Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý hoạt động GDVHƯX cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS n dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện HS.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG XUÂN CHÍNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ ỨNG XỬ CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG XUÂN CHÍNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ ỨNG XỬ CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI Ngành Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Dương Xuân Chính i
LỜI CẢM ƠN Với sự kính trọng và tình cảm chân thành, tác giả trân trọng cảm ơn: Các thầy giáo, cô giáo Khoa Tâm lý - Giáo dục, Phòng Đào tạo, trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên cùng các nhà khoa học, các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy đã tận tình giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tác giả xin bầy tỏ kính trọng và biết ơn sâu sắc đến GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ người đã tận tình hướng dẫn trong việc định hướng về nội dung đề tài, phương pháp nghiên cứu khoa học, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Các đồng chí trong Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh các trường Tiểu học huyện Sa Pa đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tác giả có được các thông tin cần thiết, hữu ích để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình. Người thân trong gia đình, bạn bè, đồng chí, đồng nghiệp thường xuyên động viên tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng với thời gian và kinh nghiệm nghiên cứu còn hạn chế, nên chắc chắn luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót, tác giả mong nhận được ý kiến đóng góp quý báu của các thầy giáo, cô giáo, các nhà Khoa học và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 8 tháng 11 năm 2018 Tác giả luận văn Dương Xuân Chính ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................ iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ .............................................................................. vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Giới hạn nghiên cứu ........................................................................................ 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ ỨNG XỬ CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC............................................................. 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 5 1.1.1. Trên thế giới............................................................................................... 5 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 6 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ......................................................... 9 1.2.1. Quản lý ...................................................................................................... 9 1.2.2. Văn hoá, ứng xử, văn hoá ứng xử ........................................................... 10 1.2.3. Giáo dục văn hóa ứng xử......................................................................... 12 1.2.4. Học sinh người dân tộc thiểu số các trường tiểu học .............................. 13 1.2.5. Quản lý giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số ............................................................................................... 13 1.3. Một số vấn đề về giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh người dân tộc thiểu số các trường tiểu học ............................................................... 14 iii
1.3.1. Đặc điểm của học sinh người dân tộc thiểu số trường tiểu học .............. 14 1.3.2. Mục đích, ý nghĩa của giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học .................................................................... 16 1.3.3. Nội dung giáo dục văn hoá ửng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học......................................................................................... 17 1.3.4. Các con đường giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học .............................................................................. 20 1.4. Một số vấn đề lý luận lý luận về quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học ...................... 24 1.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học ................................................ 24 1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học ........................................................ 26 1.4.3. Chỉ đạo triển khai quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học ......................................... 28 1.4.4. Kiểm tra đánh giá kết quả quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học ............................. 28 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học ............... 31 1.5.1. Yếu tố tâm - sinh - lý lứa tuổi của học sinh tiểu học ............................... 31 1.5.2. Yếu tố nhà trường .................................................................................... 32 1.5.3. Yếu tố gia đình......................................................................................... 33 1.5.4. Yếu tố xã hội ............................................................................................ 34 Kết luận Chương 1 ............................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ ỨNG XỬ CHO HỌC SINH CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI ..................................................................................... 36 2.1. Khái quát về huyện Sa Pa và giáo dục tiểu học của huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai .................................................................................................... 36 iv
2.1.1. Khái quát chung về huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai ....................................... 36 2.1.2. Tình hình giáo dục tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai .......................... 37 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 38 2.2.1. Mục tiêu khảo sát..................................................................................... 38 2.2.2. Đối tượng và quy mô khảo sát ................................................................ 38 2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 38 2.2.4. Phương pháp khảo sát và cách xử lý kết quả .......................................... 39 2.3. Thực trạng giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai ....................................... 40 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai về giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh ............................................................ 40 2.3.2. Thực trạng giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai ....................................... 42 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai ............. 50 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa ........................... 50 2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa .................... 54 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa .................... 56 2.4.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá kết quả quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa ........................................................................................................ 58 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa.............. 60 2.6. Đánh giá về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai .................................................................................................... 63 v
2.6.1. Ưu điểm ................................................................................................... 63 2.6.2. Hạn chế .................................................................................................... 64 Kết luận chương 2.............................................................................................. 65 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ ỨNG XỬ CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI ................. 66 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................... 66 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .......................................................... 66 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 66 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 66 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 67 3.2. Biện pháp quản lý giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.......................... 68 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức cho các lực lượng giáo dục bên trong và ngoài nhà trường Tiểu học về ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa ............................................................. 68 3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo dục học sinh cho đội ngũ cán bộ quản lý, GV, Tổng phụ trách Đội ở trường Tiểu học huyện Sa Pa....................................................................................... 71 3.2.3. Biện pháp 3: Đẩy mạnh phối kết hợp giữa “Nhà trường - Gia đình - Xã hội” trong hoạt động giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh DTTS các trường Tiểu học huyện Sa Pa ................................................. 75 3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng quy tắc ứng xử trong trường học Tiểu học huyện Sa Pa ............................................................................................. 78 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa ..... 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 84 3.4. Khảo sát các biện pháp ............................................................................ 85 3.4.1. Khái quát chung về khảo sát.................................................................... 85 vi
3.4.2. Kết quả khảo sát ...................................................................................... 85 Kết luận chương 3.............................................................................................. 90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 91 1. Kết luận .......................................................................................................... 91 2. Khuyến nghị................................................................................................... 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 94 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất DTTS : Dân tộc thiểu số ĐG : Đánh giá GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDVHƯX : Giáo dục văn hóa ứng xử GV : Giáo viên HS : Học sinh KT : Kiểm tra NV : Nhân viên QL : Quản lí THCS : Trung học cơ sở VHƯX : Văn hóa ứng xử iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Xếp loại học sinh tiểu học huyện SaPa, tỉnh Lào Cai ................... 37 Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ thực hiện và hiệu quả đạt được của các nội dung giáo dục văn hóa ứng xử .......................... 43 Bảng 2.3. Đánh giá của học sinh về nội dung giáo dục văn hóa ứng xử....... 45 Bảng 2.4. Hứng thú của học sinh đối với các nội dung giáo dục văn hóa ứng xử ............................................................................................ 46 Bảng 2.5. Con đường giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, Lào Cai....................... 48 Bảng 2.6. Hiệu quả thực hiện các con đường giáo dục văn hóa ứng xử ....... 49 Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL, GV về công tác xây dựng kế hoạch giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh .................................................. 50 Bảng 2.8. Mức độ thực hiện và hiệu quả đạt được các hoạt động trong QL xây dựng kế hoạch giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh .... 52 Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL, GV về hiệu quả tổ chức thực hiện hoạt động GD văn hoá ứng xử cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học .......................................................................................... 55 Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ sử dụng các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục văn hóa ứng xử ................................ 58 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL, GV về công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử ...................................................... 59 Bảng 2.12. Yếu tố tác động đến hoạt động giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh tiểu học dân tộc thiểu số ................................................. 61 Bảng 3.1. Tổng hợp khảo sát tính cần thiết của các biện pháp quản lý ........ 86 Bảng 3.2. Tổng hợp khảo sát tính khả thi của các biện pháp QL .................. 88 v
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình: Hình 2.1. Nhận thức của đội ngũ CBQL, GV và học sinh về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục văn hóa ứng xử .............................. 40 Hình 2.2. Đánh giá của CBQL, GV về chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học .......................................................................................... 57 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Các thành tố của quản lý ................................................................. 9 Sơ đồ 1.2. Mối liên kết giữa nhà trường - gia đình - xã hội trong công tác giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học .............................................................................. 23 Sơ đồ 1.3. Quy trình kiểm tra các hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học ........................ 30 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, cần phải đẩy mạnh và phát triển văn hóa. Nhiệm vụ xây dựng con người mới do đó cũng được quán triệt sâu rộng trong toàn xã hội. Đảng ta khẳng định: “Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt, phát triển văn hóa làm nền tảng tinh thần của xã hội” [13]. Với quá trình hội nhập toàn cầu, nền văn hóa Việt Nam được giao lưu với nhiều nền văn hóa trên thế giới, điều đó cho phép chúng ta bổ sung, làm phong phú thêm nền văn hóa nước nhà, song những yếu tố văn hóa tiêu cực, phản giá trị cũng có dịp bùng phát gây ảnh hưởng không nhỏ tới tầng lớp nhân dân đặc biệt là giới trẻ. Những năm gần đây, cùng với một số tác động tiêu cực của nền kinh tế thị trường, hiện tượng bạo lực học đường ngày càng gia tăng, trong các nhà trường phổ thông một bộ phận không nhỏ HS có những hành vi vi phạm về chuẩn mực đạo đức, vô lễ với thầy cô, đánh nhau, có lối sống buông thả, sa đà vào các tệ nạn xã hội… Đây là những vấn đề nhức nhối không những làm ảnh hưởng tới môi trường giáo dục mà còn làm cho xã hội quan tâm lo lắng. Chính vì vậy việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối ứng xử có văn hoá cho thế hệ trẻ càng trở lên quan trọng trong mỗi nhà trường nói chung, trường tiểu học nói riêng, nhằm xây dựng một thế hệ trẻ có sức khoẻ, có trí lực, lòng nhiệt huyết luôn trau rồi về lý tưởng và đạo đức cách mạng, luôn chấp hành nghiêm chỉnh các chủ trương, đường lối của đảng, chín sách pháp luật của nhà nước, gương mẫu trong cộng đồng, làm tròn bổn phận của người công dân. Các trường Tiểu học trên địa bàn huyện Sa Pa là đơn vị giáo dục trong hệ thống giáo dục công lập trực thuộc phòng GD&ĐT huyện Sa Pa. Toàn huyện có 24 trường Tiểu học, 85 điểm trường. Có 50 CBQL, GV 760, Nhân viên 100 và 8604 em HS. HS chủ yếu là người DTTS thuộc các thôn, bản vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, mỗi em đến trường đều mang theo một phong tục, tập quán riêng của dân tộc mình. Với các em, thầy giáo, cô giáo tại đây 1
không chỉ truyền thụ cho kiến thức (người thầy/người cô) mà còn là chỗ dựa tinh thần, hướng dẫn các em những kỹ năng ứng xử, ăn, uống, ngủ, nghỉ, tự chăm sóc bản thân để các em rèn luyện nên người (người cha, người mẹ). Trong mối quan hệ giữa các HS, không chỉ đơn thuần là bạn học cùng lớp, cùng trường mà các em học sinh ứng xử với nhau như anh em ruột thịt một nhà. Chính vì vậy việc giáo dục cho các em có những hành vi văn hóa ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ giao tiếp, trong học tập, trong sinh hoạt tập thể là điều quan trọng và cần thiết. để mỗi học sinh luôn thấy được và thực sự “Trường học là nhà - thầy/cô là cha/mẹ - Bạn bè là anh em”. Thực tế qua theo dõi, bên cạnh phần lớn HS của nhà trường có ý thức tổ chức kỷ luật tốt, nỗ lực cố gắng vươn lên trong học tập và rèn luyện vẫn còn một bộ phận HS chậm tiến bộ; trong cách ứng xử với thầy/cô còn thiếu lễ độ; trong ứng xử với bạn bè còn gian lận, thiếu trung thực, đùn đẩy trách nhiệm, thiếu kỹ năng chia sẻ, cãi vã, nói tục, chửi thề,…; vẫn còn HS vi phạm Nội quy của trường/ lớp. Việc tìm ra các biện pháp để phát huy những kết quả tích cực đã đạt được, khắc phục hạn chế trong quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS người dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa là rất cần thiết, nhằm góp phần rèn luyện nhân cách, lối sống cho HS, đáp ứng yêu cầu đào tạo cán bộ dân tộc miền núi, có năng lực cùng với những phẩm chất đạo đức tốt phục vụ quê hương, bản làng. Xuất phát từ những lý do trên tác giả chọn đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục văn hoá ứng xử cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai” Làm đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động GDVHƯX cho học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS n dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện HS. 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Giáo dục văn hoá ứng xử cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa trong những năm gần đây đã được quan tâm thực hiện, tuy nhiên quá trình giáo dục còn gặp khó khăn, bất cập, vì thế vẫn còn hiện tượng học sinh vi phạm nội quy, quy định học tập, vi phạm chuẩn mực đạo đức xã hội… kết quả chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội trong giai đoạn hiện nay. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn của nhà trường, phù hợp đặc điểm HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa thì sẽ nâng cao hiệu quả GDVHƯX cho HS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện HS. 5. Giới hạn nghiên cứu 5.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Văn hóa ứng xử của học sinh được biểu hiện trong tất cả các hoạt động của cuộc sống hàng ngày, nhưng trong phạm vi đề tài này chúng tôi chỉ nghiên cứu giáo dục văn hóa ứng cho học sinh dân tộc thiểu số trong các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai cụ thể là: ứng xử của học sinh với thầy cô, với bạn bè, với những người thân trong gia đình, người xung quanh, với môi trường và với chính bản thân mình. 5.2. Giới hạn về khách thể điều tra: Cán bộ quản lý: (Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng, tổ phó, GV, HS). 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học. 6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng văn hoá ứng xử của HS, thực trạng quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa. 3
6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các văn bản, tài liệu, công trình khoa học có liên quan đến đè tài đẻ xây dựng cơ sở lý luận về vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 7.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động GDVHƯX của cán bộ quản lý, GV, NV và biểu hiện của HS thông qua hoạt động học tập, hoạt động tự học, hoạt động trải nghiệm, hoạt động tập thể, trong sinh hoạt, ăn, ở tại nhà ăn, ký túc xá,… nhằm thu nhập thông tin. 7.2.2. Phương pháp điều tra: Sử dụng hệ thống câu hỏi để khảo sát trên CBQL, GV, NV và HS người dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa nhằm tìm hiểu thực trạng GDVHƯX cho HS. 7.2.3. Phương pháp đàm thoại: Trò chuyện với một số CBQL, GV, NV và HS với nội dung xoay quanh vấn đề GDVHƯX và thực trạng GDVHƯX cho HS. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia, những nhà giáo dục trực tiếp làm công tác giáo dục HS về các biện pháp quản lý GDVHƯX cho HS. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng toán thống kê để xử lý số liệu khảo sát thu được. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động GDVHƯX cho HS dân tộc thiểu số các trường tiểu học huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ ỨNG XỬ CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Theo quan điểm của Các Mác, văn hóa gắn liền với sức sáng tạo và năng lực bản chất của con người. Sự sáng tạo đó bao giờ cũng bắt đầu từ lao động. Thuật ngữ văn hóa trường học bắt đầu xuất hiện tại các nước nói tiếng anh từ những năm 1990. Một số nước: Mỹ, Úc… đã có trung tâm nghiên cứu, khảo sát thực tiễn và đánh giá vấn đề này. Nghiên cứu của GS Peter Smith, Đại học Sunderlans (Anh) cho thấy văn hóa học đường ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với chất lượng và hiệu quả hoạt động của một nhà trường. Các lý do cần phải nuôi dưỡng vun trổng văn hóa học đường tích cực, lành mạnh có thể tóm tắt như sau: - Sự phát triển của học sinh chịu ảnh hưởng rất lớn từ môi trường văn hóa - xã hội mà họ lớn lên. - Văn hóa học đường lành mạnh giảm bớt sự không hài lòng của giáo viên và giúp giảm thiểu hành vi cử chỉ không lịch sự của học sinh. - Văn hóa học đường tạo ra môi trường thuận lợi hỗ trợ việc dạy và học, khuyến khích giáo viên và học sinh nỗ lực trong rèn luyện, học tập đạt mục đích mong đợi… Trong các thập niên 60 - 80 của Thế kỷ XX, tại Liên Xô và các nước Xã hội chủ nghĩa Đông Âu vấn đề văn hoá, VHƯX bắt đầu được các tác giả quan tâm nghiên cứu, tuy nhiên cách nghiên cứu tiếp cận VHƯX tương đồng với lối sống. Từ thập niên 70, các tác giả U.C.Marienco, B.M.Kôrôtôp, I.A.Đôrôkhôp,… đã công bố các tài liệu liên quan đến lí luận về giáo dục văn hóa hành vi nói chung và giáo dục hành vi giao tiếp có văn hóa nói riêng cho HS. Trong các tác phẩm của mình, các tác giả đã chứng minh sự cần thiết phải giáo dục hành vi văn hóa cho HS, nhất là HS nhỏ tuổi. 5
Các nhà tâm lý học và giáo dục học của Liên Xô như L.S.Vưgốtxki, X.L.Rôbinstein, A.N.Lêônchiev, A.X.Makarenco,… đã nghiên cứu về lý luận khoa học của hành vi và giáo dục hành vi đạo đức nói chung, hành vi giao tiếp có văn hóa cho HS nói riêng trong nhà trường như là cơ sở để hình thành phẩm chất đạo đức, nhân cách của người công dân. J.Piaget trong công trình nghiên cứu về giáo dục văn hóa đạo đức cho trẻ em đã khẳng định: Cần chú trọng giáo dục văn hóa đạo đức cho trẻ để giúp trẻ nắm được các qui tắc ứng xử. Trong những năm 1977 - 1978, Trung tâm nghiên cứu khoa học về thanh niên ở Bungari nghiên cứu về vấn đề giáo dục đạo đức cho thanh niên trong đó đề cập đến vấn đề GDVHƯX, định hướng lối sống của thanh niên. Năm 2012, báo cáo nghiên cứu mã số DFE-RR218 của Bộ Giáo dục Anh nghiên cứu về ứng xử của HS trong các trường học ở Anh quốc nhằm xem xét về bản chất và tiêu chuẩn của hành vi trong trường học tiếng Anh; tác động của ứng xử tiêu cực trên HS và GV; những điều mà nhà trường và GV có thể làm để phát huy tốt hành vi ứng xử của HS. Nghiên cứu của các nhà khoa học đã chỉ ra rằng có một mối liên hệ tích cực giữa bầu không khí lớp học (niềm tin, giá trị, thái độ) và ứng xử của HS. Một bầu không khí ứng xử nghèo nàn/không tốt sẽ dẫn tới những ứng xử xã hội xấu xí. Từ kết quả nghiên cứu, các nhà khoa học cũng nhận định: Việc ứng xử tốt sẽ mang lại hiệu quả làm việc cho đội ngũ lãnh đạo nhà trường. Ngoài ra, sự phối hợp của cha mẹ HS với nhà trường cũng mang đến những kết quả tích cực cho hành vi ứng xử của HS. 1.1.2. Ở Việt Nam Vấn đề xây dựng, phát triển văn hóa nói chung và văn hóa ứng xử học đường là nội dung được nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu quan tâm. Tại hội thảo khoa học với chủ đề: “Giáo dục văn hóa giao tiếp trong nhà trường” tổ chức ở trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, tác giả Lê Ngọc Trà đã khẳng định giao tiếp có quan hệ chặt chẽ với giáo dục văn hóa ứng xử và vai trò của nhà trường rất quan trọng. 6
Theo tác giả Phạm Kim Anh trong bài viết Văn hóa học đường - Một góc nhìn từ thực tiễn đăng trên tạp chí Dạy và học ngày nay số 10-2007 có một cách nhìn, cách tiếp cận độc đáo về văn hóa học đường. Theo tác giả, Văn hóa học đường bao gồm 4 yếu tố cụ thể: văn hóa ứng xử, văn hóa dạy, văn hóa học, văn hóa thi cử. Với quan điểm kỹ năng ứng xử, giao tiếp, sống có trách nhiệm cần được đưa vào giáo dục cho học sinh ngay từ nhỏ, và sự ảnh hưởng, hướng dẫn dạy dỗ cho các em tích cực nhất là chính từ nhà trường và gia đình. Và để đạt được mục tiêu về giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh, Trường Tiểu học Núi Thành (Quận Hải Châu, TP. Đà Nẵng) đã triển khai mô hình “6T”: Trí tuệ - Tận tâm - Thân thiện. Mô hình 6T của trường tiểu học Núi Thành là cụ thể hóa của phong trào: “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, cuộc vận động “Mỗi thầy giáo, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo" và Phong trào “Trường học thân thiện - Học sinh tích cực”. Hay theo Tạp chí Tuyên giáo tháng 11-2009, nhà nghiên cứu Phạm Minh Hạc cho rằng văn hóa học đường Việt Nam cần đảm bảo 3 yếu tố: cơ sở vật chất đảm bảo, môi trường giáo dục tốt và văn hóa giao tiếp, văn hóa ứng xử chuẩn mực (Tạp chí Tuyên giáo, 11-2009, tr.41). Tác giả Phạm Ngọc Trung với công trình Văn hóa học đường, NXB Chính trị - Hành chính, Hà Nội, 2011. Tác giả Nguyễn Thanh Tuấn, Văn hóa ứng xử Việt Nam hiện nay, 2008. Tác giả Trần Ngọc Thêm với công trình Cơ sở Văn hóa Việt Nam. Tác giả Thanh Lê trong cuốn “Văn hoá và lối sống” đã đề cập gián tiếp văn hoá ứng xử bằng hai mục ở hai chương. Đó là những điều bàn về lối sống, nếp sống, mức sống của người Việt Nam. Từ đó tác giả nêu lên giá trị của văn hoá đối với lối sống hiện nay là ủng hộ cái đẹp, phê phán cái xấu, hướng tới chân - thiện - mỹ. Trong tác phẩm “Cơ sở văn hoá Việt Nam”, tác giả Trần Ngọc Thêm đã xem xét văn hoá khởi đầu từ các điều kiện vật chất quy định và định vị văn hoá Việt Nam, qua đó nhận thức được cái tinh thần là văn hóa nhận thức và văn hóa tổ chức đời sống cộng đồng, để rồi cái tinh thần đó lại tác động trở lại đời sống 7
vật chất hình thành nên cách thức ứng xử giao lưu với môi trường tự nhiên và xã hội [43]. Trong tác phẩm “Văn hoá ứng xử của người Hà Nội với môi trường thiên nhiên”(do tác giả Nguyễn Viết Chức chủ biên), các tác giả tập trung làm rõ mối quan hệ giữa môi trường thiên nhiên và văn hoá ứng xử đối với môi trường thiên nhiên và người Hà Nội từ truyền thống đến hiện đại. Trước thách thức của toàn cầu hoá, trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hóa, các tác giả đã đề xuất một số phương hướng, quan điểm, giải pháp và điều kiện xây dựng văn hoá ứng xử của người Hà Nội với môi trường thiên nhiên. Qua tìm hiểu các công trình nghiên cứu của một số tác giả, có thể rút ra một số nhận xét, đánh giá sau: - Nghiên cứu về giáo dục văn hóa ứng xử được triển khai ở nhiều bình diện khác nhau và đặc biệt quan tâm trên bình diện quản lý giáo dục. - Các nghiên cứu về giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh được tập trung vào hai mảng chính: Nghiên cứu giáo dục văn hóa ứng xử theo cấp bậc, ngành học; nghiên cứu giáo dục văn hóa ứng xử cho từng cơ sở giáo dục thuộc bậc học, cấp học và ngành học… Trong giáo dục phát triển toàn diện học sinh, thì công tác giáo dục văn hóa ứng xử luôn luôn đóng một vai trò quan trọng đến chất lượng và hiệu quả của quá trình giáo dục. Để có thế hệ học sinh phát triển toàn diện, đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước thì vấn đề giáo dục văn hóa ứng xử là hết sức quan trọng và cần thiết. Có thể thấy, có nhiều tác giả đã đề cập đến công tác giáo dục văn hóa ứng xử. Song các công trình nghiên cứu của các tác giả nói trên chưa mang tính đặc thù ở từng địa phương, từng bậc học nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của giáo dục học sinh địa phương, đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số các trường tiểu học. Vì vậy nghiên cứu đề tài này là hết sức cần thiết nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các trường tiểu học trên địa bàn huyện miền núi trong giai đoạn hiện nay. 8