Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động DH theo định hướng phát triển năng lực học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát triển năng lực HS đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN MINH TUÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN KIẾN XƯƠNG TỈNH THÁI BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN MINH TUÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN KIẾN XƯƠNG TỈNH THÁI BÌNH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Cán bộ hướng dẫn: TS. Đỗ Lệ Hà THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn: "Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình" là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả Nguyễn Minh Tuân i
LỜI CẢM ƠN Bằng tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên cùng với các thầy cô tham gia giảng dạy chuyên ngành Cao học Quản lí giáo dục. Đặc biệt xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến TS. Đỗ Lệ Hà - Cán bộ hướng dẫn, người luôn cảm thông, chia sẻ những khó khăn của học viên, khích lệ, động viên, nhiệt tình hướng dẫn học viên trong quá trình nghiên cứu luận văn tốt nghiệp. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của CBGV và học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình và gia đình đã động viên, nhiệt tâm, nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Minh Tuân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN................................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................................... ix DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................... xi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu đề tài ..................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG......................................................... 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................................. 5 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................................. 5 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam................................................................................ 6 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ........................................................................... 9 1.2.1. Quản lý ................................................................................................................ 9 1.2.2. Dạy học ở trường THPT ................................................................................... 10 1.2.3. Năng lực, năng lực của học sinh, phát triển năng lực học sinh ........................ 12 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS trường trung học phổ thông ........................................................................................... 14 1.3. Dạy học theo định hướng pháp triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông ... 15 1.3.1. Đặc điểm của học sinh THPT ........................................................................... 17 1.3.2. Mục tiêu của dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông ........................................................................................... 20 1.3.3. Nội dung của DH theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường THPT 21 iii
1.3.4. Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường THPT ... 22 1.3.5. Hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường THPT ...................................................................................................... 23 1.3.6. Đánh giá kết quả DH theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường THPT .... 23 1.4. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông................................................................................ 25 1.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ..................................................................................................................... 25 1.4.2. Quản lý thực hiện nội dung, chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông .................................................. 26 1.4.3. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông ................................................................. 27 1.4.4. Quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên ...................................................... 27 1.4.5. Quản lý hoạt động học của học sinh trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực .............................................................................................. 30 1.4.6. Quản lý sử dụng phương tiện, thiết bị dạy học theo yêu cầu phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông ........................................................... 31 1.4.7. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................................................... 32 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học phổ thông .......................................... 32 1.5.1. Yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ....................................................................... 33 1.5.2. Các yếu tố thuộc về đối tượng quản lý ............................................................. 33 1.5.3. Các yếu tố thuộc về môi trường quản lý ........................................................... 35 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 36 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN KIẾN XƯƠNG TỈNH THÁI BÌNH ...................................................... 37 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội, giáo dục huyện Kiến Xương ....................................................................................................... 37 2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội ........................... 37 2.1.2. Khái quát về giáo dục THPT huyện Kiến Xương ............................................ 38 2.2. Khái quát về tổ chức nghiên cứu thực trạng ...................................................... 39 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 40 iv
2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 40 2.2.3. Đối tượng, địa bàn khảo sát .............................................................................. 40 2.2.4. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 40 2.3. Thực trạng dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình......................................................... 41 2.3.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu DH theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT ........................................................................................ 41 2.3.2. Thực trạng nội dung dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình ....................................... 42 2.3.3. Thực trạng phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình ................................ 44 2.3.4. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình .................................. 46 2.3.5. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ........................ 47 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ........................ 50 2.4.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................................................................... 50 2.4.2. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung, chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ........................................................................................................... 52 2.4.3. Thực trạng quản lý phương pháp, hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT .......................................................... 55 2.4.4. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh của giáo viên ........................................................................................ 57 2.4.5. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh theo định hướng phát triển năng lực các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình........................ 61 2.4.6. Thực trạng quản lý sử dụng phương tiện, thiết bị dạy học theo yêu cầu phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ........................................................................................................... 64 2.4.7. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực .................................................................................. 65 v
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình .................................................................................................... 67 2.5.1. Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến quản lí dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................................................... 67 2.5.2. Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến quản lí dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................................................... 68 2.6. Đánh giá chung về thực trạng ............................................................................ 69 2.6.1. Ưu điểm ............................................................................................................ 69 2.6.2. Hạn chế ............................................................................................................. 70 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................................. 71 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 72 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN KIẾN XƯƠNG TỈNH THÁI BÌNH ...................73 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................................ 73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ................................................................... 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn, khả thi ...................................................... 73 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 74 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các Trường trung học phổ thông huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình .................................................................................................................... 74 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên về dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................................ 74 3.2.2. Chỉ đạo bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cho đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông ...... 77 3.2.3. Chỉ đạo giáo viên đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học ................................................................. 80 3.2.4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và điều chỉnh việc thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................................ 82 3.2.5. Đầu tư và chỉ đạo khai thác, sử dụng cơ sở vật chất - thiết bị dạy học phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................. 84 vi
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................ 87 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .............. 89 3.4.1. Khái quát chung về quá trình khảo nghiệm ...................................................... 89 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 89 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 94 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 95 1. Kết luận ................................................................................................................... 95 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 98 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CBQL cán bộ quản lý CNH-HĐH công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNTT công nghệ thông tin CSVC cơ sở vật chất GV giáo viên HS học sinh HTTC hình thức tổ chức KTĐG kiểm tra, đánh giá PP phương pháp PPDH phương pháp dạy học TBDH thiết bị dạy học THCS trung học cơ sở THPT trung học phổ thông viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. So sánh dạy học truyền thống và dạy học theo định hướng phát triển năng lực ................................................................................................... 16 Bảng 2.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ................ 41 Bảng 2.2. Thực trạng mức độ thực hiện NDDH theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình ............................ 43 Bảng 2.3. Thực trạng mức độ sử dụng PPDH theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ........................... 44 Bảng 2.4. Thực trạng hình thức tổ chức DH theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ........................... 46 Bảng 2.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ................................................................................................................. 49 Bảng 2.6. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình........ 51 Bảng 2.7. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung, chương trình DH theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ................................................................................................. 52 Bảng 2.8. Thực trạng quản lý đổi mới PP/hình thức DH theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ..................... 55 Bảng 2.9. Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch dạy học của GV ........................ 57 Bảng 2.10. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học trên lớp của giáo viên ................. 59 Bảng 2.11. Thực trạng quản lý các hoạt động khác của giáo viên nhằm bổ trợ hoạt động giảng dạy ........................................................................................ 60 Bảng 2.12. Thực trạng quản lý các hoạt động học tập ở trường của học sinh ........... 61 Bảng 2.13. Thực trạng quản lý các hoạt đông tự học của học sinh ................................. 62 Bảng 2.14. Thực trạng quản lý các hoạt động khác của học sinh nhằm bổ trợ cho học tập...................................................................................................... 63 ix
Bảng 2.15. Thực trạng quản lý phương tiện, trang thiết bị, kỹ thuật đảm bảo cho hoạt động dạy học của giáo viên theo định hướng PTNLHS ................. 64 Bảng 2.16. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học của giáo viên theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................. 66 Bảng 2.17. Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến QLDH theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ................................................................................................................. 67 Bảng 2.18. Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến QLDH theo định hướng phát triển NLHS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình ................................................................................................. 68 Bảng 3.1. Đánh giá của CBQL, GV sự cần thiết của các biện pháp đề xuất .......... 90 Bảng 3.2. Đánh giá của CBQL, GV về tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 92 x
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các thành tố trong dạy học theo định hướng riển năng lực ............................................................................................................ 15 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý ................................................... 88 xi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã tham gia hội nhập một cách sâu rộng, toàn diện. Con người của mỗi quốc gia dần trở thành công dân của toàn cầu và đứng trước yêu cầu về nguồn nhân lực có chất lượng, đáp ứng được xu thế toàn cầu hóa. Trong bối cảnh đó, nhiều nước trên thế giới đã tiến hành đổi mới giáo dục, và đó là xu thế tất yếu. Việt Nam cũng không đứng ngoài xu thế đó. Đứng trước bối cảnh chung của toàn thế giới, Đảng và Nhà nước ta đã sớm quan tâm đến giáo dục và xác định giáo dục và đào tạo cùng với khoa học công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cao, đáp ứng sự nghiệp CNH - HĐH đất nước và hội nhập quốc tế. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Đảng ta xác định “đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ GV và CBQL là khâu then chốt và giáo dục và đào tạo có sứ mạng nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam”. Tiếp theo đó, Hội nghị Trung ương 8 khóa XI đã ban hành Nghị quyết 29, trong đó khẳng định “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. Đây là sự khác biệt lớn giữa cuộc đổi mới giáo dục lần này với những lần cải cách, đổi mới trước đó. Đó là mục tiêu giáo dục chuyển từ "định hướng nội dung" sang "định hướng năng lực". Để thực hiện việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo phải tiến hành nhiều giải pháp, trong đó đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục được xem là một giải pháp quan trọng và cần được quan tâm, nghiên cứu nhiều hơn từ các nhà giáo dục, quản lý giáo dục. Quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh có vai trò và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục theo của chương trình giáo dục phổ thông mới. 1
Huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình giáp với thành phố Thái Bình. Trên địa bàn huyện có 5 trường THPT. Huyện Kiến Xương đang phát triển thu hút nhiều lao động địa phương với những yêu cầu về trình độ khác nhau. Đứng trước yêu cầu đổi mới của toàn ngành, các trường THPT trong huyện đã từng bước thực hiện đổi mới nhiều mặt hoạt động theo sự chỉ đạo của cấp trên và vận dụng phù hợp với điều kiện của đơn vị. Tuy nhiên, việc đổi mới trong công tác quản lý điều hành còn chậm chạp, lúng túng, đặt biêt là công tác quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Đứng trước thực trạng của các nhà trường và yêu cầu của nhiệm vụ đổi mới, với vai trò là Cán bộ quản lý trường THPT với những trăn trở, suy nghĩ để tìm ra được các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động DH theo định hướng phát triển năng lực học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát triển năng lực HS đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình. 4. Giả thuyết khoa học Dạy học và quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình giai đoạn vừa qua chưa đạt được những kết quả mong muốn. Vì vậy so với yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới hiện nay có những vấn đề đặt ra cần phải nghiên cứu, giải quyết. Nếu đề xuất được một số biện pháp quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trên cơ sở lý luận và thực trạng quản lý dạy học được phân tích đánh giá khách quan, tập trung khắc 2
phục những điểm yếu thì các biện pháp sẽ có tính khả thi, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS trường THPT 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát hiển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình. 6.3. Giới hạn về thời gian nghiên cứu Từ tháng 8/2019 đến tháng 5/2020 6.4. Giới hạn về khách thể điều tra Đề tài khảo sát các khách thể gồm: CBQL, GV, HS tại 4 trường THPT công lập huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình bao gồm: Trường THPT Bình Thanh; THPT Chu Văn An; THPT Bắc Kiến Xương; THPT Nguyễn Du. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu văn bản tài liệu Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa nhằm nghiên cứu các tài liệu, các công trình có liên quan, các văn bản quy phạm pháp luật, các văn bản chỉ đạo của các ngành, các cấp có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Xây dựng hệ thống câu hỏi điều tra trên CBQL, GV và học sinh với mục đích thu thập các số liệu nhằm xác định thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. 7.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm 3
Qua việc quan sát hoạt động giảng dạy của đội ngũ cán bộ, GV trong nhà trường thông qua việc dự giờ GV, hoạt động của các tổ trưởng chuyên môn, hoạt động học của học sinh, từ đó thu thập số liệu nhằm làm sáng tỏ thực trạng quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường THPT. 7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Phân tích các văn bản hướng dẫn hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS; tổng hợp các tài liệu, minh chứng, những thuận lợi, khó khăn về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS của hiệu trưởng. Từ đó rút ra những kết luận làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp nhằm cải tiến công tác quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường THPT. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Tham khảo ý kiến của lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo, các đồng chí Hiệu trưởng, GV giảng dạy lâu năm, các nhà quản lý,… để có thêm thông tin tin cậy đảm bảo tính khách quan cho các kết quả nghiên cứu. Tiến hành khảo nghiệm các biện pháp đã đề xuất để khẳng định tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đó. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê Thực hiện bằng một số thuật toán của toán học thống kê áp dụng trong nghiên cứu giáo dục. Phương pháp này được sử dụng với mục đích xử lý các kết quả đều tra, nghiên cứu, đồng thời đánh giá mức độ tin cậy của phương pháp điều tra. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo; Phụ lục luận văn có cấu trúc 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THPT. - Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. - Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS các trường THPT huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Vấn đề về “Quản lý và quản lý hoạt động dạy - học” luôn được các nhà khoa học trong nước cũng như trên thế giới quan tâm và nghiên cứu. Ban đầu cơ sở lý luận về dạy học, quản lý hoạt động dạy-học chỉ thể hiện dưới dạng một số ý tưởng của những nhà triết học, sau đó dần dần phát triển và hoàn thiện hơn. Gần đây đã chú ý bàn luận về hiệu quả của quản lý nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng. Quản lý hoạt động dạy-học là nhiệm vụ trọng tâm của người quản lý các cơ sở giáo dục, đồng thời cũng là nội dung quan trọng nhất trong công tác quản lý trường học. Vấn đề nghiên cứu này hiện nay được đề cập trong các công trình nghiên cứu khoa học, giáo trình giảng dạy của các trường đại học sư phạm, các luận văn chuyên ngành quản lý giáo dục. Cụ thể: Đầu thế kỉ XX, dưới sự tác động, ảnh hưởng của tiến bộ khoa học-kĩ thuật cũng như sự phát triển của các trào lưu dân chủ, sự nhận thức về hoạt động dạy-học trong nhà trường có những bước phát triển mới. Nhà giáo dục người Mỹ John Dewey (1859 - 1952) đã phê phán cách thức tổ chức hoạt động dạy-học áp đặt, thiếu động lực phát triển các kĩ năng giao tiếp của HS, ông viết: “Đa số trường học vận dụng những phương pháp có khuynh hướng khuyến khích chủ nghĩa cá nhân, buộc tất cả HS trong lớp phải đồng loạt đọc cùng những cuốn sách như nhau và đọc thuộc lòng những bài học giống hệt nhau. Trong hoàn cảnh đó, trẻ sẽ mất dần những động lực giao tiếp và người thầy sẽ không thể tận dụng được những nhu cầu tự nhiên của đứa trẻ như cho, làm và phục vụ” [36, tr.79]. Nhà giáo dục J.Dewey đã đề xuất thành lập nhà trường tích cực hướng vào người học, lấy quá trình học tập của người học làm trung tâm; nhằm khuyến khích tính học tập, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của người học. Bởi hoạt động học là của cá nhân người học, trên cơ sở vận dụng kiến thức, phân tích kinh nghiệm để đáp ứng những yêu cầu của nhiệm vụ học tập chứ không thể thụ động chờ đợi sự truyền đạt từ người dạy. Hoạt động dạy-học lấy người học làm trung tâm dựa trên hai nguyên tắc căn bản, đó là: đảm bảo tính liên tục 5
của kiến thức và sự tác động qua lại giữa các thành viên. Hai nguyên tắc này liên hệ chặt chẽ với nhau, tính liên tục bao hàm các mối liên hệ của kiến thức; sự tác động qua lại của các thành viên tạo nên kết quả tổng hợp của người học với sự giúp đỡ của thầy và bạn, thống nhất giữa nhu cầu nhận thức, ý chí cá nhân với tác động của môi trường, như hành vi của bạn bè, nghệ thuật giảng dạy của người dạy và những điều kiện học tập khác… J.Dewey kêu gọi: “Nhà trường phải được tổ chức dưới hình thức một cộng đồng mang tính chất hợp tác để ở đó, nhiệt tình giao tiếp và tính cách dân chủ cho trẻ được bồi dưỡng và phát huy” [36]. Đây là tư tưởng tiên tiến, thể hiện rõ tính dân chủ, mang tính cách mạng trong giáo dục, hoạt động dạy-học lấy người học là trung tâm; phát huy vai trò tích cực học tập giữa các cá nhân với cộng đồng khi thực hiện quá trình dạy-học lúc bấy giờ. Cũng vào những năm đầu thế kỉ XX, tư tưởng tổ chức đời sống xã hội ngay trong trường học, đã được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu sâu sắc. Tác giả R.Cousinet (1881 - 1973) - nhà khoa học người Pháp cho rằng: “Phải tổ chức nhà trường sao cho trở thành môi trường mà trẻ em có thể sống bằng cách tạo nên biện pháp phù hợp về mặt tâm lý, cũng như về mặt giáo dục. Khi tổ chức hoạt động dạy- học phải lưu ý: tạo cho người học khả năng hòa hợp với cộng đồng; tạo cho người học thói quen làm việc không cần kiểm soát của người dạy; khắc phục được tình trạng lười suy nghĩ của người học” [dẫn theo 11]. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Cùng với sự phát triển về kinh tế-xã hội, khoa học quản lý giáo dục Việt Nam đang dần hoàn thiện, phát triển và tiếp cận với thế giới. Trong quá trình đó, đã xuất hiện nhiều nhà nghiên cứu quản lý giáo dục đã tiến hành nghiên cứu một cách toàn diện các vấn đề về vị trí, vai trò của việc quản lí quá trình dạy-học, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy-học trên lớp đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục với các công trình được viết dưới dạng sách tham khảo với các tác giả như: Đặng Quốc Bảo, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Lộc, Phạm Quang Sáng, Bùi Đức Thiệp (2010) [1], Đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục Việt Nam: Dành cho hiệu trưởng và CBQL giáo dục, NXB giáo dục, Hà Nội. Bùi Minh Hiền, Nguyễn Vũ Bích Hiền (2016), Quản lí và lãnh đạo nhà trường, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [20]. Có những đề tài, tác phẩm nói về những ưu điểm và nhược điểm của việc quản lí hoạt động dạy-học trên lớp, bản chất và mối quan hệ giữa quản lí hoạt động dạy và hoạt động học, quản lí vai trò của người dạy và người học, quản lí đổi mới nội dung và cách thức tổ chức tiến hành các hình thức tổ chức 6
dạy-học trên lớp, điển hình như các tác giả: Đặng Quốc Bảo [2], Trần Kiểm [24], Nguyễn Thị Mỹ Lộc [29], Hà Thế Ngữ [31]… Trong những năm gần đây, đứng trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục và đào tạo nói chung cũng như đổi mới hoạt động dạy-học nói riêng, nhiều nhà nghiên cứu trong đó có những nhà giáo dục, tâm lý học đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đổi mới quản lí hoạt động dạy-học nhằm nâng cao tính hiện đại, gắn khoa học với thực tiễn sản xuất và đời sống, vấn đề lấy HS làm trung tâm trong hoạt động dạy-học như: Phạm Minh Hạc [17], Đặng Thành Hưng [21], Phạm Viết Vượng [35]... Đã có một số giáo trình, sách và tài liệu khoa học có các nội dung về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và quản lý dạy học như: “Một số vấn đề về giáo dục và khoa học giáo dục” của tác giả Phạm Minh Hạc - 1981 [15]; “Khoa học quản lý giáo dục - một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Trần Kiểm - 2004 [24]; “Quản lý giáo dục” của tác giả Bùi Minh Hiền, Đặng Quốc Bảo và Vũ Ngọc Hải - 2010 [19] và cuốn “Quản lý nhà trường” của tác giả Nguyễn Phúc Châu - 2010) [9]; Một số luận án tiến sĩ với đề tài nghiên cứu về quản lý dạy học như “Những biện pháp tăng cường hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường trung học phổ thông” của tác giả Nguyễn Văn Châu, bảo vệ tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 2003 [10]; “Quản lý dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa của các trường trung học phổ thông hiện nay” của tác giả Lê Hoàng Hà, bảo vệ tại Đại học quốc gia Hà Nội năm 2012 [14]. Một số luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục với đề tài nghiên cứu về quản lý dạy học như “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tại các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Yên Bái” của tác giả Nguyễn Quyết Tiến [31]; “Quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường trung học phổ thông huyện Sông Lô tỉnh Vĩnh Phúc” của tác giả Khương Thị Thủy [30]. Những nghiên cứu về dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Nhóm tài liệu này chiếm số lượng khá lớn. Bao gồm chủ yếu là các sách chuyên khảo được xuất bản trong một vài năm trở lại đây. Đáng chú ý là tác giả Bernd Meier, Nguyễn Văn Cường với cuốn Lí luận dạy học hiện đại: Cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học trình bày lí luận về học tập và chiến lược học tập, giáo dục, mô hình dạy học, phát triển năng lực và mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, phương pháp dạy học, phương tiện dạy học, bài tập định hướng năng lực, đánh giá và cho điểm thành tích học tập [8]. 7