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài.........................................................................................6 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước .........................................................................................8 1.2. Một số vấn đề lý luận cơ bản ....................................................................................10 1.2.1. Hoạt động dạy học .................................................................................................10 1.2.2. Hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện ...................................12 1.2.3. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện của học viên trung tâm giáo dục thường xuyên………………………………………....18 1.2.4. Khái niệm biện pháp, biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghề; các biện pháp quản lý hoạt động dạy và học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện. ..…………….19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.3. Hoạt động học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện ở trung tâm giáo dục thường xuyên ....................................................................................................................19 1.4. Quản lý hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện của học viên trung tâm giáo dục thường xuyên ....................................................................................20 1.4.1. Nội dung quản lý hoa ̣t động da ̣y nghề của giám đố c Trung tâm GDTX.20 1.4.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghề ở Trung tâm GDTX theo tiếp cận năng lực thực hiện ............................................................................................................25 1.4.3. Chỉ đạo của giám đốc trung tâm GDTX trong việc quản lý hoạt động dạy học nghề ở trung tâm GDTX ...........................................................................................27 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên Trung tâm GDTX cấp huyện ...............................................29 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ...............................................................................................29 1.5.2. Các yếu tố khách quan ...........................................................................................30 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................................32 Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHỀ VÀ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHỀ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN CỦA HỌC VIÊN Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ .....................................................33 2.1. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế, giáo dục của Huyện Yên Lập và Trung tâm Giáo dục thường xuyên huyện Yên Lập .......................................................33 2.1.1. Về địa lý và phát triển kinh tế xã hội ....................................................................33 2.1.2. Vài nét về tình hình TTGDTX Yên Lập ...............................................................34 2.2. Thực trạng hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên ở Trung tâm GDTX Yên Lập ..................................................................................37 2.2.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện .....................................................................................................37 2.2.2. Tiến hành các hình thức tổ chức dạy nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên......................................................................................................................41 2.2.3. Thực trạng tiến hành các phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực học tập của học viên .........................................................................................................42 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.2.4. Thực trạng thực hiện các biện pháp dạy học.........................................................45 2.2.5. Thực trạng kiểm tra, thi, đánh giá kết quả học tập của học viên ..........................46 2.2.6. Thực trạng các biểu hiện năng lực thực hiện hoạt động học tập của học viên ....50 2.2.7. Đánh giá chung về thực trạng dạy học nghề ở Trung tâm Giáo dục thường xuyên Yên Lập .................................................................................................................52 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hện ở Trung tâm GDTX Yên Lập ...................................................................................53 2.3.1. Thực trạng thực hiện các nội dung quản lý ...........................................................53 2.3.2. Thực trạng chỉ đạo việc dạy nghề của giáo viên theo hướng tiếp cận năng lực học tập của học viên .........................................................................................................57 2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học viên theo hướng tiếp cận năng lực học tập ........................................................................................................................59 2.3.4. Thực trạng quản lý việc xây dựng và sử dụng trang thiết bị, cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy và học tập của học viên .....................................................................62 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện của người học .............................................................................................64 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học nghề ở Trung tâm GDTX Yên Lập theo tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên .........................................................66 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................................67 Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHỀ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN CHO HỌC VIÊN TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ .........69 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................69 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ........................................................................69 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..........................................................................69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ.........................................................70 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...........................................................................70 3.2. Các biện pháp quản lý ...............................................................................................71 3.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động dạy học nghề ở Trung tâm giáo dục thường xuyên theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện .............................71 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bộ máy quản lý và tổ chức thực hiện các yêu cầu, nội dung dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực ...........................................................75 3.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường chỉ đạo, điều hành thực hiện có chất lượng việc đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực học tập của học viên ...................................................................................77 3.2.4. Biện pháp 4: Quản lý khâu thanh tra, kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học nghề theo chuẩn đầu ra.....................................................................................................79 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường xây dựng cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin, lấy thông tin phản hồi từ phía học viên...........................................................81 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...............................................................................84 3.4. Khảo nghiệm nhận thức về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..............................................................................................................................85 3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm ............................................................................................85 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm .............................................................................................86 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................................87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................................88 1. Kết luận ........................................................................................................................88 2. Khuyến nghị .................................................................................................................91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................93 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN 1. BPDH: Biện pháp dạy học 2. BT TH: Bổ túc trung học 3. BT THPT: Bổ túc trung học phổ thông 4. CBQL: Cán bộ quản lý 5. CNH, HĐH: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 6. CNLN: Công nhân lành nghề 7. CNTT: Công nghệ thông tin 8. CSSX: Cơ sở sản xuất 9. CSVC: Cơ sở vật chất 10. DN: Doanh nghiệp 11. ĐH: Đại học 12. ĐT: Đào tạo 13. ĐTB: Điểm trung bình 14. GD: Giáo dục 15. GDQD: Giáo dục quốc dân 16. GDTX: Giáo dục thường xuyên 17. GV: Giáo viên 18. HS: Học sinh 19. LĐ: Lao động 20. LĐTBXH: Lao động thương binh xã hội 21. NL: Năng lực 22. NLTH: Năng lực thực hiện 23. PPDH: Phương pháp dạy học 24. QL: Quản lý 25. QLGD: Quản lý giáo dục 26. QTDH: Quá trình dạy học 27. THCN: Trung học chuyên nghiệp 28. THPT: Trung học phổ thông 29. TT: Trung tâm 30. TTGDTX: Trung tâm giáo dục thường xuyên 31. VHVL: Vừa học vừa làm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê kết quả đánh giá, xếp loại học lực, hạnh kiểm 5 năm (2010 - 2015) ...35 Bảng 2.2. Thống kê hệ liên kết đào tạo nghề tại TTGDTX Yên Lập từ 2007 đến 2015 .....36 Bảng 2.3. Kết quả việc giáo viên thực hiện các khâu của quá trình dạy học ..............38 Bảng 2.4. Kết quả thực hiện việc sử dụng các hình thức tổ chức dạy học........................... 41 Bảng 2.5. Kết quả thực hiện các phương pháp dạy học ..............................................43 Bảng 2.6. Kết quả thực hiện các biện pháp dạy học ....................................................45 Bảng 2.7. Kết quả thực hiện kiểm tra, thi, đánh giá kết quả học tập cho học viên .....47 Bảng 2.8. Tương quan giữa các phương pháp, biện pháp, hình thức tổ chức dạy học tích cực và việc kiểm tra, thi, đánh giá kết quả học tập của học viên ..............49 Bảng 2.9. Kết quả đánh giá các biểu hiện năng lực thực hiện hoạt động học tập của học viên ................................................................................................ 50 Bảng 2.10. Kết quả thực hiện các nội dung quản lý ....................................................54 Bảng 2.11. Kết quả thực hiện chỉ đạo việc dạy nghề của giáo viên theo hướng phát huy tiếp cận năng lực học tập của học viên ........................................57 Bảng 2.12. Quản lý hoạt động học nghề của học viên theo hướng tiếp cận năng lực học tập ..................................................................................................60 Bảng 2.13. Kết quả quản lý việc xây dựng và sử dụng trang thiết bị, cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy và học tập của học viên ........................................62 Bảng 2.14. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến việc quản lý dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực học tập của học viên ...........................................64 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý được đề xuất ........................................................... 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1: Kết quả thực hiện các phương pháp, biện pháp, hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên ...................................48 Sơ đồ 1.1: Các thành phần cấu trúc của năng lực ...........................................................13 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ về mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .....................................85 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài “Giáo dục ngày càng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của đất nước. Bí mật về sự phát triển thành công của Nhật Bản, Hàn Quốc chính là ở chỗ họ đã có một nền giáo dục có khả năng tạo ra những con người đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển. Chính vì vậy, trong cuộc cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt hiện nay, Việt Nam muốn phát triển, khẳng định được vị thế của mình và hội nhập được với thế giới, cần phải quan tâm đúng mức đến giáo dục. Nền giáo dục Việt Nam thời gian qua đã có những thành công đóng góp nhất định vào sự phát triển của đất nước nhưng vẫn còn nhiều mặt hạn chế, lạc hậu mà thể hiện trước hết là ở chỗ mục tiêu của giáo dục là tiếp cận nội dung nên chưa thực sự tạo ra những con người có khả năng đóng góp nhiều nhất cho xã hội” [12]. Trên cơ sở nhận thức rõ vị trí, vai trò của đổi mới Giáo dục và Đào tạo trong công cuộc đổi mới đất nước, Đảng ta xác định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” [2]. Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học nghề nói riêng đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Trước những yêu cầu đổi mới đòi hỏi những người làm công tác giáo dục, những nhà QLGD phải trăn trở, suy nghĩ để tìm ra được các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Đã có nhiều nhà khoa học trong nước, nước ngoài nghiên cứu những vấn đề cơ bản và chung nhất về vấn đề quản lý nâng cao chất lượng dạy học nghề, đó là những thành tựu khoa học rất đáng trân trọng, được các cán bộ quản lý, giáo viên nghiên cứu vận dụng và đã mang lại những kết quả nhất định. Tuy nhiên, việc nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học nghề theo định hướng năng lực thực hiện của học viên hiện nay vẫn còn ít công trình nghiên cứu. Thực tế, chất lượng dạy học nghề ở các trung tâm GDTX trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong những năm gần đây đã có nhiều chuyển biến. Tuy nhiên, chất lượng dạy học nghề chưa cao, chưa gắn hoạt động dạy học với năng lực người học, do vậy chưa phát huy được hết tiềm năng của học viên. Trong công tác quản lý hoạt động dạy học nghề đã có nhiều biện pháp theo hướng lấy học sinh làm trung tâm, nhưng để nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học cần tiếp tục đề xuất để tìm ra những biện pháp mới, khả thi để tạo ra những công nhân lành nghề góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Quản lí hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động dạy học nghề và quản lý hoạt động dạy học nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện ở Trung tâm GDTX, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ nhằm góp phần nâng cao kết quả dạy và học nghề, quản lý dạy và học nghề ở Trung tâm GDTX. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Việc quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện tại Trung tâm GDTX. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện tại Trung tâm GDTX. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
4. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua, hoạt động dạy và học nghề, quản lý hoạt động dạy học nghề ở Trung tâm GDTX Yên Lâ ̣p đã đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại, chưa thực sự phát huy được năng lực thực hiện của học viên. Nếu đề xuất và áp dụng một cách đồng bộ các biện pháp quản lí hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên, thì có thể nâng cao kết quả quản lý hoạt động dạy và học nghề ở Trung tâm GDTX. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luâ ̣n của hoa ̣t đô ̣ng dạy học nghề, quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện ở Trung tâm GDTX. 5.2. Đánh giá thực trạng hoạt động dạy học nghề và thực trạng quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện ở Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luâ ̣n của hoa ̣t đô ̣ng dạy học nghề và quản lí hoa ̣t động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên Trung tâm GDTX cấp huyện. Khảo sát thực tra ̣ng hoạt động dạy học nghề và thực trạng biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghề của Trung tâm GDTX Yên Lâ ̣p từ đó đề xuất biện pháp quản lí hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ. 6.2. Giới hạn về khách thể Giám đốc trung tâm: 01 người; Phó giám đốc trung tâm: 01 người; Giáo viên: 11 người; Nhân viên: 04 người; Học sinh đang học nghề tại trung tâm: 50 người; Học sinh đã ra trường: 25 người học nghề; Cán bộ quản lý sử dụng học viên học nghề, cán bộ quản lý ở các đơn vị liên kết: 15 người. 6.3. Giới hạn về địa bàn và thời gian nghiên cứu Đề tài triể n khai nghiên cứu ở Trung tâm GDTX Yên Lâ ̣p, huyê ̣n Yên Lâ ̣p, tỉnh Phú Tho ̣. Thời gian nghiên cứu giới ha ̣n trong 2 năm ho ̣c 2014 - 2015 và năm ho ̣c 2015- 2016. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các nguyên tắc phương pháp luận - Nguyên tắc tiếp cận hoạt động: nghiên cứu năng lực trong hoạt động dạy và học. - Nguyên tắc hệ thống: Năng lực thực hiện bao gồm một hệ thống các năng lực thành phần có quan hệ gắn bó bổ sung cho nhau. - Nguyên tắc phát triển: Hoạt động dạy và học nghề, quản lý dạy và học nghề hướng tới sự phát triển năng lực người học. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể: 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phương pháp nghiên cứu lý luận: các tài liệu lý luận về quản lý; quản lý giáo dục; quản lý dạy học nghề; quản lý dạy học nghề ở Trung tâm GDTX; phương pháp phân tích tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản, các tài liệu, các công trình nghiên cứu về dạy học nghề, về quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên ở Trung tâm GDTX. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Nhằm thu thập số liệu thống kê để đánh giá thực trạng hoạt động dạy học nghề, thực trạng quản lí hoa ̣t đô ̣ng dạy học nghề của giáo viên theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên và các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động dạy học nghề ở Trung tâm GDTX. - Phương pháp phỏng vấn: Lấy ý kiến của các nhà quản lí giáo dục, đội ngũ giáo viên, học sinh nhằm làm rõ thực trạng hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên. - Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, xin ý kiến các đồng chí lãnh đạo Sở giáo dục, các đồng chí cán bộ quản lí, đội ngũ các thầy cô giáo giảng dạy lâu năm có nhiều kinh nghiệm ở các trung tâm về biện pháp quản lí hoạt động hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện cho học viên. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học với sự trợ giúp của SPSS. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của Trung tâm GDTX. Chương 2: Thực trạng hoạt động dạy học nghề, thực trạng quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện ở Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của học viên tại Trung tâm GDTX Yên Lập, tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHỀ THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN CỦA TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học- kỹ thuật trong những thập niên cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX tạo ra áp lực đòi hỏi phải gia tăng năng suất lao động. Kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy để có lực lượng lao động tương thích với đặc điểm của kinh tế xã hội đương đại nền giáo dục phải hướng tới đào tạo con người có năng lực sáng tạo trên nền tảng học vấn vững chắc. Đứng trước áp lực đó, các nhà giáo dục phải suy nghĩ về việc dạy và học như thế nào cho có hiệu quả để đáp ứng yêu cầu của sản xuất. Người ta cho rằng, để nâng cao chất lượng giáo dục cần phải dựa trên phân tích quá trình lao động, khám phá ra các quy tắc, những cách thức tốt nhất giúp cho việc học ngày càng hiệu quả hơn. Đến năm 1970 ở Bắc Mỹ, đào tạo theo năng lực đã được chấp nhận và vận dụng một cách phổ biến. Đào tạo theo cách này, không dùng thời gian quy định cho khóa học mà dùng lượng kiến thức, kỹ năng theo tiêu chuẩn chuyên môn đã được quy định( Standard of Profession) cho một nghề làm đơn vị đo. Thời gian này, hầu hết các nhà nghiên cứu Bắc Mỹ đã thừa nhận rằng giáo dục, đào tạo dựa trên năng lực có gốc rễ trong đào tạo và bồi dưỡng giáo viên. Các học giả ở thời kỳ này cho rằng, lĩnh vực đào tạo và bồi dưỡng giáo viên có đặc điểm là tạo ra các sản phẩm giống nhau theo khuôn mẫu đã định, hơn nữa chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên có nét độc đáo, dễ định ra chuẩn mực và đào tạo theo những chuẩn mực đó. Năm 1983, Viện hàn lâm khoa học Quốc gia Mỹ đã có một báo cáo đề cập đến yêu cầu thay đổi của giáo dục đào tạo trong đó nhấn mạnh Chương trình đào tạo dựa trên năng lực hơn là dựa trên thời gian. Cuối thập kỷ 70 đầu thập kỷ 80 ở Mỹ và Canađa, giáo dục- đào tạo dựa trên năng lực thực hiện được ứng dụng rộng rãi trong Giáo dục nghề nghiệp. Bộ giáo dục Mỹ đã thành lập một tổ chức liên kết quốc gia các trung tâm giáo dục dựa trên NL. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Tuy nhiên, cho đến những năm đầu thập kỷ 80 vẫn chưa đưa ra một định nghĩa về đào tạo dựa trên NL cũng như các tiêu chí của trương trình đào tạo dựa trên NL được mọi người chấp nhận. Ở Úc, vào cuối thập kỷ 80 bắt đầu một cuộc cải cách trong đào tạo giáo dục, thiết lập một hệ thống đào tạo dựa trên NL, tạo ra phương pháp dựa trên NL cho việc công nhận các kỹ năng của người nhập cư, thành lập hội đồng đào tạo để xúc tiến việc xây dựng tiêu chuẩn NL trong toàn quốc… Các tác giả như Roger Harris, Hugh Guthrie, Bayr Hobart, Davidlundberg đã nghiên cứu khá toàn diện về giáo dục và đào tạo dựa trên NL ở Úc, đặc biệt nhấn mạnh đến bối cảnh lịch sử của giáo dục và đào tạo dựa trên NL, tiêu chuẩn NL, phát triển chương trình đánh giá và người học- hoạt động theo tiêu chuẩn NL. Hiện nay, trong hệ thống đào tạo theo NL ở Úc, ba yếu tố được cho là then chốt bao gồm: - Vai trò của các tiêu chuẩn NL trong giáo dục và đào tạo. - Tổ chức đào tạo dựa trên các tiêu chuẩn NL dưới cả hai hình thức đào tạo tại chỗ làm việc và đào tạo ngoài chỗ làm việc. - Đánh giá và cấp văn bằng chứng chỉ. Các tiếp cận NL đã phát triển mạnh mẽ những năm 1990 với hàng loạt các tổ chức có tầm cỡ ở Mỹ, Úc, ... Các tiêu chuẩn NL được xây dựng nhằm đáp ứng các yêu cầu về chính trị, kinh tế và như là cách để chuẩn bị lực lượng lao động cho nền kinh tế cạnh tranh toàn cầu. Ở Anh, đã có nhiều nghiên cứu về đào tạo dựa trên NL dưới sự tài trợ của Hội đồng quốc gia về đào tạo nghề nghiệp và cơ quan quản lý đào tạo được thực hiện ở các trường đại học, cao đẳng. Năm 1995, tác giả Shirley Fletcher viết cuốn Các kỹ thuật đánh giá dựa trên năng lực thực hiện, trong đó phân tích sự khác biệt về đào tạo theo NL ở Anh và Mỹ, các nguyên tắc và thực hành đánh giá theo tiêu chuẩn, mục tiêu và sử dụng đánh giá dựa trên NL. Việc thiết lập các tiêu chí cho sự thực hiện, thu thập bằng chứng cho đánh giá NL. Tuy nhiên, tác giả mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu đánh giá dựa trên NL, một khâu của QTDH. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Nhìn chung, đào tạo theo NL đã được nghiên cứu từ rất sớm ở nhiều quốc gia phát triển trên thế giới như: Mỹ, Anh, Úc, New Zealand, Xứ Wales, Singapore, Malaisya, .... Số lượng và lĩnh vực nghiên cứu của các học giả cũng rất đa dạng từ việc nghiên cứu bối cảnh của đào tạo theo NL, phát triển chương trình tổ chức đào tạo đến đánh giá và chứng nhận NL cho người được đào tạo. 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước Dạy học phát triển năng lực cho học sinh là chương trình giáo dục định hướng năng lực được bàn đến nhiều từ những năm 90 của thế kỉ XX. - Đã có nhiều cuộc hội thảo luận bàn về vấn đề dạy học theo tiếp cận năng lực trong đó có rất nhiều bài báo cáo tham luận của các nhà giáo, nhà khoa học, nhà quản lí như hội thảo khoa học “Quản lí dạy học chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực: Vấn đề và giải pháp” do học viện Quản lí giáo dục tổ chức trong đó có 52 báo cáo đề cập đến nhiều bình diện khác nhau về hoạt động dạy học - giáo dục theo hướng tiếp cận phát triển phẩm chất, năng lực người học như: “ Mô hình trường học mới tại Việt Nam(VNEN) xu thế giáo dục hiện đại”[1] của Đặng Tự Ân. - Các đề tài nghiên cứu về hoạt động dạy học và tiếp cận năng lực phải kể đến các đề tài nghiên cứu cho các trường nghề như: Đề tài “Tiếp cận đào tạo nghề dựa trên năng lực thực hiện và xây dựng tiêu chuẩn nghề” [25] của tác giả Nguyễn Đức Trí có thể xem là công trình đầu tiên nghiên cứu khá toàn diện về hệ thống đào tạo nghề theo năng lực thực hiện ở Việt Nam. - Năm 2000, trong đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu mô hình đào tạo giáo viên kỹ thuật ở trình độ đại học cho các trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề” [26] tác giả Nguyễn Đức Trí đã đề xuất các mô hình đào tạo giáo viên dạy kỹ thuật trong đó có đề cập đến triết lý, các đặc điểm cơ bản; ưu, nhược điểm của phương thức đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện, vận dụng phương thức đào tạo này vào đào tạo giáo viên ở Việt Nam. - Năm 2004, Nguyễn Ngọc Hùng đã nghiên cứu luận án Tiến sĩ về “Các giải pháp đổi mới quản lý dạy học thực hành nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ thuật” [16], trong luận án này tác giả đã phát triển lý luận dạy học thực hành nghề theo tiếp cận năng lực. Luận án đã phân tích những đặc điểm của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
phương thức đào tạo theo tiếp cận năng lực, so sánh sự khác nhau giữa đào tạo theo năng lực và đào tạo theo niên chế; đồng thời chỉ ra những yêu cầu khách quan phải đổi mới dạy học theo tiếp cận năng lực cho sinh viên sư phạm kỹ thuật. - Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Quang Việt về “Kiểm tra đánh giá trong dạy học thực hành theo tiếp cận năng lực thực hiện”[28] đã phát triển một số luận điểm cơ bản về đánh giá trong dạy học thực hành nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện như: đặc điểm dạy học thực hành nghề theo năng lực, nội dung, phương pháp và các nguyên tắc đánh giá; quy trình và các công cụ đánh giá trong dạy học thực hành nghề theo năng lực. - Năm 2011, Tổng cục dạy nghề thuộc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với Tổ chức lao động Quốc tế (ILO) xuất bản cuốn “Kỹ năng dạy học – Tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên và người dạy nghề’’ [24], tài liệu này mô tả khá đầy đủ về quan điểm dạy học theo tiếp cận năng lực, cấu trúc và các tiêu chí đánh giá năng lực, tuy nhiên, tài liệu này cũng mới đề cập đến ngững vấn đề khái quát, mang tính định hướng cho việc dạy học mà chưa đi vào cụ thể từng khâu, từng thành tố của quá trình dạy học. - Vũ Xuân Hùng (2012), “Năng lực dạy học của giáo viên dạy nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện”[17], tạp chí khoa học giáo dục số 72/2011; Năm 2012, dạy học theo tiếp cận năng lực đã được nghiên cứu ở các trường ĐHSPKT nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên. Điển hình là Luận án tiến sĩ của tác giả Cao Danh Chính: “Dạy học theo tiếp cận năng lực thực hiện ở các trường ĐHSPKT” [11]. - Tháng 4 năm 2015, Học viện quản lí giáo dục đã tổ chức một hội thảo quốc tế về “Phát triển năng lực người học trong bối cảnh hiện nay” trong đó các báo cáo thảo luận về 3 nội dung chính: xu thế đổi mới giáo dục, Quản lí nhà trường hướng tới phát triển năng lực người học, kĩ thuật và công nghệ dạy học với phát triển năng lực người học. Tóm lại, qua nghiên cứu tổng quan các công trình liên quan tới dạy học theo tiếp cận năng lực thực hiện và quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực thực hiện trên thế giới và tại Việt Nam, chúng tôi thấy mỗi công trình nghiên cứu của mỗi tác giả đều đề cập đến các nội dung nghiên cứu về năng lực thực hiện, tầm quan trọng, ý nghĩa của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn