Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là thực tiễn hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên và quản lý hoạt động này, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRỊNH THANH TUẤN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN HỮU THAM THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Phan Hữu Tham - Giảng viên Khoa Tâm lý giáo dục, trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Mọi thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018 Tác giả Trịnh Thanh Tuấn XÁC NHẬN XÁC NHẬN CỦA KHOA CHUYÊN MÔN CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền TS. Phan Hữu Tham i
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn Ban chủ nhiệm Khoa Tâm lý giáo dục, các giảng viên Khoa Tâm lý giáo dục trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn sâu sắc tới TS. Phan Hữu Tham đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ để luận văn được hoàn thành. Tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, lãnh đạo các phòng ban, các giảng viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên đã nhiệt tình giúp đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới bạn bè, gia đình và đồng nghiệp đã luôn động viên, giúp đỡ tác giả hoàn thành khóa học. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018 Tác giả Trịnh Thanh Tuấn ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................. 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................................ 2 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 2 5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................... 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................ 3 8. Đóng góp của luận văn .............................................................................................. 4 8.1. Về mặt lý luận .......................................................................................................... 4 8.2. Về mặt thực tiễn....................................................................................................... 4 9. Cấu trúc của luận văn ................................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC ................. 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................. 6 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài...................................................................................... 6 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước ...................................................................................... 7 1.2. Các khái niệm cơ bản............................................................................................... 9 1.2.1. Quản lý.................................................................................................................. 9 1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................................. 10 1.2.3. Kiểm tra .............................................................................................................. 11 1.2.4. Đánh giá .............................................................................................................. 12 1.2.5. Kết quả học tập ................................................................................................... 13 1.2.6. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ..................................................................... 14 1.2.7. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ...................................... 15 1.3. Một số vấn đề về hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong iii
trường đại học. .............................................................................................................. 16 1.3.1. Vài nét về hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong Đại học Thái Nguyên nói chung và trong Trường Đại học Khoa học nói riêng. ................ 16 1.3.2. Vai trò, ý nghĩa của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên17 1.3.3. Chức năng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ....................... 19 1.3.4. Mục đích của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ............................................... 20 1.3.5. Nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ................................ 21 1.3.6. Nguyên tắc của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ...................... 22 1.3.7. Quy trình kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên ................................ 24 1.3.8. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên .......................... 25 1.3.9. Hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ............................... 27 1.4. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong trường đại học................................................................................................................................. 29 1.4.1. Vai trò, ý nghĩa quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên................................................................................................................................ 29 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên .. 30 1.5. Yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ...................................................................................................................................... 35 Tiểu kết chương 1 ......................................................................................................... 40 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ................................................................................................ 41 2.1. Khái quát về Trường Đại học Khoa học ................................................................ 41 2.1.1. Cơ cấu tổ chức .................................................................................................... 41 2.1.2 Đội ngũ giảng viên............................................................................................... 42 2.1.3. Quy mô đào tạo ................................................................................................... 42 2.2. Khái quát chung về khảo sát thực trạng................................................................. 43 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ................................................................................................ 43 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................... 43 2.2.3. Phương pháp khảo sát ......................................................................................... 43 2.2.4. Đối tượng khảo sát .............................................................................................. 44 2.3. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ở trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên .......................................................................... 44 iv
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên về vai trò, ý nghĩa của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ......................................... 44 2.3.2. Nhận thức về chức năng của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ........................................................................................................................ 46 2.3.3. Thực trạng về thực hiện mục đích kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ...................................................................................................................................... 47 2.3.4. Thực trạng thực hiện các nguyên tắc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ............................................................................................................................... 49 2.3.5. Thực trạng thực hiện nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên50 2.3.6. Thực trạng thực hiện hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên51 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên ........................................................ 53 2.4.1. Nhận thức về vai trò, ý nghĩa của hoạt động quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên..................................................................................................... 53 2.4.2. Thực trạng xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ........................................................................................................................ 54 2.4.3. Thực trạng về tổ chức thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ...................................................................................................................................... 56 2.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng của cán bộ quản lý đối với hoạt động quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên .......................................................... 61 2.6. Đánh giá chung về thực trạng sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên tại trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên .......................................................................................................................... 62 Tiểu kết chương 2 ......................................................................................................... 65 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC -ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .......................................................................................................... 66 3.1. Những nguyên tắc của việc đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ....................................................................... 66 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ....................................................................................... 66 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ....................................................................................... 66 3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống, toàn diện ....................................................................... 67 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và tính khả thi .................................................................. 67 v
3.2. Các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ở Trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên ................................. 68 3.2.1. Biện pháp 1: Tiếp tục nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên về tầm quan trọng của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên.............................. 68 3.2.2. Biện pháp 2: Đổi mới nội dung và cách thức quản lý hoạt động ra đề thi ............ 72 3.2.3. Biện pháp 3: Thực hiện nghiêm túc các quy chế thi, kiểm tra và đánh giá kết quả kết quả học tập của sinh viên ........................................................................................ 78 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra của các cấp quản lý trong hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ......................................... 82 3.2.5. Biện pháp 5: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên .................................................................................. 86 3.4.1. Mục đích ............................................................................................................. 89 3.4.2. Nội dung và cách tiến hành ................................................................................ 89 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp............... 89 Tiểu kết chương 3 ......................................................................................................... 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................ 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 94 PHỤ LỤC ...................................................................................................................... 1 vi
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CNTT Công nghệ thông tin GD Giáo dục GV Giảng viên QLGD Quản lý giáo dục SV Sinh viên KT & ĐBCLGD Khảo thí & Đảm bảo chất lượng giáo dục iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức về vai trò, ý nghĩa của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ....................................................... 45 Bảng 2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên về chức năng của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ......... 47 Bảng 2.3. Mục đích của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ........................................................................................ 48 Bảng 2.4. Thực hiện các nguyên tắc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên .................................................................................. 49 Bảng 2.5. Đánh giá của cán bộ quản lý, giảng viên về việc thực hiện nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ................. 50 Bảng 2.6. Các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ... 51 Bảng 2.7. Nhận thức vai trò của quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên .............................................................. 53 Bảng 2.8. Đánh giá kế hoạch kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên..... 54 Bảng 2.9. Mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên .. 56 Bảng 2.10. Tổng hợp kết quả khảo sát mức độ thực hiện nội dung lãnh đạo, chỉ đạo quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập .............. 59 Bảng 2.11. Tổng hợp kết quả khảo sát về kiểm tra đánh giá kết quả của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ......... 60 Bảng 3.1. Kết quả thống kê đánh giá về mức độ cần thiết của các biện pháp .... 89 Bảng 3.2. Kết quả thống kê đánh giá về mức độ khả thi của các biện pháp ...... 90 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong quá trình hội nhập toàn cầu hiện nay, cùng với tiến trình cải cách giáo dục nước nhà, thì việc nâng cao chất lượng giáo dục là điều hết sức quan trọng và thiết yếu. Trong Chiến lược phát triển GD Việt Nam 2011-2020 (Ban hành kèm theo Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13 tháng 6 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ), một trong các giải pháp cải cách quan trọng về giáo dục đó là việc “Đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, thi, kiểm tra và đánh giá chất lượng giáo dục”. Kiểm tra, đánh giá có vai trò quan trọng trong tiến trình đổi mới nền giáo dục nhằm nâng cao chất lượng GD - ĐT đã được khẳng định như một chiến lược, một chính sách quốc gia về giáo dục. Tại các trường đại học, hoạt động kiểm tra đánh giá và quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá là hết sức cần thiết, song do khâu tổ chức thực hiện còn nhiều bất cập nên hoạt động kiểm tra, đánh giá và quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá, đặc biệt ở mảng kết quả học tập, còn chưa đạt được những kết quả như mong muốn. Trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên thành lập năm 2008 theo Quyết định số 1901/QĐ -TTg của Thủ tướng Chính phủ, là cơ sở đào tạo nguồn nhân lực trình độ đại học, sau đại học, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của khu vực Trung du, miền núi phía Bắc và cả nước. Dự kiến tới năm 2020, trường Đại học Khoa học trở thành trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và xã hội nhân văn có uy tín và chất lượng cao của cả nước, tạo tiền đề tốt để tiếp cận với giáo dục đại học của khu vực và thế giới. Trong những năm gần đây trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên đã có nhiều cố gắng về việc tổ chức quá trình đào tạo của nhà trường. Đặc biệt là việc tổ chức và quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập 1
của sinh viên. Tuy đã đạt được nhiều thành tích đáng kể nhưng trong việc quản lý, chỉ đạo của nhà trường vẫn còn những bất cập cần nghiên cứu để khắc phục những tồn tại, hạn chế và nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và trong thực tiễn hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên và quản lý hoạt động này, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài nghiên cứu trong phạm vi tìm hiểu thực trạng hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 4.2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 2
Đề tài được triển khai, nghiên cứu tại trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 4.3. Giới hạn về đối tượng khảo sát - Cán bộ quản lý: 23 (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, trưởng phòng, trưởng khoa) - Giảng viên: 38. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học trong thời gian qua luôn được quan tâm thực hiện và có tác dụng nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường. Tuy nhiên so với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay thì hoạt động này còn những bất cập. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên một cách khoa học, phù hợp với đặc điểm của sinh viên và đảm bảo tính pháp lý thì sẽ nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ở trường đại học. - Nghiên cứu thực trạng hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên và thực trạng quản lý hoạt động hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ở trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. - Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ở trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Để nghiên cứu các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục, quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, sử dụng các phương pháp như phương pháp phân tích và tổng 3
hợp lý thuyết, phương pháp hệ thống hóa, phương pháp khái quát hóa.... 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi. + Bảng hỏi cán bộ quản lý về hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên và quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. + Bảng hỏi giảng viên về hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên và quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. - Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. - Phương pháp phỏng vấn: + Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia để nhận định bản chất của hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên giúp tìm ra giải pháp tối ưu cho hoạt động. + Phỏng vấn cán bộ quản lý và giảng viên để làm rõ thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý và phân tích các số liệu thu thập được từ các phương pháp khác. 8. Đóng góp của luận văn 8.1. Về mặt lý luận Hệ thống hoá những vấn đề lý thuyết góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong trường đại học. 8.2. Về mặt thực tiễn Nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số biện pháp tăng cường quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn có cấu trúc bao gồm ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết 4
quả học tập của sinh viên ở trường Đại học. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý thuyết đo lường, đánh giá trong giáo dục, đặc biệt phát triển mạnh ở Anh và Hoa Kỳ. Các nghiên cứu được phát hành rộng rãi thông qua các ấn phẩm và có hiệu đính tái bản hằng năm và được nhiều nước trên thế giới đón nhận để sử dụng và tham khảo. Hệ thống lý luận về giáo dục, hệ thống lý luận về kiểm tra, đánh giá được nhiều tác giả nước ngoài nghiên cứu và hoàn thiện từ rất sớm. Hệ thống lý luận hiện đại về kiểm tra, đánh giá có nhiều quan điểm khác nhau và thường được trình bày thống nhất với hệ thống lý luận về hoạt động dạy học. Nói đến lý luận giáo dục hiện đại trước hết phải kể đến tác giả Benjamin Bloom với những nguyên tắc phân loại mục tiêu giáo dục. Đó là: biết, hiểu, ứng dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. Trong lĩnh vực quản lý chất lượng giáo dục đại học có thể kể đến Astin A.W với “Lý thuyết gia tăng giá trị” [2], cho rằng các trường đại học có chất lượng cao tập trung làm tăng sự khác biệt về kiến thức, kỹ năng và thái độ của sinh viên từ khi nhập trường đến khi ra trường. Chất lượng và hiệu quả giáo dục càng cao nếu sự khác biệt giữa đầu vào và đầu ra về kiến thức, kỹ năng và thái độ của sinh viên càng lớn. Đề cập đến cơ sở lý luận về công cụ kiểm tra đánh giá, chúng tôi có thể kể đến quan điểm của tác giả Rowntree : mục đích của “đánh giá” (Assessment) là nhằm đánh giá thành tích, năng lực và sự tiến bộ của người học; “đánh giá” (Evaluation) bao hàm luôn cả những yếu tố của hoạt động dạy học có tác động đến chất lượng học tập. Về cơ sở lý luận chung về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, có thể kể đến các tác giả: Andrew Taylor và Frances Hill với công trình “Quản lý chất lượng trong giáo dục” [1]; 6
tác giả Brent Davies và Linda Ellison với công trình “Quản lý các trường học trong thế kỷ XXI” [3]; tác giả Michel Develay “Một số vấn đề về đào tạo giáo viên” [24]. Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và vấn đề quả lý hoạt động này được các tác giả nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau nhưng tất cả các tác giả đều nhấn mạnh ý nghĩa và tầm quan trọng của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, vai trò của hoạt động quản lý, từng bước xây dựng, hoàn thiện cơ sở lý thuyết, cơ sở thực tiễn và quy trình cho hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học. 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước Các nhà khoa học trong nước đã có có nhiều công trình xây dựng cơ sở lý luận về hoạt động kiểm tra, đánh giá và quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học, nhiều công trình nghiên cứu về hệ thống lý luận quản lý giáo dục, giáo dục đại học, quản lý nhà trường, quản lý chất lượng giáo dục. Các nghiên cứu của các tác giả: Lê Khánh Bằng [5], Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt [25], Hà Thị Đức [11],… với các công trình nghiên cứu như “Một số vấn đề về kiểm tra đánh giá tri thức của học sinh”, “Cơ sở lí luận của việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh trung học phổ thông”… Trong đó nổi bật là “Một số vấn đề kiểm tra đánh giá tri thức của học sinh” của tác giả Đặng Vũ Hoạt [17]. Với tư cách là người nghiên cứu sâu về lý luận dạy học, trong những bài viết của mình, tác giả đã trình bày những vấn đề về vị trí, chức năng và các quan điểm kiểm tra đánh giá tri thức của học sinh dưới góc độ lý luận dạy học hiện nay. Theo tác giả “ Khi kiểm tra, đánh giá tri thức, kĩ năng, kĩ xảo chúng ta cần kiểm tra thường xuyên, có hệ thống, có kế hoạch, kết hợp nhiều dạng, nhiều phương pháp kiểm tra… Đồng thời cần bồi dưỡng cho học sinh ý thức tự đánh giá một cách đúng đắn và khiêm tốn”. Kiểm tra, đánh giá đạt hiệu quả tốt cần đảm bảo tính toàn diện, đảm bảo tính phát triển, tính khách quan, chính xác, công bằng, tránh hình thức, thiên vị hay thành kiến, không quá dễ dãi 7
nhưng không quá khắt khe. Điều đó chẳng những giúp cho việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh mang lại kết quả cao mà còn góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh Nhiều nhà khoa học khác như: Trần Bá Hoành với công trình “Đánh giá trong giáo dục”[16]; Nguyễn Kế Hào với công trình “Đổi mới phương pháp dạy học và phương pháp đánh giá đối với giáo dục phổ thông, cao đẳng và đại học sư phạm”[14]; Trần Thị Tuyết Oanh với công trình “Đánh giá và đo lường kết quả học tập”[29]; Lê Đức Ngọc với công trình “Đo lường và đánh giá thành quả học tập” [27]. Hầu hết các công trình này đều có hai phần nội dung chính là đề cập tới cơ sở lý luận của hoạt động giảng dạy nói chung, hệ thống lý luận về hoạt động kiểm tra, đánh giá nói riêng, các khái niệm công cụ và quan trọng là xây dựng cơ sở lý luận của các phương pháp, nội dung, hình thức kiểm tra đánh giá, các kỹ thuật xây dựng công cụ đo và đánh giá. Tác giả Đặng Bá Lãm đã xây dựng và thử nghiệm được quy trình kiểm tra đánh giá trong một số môn học ở đại học. Các tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Bùi Tường, Hà Thị Đức, Phó Đức Hoà, Trần Thị Tuyết Oanh ... đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống những cơ sở lý luận chung của vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Đây là những công trình nghiên cứu đã chính thức được sử dụng làm giáo trình giảng dạy trong các trường đại học sư phạm. Vấn đề kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học đã được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học với các khía cạnh khác nhau. Nhìn chung các quan điểm về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong nhà trường đều cho thấy: việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên phải theo một qui trình hợp lý thì mới đạt được tính chính xác, khách quan. Tuy nhiên, đến nay tại Trường Đại học Khoa học – Đại học thái nguyên chưa có tác giả nào nghiên cứu về công tác quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. Do vậy để đảm bảo chất lượng của hoạt động kiểm tra, đánh giá cần nâng cao công tác quản lý. 8
1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý nhưng có thể khẳng định quản lý là hoạt động gắn liền với sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người, là quá trình lựa chọn những tác động lên khách thể quản lý nhằm đảm bảo cho một hoạt động chung nào đó có kết quả mong muốn. Chủ thể quản lý cần biết sắp xếp và thể hiện hợp lý các tác động lên đối tượng bị quản lý, sao cho đảm bảo sự cân đối cả hai mặt ổn định và phát triển bộ máy. Trong quá trình hình thành và phát triển của lý luận quản lý, tùy theo cách tiếp cận mà khái niệm quản lý đã được các nhà nghiên cứu định nghĩa theo nhiều cách khác nhau. Theo Từ điển Tiếng Việt (2005): “Quản lý là trông coi, giữ gìn theo những yêu cầu nhất định” hoặc “Quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [33]. Trong thực tiễn, đã có nhiều cách hiểu và biểu đạt về khái niệm quản lý, tùy theo mục đích tiếp cận khác nhau của mỗi tác giả. Frederich Wiliam Taylor (1856 - 1915) người Mỹ cho là: Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ tiền nhất”; còn theo PaulHersey và Ken Blanc Hard: Quản lý là quá trình cùng làm việc và thông qua các cá nhân, các nhóm cũng như các nguồn lực khác để hình thành các mục đích tổ chức. Theo tác giả Trần Kiểm định nghĩa: “Quản lý là tác động có mục đích đến tập thể người để tổ chức và phối hợp hoạt động của họ trong suốt quá trình lao động" [19]. Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì: “Quản lý là hoạt động có định hướng có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”[6]. 9
Những định nghĩa trên tuy có khác nhau về cách diễn đạt, về góc độ tiếp cận, nhưng đều thống nhất ở điểm chung: Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra. 1.2.2. Quản lý giáo dục QLGD là một loại hình quản lý xã hội, tức là quản lý hoạt động giáo dục trong xã hội. Đã có một số định nghĩa tiêu biểu về QLGD. Cụ thể, P.V.Khuđôminxky cho rằng: “Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có mục đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống giáo dục nhằm đặt mục đích đảm bảo việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, bảo đảm sự phát triển toàn diện và hài hòa của họ” [4]; còn M.I.Kônđakôp khẳng định: “Quản lý giáo dục là tập hợp những biện pháp tổ chức cán bộ, giáo dục, kế hoạch hóa, tài chính, ... nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, bảo đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về số lượng cũng như chất lượng”[4]. Theo tác giả Đặng Quốc Bảo “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là điều hành, phối hợp các lực lượng nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển giáo dục thường xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ mà cho mọi người. Cho nên, QLGD được hiểu là sự điều hành hệ thống quốc dân”[4]; còn theo Nguyễn Ngọc Quang thì: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [30]. 10
Như vậy, QLGD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ thống giáo dục được quản lý, vận hành theo đúng đường lối, quan điểm giáo dục của Đảng, thực hiện được các mục tiêu giáo dục đề ra. Các cấp quản lý giáo dục tồn tại không phải vì bản thân chúng, mà trước hết là phải vì chất lượng và hiệu quả hoạt động của nhà trường. Thành tích thực chất của trường học làm nên chất lượng giáo dục. Như vậy, chất lượng của giáo dục chủ yếu do chất lượng của nhà trường tạo nên. Chúng tôi thống nhất với khái niệm quản lý trường học của tác giả Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) đến khách thể quản lý (tập thể giáo viên, sinh viên và các bộ phận khác), đến tất cả các mặt của đời sống nhà trường, nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu về các mặt kinh tế - xã hội, tổ chức sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ trẻ và thực hiện tốt sứ mạng của mình” [13]. 1.2.3. Kiểm tra Có rất nhiều quan điểm khác nhau khi bàn về khái niệm kiểm tra: Trong Từ điển Tiếng Việt (2005) có định nghĩa: “Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét” [33]. Còn theo Từ điển Giáo dục học (2001) có định nghĩa thuật ngữ “Kiểm tra là bộ phận hợp thành của quá trình hoạt động dạy - học nhằm nắm được thông tin về trạng thái và kết quả học tập của học viên, về những nguyên nhân cơ bản của thực trạng đó để tìm ra những biện pháp khắc phục những lỗ hổng, đồng thời củng cố và tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động dạy - học” [32]. Theo Phạm Viết Vượng: “Kiểm tra là phương pháp xem xét thường xuyên quá trình học tập của học viên. Mục đích của kiểm tra là tích cực hóa hoạt động của học viên, tăng cường chất lượng học tập. Kiểm tra là khâu quan trọng trong quá trình dạy học nhằm đánh giá kết quả học tập” [34]. Theo Nguyễn Đức Chính: “Đo lường (kiểm tra) là quá trình thu thập thông tin một cách định lượng và định tính về các đại lượng đặc trưng như 11