Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý HĐDH theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH ở theo chương trình giáo dục phổ thông mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGÔ TIẾN DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN MƯỜNG TÈ, TỈNH LAI CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGÔ TIẾN DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN MƯỜNG TÈ, TỈNH LAI CHÂU Ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Thái Nguyên, tháng 01 năm 2019 Người thực hiện Ngô Tiến Dũng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi đã nhận được sự động viên, giúp đỡ tạo điều kiện của các thầy cô giáo, các cấp lãnh đạo và đồng nghiệp. Trước tiên, tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên; Khoa Tâm lý - Giáo dục và các Phòng, Khoa; các thầy giáo, cô giáo tham gia giảng dạy lớp Thạc sĩ Quản lý giáo dục khóa K25 đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin được bảy tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Phó Giáo Sư - Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh Huyền, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi cũng xin trân thành cảm ơn Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lai Châu, UBND huyện Mường Tè, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Mường Tè, các cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu cùng với những người thân và đồng nghiệp đã giúp đỡ để tôi hoàn thành công việc nghiên cứu của mình. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn, bản thân tác giả đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự chỉ dẫn, những ý kiến góp ý quý báu của quý thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 01 năm 2019 Người thực hiện Ngô Tiến Dũng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................. iv Danh mục các bảng ........................................................................................................ v Danh mục các biểu đồ ................................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 2 5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu................................................................................... 2 6. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC................................................................................................................... 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 5 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ..................................................................... 7 1.2.1. Quản lý ................................................................................................................ 7 1.2.2. Hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học .................................................. 8 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ................................................................................. 8 1.3. Trường Tiểu học trong hệ thống Giáo dục quốc dân ............................................. 9 1.3.1. Vị trí, vai trò của trường Tiểu học ...................................................................... 9 1.3.2. Mục tiêu của giáo dục Tiểu học ........................................................................ 10 1.3.3. Học sinh tiểu học .............................................................................................. 11 1.4. Hoạt động dạy học ở trường tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ..... 11 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.4.1. Mục tiêu của chương trình giáo dục tiểu học trong chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................................................................. 11 1.4.2. Sự khác nhâu về nội dung, thời lượng chương trình dạy học tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ......................................................................... 12 1.4.3. Định hướng về phương pháp dạy học tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................................................................. 13 1.4.4. Định hướng về đánh giá kết quả giáo dục tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ...................................................................................................... 15 1.5. Quản lý hoạt động dạy học ở trường Tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu ........................................................................................................................... 16 1.5.1. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên................................................................ 16 1.5.2. Quản lý hoạt động học tập của học sinh ........................................................... 20 1.5.3. Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ..................................................................... 22 1.5.4. Quản lý việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên........................................................ 22 1.5.5. Quản lý các phương tiện, điều kiện dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ................................................................................................. ……23 1.5.6. Kiểm tra đánh giá HĐDH theo chương trình mới ở trường tiểu học……………………………………………………………………………… ...... 23 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ......................................................................... 23 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN MƯỜNG TÈ, TỈNH LAI CHÂU ..................... 29 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục của huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu ............................................................................................................. 29 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội ................................................................................. 29 2.1.2. Khái quát chung về giáo dục tiểu học huyện Mường Tè .................................. 30 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 31 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 31 2.2.2. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 31 2.2.3. Tổ chức khảo sát ............................................................................................... 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.3. Thực trạng về hoạt động dạy học ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu ...................................................................................................................... 32 2.3.1. Thực trạng hoạt động dạy của giáo viên ........................................................... 32 2.3.2. Thực trạng hoạt động học tập của học sinh ...................................................... 34 2.3.3. Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ cho dạy học ............................................... 35 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu .............................................................................................................. 36 2.4.1. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của giáo viên ....................................... 36 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh ......................................... 46 2.4.3. Thực trạng quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ................................................... 48 2.4.4. Thực trạng quản lý bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên ............................................................................................................... 49 2.4.5. Thực trạng quản lý các phương tiện dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ......................................................................................................... 50 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu ....................................................... 54 2.5.1. Thực trạng yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ...................................................... 54 2.5.2. Thực trạng yếu tố thuộc về khách thể quản lý .................................................. 55 2.5.3. Thực trạng yếu tố thuộc về môi trường quản lý ............................................... 56 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu................................................................................. 58 2.6.1. Những ưu điểm ................................................................................................. 58 2.6.2. Những hạn chế .................................................................................................. 58 2.6.3. Những nguyên nhân chủ yếu ............................................................................ 59 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................... 61 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN MƯỜNG TÈ, TỈNH LAI CHÂU ................................................... 62 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................................. 62 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ..................................................................... 62 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và tính khả thi ........................................... 62 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ ............................................... 63 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục tiểu học .............................................. 63 3.1.6. Nguyên tắc phát huy tính tự giác, tích cực của học sinh .................................. 63 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu ............................................ 64 3.2.1. Khuyến khích giáo viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tích tích cực của học sinh ............................................................................. 64 3.2.2. Tăng cường đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát huy năng lực tự học ................................................................................. 66 3.2.3. Đẩy mạnh đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học và theo chuyên đề ............................................................................................................ 68 3.2.4. Xây dựng môi trường dạy học dân chủ, thân thiện, hợp tác thuận lợi, an toàn và lành mạnh ....................................................................................................... 75 3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy học ........................................................................................ 78 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 80 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu ........................................... 80 3.4.1. Mục đính khảo nghiệm ..................................................................................... 80 3.4.2. Các bước khảo nghiệm ..................................................................................... 81 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi ..................................... 82 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................... 84 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 85 1. Kết luận ................................................................................................................... 85 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 89 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CMHS : Cha mẹ học sinh CNTT : Công nghệ thông tin CSVC : Cơ sở vật chất ĐNGV : Đội ngũ giáo viên DTTS : Dân tộc thiểu số GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên HĐDH : Hoạt động dạy học HS : Học sinh HT : Hiệu trưởng KT - XH : Kinh tế - xã hội KT-ĐG : Kiểm tra - đánh giá PPDH : Phương pháp dạy học QLGD : Quản lý giáo dục QLHĐDH : Quản lý hoạt động dạy học SL : Số lượng TB : Trung bình TBDH : Thiết bị dạy học Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng hoạt động dạy học của giáo viên ..............................................33 Bảng 2.2. Thực trạng hoạt hoạt động tự học của học sinh ..........................................35 Bảng 2.3. Điều kiện cơ sở vật chất phục vụ cho HĐDH .............................................35 Bảng 2.4. Thực trạng sử dụng, phân công giảng dạy cho giáo viên ............................ 37 Bảng 2.5. Thực trạng quản lý thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học của giáo viên ...................................................................................................38 Bảng 2.6. Thực trạng quản lý soạn bài, chuẩn bị giờ dạy của giáo viên .....................40 Bảng 2.7. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học trên lớp của giáo viên ....................41 Bảng 2.8. Thực trạng quản lý đổi mới PPDH của giáo viên .......................................42 Bảng 2.9. Thực trạng quản lý đổi mới KT-ĐG kết quả học tập của học sinh .............44 Bảng 2.10. Thực trạng quản lý thực hiện quy định về hồ sơ chuyên môn của giáo viên (khảo sát bằng phiếu/98 giáo viên) ...................................................45 Bảng 2.11. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh ..................................47 Bảng 2.12. Thực trạng quản lý sinh hoạt của tổ chuyên môn .....................................48 Bảng 2.13. Thực trạng quản lý bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên ......49 Bảng 2.14. Thực trạng quản lý phương tiện dạy học ..................................................51 Bảng 2.15. Thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ..................................53 Bảng 2.16. Thực trạng các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ........................................54 Bảng 2.17. Thực trạng các yếu tố thuộc về khách thể quản lý ....................................56 Bảng 2.18. Thực trạng yếu tố thuộc về môi trường quản lý ........................................57 Bảng 3.1. Khảo sát tính cần thiết của các biện pháp quản lý HĐDH .......................... 82 Bảng 3.2. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý HĐDH ............................ 83 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Thực trạng học tập trên lớp của học sinh ...........................................................34 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo có vai hết sức quan trọng trong sự phát triển của mỗi của mỗi mỗi quốc gia. Chính vì vậy, Đảng, Nhà nước ta đã khẳng định: Giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển đồng thời xác định đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao kết hợp với phát triển khoa học - công nghệ là một trong ba khâu đột phá của chiến lược phát triển KT - XH (KT- XH) giai đoạn 2011-2020. Trong sự nghiệp phát triển giáo dục, quản lý giáo dục nói chung và quản lý nhà trường nói riêng luôn đóng vai trò tiền đề và là một trong những yếu tố quyết định chất lượng giáo dục. Chất lượng giáo dục không những là cơ sở chủ yếu để đánh giá chất lượng quản lý của chủ thể quản lý giáo dục, mà còn biểu đạt mức độ phát triển của một nền giáo dục. Như vậy, phát triển giáo dục luôn luôn gắn liền với đổi mới QLGD, mà trước hết là đổi mới quản lý nhà trường theo hướng “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa; đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học; đổi mới cơ chế QLGD, phát triển đội ngũ giáo viên và CBQL giáo dục” [13]. HĐDH là một hoạt động đặc trưng của trường học, đồng thời dạy học được xem là con đường giáo dục cơ bản nhất, chuẩn tắc nhất để thực hiện mục đích tổng thể của quá trình giáo dục trong trường học. Cho nên trong trường học, khi nói đến quản lý nhà trường là phải nói đến quản lý HĐDH của nhà trường. Trong những năm qua, công tác quản lý HĐDH tại các cơ sở giáo dục có nhiều thay đổi theo chiều hướng tích cực. Quản lý HĐDH ở các trường tiểu học là một vấn đề không mới, được nhiều nhà khoa học nghiên cứu, tuy nhiên, đối với HĐDH ở trường tiểu học vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng DTTS còn nhiều khó khăn thì chưa nhiều. Mường Tè là huyện vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới đặc biệt khó khăn của tỉnh Lai Châu, địa hình chia cắt nhiều đồi núi, đường sá đi lại vô cùng khó khăn, trình độ dân trí không đồng đều, phong tục tập quán còn lạc hậu. Vì vậy sự nghiệp giáo dục của huyện Mường Tè còn tồn tại nhiều bất cập. Đội ngũ giáo viên thiếu về số lượng, chất lượng chưa đáp ứng được yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay. Để khắc phục những khó khăn trên, đòi hỏi người Hiệu trưởng phải có những biện pháp quản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
lý, chỉ đạo cho phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị. Vì thế, việc nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐDH ở trường tiểu học nói chung, ở địa bàn vùng đặc biệt khó khăn, vùng DTTS của huyện Mường Tè nói riêng là một công việc cần thiết. Do đó tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu” nghiên cứu, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở trường tiểu học vùng đặc biệt khó khăn, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý HĐDH theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH ở theo chương trình giáo dục phổ thông mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý HĐDH theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường tiểu học. 3.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý HĐDH ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu. 3.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý HĐDH theo chương trình giáo dục phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học 4.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý HĐDH theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu. 5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu 5.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý quản lý HĐDH theo chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5.2. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐDH của 05 trường tiểu học ở huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu: Trường Tiểu học xã Pa Vệ Sủ, Trường tiểu học Bum Tở, Trường PTDTBTTH xã Ka Lăng, Trường tiểu học Mù Cả, Trường tiểu học xã Tà Tổng trong năm học 2017 - 2018 và 2018 - 2019. 6. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua, công tác quản lý HĐDH trường tiểu học ở huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay, đặc biệt là khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới, hoạt động quản lý HĐDH bộc lộ một số hạn chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới, phù hợp với đặc điểm, điều kiện thực tiễn của các trường tiểu học huyện Mường Tè thì sẽ nâng cao chất lượng hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1.Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Thực hiện phân tích, hệ thống hóa, tổng hợp, khái quát hóa và cụ thể hóa các Nghị quyết lãnh đạo và quản lý của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và của Bộ GD&ĐT; các tài liệu khoa học có liên quan đến quản lý HĐDH trong trường tiểu học nhằm mục đính xác định cơ sở lý luận về quản lý HĐDH ở trường tiểu học. 7.2. Nhóm các phương pháp điều nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra Điều tra trên đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh lai Châu nhằm đánh giá thực trạng quản lý HĐDH ở trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu bằng các phiếu hỏi. Phương pháp này sử dụng nhằm mục đích đánh giá thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH ở các trường tiểu học. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên các trường tiểu học về tình hình HĐH của học sinh, hoạt động dạy của GV, qua đó làm sáng tỏ các vấn đề cần nghiên cứu. 7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Tổng kết kinh nghiệm quản lý HĐDH của một số CBQL và giáo viên trường tiểu học, đặc biệt xin ý kiến đóng góp cho những đề xuất biện pháp quản lý HĐDH ở Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu đạt hiệu quả cao. Phương pháp này nhằm tổng hợp kinh nghiệm quản lý HĐDH của CBQL đã thực hiện để rút kinh nghiệm, lựa chọn áp dụng cho phù hợp với điều kiện thực tế của từng đơn vị. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng toán thống kê áp dụng trong nghiên cứu khoa học giáo dục để xử lý các kết quả điều tra, phân tích, tổng hợp kết quả nghiên cứu, đồng thời để đánh giá mức độ tin cậy của các biện pháp đề xuất. 7.4. Phương pháp quan sát trực tiếp Quan sát trực tiếp các hoạt động dạy học tại các trường tiểu học một cách có hệ thống để thu thập thông tin đối tượng qua đó làm sáng tỏ các vấn đề cần nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị; Phụ lục; Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường tiểu học Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Nâng cao chất lượng dạy học từ lâu đã được các nhà nghiên cứu quan tâm. Ngày nay, vấn đề này càng được quan tâm nhiều hơn và trở thành mối quan tâm của toàn xã hội, đặc biệt của các nhà nghiên cứu và quản lý giáo dục. Quản lý HĐDH ở nhà trường tiểu học giữ vị trí trung tâm, chiếm hầu hết thời gian, khối lượng công việc của thầy và trò trong một năm học, làm nền tảng quan trọng để thực hiện thành công mục tiêu giáo dục toàn diện của nhà trường tiểu học; đồng thời, nó quyết định kết quả giáo dục của nhà trường. Chính vì lẽ đó, vấn đề quản lý HĐDH luôn được các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý giáo dục đề cập trong các công trình nghiên cứu khoa học. Có thể kể đến các tư tưởng và công trình chủ yếu dưới đây: Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết trước đây thì khẳng định: Kết quả toàn bộ hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của ĐNGV. - P.V. Zimin, M.I.Kônđakôp, N.I.Xaxerđôtôp đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động quản lý của HT [dẫn theo 17, tr.28]. - V.A.Xukhomlinxki, V.P.Xtrezicondin, Jaxapob đã nghiên cứu và đề ra một số vấn đề quản lý của HT trường phổ thông như phân công nhiệm vụ của HT và PHT, còn V.A.Xukhomlinxki đặc biệt coi trọng sự trao đổi giữa HT và PHT để tìm ra cách quản lý tốt nhất. Theo các tác giả, những cuộc trao đổi này như đòn bẩy, đã nảy sinh ra những dự định mà sau này trong công tác quản lý được phát triển trong lao động sáng tạo của tập thể sư phạm. Tác giả V.A.Xukhomlinxki còn chỉ rõ tầm quan trọng của việc tổ chức dự giờ và phân tích sư phạm bài dạy. Ông đã chỉ ra thực trạng yếu kém của việc phân tích sư phạm bài dạy cho dù hoạt động dự giờ và góp ý với GV sau giờ dự của nhà quản lý diễn ra thường xuyên. Từ đó ông đã đưa ra nhiều cách phân tích sư phạm bài dạy cho GV. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Rõ ràng trên thực tế và trong lý luận, nhiều tác giả của nhiều nước trên thế giới rất quan tâm nghiên cứu hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học để tìm ra những biện pháp quản lý hữu hiệu. Ngay từ những năm đầu mới thành lập, nhà nước ta đã rất chú trọng đến vấn đề giáo dục, đặc biệt là vấn đề DH. Năm 1945, Bác Hồ đã có chỉ thị: “Sự học tập trong nhà trường có ảnh hưởng rất lớn cho tương lai của thanh niên và thanh niên là tương lai của nước mình. Vì vậy phải biết dạy cho học trò biết yêu nước thương nòi, (...), phải dạy cho họ có ý chí tự lập tự cường, quyết không chịu thua kém ai, quyết không chịu làm nô lệ” [22]. Tư tưởng trên của Bác Hồ gợi ý cho chủ thể quản lý dạy học một số vấn đề: quản lý dạy học phải gắn liền với thể chế xã hội, nề nếp dạy học, trình độ người dạy, năng lực tự học, tinh thần độc lập suy nghĩ và tính sáng tạo của người học. Đảng và Nhà nước ta coi giáo dục là “Quốc sách hàng đầu”, điều này đã được luật hoá trong Luật Giáo dục: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” [26, tr.3]. Một số giáo trình, tài liệu như: Khoa học quản lý giáo dục, Một số vấn đề về QLGD và Khoa học giáo dục, Cơ sở lý luận của KHQLGD, Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục, Quản lý và Lãnh đạo nhà trường, Quản lý giáo dục, ... đã được ứng dụng rộng rãi và mang lại một số hiệu quả nhất định trong quản lý nói chung, quản lý giáo dục, quản lý trường học nói riêng. Đứng trước nhiệm vụ đổi mới Giáo dục - Đào tạo nói chung và đổi mới nội dung, PPDH nói riêng, nhiều nhà nghiên cứu trong đó có những nhà giáo dục học, tâm lý học đã đi sâu nghiên cứu về vấn đề đổi mới nội dung dạy học theo phương pháp nâng cao tính hiện đại và gắn khoa học với thực tiễn sản xuất và đời sống, vấn đề lấy HS làm trung tâm trong hoạt động dạy học: Trần Hồng Quân, Phạm Minh Hạc, Phan Trọng Luận, Đỗ Đình Hoan, Phạm Viết Vượng, Đặng Thành Hưng,... Ngoài những tài liệu dưới dạng sách, báo như đã nêu còn có thể kể đến rất nhiều luận văn thạc sỹ của các tác giả: Trần Thị Bé đã đề cập đến: Biện pháp quản lý HĐDH của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học chương trình tiểu học mới tại các trường tiểu học Quận 1 Thành phố Hồ Chí Minh [dẫn theo 15]. Tác giả Phạm Thị Lan Hương đã nhấn mạnh đến: Biện pháp quản lý HĐDH của Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Tam Đảo - Vĩnh Phúc [dẫn theo 15]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Tác giả Lê Thị Hòa đề cập đến: Biện pháp quản lý hoạt động của Hiệu trưởng trường tiểu học vùng cao tỉnh Hà Giang Tác giả Hà Thị Lân cũng đưa vấn đề: Biện pháp quản lý hoạt động theo yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình Tác giả Phùng Tố Nga: Biện pháp quản lý HĐDH của Hiệu trưởng theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học ở các trường tiểu học Quận Ba Đình, Hà Nội. Nhìn chung các công trình nghiên cứu về quản lý HĐDH của Hiệu trưởng trường tiểu học, phần nào đã làm rõ vai trò quản lý HĐDH của Hiệu trưởng ở các trường tiểu học. Các tác giả đều quan tâm đến quản lý HĐDH theo định hướng đổi mới PPDH, đổi mới KT- ĐG kết quả học tập của học sinh. Như vậy, vấn đề nâng cao chất lượng dạy học từ lâu đã được các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Xã hội càng phát triển thì vấn đề này càng được quan tâm nhiều hơn, đặc biệt là trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, ý kiến của các nhà nghiên cứu có thể khác nhau nhưng điểm chung mà ta thấy trong các công trình nghiên cứu của họ là: khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng dạy và học ở các cấp học. Trong những năm gần đây, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo mạnh mẽ về đổi mới công tác quản lý giáo dục, trong đó có các trường tiểu học. Để làm được điều đó, ngoài việc thực hiện các văn bản chỉ đạo của ngành GD&ĐT thì người Hiệu trưởng cần phải vận dụng linh hoạt dựa trên điều kiện thực tiễn ở mỗi địa phương để vận dụng cho phù hợp. Vì vậy, vấn đề đặt ra ở luận văn này là tìm hiểu thực trạng về công tác quản lý HĐDH ở trường tiểu học có điều kiện KT - XH đặc biệt khó khăn, có nhiều học sinh DTTS theo chương trình giáo dục phổ thông mới của huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý HĐDH nhằm nâng chất lượng dạy và học. 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài 1.2.1. Quản lý Theo lý luận của Mác về quản lý “Quản lý xã hội một cách khoa học là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống khác nhau của hệ thống xã hội trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng đắn những quy luật khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt động và phát triển tối ưu theo mục đích đặt ra” [9]. Trong tác phẩm: “Những vấn đề cốt yếu của quản lý”, tác giả Harold Kontz cho rằng: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm về thời gian, tiền bạc và sự bất mãn của cá nhân ít nhất” [17]. Thực chất của hoạt động quản lý là xử lý tốt mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Bản chất của hoạt động quản lý là tạo ra sự ổn định và thúc đẩy sự phát triển của tổ chức đến một trạng thái chất lượng cao hơn. Mục tiêu cuối cùng của quản lý là chất lượng sản phẩm vì lợi ích phục vụ con người. Như vậy: “Quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có chủ đích, có hệ thống và hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý thông qua cơ chế quản lý nhằm đạt được mục đích của quản lý dưới tác động của môi trường”. 1.2.2. Hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học * Hoạt động dạy học Dạy học gồm hai hoạt động thống nhất biện chứng: hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Trong đó, dưới sự lãnh đạo, tổ chức điều khiển của giáo viên, học sinh tích cực, tự giác tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học. * Hoạt động dạy (của giáo viên): là tổ chức, điều khiển hoạt động học của trò, giúp cho người học lĩnh hội tri thức, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo và những giá trị theo mục tiêu giáo dục đề ra. Hoạt động dạy bao gồm việc giáo viên đề ra các yêu cầu, tổ chức, điều khiển, hướng dẫn, điều chỉnh nhận thức học tập của học sinh, đảm bảo mối liên hệ ngược thông qua kiểm tra, đánh giá kết quả. * Hoạt động học (của học sinh): là một dạng hoạt động nhận thức đặc trưng của học sinh, có ý thức, có đối tượng nhằm mục đích lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, những giá trị và phương thức tự học, hành động và phát triển bản thân. Thực chất hoạt động học là quá trình người học lĩnh hội tri thức dưới sự hướng dẫn của thầy nhằm biến đổi bản thân, để hình thành và hoàn thiện nhân cách của mình. * Mối quan hệ thống nhất biện chứng giữa hoạt động dạy và hoạt động học: Trong hoạt động dạy học, hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò có mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau và bổ sung cho nhau. Nếu thiếu một trong hai hoạt động đó, hoặc sự phối hợp hoạt động dạy học không hợp lý thì hoạt động dạy học không thể có hiệu quả cao. 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học Quản lý hoạt động dạy học (QLHĐ DH) là quản lý hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của học sinh, cùng với các điều kiện khác hỗ trợ cho hoạt động dạy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
học. QLHĐ DH cũng là quản lý quá trình dạy học vì mục đích, nhiệm vụ dạy học được thực hiện đồng thời, thống nhất với nhau trong quá trình dạy của thầy và quá trình học của học sinh. Quản lý quá trình dạy học là quản lý quá trình cân bằng động. Các thành tố của quá trình dạy học của hệ thống tác động qua lại lẫn nhau theo những quy luật và nguyên tắc nhất định để thực hiện nhiệm vụ dạy học để đạt được chất lượng và hiệu quả dạy học. QLHĐ DH là làm cho các thành tố của hệ thống dạy học vận hành và kết hợp chặt chẽ với nhau thông qua hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò nhằm biến đầu vào (trình độ ban đầu của học sinh) thành đầu ra (sản phẩm dạy học) phát triển cả về số lượng và chất lượng theo yêu cầu phát triển KT-XH và GD&ĐT. Ngoài ra, QLHĐ DH cần đảm bảo mối quan hệ giữa các thành tố: Mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức, kết quả; mối quan hệ giữa thầy và trò của quá trình dạy học. Do đó, QLHĐ DH cần quản lý đồng bộ các thành tố đó, và phải được tiến hành đồng bộ từ quản lý CSVC - TBDH, quản lý đội ngũ sư phạm, quản lý điều kiện và môi trường làm việc đến cơ chế tổ chức, hoạt động, điều hành; kiểm tra, đánh giá; phối hợp các lý luận giáo dục trong và ngoài nhà trường. Trong điều kiện đổi mới giáo dục - dạy học hiện nay, quản lý hoạt động giảng dạy và học tập bao gồm cả việc tổ chức thực hiện đổi mới PPDH. Đây chính là một nội dung vừa có tính lâu dài, vừa có tính thường xuyên của mỗi cơ sở giáo dục, đồng thời cũng là một nội dung quan trọng. Bên cạnh đó, việc đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, tạo động cơ thúc đẩy, nâng cao động lực lao động cũng có vị trí quan trọng trong QLHĐ DH. Như vậy có thể hiểu: Quản lý HĐDH là những tác động có chủ đích, hợp quy luật của chủ thể quản lý dạy học (Hiệu trưởng, các bộ phận chức năng) đến khách thể quản lý dạy học (giáo viên, nhân viên, học sinh và các lực lượng giáo dục khác) nhằm huy động tối đa mọi nguồn lực của nhà trường, của cộng đồng và xã hội để đưa HĐDH đến mục tiêu (xây dựng và phát triển nhân cách người học). 1.3. Trường Tiểu học trong hệ thống Giáo dục quốc dân 1.3.1. Vị trí, vai trò của trường Tiểu học Điều 2, chương I, Điều lệ trường Tiểu học đã xác định: Trường Tiểu học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống Giáo dục quốc dân, có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng. Cấp Tiểu học tạo ra những cơ sở ban đầu rất cơ bản và bền vững cho trẻ em tiếp tục học lên các cấp học trên, hình thành những cơ sở ban đầu, đường nét ban đầu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn