Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:138

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang để góp phần nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN CAO CƢỜNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN QUẢN BẠ, TỈNH HÀ GIANG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM LINH THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Luận văn: Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang: Được thực hiện từ tháng 11 năm 2018 đến tháng 10 năm 2020. Tôi xin cam đoan: Luận văn sử dụng các thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được chọn lọc, xử lí và đưa vào luận văn đúng qui định. Luận văn là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn, giúp đỡ của TS. Hà Thị Kim Linh cũng như các thầy, cô giáo trong khoa Tâm lý giáo dục trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, khách quan và chưa được sử dụng để bảo vệ trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2020 Tác giả Nguyễn Cao Cường i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo sau đại học, Ban chủ nhiệm, quí Thầy, Cô giáo khoa Tâm lý giáo dục trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên và quí thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập cũng như nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Hà Thị Kim Linh đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tôi cũng xin cảm ơn Ban giám hiệu, các đồng nghiệp và các em học sinh các trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đã tạo mọi điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm. Tôi cũng xin cảm ơn tập thể lớp cao học Quản lý giáo dục trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2020 Tác giả Nguyễn Cao Cƣờng ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT..................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................... vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................... viii MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 5 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA CHO HỌC SINH TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ ................................................. 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 7 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới .......................................................................... 7 1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam ........................................................................... 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ..................................................................... 13 1.2.1. Văn hóa và bản sắc văn hóa .............................................................................. 13 1.2.2. Hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa ................................................................ 15 1.2.3. Quản lý .............................................................................................................. 17 1.2.4. Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa.................................................... 19 1.3. Lý luận về hoạt động giáo dục bản sắc văn hoá cho học sinh trường Phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở ................................................................ 19 1.3.1. Đặc điểm học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở ............. 19 1.3.2. Mục tiêu và ý nghĩa của giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh ..................... 20 1.3.3. Những giá trị văn hóa cần giáo dục cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú ........................................................................................................... 22 1.3.4. Hình thức giáo dục bản sắc văn hóa của các trường phổ thông dân tộc bán trú................................................................................................................. 28 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh ở trường phổ trông dân tộc bán trú trung học cơ sở ................................................................ 32 iii
1.4.1. Lập kế hoạch giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh ...................................... 32 1.4.2. Tổ chức thực hiện giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trong nhà trường .......................................................................................................... 34 1.4.3. Chỉ đạo triển khai giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trong nhà trường phổ thông dân tộc bán trú ................................................................ 36 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc trong nhà trường .......................................................................................................... 37 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở ........................ 38 1.5.1. Yếu tố khách quan ............................................................................................ 38 1.5.2. Yếu tố chủ quan ................................................................................................ 40 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 43 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA CHO HỌC SINH TRƢỜNG PTDT BÁN TRÚ CẤP THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẢN BẠ, TỈNH HÀ GIANG .............. 44 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ............................................................................................................ 44 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội ................................................................................. 44 2.1.2. Khái quát về giáo dục trung học cơ sở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ................. 45 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ................................................................................. 49 2.2.1. Mục tiêu khảo sát .............................................................................................. 49 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 49 2.2.3. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu ............................................................. 49 2.3. Kết quả khảo sát ................................................................................................... 50 2.3.1. Thực trạng hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú cấp THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang .............. 50 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục giá trị văn hóa cho học sinh các trường PTDT bán trú cấp THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ........ 63 2.3.3. Thực trạng tổ chức triển khai giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ....................... 65 2.3.4. Thực trạng chỉ đạo giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh .............................. 68 2.3.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục giá trị văn hoá cho học sinh ở trường phổ thông dân tộc bán trú THCS .......................................... 70 2.4. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hoá cho học sinh các trường PTDT bán trú cấp THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ..................................................................................... 73 2.5. Đánh giá chung .................................................................................................... 76 2.5.1. Những điểm mạnh ............................................................................................ 76 iv
2.5.2. Hạn chế ............................................................................................................. 77 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 79 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA CHO HỌC SINH TRƢỜNG PTDT BÁN TRÚ THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẢN BẠ, TỈNH HÀ GIANG .......................... 81 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ...................................................................... 81 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................... 81 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ...................................................................... 81 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 82 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ..................... 82 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho Cán bộ quản lý và giáo viên về ý nghĩa, vai trò của hoạt động giáo dục BSVH..................................................... 82 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho đội ngũ giáo viên trường phổ thông dân tộc bán trú ................................... 85 3.2.3. Chỉ đạo đa dạng hóa hình thức tổ chức giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ....................................................................................................... 88 3.2.4. Chỉ đạo xây dựng môi trường giáo dục nhà trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở mang bản sắc văn hóa dân tộc...................................... 90 3.2.5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ..................................................................................... 93 3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp ....................................................................... 94 3.3. Khảo nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ..................................................................................... 95 3.3.1. Mục đích của khảo nghiệm ............................................................................... 95 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm .................................................................................... 95 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................... 95 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 96 Kết luận chương 3 ..................................................................................................... 102 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................... 103 1. Kết luận ................................................................................................................. 103 2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 106 PHỤ LỤC................................................................................................................. 109 v
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT BCH Ban chấp hành BLĐ Ban lãnh đạo Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo BSVH Bản sắc văn hóa BSVHDT Bản sắc văn hóa dân tộc CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CSVC Cơ sở vật chất GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDBSVHDT Giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc GS Giáo sư PGS Phó giáo sư TS Tiến sĩ VS Viện sĩ NGND Nhà giáo nhân dân GV Giáo viên GVBM Giáo viên bộ môn GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐGDNGLL Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp HS Học sinh KT-XH Kinh tế xã hội NĐ-CP Nghị định Chính phủ PTDTBT Phổ thông dân tộc bán trú PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú QLGD Quản lý giáo dục THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông VHDT Văn hóa dân tộc vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình CBQL, GV ở các trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ năm học 2019-2020 ............................................................................45 Bảng 2.2. Tình hình học sinh ở các trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ năm học 2019-2020 ........................................................................... 46 Bảng 2.3a. Năm học 2018-2019 ................................................................................ 47 Bảng 2.3b. Năm học 2019-2020 ................................................................................ 47 Bảng 2.4. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về ý nghĩa giáo dục bản sắc văn hóa cho HS ............................................................ 51 Bảng 2.5. Nhận thức về nội dung giáo dục BSVH cho học sinh các trường PTDT bán trú THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ......... 52 Bảng 2.6. Nhận thức về hình thức giáo dục BSVH cho học sinh các trường hổ thông dân tộc bán trú THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ....54 Bảng 2.7. Thực trạng các nội dung giáo dục bản sắc văn hoá cho học sinh trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ................. 56 Bảng 2.8. Thực trạng các nội dung giáo dục giá trị văn hoá cho học sinh trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang............................. 58 Bảng 2.9. Thực trạng hình thức giáo dục bản sắc văn hoá cho học sinh các trường PTDT bán trú THCS ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang .............. 60 Bảng 2.10. Thực trạng hình thức giáo dục giá trị văn hoá cho học sinh các trường PTDT bán trú THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ............. 62 Bảng 2.11. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường PTDT BT cấp THCS ................................................................... 64 Bảng 2.12. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục BSVH cho học sinh trường PTDTBT cấp THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ......... 66 Bảng 2.13. Thực trạng chỉ đạo giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường PTDT BT cấp THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ........ 69 Bảng 2.14. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả quản lý giáo dục giá trị văn hoá cho học sinh trường PTDT BT cấp THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang .......................................................................... 71 Bảng 2.15. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hoá cho học sinh các trường PTDT bán trú cấp THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, Hà Giang................................................................ 73 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp ........................... 97 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ............................. 99 vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Hình 2.1. Biểu đồ kết quả khảo sát thực trạng quản lý giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường PTDT BT cấp THCS trên địa bàn huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ................................................ 72 Hình 2.2. Biểu đồ mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến việc tổ chức giáo dục BSVH cho học sinh .................................................................. 75 Hình 3.1. Biểu đồ tính cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường PTDT bán trú cấp THCS ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ......................................... 98 Hình 3.2. Biểu đồ tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường PTDT bán trú cấp THCS ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ....................................... 100 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc là vấn đề sống còn của mỗi quốc gia, là vấn đề tồn tại hay không tồn tại của từng dân tộc. Giá trị văn hóa dân tộc, giá trị truyền thống của các dân tộc là những vấn đề cốt lõi, nền tảng nhất để làm nên nét riêng của mỗi dân tộc, tạo nên sự khác biệt giữa các dân tộc. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (tháng 01/2016) Đảng ta nhấn mạnh quan điểm, khẳng định đường lối phát triển văn hóa trong sự nghiệp xây dựng xã hội phát triển bền vững ở Việt Nam, rất cụ thể: “Xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học". Văn hoá thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ Tổ quốc vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Khẳng định vai trò của văn hóa trong tiến trình lịch sử dân tộc, tương lai đất nước: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội" với mục đích “Làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng địa bàn dân cư, vào mọi sinh hoạt và quan hệ con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần cao đẹp”. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 05/NĐ-CP ngày 14/01/2011 về công tác dân tộc, trong đó khẳng định: “Đảm bảo việc giữ gìn tiếng nói, chữ viết, bản sắc dân tộc, phát huy những phong tục, tập quán, truyền thống và văn hóa tốt đẹp của mỗi dân tộc”. Nghị định số 05/2011/NĐ- CP, đề cập đến chính sách phát triển giáo dục và đào tạo đối với các dân tộc thiểu số, nghị định đã ghi: “Tiếng nói, chữ viết và truyền thống văn hóa tốt đẹp của các dân tộc được đưa vào chương trình giảng dạy trong các trường phổ 1
thông, trường phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú, trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm học tập cộng đồng, trường dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và đại học phù hợp với địa bàn vùng dân tộc”. Về chính sách bảo tồn và phát triển văn hóa, nghị định cũng đã nhấn mạnh: “Hỗ trợ việc giữ gìn và phát triển chữ viết của các dân tộc có chữ viết. Các dân tộc thiểu số có trách nhiệm gìn giữ văn hóa truyền thống tốt đẹp, tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình phù hợp với quy định của pháp luật”. Hà Giang là một tỉnh miền núi biên giới cực Bắc của Tổ Quốc, là tỉnh có nhiều di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh, trong đó có trên 50 di tích đã được xếp hạng cấp Quốc gia, cấp tỉnh. Đây chính là những nét văn hóa truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nên nét đặc trưng riêng của mỗi vùng miền, do vậy công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc là một trong những việc làm cần thiết trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Ở trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang có nhiệm vụ đặc biệt là giảng dạy chương trình phổ thông cho con em học sinh các dân tộc trong huyện, đào tạo nguồn nhân lực. Bên cạnh các nội dung giáo dục khác, nhà trường luôn quan tâm đến công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc cho học sinh, đây là một vấn đề quan trọng góp phần không nhỏ vào sự thành công trong sự nghiệp giáo dục chung của các nhà trường. Tại trường PTDT bán trú THCS mà tác giả tập trung nghiên cứu đề tài, học sinh có điều kiện tiếp xúc với nhiều luồng văn hóa từ xã hội cả tích cực và tiêu cực, nhiều loại văn hóa có sức lôi cuốn mạnh mẽ với giới trẻ nói chung và học sinh nói riêng, đặc biệt là học sinh dân tộc ở vùng sâu, vùng xa ra đến trường học tập. Nhiều học sinh tự ti về truyền thống văn hóa của dân tộc mình như việc ngại sử dụng trang phục dân tộc mình, thích trang phục theo mốt hiện đại. Học sinh có tư tưởng "ra phố xá" nên các văn hóa truyền thống bị coi là "quê mùa". Với những lí do trên sẽ làm cho một bộ phận học sinh dân tộc không còn yêu thích và quý 2
trọng truyền thống văn hóa của dân tộc mình, thậm chí muốn rũ bỏ để tiếp cận văn hóa hiện đại. Bên cạnh đó, mục tiêu và nhiệm vụ chính trị của nhà trường là "đào tạo nguồn nhân lực và nguồn cán bộ cho địa phương" nên ngoài việc đào tạo kiến thức văn hóa còn cần giáo dục giá trị văn hóa, trong đó khơi gợi lòng tự hào về truyền thống văn hóa dân tộc là yêu tố quan trọng giúp các em phát triển tình yêu đối với quê hương. Giá trị văn hóa dân tộc là một điều kiện thuận lợi cho học sinh công tác, lao động sản xuất sau này khi các em đã trưởng thành. Do đó, ngoài nhiệm vụ tăng cường chất lượng trong giảng dạy thì một vấn đề đặt ra đối với đội ngũ giáo viên của các trường là giúp các em luôn biết giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc mình. Tuy nhiên, việc giáo dục bảo tồn giá trị văn hoá trong trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ hiện nay còn thiếu tính hệ thống, chưa thực sự được chú trọng, chưa phù hợp thực tế ở địa phương và chưa đáp ứng yêu cầu của Đảng và Nhà nước. Ngày 07/4/2016 Chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang đã ban hành Quyết định số 597/QĐ-UBND về việc ban hành Đề án “Giáo dục kĩ năng sống và văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số cho học sinh phổ thông trên địa bàn tỉnh Hà Giang giai đoạn 2016-2020”. Do đó, ngoài nhiệm vụ tăng cường chất lượng trong giảng dạy thì một vấn đề đặt ra đối với đội ngũ giáo viên của trường là giúp các em luôn biết giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài "Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang" làm đề tài nghiên cứu cho luận văn Thạc sỹ quản lý giáo dục của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang để góp phần nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang có hạn chế về nội dung, hình thức tổ chức. Nếu khảo sát đánh giá được những tồn tại, hạn chế về nội dung, hình thức tổ chức giáo dục BSVH cho học sinh trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang sẽ đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh đạt hiệu quả cao, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục cũng như thực hiện có hiệu quả chủ trương của Đảng trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hội nhập hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú THCS 5.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập chung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc cho học sinh các trường PTDT bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. 4
6.2. Giới hạn về khách thể nghiên cứu Lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Khảo sát trên 24 Cán bộ quản lý, 150 giáo viên, 200 học sinh (từ lớp 6 đến lớp 9) tại 08 trường PTDT bán trú THCS gồm: Trường PTDT bán trú THCS Nghĩa Thuận, Trường PTDT bán trú THCS Lùng Tám, Trường PTDT bán trú THCS Bát Đại Sơn, Trường PTDT bán trú THCS Quản Bạ; Trường PTDT bán trú THCS Thái An, Trường PTDT bán trú THCS Quyết Tiến, Trường PTDT bán trú THCS Cao Mã Pờ, Trường PTDT bán trú THCS Tả Ván. Nghiên cứu đề tài được thực hiện từ: 15/11/2019 đến 20/9/2020. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu, phân tích, so sách, tổng hợp, hệ thống hóa tài liệu như: sách, tạp chí, sách chuyên khảo, giáo trình và các tài liệu khác về chuyên môn liên quan đến nội dung đề tài, các văn bản quản lý có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài luận văn. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi ý kiến Xây dựng hệ thống câu hỏi điều tra để thu thập thông tin nhằm tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động dạy học, phân tích các nguyên nhân thành công và hạn chế của các biện pháp đang thực hiện. 7.2.2. Phương pháp quan sát và khảo sát thực tế Quan sát hoạt động ngoại khóa và giảng dạy chính khóa của đội ngũ giáo viên trong các nhà trường thông qua việc dự giờ của giáo viên, hoạt động ngoại khóa của các tổ trưởng chuyên môn và các tổ chức đoàn thể, cùng giáo viên phân tích giờ dạy, thông qua các hoạt động ngoại khóa của nhà trường. 7.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia, trao đổi, tọa đàm Tham khảo ý kiến của lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo, các đồng chí Hiệu trưởng, giáo viên giảng dạy lâu năm, các nhà quản lý… để có thêm thông tin tin cậy đảm bảo tính khách quan cho các kết quả nghiên cứu. 5
7.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin Sử dụng toán thống kê để xử lý số liệu đã thu thập được của nghiên cứu thực tiễn trong đề tài luận văn. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục phần nội dung luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú THCS. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA CHO HỌC SINH TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Theo Nich Gi-oa-kin, thì: “Bản sắc văn hóa không phải là quá trình qua đó người ta tồn tại mà quá trình qua đó mà người ta trở thành”; Theo A.T. Mugi, cho rằng: “Bản sắc văn hóa không thể được xem xét như một sự co lại và đóng cụ lại của những giá trị bất biến”; Còn theo cách tiếp cận của tác giả Liu Zhongmin ở hai tầng diện tâm lý và hành vi “Bản sắc văn hóa” mà Trần Ngọc Thêm đã khái quát lại: Sự đa dạng về văn hóa là một hiện tượng phổ biến cũng là quy luật phát triển của mỗi quốc gia. Ông Lý Quang Diệu cho rằng: “Trong vấn đề văn hóa và phát triển thì việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc vẫn là vấn đề lớn của thế giới đặc biệt là các nước châu Á. Nếu quốc gia nào không duy trì được bản sắc của mình thì nước đó sẽ đánh mất khả năng tồn tại của mình” [12]. Trong các tác phẩm các cấu hình của sự phát triển văn hóa, Phong cách và các nền văn minh, Văn hóa và con người,... các nhà nghiên cứu Alfred Kroeber và Clark Wissler, đã nghiên cứu về quá trình lan truyền của một hay nhiều đặc trưng văn hóa từ khu vực địa lý này sang khu vực địa lý khác. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng: Có sự khác biệt đáng kể giữa về văn hóa dân tộc các vùng địa lý khác nhau trên thế giới; sự lan truyền giữa các vùng địa lý lân cận mà ở trong một khu vực địa lý nhất định. Trong các quan sát này, sự nổi lên của một trung tâm văn hóa (có sự phát triển rực rỡ) có ảnh hưởng và lan tỏa rất rõ ràng ra các vùng lân cận. Qua thống kê từ các nghiên cứu của lý thuyết truyền bá văn hóa, các thuật ngữ “Vùng văn hóa”, “Khu vực trung tâm”, “Khu vực ngoại vi”… được 7
xác lập và giúp cho các nhà nghiên cứu về văn hóa vùng, cách thức truyền bá văn hóa. Song song với các nghiên cứu về nền/vùng văn hóa, các nhà nghiên cứu văn hóa. Đại hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO), họp ngày 17/10/2003 đã thông qua Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể tại phiên họp lần thứ 32 diễn ra từ 29/9 đến 17/10/2003 tại Thủ đô Paris (Cộng hòa Pháp). Công ước gồm 8 chương, 40 điều, nhằm bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể; đảm bảo sự tôn trọng đối với di sản văn hóa phi vật thể của các cộng đồng, các nhóm người và các cá nhân có liên quan; nâng cao nhận thức ở cấp địa phương, quốc gia và quốc tế về tầm quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể, để từ đó đảm bảo sự tôn trọng lẫn nhau trong lĩnh vực này; tạo ra sự hợp tác và hỗ trợ quốc tế. Di sản văn hóa phi vật thể, theo định nghĩa của Công ước, là các tập quán, các hình thức thể hiện, biểu đạt, tri thức, kỹ năng và kèm theo đó là những công cụ, đồ vật, đồ tạo tác và các không gian văn hóa có liên quan mà các cộng đồng, các nhóm người và trong một số trường hợp là cá nhân, công nhận là một phần di sản văn hóa của họ. Được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khác, di sản văn hóa phi vật thể được cộng đồng và các nhóm người không ngừng tái tạo để thích nghi với môi trường và mối quan hệ qua lại giữa cộng đồng với tự nhiên và lịch sử của họ, đồng thời hình thành trong họ một ý thức về bản sắc và sự kế tục, qua đó khích lệ thêm sự tôn trọng đối với sự đa dạng văn hóa và tính sáng tạo của con người. Vì những mục đích của Công ước này, chỉ xét đến những di sản văn hóa phi vật thể phù hợp với các văn kiện quốc tế hiện hành về quyền con người, cũng như những yêu cầu về sự tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng, các nhóm người và cá nhân và về phát triển bền vững. Về di sản văn hóa phi vật thể là văn hóa dân tộc đặc sắc của nhân loại được thể hiện ở những hình thức sau: Các truyền thống và biểu đạt truyền khẩu, trong đó ngôn ngữ là phương tiện của di sản văn hóa phi vật thể; Nghệ thuật trình diễn; Tập quán xã hội, tín ngưỡng và các lễ hội; Tri thức và tập quán liên quan đến tự nhiên và vũ trụ; Nghề thủ công truyền thống. 8
Sự ra đời của công ước nhằm bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể là các biện pháp có mục tiêu đảm bảo khả năng tồn tại của di sản văn hóa phi vật thể, bao gồm việc nhận diện, tư liệu hoá, nghiên cứu, bảo tồn, bảo vệ, phát huy, củng cố, chuyển giao, đặc biệt là thông qua hình thức giáo dục chính thức hoặc phi chính thức cũng như việc phục hồi các phương diện khác nhau của loại hình di sản này. Các quốc gia thành viên của Công ước Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể là các quốc gia chịu sự ràng buộc của Công ước Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể. U.S.News & World Report là cơ quan truyền thông Mỹ có kinh nghiệm hoạt động 85 năm với nhiều uy tín. Các đánh giá của đơn vị này là kim chỉ nam cho nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa và du lịch. Khảo sát này được tiến hành ở 80 quốc gia và đánh giá điểm dựa trên 7 tiêu chí: Uy tín, giải trí mang ý nghĩa văn hóa, thời trang, tạo xu hướng, hiện đại, hạnh phúc và tác động văn hóa. Cơ quan truyền thông U.S. News & World Report đã có bảo cáo công bố 10 quốc gia có nền văn hóa ảnh hưởng lớn trên thế giới. Trong bảng xếp hạng 10 đất nước có nền văn hóa ảnh hưởng toàn thế giới thì Ý đứng đầu bảng. Mỗi năm, quốc gia này thu hút khoảng 40 triệu lượt du khách đến tham quan, trải nghiệm ẩm thực, thời trang và nền văn hóa lâu đời của Ý. Thang điểm 10 là tuyệt đối cho Ý. Ở vị trí số 2 là nước Pháp với số điểm đánh giá là 9,4. Đất nước có tầm ảnh hưởng đến thế giới trong quá khứ và hiện tại và được xem là tốp những đất nước phải đến trong trải nghiệm du lịch. Lần lượt các quốc gia khác là Mỹ, Tây Ban Nha, Anh, Nhật, Thụy Sĩ, Brazil, Úc và Thụy Điển... 1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam Việt Nam có một nền văn hóa phong phú và đa dạng trên tất cả các khía cạnh, người Việt cùng cộng đồng 54 dân tộc có những phong tục đúng đắn, tốt đẹp từ lâu đời, có những lễ hội nhiều ý nghĩa sinh hoạt cộng đồng, những 9
niềm tin bền vững trong tín ngưỡng, sự khoan dung trong tư tưởng giáo lý khác nhau của tôn giáo, tính cặn kẽ và ẩn dụ trong giao tiếp truyền đạt của ngôn ngữ, từ truyền thống đến hiện đại của văn học, nghệ thuật. Sự khác biệt về cấu trúc địa hình, khí hậu và phân bố dân tộc, dân cư đã tạo ra những vùng văn hoá có những nét đặc trưng riêng tại Việt Nam, với một lịch sử có từ hàng nghìn năm của người Việt cùng với những hội tụ về sau của các dân tộc khác, từ văn hóa bản địa của người Việt cổ từ thời Hồng Bàng đến những ảnh hưởng từ bên ngoài trong hàng nghìn năm nay. Với những ảnh hưởng từ xa xưa của Trung Quốc và Đông Nam Á đến những ảnh hưởng của Pháp từ thế kỷ 19, phương Tây trong thế kỷ 20 và toàn cầu hóa từ thế kỷ 21. Việt Nam đã có những thay đổi về văn hóa theo các thời kỳ lịch sử, có những khía cạnh mất đi nhưng cũng có những khía cạnh văn hóa khác bổ sung vào nền văn hóa Việt Nam hiện đại. Trong thế kỷ 19, các nghiên cứu về văn hóa dân tộc Việt Nam đã được các đô hộ sử dụng như một công cụ cai trị người dân. Thời kỳ này có các trường học nhưng với mục đích giáo dục đào tạo phục vụ xâm lược và cai trị, vì thế giáo dục bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung và dân tộc thiểu số nói riêng trong trường học là chính sách nô dịch văn hóa bản địa của thực dân Pháp. Cũng chính vì vậy các công trình nghiên cứu về văn hóa, bản sắc dân tộc Việt Nam giai đoạn này là công cụ của thực dân phong kiến cai trị đất nước ta. Tuy nhiên cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, khi phong trào cách mạng giải phóng dân tộc lên cao, văn hóa Việt Nam được các học giả, nhà văn, nhà khoa học nghiên cứu và đã có các công trình được viết ra theo hướng “Lịch sử văn hóa” mang tính chất miêu tả rất công phu, tỷ mỉ như Lê Qúy Đôn, Phan Kế Bính, Đào Duy Anh, Nguyễn Văn Huyên, L.Cadière, P.Huard và M.Durand, Toan Ánh, Lê Văn Siêu,... Bên cạnh giá trị tư liệu hết sức quý báu, các công trình này còn có một số nhược điểm như: tản mạn, thiếu tính hệ thống, tính quy luật; còn chứa đựng nhiều mâu thuẫn nội tại; thường bị chi 10