Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học, từ đó góp phần nâng cao chất lượng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUANG NGÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUANG NGÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Ngô Giang Nam THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Đề tài: Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên hoàn toàn là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong công trình này là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Thái Nguyên, ngày 29 tháng 3 năm 2019 Người viết Nguyễn Quang Ngân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Luận văn được hoàn thành với sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ quan, ban ngành, bạn bè, đồng nghiệp. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Huyện ủy, HĐND - UBND huyện, các cơ quan, ban ngành, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Điện Biên Đông, các giáo viên tại các trường trên địa bàn huyện và chính quyền địa phương các xã, các bậc phụ huynh học sinh, các thầy cô giáo và bạn bè đồng nghiệp đã tận tình quan tâm chỉ bảo, cung cấp nhiều thông tin và tư liệu quý giá cho luận văn. Xin cảm ơn sự ủng hộ động viên giúp đỡ của Ban giám hiệu, các phòng ban chức năng của Trường Cao đảng Sư phạm Điện Biên và Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Ngô Giang Nam, đã tận tình giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Trong quá trình học tập và nghiên cứu, bản thân tác giả đã có nhiều cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp chỉ dẫn và góp ý. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 29 tháng 3 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Ngân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii QUY ĐỊNH VIẾT TẮT ...................................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết nghiên cứu...................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn nghiên cứu ........................................................................................ 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Cấu trúc nghiên cứu của luận văn ................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ................ 5 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................. 5 1.1.1. Các nghiên cứu ở thế giới........................................................................ 5 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................... 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản ....................................................................... 10 1.2.1. Quản lý .................................................................................................. 10 1.2.2. Hoạt động kiểm tra ................................................................................ 13 1.2.3. Kiểm tra nội bộ trường học ................................................................... 14 1.2.4. Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ..................................... 15 1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động kiểm tra nội bộ trường Tiểu học........ 17 1.3.1. Trường Tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân ............................. 17 1.3.2. Hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học .............. 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.4. Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trong các trường Tiểu học ............. 30 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở trường Tiểu học ............................................................... 35 1.5.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 35 1.5.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 36 Kết luận chương 1.............................................................................................. 39 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG TỈNH ĐIỆN BIÊN ............................ 40 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình giáo dục tiểu học của huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ..................... 40 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ....................................................... 40 2.2. Khái quát về các trường Tiểu học ......................................................... 40 2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ...................................... 44 2.2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................. 44 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................. 44 2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu ............................ 44 2.3. Kết quả khảo sát .................................................................................... 45 2.3.1. Thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ................................. 45 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điên Biên Đông, tỉnh Điện Biên ..................... 54 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động KTNB ...................... 62 2.4.1. Ưu điểm ................................................................................................. 62 2.4.2. Nhược điểm ........................................................................................... 63 2.4.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................. 63 Kết luận chương 2.............................................................................................. 66 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN ............................................. 67 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................... 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ....................................................... 67 3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính đồng bộ ......................................................... 67 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn........................................................ 67 3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính kế thừa .......................................................... 68 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................... 68 3.2. Các biện pháp ........................................................................................ 69 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng ý thức, cách thức tự kiểm tra của các chủ thể trong nhà trường .................................................................................... 69 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ KTNB cho cán bộ quản lý, giáo viên làm nhiệm vụ KTNB nhà trường...................................... 73 3.2.3. Tăng cường công tác động viên khen thưởng hoạt động KTNB ở các nhà trường ....................................................................................... 76 3.2.4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác KTNB trường học ....... 78 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 80 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp .................... 80 3.4.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý ......................... 80 3.4.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý ........................... 81 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 83 1. Kết luận .......................................................................................................... 83 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 86 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
QUY ĐỊNH VIẾT TẮT Viết tắt Nội dung CBGV Cán bộ giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên KTNB Kiểm tra nội bộ PPDH Phương pháp dạy học QLGD Quản lý giáo dục SL Số lượng TL Tỷ lệ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Cơ cấu CBQL, GV ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên .................................................................... 41 Bảng 2.2. Quy mô trường, lớp, HS cấp Tiểu học huyện Điện Biên Đông .... 42 Bảng 2.3. Nhận thức về vai trò của hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường tiểu học .............................................................. 45 Bảng 2.4. Nhận thức về mục đích, nhiệm vụ của hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học ............................................ 47 Bảng 2.5. Thực trạng về nội dung trong hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học ................................................. 49 Bảng 2.6. Thực trạng các phương pháp kiểm tra nội bộ trường học ............. 51 Bảng 2.7. Thực trạng các hình thức kiểm tra nội bộ trường học ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên............... 52 Bảng 2.8. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ........ 55 Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ................................................................................ 57 Bảng 2.10. Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường tiểu học ............................................. 59 Bảng 2.11. Thực trạng quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ............................................................ 61 Bảng 3.1. Tính cần thiết của các biện pháp quản lý ...................................... 81 Bảng 3.2. Tính khả thi của các biện pháp quản lý ......................................... 82 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” trong đó nhấn mạnh: “Giáo dục và Đào tạo là vấn đề đặc biệt quan trọng, là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế - xã hội”, “Giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của toàn Đảng, của Nhà nước và toàn dân” [19]. Đổi mới trong giáo dục cần phải đổi mới trên toàn bộ các phương diện, khắc phục những nhược điểm, phát huy ưu điểm để nâng cao chất lượng giáo dục. Kiểm tra nội bộ trường học là nội dung công việc quan trọng tạo ra những thay đổi theo định hướng Nghị quyết số 29 của Đảng. Kiểm tra nội bộ trường học là chức năng quản lý cơ bản, là khâu quan trọng trong chu trình quản lý đảm bảo tạo lập mối liên hệ ngược thường xuyên, kịp thời giúp Hiệu trưởng hình thành cơ chế điều chỉnh hướng đích trong quá trình quản lý nhà trường. Thông qua hoạt động kiểm tra nội bộ trường học sẽ xác định chất lượng của cơ sở giáo dục, từ đó điều chỉnh nâng cao chất lượng toàn diện của cơ sở giáo dục. Thực tế cho thấy, nếu kiểm tra đánh giá chính xác, chân thực sẽ giúp Hiệu trưởng có thông tin chính xác về thực trạng của đơn vị mình cũng như xác định các mức độ, giá trị, các yếu tố ảnh hưởng, từ đó tìm ra nguyên nhân và đề ra các giải pháp điều chỉnh, uốn nắn có hiệu quả. Như vậy, kiểm tra vừa là tiền đề, vừa là điều kiện để đảm bảo thực hiện các mục tiêu. Kiểm tra còn có tác dụng đôn đốc, thúc đẩy, hỗ trợ và giúp đỡ các đối tượng kiểm tra làm việc tốt hơn, có hiệu quả hơn. Kiểm tra nội bộ trường học thực hiện việc xem xét và đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của các thành viên, các bộ phận trong nhà trường, giúp cho việc động viên, khen thưởng chính xác các cá nhân, đơn vị; khuyến khích cái tốt, truyền bá kinh nghiệm tiên tiến đồng thời phát hiện ra những lệch lạc, sai sót để uốn nắn, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
điều chỉnh kịp thời. Có thể nói kiểm tra nội bộ là một trong các yếu tố tạo nên chất lượng giáo dục đào tạo trong các nhà nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Trong mối quan hệ với thanh tra giáo dục, kiểm tra nội bộ cung cấp thông tin tin cậy cho thanh tra, thanh tra sử dụng số liệu, kết luận, đánh giá của kiểm tra nội bộ đồng thời lại giúp cho công tác kiểm tra nội bộ được chính xác hơn, hiệu quả hơn. Thời gian qua, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Điện Biên Đông đã tích cực, chủ động chỉ đạo và quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở tất cả các cấp học. Qua hoạt động kiểm tra nội bộ trường học đã có tác dụng bước đầu đảm bảo chất lượng giáo dục bền vững, ổn định ở các đơn vị giáo dục. Tuy nhiên, so với mục đích yêu cầu của kiểm tra nội bộ vẫn còn một số vấn đề hạn chế, chưa phát huy được tối đa hiệu quả, chưa có tác dụng điều chỉnh và thúc đẩy nhận thức ở cán bộ quản lý đối với các đơn vị giáo dục. Thực hiện công tác kiểm tra nội bộ ở một số đơn vị giáo dục còn mang tính hình thức, chưa thường xuyên liên tục, chưa thực hiện đúng quy trình. Một số đơn vị giáo dục khi thực hiện còn lúng túng, còn yếu về phương pháp thực hiện. Trước yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, hoạt động kiểm tra nội bộ là yêu cầu tất yếu, đòi hỏi hoạt động công tác quản lý phải vận hành, thực hiện có hiệu quả. Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động kiểm tra nội bộ nhà trường tại huyện Điện Biên Đông, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên” để góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động kiểm tra nội bộ trường học tại địa phương nơi công tác. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học, từ đó góp phần nâng cao chất lượng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học. 4. Giả thuyết nghiên cứu Hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên trong thời gian qua đã được quan tâm nhưng chất lượng còn chưa cao. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có những nguyên nhân thuộc về yếu tố quản lý. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý phù hợp với điều kiện thực tiễn của các trường Tiểu học thì sẽ nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở trường Tiểu học. 5.2. Khảo sát, phân tích thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 6. Giới hạn nghiên cứu - Nghiên cứu 78 CBQL, GV tại 12 trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp tổng hợp, hệ thống hoá, phân tích tài liệu; phương pháp lịch sử: để xác định các khái niệm và xây dựng khung lý thuyết của đề tài nghiên cứu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Đây là phương pháp cơ bản nhất trong đề tài để tiến hành lấy ý kiến của các đối tượng nghiên cứu thông qua phiếu điều tra, bảng hỏi nhằm làm rõ thực trạng cần nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát, khảo sát thực tế, thu thập thông tin góp phần làm rõ thực trạng cần nghiên cứu. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn: Tiến hành đàm thoại với các đối tượng nghiên cứu. Trên cơ sở đó tổng hợp, so sánh các dữ liệu để làm rõ thực trạng nội dung cần nghiên cứu. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia: Trưng cầu ý kiến chuyên gia về các nội dung nghiên cứu, đánh giá thực trạng nghiên cứu, đánh giá về tính khoa học và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất. 7.3. Nhóm phương pháp toán thống kê Sử dụng một số công thức toán thống kê để xử lý kết quả nghiên cứu thực trạng và khảo sát tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 8. Cấu trúc nghiên cứu của luận văn Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở trường Tiểu học. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu ở thế giới Trong những năm gần đây, kiểm tra, đánh giá giáo dục được coi là khâu then chốt để nâng cao chất lượng dạy học, là kênh phẩn hồi của quá trình dạy học và là cơ sở để nâng cao chất lượng đổi mới giáo dục [10], [12]. Các công trình của McMillan (2001 và 2008) đã đóng góp nhiều về lí luận kiểm tra, đánh giá giáo dục, ý nghĩa, vai trò, các khái niệm cơ bản và khái niệm liên quan cũng như các hướng vận dụng kiểm tra, đánh giá hiệu quả trong thực tiễn giáo dục, thực tiễn hoạt động tổ chức lớp học [20], [28]. Công trình của Airasian (2005) nghiên cứu tương đối sâu sắc về kiểm tra, đánh giá lớp học và tổ chức các hoạt động giáo dục của giáo viên và đặc biệt nhấn mạnh hệ thống khái niệm, các phạm trù liên quan và các lĩnh vực vận dụng kiểm tra, đánh giá giáo dục (như trong từng môn học, với các loại kiểm tra trắc nghiệm khách quan, quan sát, tự luận,... [10]. Nghiên cứu của tác giả Halpern (1994) nêu lên định hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá như một trong những giải pháp nhằm thay đổi căn bản môi trường giáo dục trong điều kiện ngày càng phức tạp và đa dạng hóa, cũng như ứng dụng mạnh mẽ của công nghệ thông tin, sự linh hoạt của mô hình giáo dục, sự dân chủ tương đối giữa người dạy và người học,... [13]. Cuốn sách "Dạy và học tích cực" của Dự án Việt - Bỉ đưa một số phân loại như: kiểm tra, đánh giá định kì nhà trường theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng; kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp; kiểm tra, đánh giá chương trình, sách giáo khoa; kiểm tra, đánh giá giờ dạy của một giáo viên theo tiêu chí đã được ban hành...; Bên cạnh đó phân tích mối quan hệ giữa kiểm tra, đánh giá và các thành tố cấu trúc của quá trình dạy học [2]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Hai tác giả người Anh là Hall, C., & Noyes, A. (2007), nghiên cứu về "Ảnh hưởng của KTNB trường học đến quan điểm của giáo viên tại Anh về công tác giảng dạy của bản thân". Tại nghiên cứu này, các tác giả phân tích về nhận thức của giáo viên và hiểu biết của họ về quy trình tự đánh giá chất lượng khi chính phủ Anh đưa ra chính sách yêu cầu các trường thực hiện công tác KTNB trường học. Đồng thời xem xét mối liên hệ giữa thanh tra viên và giáo viên thuộc nhóm KTNB trường học thay đổi thế nào kể từ khi chính sách có hiệu lực. Kết quả cho thấy giáo viên và Ban lãnh đạo trường học hưởng ứng và thực hiện tốt công tác KTNB trường học, không những thế KTNB trường học được giáo viên sử dụng như một công cụ, biện pháp trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy của bản thân. Cũng tại Mỹ các tác giả McNaughton, S. Lai, M.K., & Hsiao, S. (2012) nghiên cứu "Kiểm tra tính hiệu quả của mô hình KTNB trường học" (School Effectiveness and School Improvement) tại 07 trường đa văn hóa, đa sắc tộc. Nghiên cứu này trình bày tính hiệu quả của mô hình KTNB trường học phục vụ việc dạy và học của các trường thuộc cộng đồng bản địa. Theo đó nâng cao vai trò của Hiệu trưởng cũng như nâng cao hoạt động quản lý đối với mô hình KTNB trường học đã giúp cho việc quản lý Nhà trường một cách có hiệu quả. Từ một số kết quả nghiên cứu trên đây có thể thấy, KTNB trường học được các nhà quản lý giáo dục ở nước ngoài rất coi trọng. Công tác KTNB trường học được đánh giá cao trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên, cũng như nâng cao chất lượng học tập của học sinh và việc KTNB trường học được giáo viên cho rằng quan trọng hơn và có tác động nhiều hơn đến hoạt động của trường so với những cuộc kiểm tra từ bên ngoài (thanh tra). Đồng thời các nghiên cứu trên đây cũng cho thấy vai trò của Hiệu trưởng trong việc quyyết định, tổ chức KTNB trường học tại các nước này. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Ở Việt Nam, ngay từ những ngày đầu xây dựng nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa non trẻ, Đảng, Bác Hồ, Nhà nước ta, đã xác định vị trí quan trọng của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
công tác thanh, kiểm tra, kiểm tra nội bộ. Ngày 08 tháng 9 năm 1945, Chính phủ lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ra sắc lệnh số 16/SL thành lập cơ quan Thanh tra học vụ nhằm mục đích: “Kiểm soát việc học theo chương trình giáo dục của Chính phủ”. Để phù hợp với sự phát triển của đất nước và đổi mới trong giáo dục ngày 01 tháng 4 năm 1990, Hội đồng nhà nước Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành Pháp lệnh Thanh tra đánh dấu bước ngoặt quan trọng về tổ chức và hoạt động của bộ máy Thanh tra Giáo dục và cũng từ đó thanh tra Giáo dục được tiếp tục củng cố và hoàn thiện và là bộ phận cấu thành của hệ thống Thanh tra nhà nước được tổ chức ở cấp Bộ và cấp Tỉnh. Ngày 28 tháng 9 năm 1992, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ban hành Nghị định số 358/HĐBT về tổ chức hoạt động của Thanh tra Giáo dục. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 478/QĐ ngày 11 tháng 3 năm 1993 về quy chế tổ chức và hoạt động của hệ thống Thanh tra Giáo dục, các vấn đề về chức năng, nhiệm vụ, bộ máy và phương thức hoạt động của Thanh tra Giáo dục. Nhờ đó hoạt động của Thanh tra Giáo dục ngày càng được phát huy vai trò tích cực, góp phần chấn chỉnh mọi mặt công tác quản lý Giáo dục. Từ khi có Luật Giáo dục năm 1998 có hiệu lực thi hành ngày 01 tháng 6 năm 1999 và Luật Giáo dục năm 2005 có hiệu lực thi hành ngày 01 tháng 01 năm 2006 tại chương VII “Quản lý nhà nước về Giáo dục” gồm có bốn mục về Giáo dục trong đó có một mục về “Thanh tra Giáo dục” quy định một cách cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, tổ chức và hoạt động của Thanh tra Giáo dục phù hợp với Luật Thanh tra năm 2004 là dấu mốc quan trọng trong sự nghiệp đổi mới quản lý Giáo dục nước ta. Về công tác thanh tra, kiểm tra trong giáo dục, các nhà khoa học giáo dục trong và ngoài nước đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, đặc biệt là về quản lý giáo dục (QLGD): tác giả Nguyễn Ngọc Quang “Những khái niệm cơ bản về QLGD”, tác giả Đặng Quốc Bảo “Một số khái niệm về QLGD- ĐT", tác giả M.I Kôndacôp “Cơ sở lý luận khoa học QLGD”, tác giả Trần Kiểm “Khoa học QLGD - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Các công trình nghiên cứu trên cung cấp cơ sở lý luận để vận dụng vào thực tiễn công tác QLGD, quản lý các nhà trường [2], [25], [26]. Tác giả Lưu Xuân Mới (1998) đã nêu quan điểm: Kiểm tra, đánh giá trong giáo dục là một quá trình hoạt động được tiến hành có hệ thống nhằm xác định mức độ đạt được của đối tượng giáo dục về mục tiêu đã định; nó bao gồm sự mô tả định tính và định lượng kết quả đạt được thông qua những nhận xét, so sánh với mục tiêu và tương ứng với chúng có các phương pháp và chuẩn kiểm tra, đánh giá nhất định [6]. Tác giả Trần Thị Tuyết Oanh (2004) đã phân tích chức năng kiểm tra, đánh giá, trong đó nhận mạnh chức năng hỗ trợ điều chỉnh của kiểm tra, đánh giá đối với quá trình dạy học [8]... nghiên cứu chỉ ra rằng Lãnh đạo trường học có vai trò quan trọng rong việc đưa ra quyết định thực hiện KTNB, trong đó lãnh đạo quản lý tốt sẽ duy trì hoạt động KTNB và hướng tới tầm nhìn rõ ràng về sự phát triển của giáo dục. Về quản lý nhà trường, các tác giả: Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ, Đặng Quốc Bảo đã nêu lên những nguyên tắc chung của việc quản lý hoạt động dạy - học, từ đó chỉ rõ một số biện pháp quản lý nhà trường. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang trong "Những khái niệm cơ bản về lý luận, quản lý giáo dục" cho rằng: "Quá trình quản lý diễn ra qua năm giai đoạn: chuẩn bị kế hoạch hoá; kế hoạch hoá; tổ chức; chỉ đạo và kiểm tra, trong đó, giai đoạn 5 - kiểm tra, là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản lý. Kiểm tra giúp cho việc chuẩn bị tích cực cho kỳ kế hoạch tiếp theo. Kiểm tra tốt, đánh giá được sâu sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ (nhà trường) thì đến kỳ kế hoạch (năm học) tiếp theo việc soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ thuận lợi, kế thừa được các mặt mạnh để tiếp tục phát huy, phát hiện được lệch lạc để uốn nắn, loại trừ" [25]. Trên cơ sở đó, tác giả kết luận: "như vậy, theo lý thuyết xibecnêtic, kiểm tra giữ vai trò liên hệ nghịch trong quá trình quản lý. Nó giúp cho chủ thể quản lý điều khiển một cách tối ưu hệ quản lý. Không có kiểm tra, không có quản lý" [25]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Tác giả Hà Sỹ Hồ (1985) trong cuốn: "Những bài giảng về quản lý trường học" đã cho rằng: "Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì quá trình quản lý đòi hỏi những thông tin chính xác, kịp thời về thực trạng của đối tượng quản lý, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là đòi hỏi những liên hệ ngược chính xác, vững chắc giữa các phân hệ quản lý" hay "Quản lý mà không kiểm tra thì quản lý sẽ ít hiệu quả và trở thành quản lý quan liêu" [9]. Nghiên cứu thực trạng vấn đề kiểm tra nội bộ trường học ở Việt Nam cũng có một số các công trình nghiên cứu cơ bản sau: Năm 2014, tác giả Lại Thị Thanh Huyền nghiên cứu: “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường tiểu học thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc”. Kết quả nghiên cứu cho thấy: CBQL các nhà trường hằng năm đã xây dựng và tổ chức triển khai kế hoạch KTNB trường học, điều đó đã góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các trường Tiểu học trên địa bàn. Tuy nhiên, quản lý công tác KTNB ở các trường trên địa bàn nhìn chung còn nhiều hạn chế, chưa hiệu quả, chưa đầy đủ, thiếu tính ổn định lâu dài. Điều đó, do đội ngũ cán bộ quản lý trên địa bàn phần lớn còn trẻ, chưa được đào tạo bài bản. Đội ngũ tham gia kiểm tra năng lực còn hạn chế, chưa được tập huấn kỹ, các điều kiện hỗ trợ còn thiếu thốn. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất các biện pháp quản lý cho phù hợp với tình hình thực tiễn địa phương [10]. Năm 2015, tác giả Trần Hồng Quân nghiên cứu: “Chỉ đạo các hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường tiểu học huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình”. Công tác kiểm tra nội bộ các trường tiểu học huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình mặc dù có khá nhiều thành tựu nhưng vẫn bộc lộ một số hạn chế cơ bản trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện như: Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên về hoạt động kiểm tra nội bộ còn chưa đúng; việc xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ của Hiệu trưởng, việc tổ chức thực hiện còn nhiều bất cập, nội dung kiểm tra, hệ thống hồ sơ còn nhiều hạn chế. Trên cơ sở đó, đề tài phân tích các nguyên nhân chủ quan, khách quan và đề xuất giải pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học đạt hiệu quả [24]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Ngoài ra, một số tác giả khác cũng quan tâm nghiên cứu về nội dung này, cụ thể như: Tác giả Nguyễn Văn Trọng nghiên cứu: “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trường Trung học cơ sở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục”, luận văn thạc sỹ Quản lý giáo dục, năm 2015 tại Đại học Thái Nguyên; Tác giả Trần Văn Hương nghiên cứu: “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường Trung học phổ thông thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình” luận văn thạc sỹ Quản lý giáo dục, năm 2016 tại Đại học Thái Nguyên... các tác giả đã đề cập đến một số vấn đề chung về công kiểm tra nội bộ trường học và các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ. Tuy nhiên, ở mỗi địa bàn có tính chất đặc thù khác nhau, đặc biệt với những địa bàn có nhiều học sinh là người dân tộc thiểu số ở miền núi phía Bắc. Vì thế vấn đề này rất cần được tiếp tục nghiên cứu làm sáng rõ. Những tài liệu nghiên cứu về công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá trong giáo dục của các nhà nghiên cứu lý luận giáo dục như đã dẫn ở trên là những tư liệu quý, thiết thực giúp chúng tôi tham khảo trong quá trình thực hiện đề tài: nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động KTNB trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động KTNB trường Tiểu học nhằm góp phần thực hiện tốt những mục tiêu giáo dục trong giai đoạn mới. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý - Pall Hersey và Ken Blanc Hard trong cuốn “Quản lý nguồn nhân lực” xem xét “Quản lý như là một quá trình làm việc cùng và thông qua các cá nhân, các nhóm cũng như các nguồn lực khác để hình thành các mục đích của tổ chức” [23]. Harol Koontz trong tác phẩm “Những vấn đề cốt lõi của quản lý” đã được dịch ra tiếng Việt Nam của nhà xuất bản khoa học kỹ thuật Hà Nội năm 1992 thì: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của tổ chức” 8. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Theo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê Nin: “Quản lý xã hội một cách khoa học là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống xã hội. Trên cơ sở vận dụng đúng đắn những quy luật và xu hướng khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt động và phát triển tối ưu theo mục đích đặt ra”. Theo C.Mác: “Quản lý là loại lao động sẽ điều khiển mọi quá trình lao động phát triển xã hội” 11. F.W.Taylor - Người đầu tiên nghiên cứu quá trình lao động trong tổng bộ phận của nó, nêu ra hệ thống tổ chức lao động nhằm khai thác tối đa thời gian lao động, sử dụng hợp lý nhất công cụ và phương tiện lao động nhằm tăng năng suất lao động. Ông cho rằng: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất”. Theo tác giả Hà Sỹ Hồ thì: “Quản lý là một quá trình hoạt động có định hướng, có tổ chức, lựa chọn trong các tác động có thể dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định” 9. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến những người lao động (khách thể quản lý) nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến” 25. Với cách hiểu quản lý là quản lý tổ chức của con người, hoạt động của con người thì có thể định nghĩa: Quản lý là quá trình tiến hành những hoạt động khai thác, lựa chọn, tổ chức và thực hiện các nguồn lực, các tác động của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách quan để gây ảnh hưởng đến đối tượng quản lý nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại (duy trì), ổn định và phát triển của tổ chức trong một môi trường biến động. Từ những quan niệm trên chúng tôi thấy, ở những góc độ khác nhau có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý, quan niệm này phụ thuộc vào cái nhìn chủ quan và tính mục đích hoạt động của hệ thống. Nhưng chúng ta có thể hiểu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn