Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường THCS huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở trường THCS, nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý ở các trường THCS huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường THCS huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN TRỌNG VĂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN HƯNG HÀ, TỈNH THÁI BÌNH THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN TRỌNG VĂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN HƯNG HÀ, TỈNH THÁI BÌNH THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. MAI CÔNG KHANH THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là hoàn toàn trung thực chƣa từng đƣợc công bố trong một công trình khoa học nào khác. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Trọng Văn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm sâu sắc tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Tâm lý giáo dục, trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu luận văn. Xin chân thành cảm ơn TS. Mai Công Khanh, thầy đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ, cung cấp tài liệu học tập và nghiên cứu giúp tôi hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT; Ban giám hiệu, thầy cô giáo các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình đã động viên tạo điều kiện giúp tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Thái Nguyên, ngày 10 tháng 4 năm 2015 Học viên Nguyễn Trọng Văn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 4 3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.................................................. 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 6. Đóng góp của luận văn .................................................................................... 5 7. Kết cấu của luận văn ........................................................................................ 5 Chƣơng 1. CƠ KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG THCS THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ............................................................................................ 6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu....................................................................... 6 1.1.1. Các nghiên cứu của thế giới .......................... 6 1.1.2. Nghiên cứu trong nƣớc ............................. 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài ............................................ 10 1.2.1. Quản lý....................................... 10 1.2.2. Quản lý Giáo dục ................................ 12 1.2.3. Quản lý Nhà trƣờng .............................. 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.2.4. Quản lý trƣờng THCS ............................. 15 1.3. Cơ sở lý luận quản lý kiểm tra nội bộ trƣờng học ...................................... 18 1.3.1. Kiểm tra nội bộ trƣờng học .......................... 18 1.3.2. Đối tƣợng, mục đích kiểm tra nội bộ trƣờng học ............ 20 1.3.3. Chức năng, nhiệm vụ kiểm tra nội bộ trƣờng học ........... 21 1.3.4. Nội dung kiểm tra nội bộ trƣờng học ................... 21 1.3.5. Nguyên tắc kiểm tra nội bộ trƣờng học .................. 23 1.3.6. Phƣơng pháp kiểm tra nội bộ trƣờng học ................. 24 1.3.7. Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng học ............. 25 1.4. Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng THCS ...................................... 26 1.4.1. Kiểm tra nội bộ trƣờng trung học cơ sở .................. 26 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng THCS . 30 1.4.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động KTNB ở trƣờng THCS . 32 1.4.4. Tầm quan trọng của quản lý hoạt động KTNB ở trƣờng THCS theo yêu cầu đổi mới giáo dục ............................ 33 Kết luận chƣơng 1.............................................................................................. 35 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN HƯNG HÀ TỈNH THÁI BÌNH............ 36 2.1. Khái quát về kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục ....................................... 36 2.1.1. Về kinh tế - xã hội ............................... 36 2.1.2. Về văn hóa - Giáo dục ............................. 38 2.2. Giáo dục trung học cơ sở huyện hƣng hà tỉnh thái bình ............................ 40 2.2.1. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên ..................... 40 2.2.2. Chất lƣợng giáo dục THCS .......................... 43 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng THCS ........... 44 2.3.1. Thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng ở các THCS ..... 44 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.3.2. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động KTNB ở các trƣờng THCS ....................................... 57 Kết luận chƣơng 2.............................................................................................. 60 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN HƯNG HÀ TỈNH THÁI BÌNH THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ....................................................... 61 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất các biện pháp ................................................... 61 3.1.1. Bảo đảm tính đồng bộ ............................. 61 3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn ............................. 61 3.1.3. Bảo đảm tính kế thừa.............................. 61 3.1.4. Bảo đảm tính khả thi .............................. 62 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục ........................ 62 3.2.1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ giáo viên, CBQL về tầm quan trọng của quản lý hoạt động KTNB trong nhà trƣờng ............. 62 3.2.2. Tăng cƣờng bồi dƣỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý, giáo viên làm nhiệm vụ KTNB nhà trƣờng.................. 64 3.2.3. Xây dựng nội dung và phƣơng pháp KTNB ở các trƣờng THCS theo yêu cầu đổi mới giáo dục ............................ 68 3.2.4. Xây dựng kế hoạch KTNB của Hiệu trƣởng các trƣờng THCS gắn với chất lƣợng và hiệu quả quản lý ...................... 76 3.2.5. Tăng cƣờng công tác động viên khen thƣởng hoạt động KTNB ở các trƣờng THCS ..................................... 78 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp .................................................................. 80 3.4. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của biện pháp ............................ 81 3.4.1. Khảo nghiệm sự cần thiết của các biện pháp quản lý ......... 81 3.4.2. Khảo nghiệm tình khả thi của các biện pháp quản lý ......... 83 Kết luận chƣơng 3.............................................................................................. 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 89 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CNH Công nghiệp hóa 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 CSVC Cơ sở vật chất 5 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 6 GDCD Giáo dục công dân 7 HĐCM Hoạt động chuyên môn 8 HĐH Hiện đại hóa 9 KTNB Kiểm tra nội bộ 10 PPDH Phƣơng pháp dạy học 11 THCS Trung học cơ sở 12 UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thống kê số lƣợng và trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên trƣờng THCS .......................................................................... 40 Bảng 2.2: Thống kê đội ngũ CBQL trƣờng THCS năm học 2013-2014 ....... 41 Bảng 2.3. Khảo sát phẩm chất đạo đức, năng lực quản lý, kinh nghiệm quản lý của đội ngũ CBQL ............................................................ 42 Bảng 2.4. Thống kê chất lƣợng giáo dục văn hóa của học sinh ..................... 43 Bảng 2.5. Thống kê chất lƣợng giáo dục đạo đức của học sinh ..................... 44 Bảng 2.6: Nhận thức của đội ngũ CBQL, Giáo viên về hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng học ...................................................................... 46 Bảng 2.7: Phẩm chất, trình độ, năng lực của đội ngũ thực hiện nhiệm vụ KTNB ........................................................................................ 51 Bảng 2.8. Bảng so sánh kết quả kiểm tra hoạt động sƣ phạm của GV cấp THCS do Phòng giáo dục & đào tạo và các trƣờng thực hiện........... 53 Bảng 3.1. Thăm dò sự cần thiết của các biện pháp quản lý ........................... 82 Bảng 3.2. Thăm dò tính khả thi của các biện pháp quản lý............................ 83 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Hoạt động quản lý ............................................................................ 12 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ năm 1986, Đảng, Nhà nƣớc ta chủ trƣơng thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện trong cả nƣớc. Dƣới sự lãnh đạo của Đảng, nền kinh tế nƣớc ta ngày một khởi sắc và đạt đƣợc nhiều thành tựu to lớn, trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết Trung ƣơng 2 khóa VIII khẳng định: „„Nhiệm vụ và mục tiêu cơ bản của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam XHCN, có tri thức, kỹ năng vừa hồng vừa chuyên; giữ vững mục tiêu XHCN; thực sự xem giáo dục là quốc sách hàng đầu; Giáo dục và Đào tạo là sự nghiệp của toàn Đảng, Nhà nước và toàn dân" [10]. Đại hội lần thứ IX của Đảng (2001) là Đại hội mở đầu thế kỷ XXI ở nƣớc ta, Đảng đã xác định mục tiêu chung của Việt Nam trong giai đoạn này là “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”[11], hoạch định chiến lƣợc phát triển giáo dục 10 năm 2001 - 2010 với việc khẳng định lại một lần nữa các quan điểm: „„Giáo dục là quốc sách hàng đầu; xây dựng nền giáo dục có tính nhân dân, dân tộc, khoa học, hiện đại, theo định hƣớng XHCN, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh làm nền tảng; phát triển giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, tiến bộ Khoa học và Công nghệ, củng cố quốc phòng, an ninh; giáo dục là sự nghiệp của Đảng, Nhà nƣớc và của toàn dân‟‟[5]. Đảng ta coi phát triển giáo dục là giải pháp đột phá chiến lƣợc với các quan điểm: Phát triển giáo dục phải thực sự là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nƣớc và của toàn dân. Tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng, triệt để đổi mới quản lý nhà nƣớc về giáo dục. Nâng cao vai trò các đoàn thể nhân dân, tổ chức kinh tế, xã hội trong phát triển giáo dục. Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa 11 đã thông qua Nghị quyết 29 về “Đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn
định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” với mục tiêu tổng quát “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lƣợng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con ngƣời Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả” [7]. Để đạt đƣợc mục tiêu trên, Nghị quyết 29/NQ-TW đã chỉ rõ hệ thống các nhiệm vụ, giải pháp, trong đó nhấn mạnh “Thực hiện giám sát của các chủ thể trong nhà trƣờng và xã hội; tăng cƣờng công tác kiểm tra, thanh tra của cơ quan quản lý các cấp; bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch” [7]. Về tầm quan trọng của chức năng kiểm Hồ Chủ Tịch : Sự kiểm tra việc thực hiện đƣợc đặt ra một cách đúng đắn là ngọn đèn pha giúp cho làm sáng tỏ tinh thần hoạt động bộ máy trong bất kỳ thời gian nào, chín phần mƣời những chỗ hỏng, chỗ hở đều do thiếu sự kiểm tra. Thanh tra và kiểm tra thƣờng xuyên đúng đắn, chắc chắn những chỗ hỏng, chỗ hở đều có thể ngăn ngừa đƣợc. Với vai trò đặc biệt nhƣ vậy, chức năng kiểm tra không chỉ đơn thuần là chức năng cuối cùng trong một quá trình quản lý mà còn là tiền đề cho một quá trình quản lý mới tiếp theo. Chức năng kiểm tra là một trong những chức năng hết sức quan trọng của quá trình Quản lý, có nhiều vai trò trong việc giúp hoàn thành các nhiệm vụ của các đối tƣợng quản lý. Trong công tác kiểm tra giáo dục, vai trò kiểm tra nội bộ trƣờng học đóng vai trò hết sức quan trọng, mang tính pháp chế, lần đầu tiên đƣợc cụ thể hóa tại Quyết định số 478/QĐ-BGD&ĐT ngày 11/3/1993 của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành “Quy chế về tổ chức và hoạt động của thanh tra giáo dục và đào tạo”, trong đó khoản 1, điều 22 chƣơng VI “Công tác kiểm tra nội bộ trong các trƣờng học và các đơn vị trong ngành” đã nêu: “Hiệu trưởng các trường, thủ trưởng các cơ sở giáo dục trong ngành có trách nhiệm sử dụng bộ máy quản lý và các cán bộ trong đơn vị để kiểm tra việc thực hiện chính sách Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn
pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch của cá nhân và các bộ phận thuộc quyền, xét và giải quyết các khiếu nại tố cáo về các vấn đề thuộc quyền quản lý của mình. Các hoạt động kiểm tra được thực hiện thường xuyên, công khai, dân chủ, kết quả kiểm tra được ghi nhận bằng biên bản và được lưu trữ. Hiệu trưởng hay thủ trưởng phải chị trách nhiệm về các kết luận kiểm tra này,...”[24] Thông tƣ 39/2013/TT-BGDĐT ngày 04/12/2013 của Bộ Giáo dục và Đào tạo hƣớng dẫn về thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục đã chỉ rõ trách nhiệm của các cơ sở giáo dục: Các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thƣờng xuyên xây dựng kế hoạch và tổ chức kiểm tra nội bộ; thực hiện chế độ báo cáo về công tác kiểm tra nội bộ theo quy định. Trong những năm qua hoạt động thanh tra, kiểm tra giáo dục nói chung, hoạt động kiểm tra nội bộ của các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình đã đi vào nền nếp và cơ bản đáp ứng đƣợc yêu cầu; các nội dung kiểm tra nội bộ trƣờng học đã đƣợc Phòng Giáo dục và Đào tạo hƣớng dẫn và thống nhất. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện hoạt động kiểm tra nội bộ vẫn còn tồn tại các hạn chế thiếu sót, ảnh hƣởng đến chất lƣợng và hiệu quả của công tác kiểm tra nội bộ: - Nhận thức của một số CBQL về tầm quan trọng của hoạt động KTNB chƣa đầy đủ dẫn đến việc quản lý hoạt động KTNB còn hời hợt, hình thức, có hiệu trƣởng còn có biểu hiện buông lỏng quản lý hoạt động KTNB. - Trình độ, nghiệp vụ trong hoạt động kiểm tra còn hạn chế, việc đánh giá, kết luận kiểm tra không đảm bảo tính chính xác, không có khả năng tƣ vấn, thúc đẩy, việc xử lý sau kiểm tra không đảm bảo yêu cầu, hiệu quả kiểm tra yếu; - Hoạt động kiểm tra nội bộ thiếu tính kế hoạch, toàn diện. Để thực hiện yêu cầu của việc “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” [7] theo tinh thấn Nghị quyết 29/NQ-TƢ Hội nghị BCH TW lần thứ VIII khóa XI, cần phải Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 3 http://www.lrc.tnu.edu.vn
có sự đổi mới một các mạnh mẽ cả về nội dung và hình thức hoạt động thanh tra, kiểm tra giáo dục nói chung, hoạt động kiểm tra nội bộ cơ sở giáo dục nói riêng, đó cũng chính là lý do để tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường THCS huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động KTNB ở trƣờng THCS, nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả quản lý ở các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động KTNB của hiệu trƣởng ở trƣờng THCS 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động KTNB tại các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình. 3.3. Phạm vi nghiên cứu KTNB của trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý hoạt động KTNB ở các trƣờng THCS; - Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động KTNB ở các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình; - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động KTNB ở các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích và tổng hợp sách, các bài báo khoa học, các đề tài nghiên cứu, các luận văn, luận án có liên quan để tổng quan và xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 4 http://www.lrc.tnu.edu.vn
5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích các hồ sơ quản lý hoạt động KTNB của Hiệu trƣởng, phân tích các số liệu, hồ sơ thi đua, tổng hợp của Phòng giáo dục và đào tạo đối với các trƣờng để thu thập các thông tin về tình hình quản lý hoạt động KTNB của Hiệu trƣởng trƣờng THCS. - Phƣơng pháp điểu tra bằng phiếu hỏi: Lập phiếu điều tra, câu hỏi trắc nghiệm, điền khuyết với nội dung cần tìm hiểu. Đối tƣợng điều tra: Hiệu trƣởng, phó Hiệu trƣởng, tổ trƣởng, tổ phó tổ chuyên môn, giáo viên trƣờng THCS. - Phƣơng pháp phỏng vấn: Phỏng vấn các Hiệu trƣởng trƣờng THCS tập trung vào các vấn đề liên quan đến công tác quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng THCS. - Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm: tổng hợp kết quả nghiên cứu về lý luận và thực tiễn trƣớc khi đƣa ra kết luận và đề xuất các biện pháp. 5.3. Nhóm phương pháp bổ trợ - Phƣơng pháp toán thống kê: Dùng các công cụ toán học để xử lý các số liệu điều tra 6. Đóng góp của luận văn - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động KTNB trƣờng THCS. - Đánh giá đƣợc thực trạng về quản lý hoạt động KTNB ở các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình. - Xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động KTNB ở các trƣờng THCS ở huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận - kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm có 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng trung học cơ sở theo yêu cầu đổi mới giáo dục. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở trƣờng trung học cơ sở huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 5 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƢỜNG THCS THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu của thế giới Quản lý có một vai trò hết sức quan trọng trong mọi lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, văn hoá đến mọi hoạt động của đời sống xã hội. Ngay từ thời xa xƣa để chống chọi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên và để duy trì sự tồn tại của mình con ngƣời đã phải kết thành từng nhóm, cũng từ đây trong quá trình lao động đòi hỏi có sự tổ chức, điều khiển và phối hợp hành động tức là cần có sự quản lý. Quản lý nhằm tạo ra một hiệp lực, một môi trƣờng thuận lợi, một thuộc tính mới, đạt đƣợc mục tiêu của nhóm, của tập thể. Các Mác đã khẳng định: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung chừng nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ CSVC, khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”[4]. Thời cổ đại, tƣ tƣởng đức trị của Khổng Tử với triết lý Đạo Nhân đã chi phối hoạt động quản lý, chủ yếu đối với việc quản lý xã hội, đất nƣớc “Trị quốc, bình thiên hạ” bởi lẽ nền kinh tế thời đó chỉ là tiểu nông, thủ công nghiệp và buôn bán nhỏ. Cặp phạm trù Nhân - Lợi đã có ảnh hƣởng nhất định đến quản lý qua tƣ tƣởng nhân bản “Làm cho dân giàu, nƣớc mạnh” đƣợc các đời sau kế thừa và phát triển. Đến thời Chiến quốc (280 - 233 trƣớc công nguyên), kinh tế khá phát triển song lại kém ổn định về chính trị - xã hội, Hàn Phi Tử đã chủ xƣớng tƣ tƣởng pháp trị, coi trọng pháp chế nghiêm khắc và đề cao thuật dùng ngƣời. Đó là tƣ tƣởng duy lý, duy lợi đƣợc tái hiện sau hơn 2000 năm ở phƣơng Tây trong triết lý “Con ngƣời kinh tế”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 6 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Giáo dục và đào tạo có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Nhiều quốc gia trên thế giới đã đạt đƣợc những thành tựu to lớn trong quá trình phát triển nhờ sớm coi trọng vai trò của giáo dục và đào tạo nhƣ Nhật Bản với quan điểm coi Giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu; cần kết hợp hài hoà giữa bản sắc văn hóa lâu đời phƣơng Đông với những tri thức Phƣơng Tây hiện đại; Singapore với phƣơng châm: Thắng trong cuộc đua về giáo dục sẽ thắng trong cuộc đua về phát triển kinh tế; cƣờng quốc Mỹ cũng luôn chú trọng đến việc: Tập trung cho đầu tƣ giáo dục - đào tạo và thu hút nhân tài; Liên xô trƣớc đây cũng đã khẳng định: Chính sách về con ngƣời là điểm bắt đầu và là điểm kết thúc của mọi chính sách kinh tế - xã hội. Với sự phát triển thƣơng mại (thế kỷ XVI) và cách mạng công nghiệp ở châu Âu (thế kỷ XVIII), hoạt động quản lý đƣợc tách ra thành một chức năng riêng nhƣ một nghề chuyên nghiệp từ sự phân công lao động xã hội. Quản lý từng bƣớc tách ra khỏi triết học để trở thành một khoa học độc lập, khoa học quản lý. Đã có rất nhiều công trình tiêu biểu trong và ngoài nƣớc nghiên cứu lý luận về quản lý nói chung và quản lý trong lĩnh vực GD và Đào tạo nói riêng nhƣ: Rober Owen, Chaler Babbage, H. Fayol, W. Taylor, các công trình nghiên cứu của các nhà GD Nga nhƣ P.V.Zimin, M.I.K.Konđacôp, N.I.Saxerđôtôp đi sâu nghiên cứu Những vấn đề về quản lý trƣờng học; M.I.Cônđacốp - Cơ sở lý luận khoa học quản lý giáo dục… 1.1.2. Nghiên cứu trong nước Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng căn dặn thế hệ trẻ Việt Nam: Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang sánh vai cùng các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em. Lời dạy của Ngƣời chứa đựng toàn bộ giá trị chân lý của thời đại mang tên Ngƣời. Để không bị tụt hậu, để xây dựng và phát triển thành công một đất nƣớc độc lập tự do theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa thì rất cần phải nhận thức rõ hơn nữa vị trí và vai trò của giáo dục và đào tạo. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 7 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Ngay từ khi giành đƣợc chính quyền (tháng 8/1945), Đảng và Nhà nƣớc ta đã rất quan tâm đến giáo dục, coi sự dốt nát nguy hiểm nhƣ giặc ngoại xâm, ngày nay càng coi trọng giáo dục hơn, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành trung ƣơng Đảng khoá VIII đã khẳng định: “Phải thực sự coi giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu”[10] toàn xã hội chăm lo đến sự nghiệp giáo dục. Giáo dục ngày nay đƣợc coi là nền tảng cho sự phát triển khoa học kỹ thuật, là cội nguồn để dân giàu - nƣớc mạnh - xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Trong thƣ gửi ngành giáo dục nhân ngày khai trƣờng năm học mới 2013-2014, Chủ tịch nƣớc Trƣơng Tấn Sang đã nhắn gửi các em học sinh: Các em là những chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc. Tôi mong các em chăm chỉ học tập, rèn luyện và tích cực tham gia các hoạt động xã hội, sử dụng thời gian quý giá trong quãng đời học sinh, sinh viên để chuẩn bị tốt hành trang lập thân, lập nghiệp, sau này phụng sự quê hƣơng, đất nƣớc. Nhận thức đƣợc vai trò to lớn của giáo dục trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nƣớc, các nhà nghiên cứu giáo dục trong và ngoài nƣớc đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, đặc biệt là về quản lý giáo dục: Trần Kiểm - Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục; Khoa học quản lý nhà trƣờng phổ thông; Đặng Quốc Bảo - Một số khái niệm về quản lý giáo dục - đào tạo; Các công trình trên cung cấp cho các nhà quản lý giáo dục các cấp về lý luận cũng nhƣ thực tiễn quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng. Về quản lý nhà trƣờng, các tác giả đã nêu lên những nguyên tắc chung của việc quản lý hoạt động dạy - học, từ đó chỉ rõ một số biện pháp quản lý nhà trƣờng. Một trong số các biện pháp hữu hiệu để duy trì, điều chỉnh hoạt động của hệ quản lý đi đúng mục tiêu, kế hoạch đó là các biện pháp kiểm tra, thanh tra, đánh giá kết quả công việc trong từng giai đoạn nhất định. Tác giả Hà Sỹ Hồ đã khẳng định: "Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì quá trình quản lý đòi hỏi những thông tin chính xác, kịp thời về thực trạng của đối tượng quản lý, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 8 http://www.lrc.tnu.edu.vn
đòi hỏi những liên hệ ngược chính xác, vững chắc giữa các phân hệ quản lý…Quản lý mà không kiểm tra thì quản lý sẽ ít hiệu quả và trở thành quản lý quan liêu" [19]. Theo Nguyễn Ngọc Quang trong cuốn "Những khái niệm cơ bản về lý luận, quản lý giáo dục" cho rằng: «Quá trình quản lý diễn ra qua năm giai đoạn: chuẩn bị kế hoạch hoá; kế hoạch hoá; tổ chức; chỉ đạo và kiểm tra, trong đó, giai đoạn 5 - kiểm tra, là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản lý. Kiểm tra giúp cho việc chuẩn bị tích cực cho kỳ kế hoạch tiếp theo. Kiểm tra tốt, đánh giá được sâu sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ (nhà trường) thì đến kỳ kế hoạch (năm học) tiếp theo việc soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ thuận lợi, kế thừa được các mặt mạnh để tiếp tục phát huy, phát hiện được lệch lạc để uốn nắn, loại trừ » [28]. Tác giả kết luận: "Như vậy, theo lý thuyết xibecnêtic, kiểm tra giữ vai trò liên hệ nghịch trong quá trình quản lý. Nó giúp cho chủ thể quản lý điều khiển một cách tối ưu hệ quản lý. Không có kiểm tra, không có quản lý"[28]. Hiện nay các văn bản pháp quy đề cập đến hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng học chƣa nhiều, các văn bản chỉ đạo của cơ quan quản lý giáo dục các cấp liên quan đến hoạt động thanh tra, kiểm tra giáo dục mới chủ yếu tập trung đề cập đến các hoạt động thanh tra giáo dục (Hƣớng dẫn thi hành Luật thanh tra; Nghị định của Chính phủ về thanh tra Giáo dục, Thông tƣ của Bộ GD-ĐT hƣớng dẫn thi hành Nghị định của Chính phủ về thanh tra Giáo dục, Hƣớng dẫn của Bộ giáo dục và đào tạo về công tác thanh tra từng năm học…), chƣa có nhiều nội dung chỉ đạo, hƣớng dẫn nội dung, quy trình, cách thức tổ chức hoạt động kiểm tra nội bộ của các cơ sở giáo dục vì vậy việc tổ chức tập huấn, triển khai công tác kiểm tra nội bộ tới các nhà trƣờng gặp không ít khó khăn. Tính đến nay đã có một số đồng nghiệp có đề tài nghiên cứu về công tác kiểm tra nội bộ trƣờng học nhƣ: Nguyễn Ngọc Huynh với đề tài « Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lƣợng hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng Trung học cơ sở ở huyện Quan Sơn Thanh Hóa »; Lại Thị Thanh Huyền Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 9 http://www.lrc.tnu.edu.vn
với đề tài «Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng tiểu học thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc»; ... các tác giả đã đề cập đến một số vấn đề chung về công tác thanh tra giáo dục, kiểm tra nội bộ trƣờng học và các giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ tại cơ sở giáo dục. Những tài liệu đã dẫn viết về công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá trong giáo dục của các nhà nghiên cứu lý luận giáo dục; những đề tài của các đồng nghiệp đi trƣớc là những tƣ liệu quý, thiết thực giúp chúng tôi tham khảo trong quá trình thực hiện đề tài này. Vấn đề nghiên cứu “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng THCS huyện Hƣng Hà tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục” là bƣớc tiếp tục làm phong phú thêm lý luận về quản lý GD, đồng thời cũng là để đề ra các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lƣợng GD của huyện Hƣng Hà, góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết 29/NQ-TƢ Hội nghị BCH TW lần thứ VIII khóa XI đã đề ra. 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài 1.2.1. Quản lý Có rất nhiều định nghĩa và cách diễn đạt khác nhau về quản lý: Trần Kiểm trong cuốn Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục đã viết “Quản lý là nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua người khác”[20]; “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra công tác của các thành viên trong tổ chức và sử dụng mọi nguồn lực sẵn có của tổ chức để đạt những mục tiêu của tổ chức” [20]. Theo F.W. Taylor (1856 - 1915), quản lý là biết chính xác các điều bạn muốn ngƣời khác làm và sau đó hiểu đƣợc rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất. Theo James Stiner, quản lý là tiến trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát những hoạt động của các thành viên trong tổ chức và sử dụng tất cả các nguồn lực khác của tổ chức nhằm đạt đƣợc mục tiêu đã đề ra. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 10 http://www.lrc.tnu.edu.vn