Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn của công tác quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT tại Thái Bình, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý kiểm tra nội bộ trường học các trường THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình nói riêng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, kỉ cương nền nếp nhà trường ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––––– TRẦN VĂN HƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, THÀNH PHỐ THÁI BÌNH, TỈNH THÁI BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––––– TRẦN VĂN HƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, THÀNH PHỐ THÁI BÌNH, TỈNH THÁI BÌNH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TỪ ĐỨC VĂN THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, những gì mà tôi trình bày trong luận văn là do sự tìm hiểu và nghiên cứu của bản thân trong suốt quá trình học tập và công tác. Mọi kết quả nghiên cứu cũng như ý tưởng của các tác giả khác nếu có đều được trích dẫn nguồn gốc cụ thể. Cho đến hiện tại, luận văn này chưa được bảo vệ tại bất kỳ một hội đồng bảo vệ luận văn thạc sĩ nào và chưa được công bố trên bất kỳ một phương tiện thông tin nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì mà tôi đã cam đoan ở trên đây. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Trần Văn Hương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Thời gian được học tập và nghiên cứu dưới mái trường Đại học sư phạm Thái Nguyên tuy không dài nhưng đã để lại trong tôi những những ấn tượng sâu sắc, những kỷ niệm thật đẹp. Đó là khoảng thời gian chúng tôi được cùng các thầy cô trong nhà trường và khoa Tâm lý nỗ lực cố gắng hết mình vượt qua những khó khăn để hoàn thành chương trình khóa học. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và triển khai đề tài "Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình”, tôi đã nhận được sự khuyến khích động viên và tạo điều kiện giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên cùng các thầy cô giáo tham gia giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Từ Đức Văn, người đã tận tâm chỉ dẫn cho tôi về kiến thức và phương pháp luận trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Sở GD&ĐT Thái Bình, Ban Giám hiệu và giáo viên các trường THPT thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu khoa học, cung cấp số liệu, tham gia giúp đỡ để tôi hoàn thành luận văn này. Dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi thiếu sót, kính mong nhận được các ý kiến chỉ dẫn của các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Trần Văn Hương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục chữ viết tắt ................................................................................................... iv Danh mục các bảng ........................................................................................................ v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG........................................................... 7 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài luận văn ...................................... 11 1.2.1. Kiểm tra ............................................................................................................ 11 1.2.2. Thanh tra ........................................................................................................... 13 1.2.3. Thanh tra giáo dục, Kiểm tra nội bộ trường học .............................................. 13 1.2.4. Quản lý .............................................................................................................. 17 1.3. Cơ sở lý luận về kiểm tra nội bộ trường Trung học phổ thông ........................... 18 1.3.1. Trường THPT trong hệ thống giáo dục quốc dân ............................................. 18 1.3.2. Hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT ......................................................... 20 1.4. Quản lý hoạt động KTNB trong trường Trung học phổ thông ............................ 23 1.4.1. Tầm quan trọng của Quản lý hoạt động KTNB trường THPT ......................... 23 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động KTNB trường THPT ........................................... 24 1.4.3. Chủ thể quản lý hoạt động KTNB trường THPT ............................................. 27 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.5. Các yếu tố quản lý ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm tra nội bộ trường Trung học phổ thông ....................................................................................... 37 1.5.1. Yếu tố chủ quan ................................................................................................ 37 1.5.2. Yếu tố khách quan ............................................................................................ 38 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 39 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ THÁI BÌNH, TỈNH THÁI BÌNH .......... 40 2.1. Khái quát về sự phát triển giáo dục Trung học phổ thông thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình ................................................................................................... 40 2.1.1. Sơ lược về thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình .............................................. 40 2.1.2. Phát triển giáo dục THPT ở thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình ................... 41 2.2. Đánh giá thực trạng hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông thành phố Thái Bình, Tỉnh Thái Bình ................................................................................... 44 2.2.1. Đánh giá mức độ đạt mục tiêu KTNBTH ......................................................... 45 2.2.2. Đánh giá về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện nội dung của hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông ........................................................................... 46 2.2.3. Đánh giá về mức độ phù hợp của các hình thức kiểm tra nội bộ trường Trung học phổ thông ................................................................................................... 55 2.2.4. Đánh giá về năng lực hoạt động kiểm tra nội bộ trường học của hiệu trưởng các trường Trung học phổ thôn ....................................................................... 56 2.2.5. Khái quát ý kiến đánh giá về thực hiện nội dung, phương pháp, hình thức KTNB trường Trung học phổ thông ........................................................................... 57 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông thành phố Thái Bình của Sở giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái Bình ............................................... 58 2.3.1. Tổ chức bộ máy thanh tra Sở giáo dục và Đào tạo Thái Bình .......................... 59 2.3.2. Đội ngũ cán bộ tham gia hoạt động thanh tra, KTNB trường Trung học phổ thông.................................................................................................................... 60 2.3.3. Đánh giá thực trạng sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động KTNB trường THPT .............................................................................................................. 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.3.4. Đánh giá về mức độ sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông ....................................................................................... 63 2.3.5. Đánh giá hiệu quả của các biện pháp quản lý hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông ................................................................................................... 64 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động KTNB các trường Trung học phổ thông thành phố Thái Bình ........................................................................... 65 2.4.1. Mặt mạnh ........................................................................................................... 65 2.4.2. Mặt hạn chế ........................................................................................................ 66 2.5. Một số nguyên nhân chủ yếu của những tồn tại hạn chế ..................................... 67 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 69 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ THÁI BÌNH, TỈNH THÁI BÌNH .......... 70 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................ 70 3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính đồng bộ .................................................................... 70 3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn ................................................................... 70 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính kế thừa ..................................................................... 70 3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả, khả thi ...................................................... 71 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình ................................................................................................... 71 3.2.1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ CBQL, giáo viên về tầm quan trọng của quản lý hoạt động KTNB trong nhà trường ................................................................ 71 3.2.2. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ KTNB cho cán bộ quản lý, giáo viên làm nhiệm vụ KTNB nhà trường ................................................................ 73 3.2.3. Xây dựng nội dung và phương pháp KTNB ở các trường THPT theo yêu cầu đổi mới công tác thanh tra .................................................................................... 76 3.2.4. Xây dựng kế hoạch KTNB của Hiệu trưởng các trường THPT gắn với chất lượng và hiệu quả quản lý ........................................................................................... 83 3.2.5. Tăng cường công tác động viên khen thưởng hoạt động KTNB ở các nhà trường. ................................................................................................................. 85 3.2.6. Đẩy mạnh sử dụng công nghệ thông tin trong KTNB ...................................... 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 88 3.4. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của biện pháp ..................................... 89 3.4.1. Khảo nghiệm sự cần thiết của các biện pháp quản lý ....................................... 89 3.4.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý ....................................... 90 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 92 1. Kết luận ................................................................................................................... 92 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TT Viết tắt Nội dung viết tắt 1. CSVC Cơ sở vật chất 2. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 3. GV Giáo viên 4. HĐNN Hội đồng Nhà nước 5. HĐKTNB Hoạt động kiểm tra nội bộ 6. HS Học sinh 7. KTNB Kiểm tra nội bộ 8. KTNBTH Kiểm tra nội bộ trường học 9. MT Mục tiêu 10. ND Nội dung 11. QL Quản lý 12. QLGD Quản lý giáo dục 13. TDTT Thể dục thể thao 14. TTrNN Thanh tra nhà nước 15. THPT Trung học phổ thông 16. TTrGD Thanh tra giáo dục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Số trường lớp, số học sinh THPT công lập TP Thái Bình .......................... 41 Bảng 2.2: Chất lượng GDTHPT công lập TP Thái Bình từ 2012-2013 đến 2014-2015 ....................................................................................... 42 Bảng 2.3: Chất lượng GD THPT toàn tỉnh từ 2012-2013 đến 2014-2015 .................42 Bảng2.4: Đánh giá mức độ đạt mục tiêu đào tạo .........................................................45 Bảng 2.5: Đánh giá về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện nội dung hiệu trưởng tự kiểm tra công tác quản lý trường học .........................................46 Bảng 2.6: Đánh giá về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện nội dung hiệu trưởng kiểm tra giáo viên ...........................................................................48 Bảng 2.7: Đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện nội dung hiệu trưởng kiểm tra cán bộ, nhân viên (hiệu phó, hành chính, thư viện, thí nghiệm, y tế…) ........................................................................................... 50 Bảng 2.8: Đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện việc hiệu trưởng kiểm tra các nội dung hoạt động của các tổ chức trong nhà trường ....................52 Bảng 2.9: Đánh giá về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện nội dung kiểm tra việc học tập và rèn luyện của học sinh .......................................................53 Bảng2.10: Đánh giá về mức độ phù hợp của hình thức kiểm tra nội bộ trường Trung học phổ thông ở thành phố Thái Bình ............................................55 Bảng 2.11: Đánh giá về năng lực hoạt động kiểm tra nội bộ trường học của hiệu trưởng các trường Trung học phổ thông ....................................................56 Bảng 2.12: Đánh giá thực trạng sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông ......................................................................61 Bảng 2.13: Đánh giá về mức độ sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông ......................................................................63 Bảng 2.14: Đánh giá hiệu quả của các biện pháp quản lý hoạt động KTNB trường Trung học phổ thông (cho điểm theo thang điểm 10) ................................ 64 Bảng 3.1: Sự cần thiết của các biện pháp quản lý .......................................................89 Bảng 3.2: Tính khả thi của các biện pháp quản lý .......................................................90 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặt ra yêu cầu cấp bách về việc đổi mới nhanh chóng nền giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương khóa XI đã ra Nghị quyết 29, chuyên đề: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” trong đó nhấn mạnh “Giáo dục và đào tạo là vấn đề đặc biệt quan trọng, là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế -xã hội”, “Giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của toàn Đảng, của Nhà nước và toàn dân” "[8]. Công tác quản lý giáo dục, quản lý đối với các nhà trường có vai trò đặc biệt to lớn, điều hành hoạt động giáo dục đi theo đúng mục tiêu đã quy định. Trong các nội dung của quản lý giáo dục, công tác kiểm tra nội bộ trường học giữ một vị trí quan trọng không thể thiếu. Thông qua hoạt động kiểm tra nội bộ trường học sẽ góp phần nâng cao chất lượng của cơ sở giáo dục, từ đó điều chỉnh nâng cao chất lượng toàn diện của mỗi nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và giáo dục Trung học phổ thông nói riêng người Hiệu trưởng phải làm tốt chức năng quản lý của mình thể hiện toàn diện trên tất cả các khâu: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Kiểm tra nội bộ trường học là chức năng quản lý cơ bản, là khâu quan trọng trong chu trình quản lý đảm bảo tạo lập mối liên hệ ngược thường xuyên, kịp thời giúp hiệu trưởng hình thành cơ chế điều chỉnh hướng đích trong quá trình quản lý nhà trường. Thông qua hoạt động kiểm tra nội bộ trường học sẽ xác định chất lượng của cơ sở giáo dục, từ đó điều chỉnh nâng cao chất lượng toàn diện của cơ sở giáo dục: lãnh đạo mà không kiểm tra thì coi như không lãnh đạo. Thực tế cho thấy, nếu kiểm tra đánh giá chính xác, chân thực sẽ giúp hiệu trưởng có thông tin chính xác về thực trạng của đơn vị mình cũng như xác định các mức độ, giá trị, các yếu tố ảnh hưởng, từ đó tìm ra nguyên nhân và đề ra các giải pháp điều chỉnh, uốn nắn có hiệu quả. Như vậy, kiểm tra vừa là tiền đề, vừa là điều kiện để đảm bảo thực hiện các mục tiêu. Kiểm tra còn có tác dụng đôn đốc, thúc đẩy, hỗ trợ và giúp đỡ các đối tượng kiểm tra làm việc tốt hơn, có hiệu quả hơn. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: “Nếu tổ chức việc kiểm tra được chu đáo, thì công việc của chúng ta nhất định tiến bộ gấp mười, gấp trăm lần. Kiểm tra chẳng những giúp nhà quản lý thu thập thông tin về hoạt động của đối tượng quản lý mà còn giúp nhà quản lý nhận rõ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn
kế hoạch, việc chỉ đạo, điều hành cuả mình có khoa học, khả thi không, từ đó có các biện pháp điều chỉnh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý”. Kiểm tra nội bộ trường học thực hiện việc xem xét và đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của các thành viên, các bộ phận trong nhà trường, giúp cho việc động viên, khen thưởng chính xác các cá nhân, đơn vị; khuyến khích cái tốt, truyền bá kinh nghiệm tiên tiến đồng thời phát hiện ra những lệch lạc, sai sót để uốn nắn, điều chỉnh kịp thời. Có thể nói kiểm tra nội bộ là một trong các yếu tố tạo nên chất lượng giáo dục đào tạo trong các nhà nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Trong mối quan hệ với thanh tra giáo dục, kiểm tra nội bộ cung cấp thông tin tin cậy cho thanh tra, thanh tra sử dụng số liệu, kết luận, đánh giá của kiểm tra nội bộ đồng thời lại giúp cho công tác kiểm tra nội bộ được chính xác hơn, hiệu quả hơn Thời gian qua, Sở GD&ĐT Thái Bình đã tích cực, chủ động chỉ đạo và quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học ở tất cả các cấp học. Qua hoạt động kiểm tra nội bộ trường học đã có tác dụng bước đầu đảm bảo chất lượng giáo dục bền vững, ổn định ở các đơn vị giáo dục. Tuy nhiên, so với mục đích yêu cầu của kiểm tra nội bộ vẫn còn một số vấn đề hạn chế, chưa phát huy được tối đa hiệu quả, chưa có tác dụng điều chỉnh và thúc đẩy nhận thức ở cán bộ quản lý đối với các đơn vị giáo dục. Thực hiện công tác kiểm tra nội bộ ở một số đơn vị giáo dục còn mang tính hình thức, chống đối, chưa thường xuyên liên tục, chưa thực hiện đúng quy trình. Một số đơn vị giáo dục khi thực hiện còn lúng túng, còn yếu về phương pháp thực hiện. Với yêu cầu cấp bách của một nền giáo dục đổi mới, hiện đại, công tác kiểm tra nội bộ là yêu cầu tất yếu, đòi hỏi hoạt động quản lý phải vận hành, thực hiện hiệu quả Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn công tác kiểm tra nội bộ nhà trường tại Thái Bình, tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ các trường Trung học phổ thông thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình” để góp phần nâng cao hiệu quả của công tác kiểm tra nội bộ trường học tại địa phương nơi công tác. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn của công tác quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT tại Thái Bình, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý kiểm tra nội bộ trường học các trường THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình nói riêng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, kỉ cương nền nếp nhà trường ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động kiểm tra nội bộ trường học các nhà trường THPT ở thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học của Hiệu trưởng các trường THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình. 4. Giả thuyết khoa học Giả định rằng trong các khâu quản lý giáo dục thì việc quản lí các hoạt động kiểm tra nội bộ ở các nhà trường vẫn còn nhiều bất cập cần được giải quyết. Do vậy, cần được áp dụng những biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ do tác giả đề xuất theo hướng nâng cao nhận thức của đội ngũ CBQL, giáo viên về tầm quan trọng của quản lý hoạt động KTNB trong nhà trường; tăng cường bồi dưỡng cán bộ, giáo viên tham gia hoạt động kiểm tra nội bộ nhà trường; tăng cường công tác động viên khen thưởng hoạt động KTNB ở các nhà trường Kiểm tra nội bộ trường học cần được đầu tư nhiều hơn, thực hiện thường xuyên, đồng bộ thì có thể tháo gỡ được vấn đề, là động lực thúc đẩy giáo dục phổ thông phát triển một cách ổn định, bền vững. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu lý thuyết: Cơ sở lý luận về kiểm tra nội bộ trường học, và quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT. 5.2. Nghiên cứu, phân tích thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ và quản lý KTNB cấp THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình. Kết quả của công tác kiểm tra nội bộ trường học, khái quát những tồn tại và hạn chế. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm thúc đẩy, nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ trường học cấp THPT thành phố Thái Bình. Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Phạm vi nghiên cứu Hoạt động kiểm tra nội bộ trường học của các nhà trường ở Thái Bình bao gồm nhiều nội dung, như: Về xây dựng đội ngũ; Về cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài chính; Về kế hoạch phát triển giáo dục; Về hoạt động và chất lượng giáo dục, đào tạo; Tự kiểm tra công tác quản lý của hiệu trưởng... thực hiện ở các cấp học, từ bậc mầm non đến THPT. Trong phạm vi đề tài tôi chỉ tập trung vào việc nghiên cứu những Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 3 http://www.lrc.tnu.edu.vn
biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ của hiệu trưởng các trường THPT ở thành phố Thái Bình. 6.2. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học của hiệu trưởng các trường THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình tỉnh Thái Bình. 6.3. Giới hạn về địa bàn khảo sát Địa bàn khảo sát được thực hiện ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình (tại ba trường THPT công lập từ năm 2013 đến năm 2015). Khách thể khảo sát là cán bộ quản lý thuộc văn phòng Sở, cán bộ quản lý tại các trường THPT, tổ trưởng chuyên môn và một số giáo viên cốt cán của các đơn vị. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Theo cách tiếp cận này, hoạt động kiểm tra nội bộ trường học là nhân tố quan trọng của quá trình quản lý, vì vậy việc nâng cao hiệu quả của hoạt động kiểm tra nội bộ trường học phải gắn liền với các hình thức tổ chức quản lý nhà trường, việc xác định mục đích, nhiệm vụ dạy học, đổi mới phương pháp giảng dạy và các hoạt động giáo dục trong các trường THPT ở thành phố Thái Bình. Đặt hoạt động kiểm tra nội bộ trường học với việc xác định mục tiêu chiến lược, sứ mạng của nhà trường và đặt nhà trường trong mối quan hệ tổng thể với các nhân tố có tác động đến giáo dục. 7.1.2. Tiếp cận phức hợp Tiếp cận phức hợp là hệ thống phương pháp áp dụng vào việc nghiên cứu một đối tượng khi ta dựa trên nhiều lý thuyết khác nhau. Để nghiên cứu “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ các trường THPT thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình”, luận văn sẽ vận dụng nhiều lý thuyết khác nhau như: Giáo dục học, Khoa học quản lý giáo dục, Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần XI, Luật thanh tra năm 2010, Luật Giáo dục 2005 sửa đổi bổ sung năm 2009, Nghị định 42/2013 về thanh tra trong lĩnh vực giáo dục, Thông tư 39/2013 của Bộ GD&ĐT hướng dẫn về thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục, các tài liệu khoa học về công tác kiểm tra nội bộ trường học…Các tài liệu này sẽ làm cơ sở cho việc xây dựng một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường học các trường THPT thành phố Thái Bình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 4 http://www.lrc.tnu.edu.vn
7.1.3. Tiếp cận giá trị Tiếp cận giá trị là hệ thống các phương pháp lấy giá trị cốt lõi của của một vấn đề, từ đó xem xét mối liên hệ giữa nội dung cốt lõi vấn đề đang nghiên cứu với các vấn đề xung quanh, xác định hiệu quả, sự tác động và tầm ảnh hưởng của giá trị cốt lõi. Khi xác định quản lý công tác kiểm tra nội bộ trường học của hiệu trưởng các trường THPT làm giá trị cốt lõi, tức là hiệu quả của hoạt động này đã tác động tới sự biến chuyển về hiệu quả giáo dục toàn diện của nhà trường. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu liên quan đến công tác kiểm tra nội bộ trường THPT: - Tư tưởng Hồ Chí Minh, Văn kiện Đại hội Đảng, Luật Giáo dục liên quan đến công tác giáo dục, quản lý giáo dục. - Các tác phẩm về tâm lý học, giáo dục học, khoa học giáo dục, khoa học quản lý giáo dục trong và ngoài nước. - Các công trình nghiên cứu về khoa học quản lý giáo dục, các công trình nghiên cứu về kiểm tra nội bộ trường học như luận văn, luận án, các báo cáo khoa học, các chuyên khảo. - Các văn bản dưới luật, Nghị định 42/2013, Thông tư 39/2013 của Bộ GD&ĐT, các văn bản hướng dẫn về công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học của Bộ GD&ĐT, của Sở GD&ĐT Thái Bình. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra. + Tiến hành điều tra thống kê để nắm được chất lượng công tác kiểm tra nội bộ trường học các trường THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình. Thống kê kết quả kiểm tra nội bộ trường học theo từng tiêu chí, chỉ số... + Đối tượng điều tra, khảo sát là cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán một số nhà trường. + Kết quả khảo sát, điều tra được phân tích, so sánh để tìm ra những thông tin cần thiết, những cơ sở thực tiễn phục vụ cho công tác nghiên cứu đề tài. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động. + Nghiên cứu, phân tích báo cáo kiểm tra nội bộ của các trường THPT ở thành phố Thái Bình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 5 http://www.lrc.tnu.edu.vn
+ Nghiên cứu, phân tích quy trình thực hiện kiểm tra nội bộ của nhà trường. + Nghiên cứu, phân tích kết quả kiểm tra nội bộ mà nhà trường đã đạt được thông qua các tiêu chí, chỉ số. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm. Nghiên cứu, tiếp thu, sàng lọc các kinh nghiệm thực hiện công tác kiểm tra nội bộ của các đơn vị đã khảo sát. Chỉ ra những điểm mạnh, tích cực để nhân rộng đồng thời từ những hạn chế trong công tác kiểm tra nội bộ của các đơn vị đã khảo sát để rút kinh nghiệm cho các đơn vị sau thực hiện. - Phương pháp chuyên gia. Hỏi ý kiến chuyên gia bằng các phiếu hỏi, gồm: + Các nhà quản lý, các cán bộ có nghiệp vụ về thanh tra giáo dục, đã được tập huấn về công tác kiểm tra nội bộ trường học + Các nhà khoa học, các chuyên gia về giáo dục học, về tâm lý học quản lý giáo dục và đào tạo… Việc lấy ý kiến được thực hiện qua việc trao đổi trực tiếp, hoặc xin ý kiến bằng văn bản. Phương pháp này được thực hiện ngay từ khâu xây dựng đề cương, góp ý bộ công cụ, góp ý vào nhận định đánh giá thực trạng hoặc vào các giải pháp đề xuất. 7.2.3. Nhóm các phương pháp xử lý thông tin - Sử dụng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu về định lượng và định tính. - Sử dụng phần mềm tin học. - Sử dụng mô hình, sơ đồ, đồ thị… 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; nội dung cơ bản của luận văn bao gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường Trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ trường Trung học phổ thông thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ các trường Trung học phổ thông thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 6 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Trong lịch sử phát triển của nhân loại nói chung, giáo dục giữ vai trò trọng yếu. Giáo dục là hoạt động mang tính đặc thù và tất yếu của xã hội loài người, là điều kiện không thể thiếu được trong sự tồn tại và phát triển của mỗi cá nhân con người, sự đi lên của xã hội loài người. Ngay từ thời xa xưa để chống chọi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên và để duy trì sự tồn tại của mình con người đã phải kết thành từng nhóm, cũng từ đây quá trình lao động đòi hỏi có sự tổ chức, điều khiển và phối hợp hành động tức là cần có sự quản lý. Quản lý nhằm tạo ra sự chung sức hợp lực, một môi trường thuận lợi, một thuộc tính mới, đạt được mục tiêu của nhóm, của tập thể. Các Mác đã khẳng định: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung chừng nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ CSVC, khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”[6]. Trong xã hội hiện đại ngày nay, giáo dục ngày càng giữ một vị trí quan trọng. Loài người bước vào cuộc cách mạng của nền kinh tế tri thức bằng văn minh công nghệ, văn minh tin học. Giáo dục trở thành con đường truyền tải hiệu quả nhất trong công cuộc đó. Mỗi quốc gia đều nhận rõ tầm quan trọng của giáo dục đối với sự phát triển của xã hội. Con người với trí tuệ của mình đã trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội, là yếu tố làm gia tăng của cải xã hội, sự giàu sang và thịnh vượng của mỗi quốc gia. Ngay từ những ngày đầu thành lập và giữ vai trò lãnh đạo, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm đến phát triển giáo dục. Xuyên suốt những chặng đường thăng trầm của lịch sử, Đảng luôn coi trọng vai trò của giáo dục trong việc kiến thiết đất nước, khẳng định vị thế"Giáo dục là quốc sách hàng đầu". Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành trung ương Đảng khoá VIII đã khẳng định: “Phải thực sự coi giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu”[10] toàn xã hội chăm lo đến sự nghiệp giáo dục. Giáo dục ngày nay được coi là nền tảng cho sự phát triển khoa học kỹ thuật, là cội nguồn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 7 http://www.lrc.tnu.edu.vn
để dân giàu - nước mạnh - xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X nhấn mạnh: "Tạo được chuyển biến cơ bản về phát triển giáo dục và đào tạo... Phấn đấu xây dựng nền giáo dục hiện đại, của dân, do dân và vì dân, đảm bảo công bằng về cơ hội học tập cho mọi người, tạo điều kiện để toàn xã hội học tập và học tập suốt đời, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.[13] Một trong những nhân tố góp phần làm cho giáo dục thực sự là quốc sách hàng đầu, trở thành động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đó là hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo. Các nhà nghiên cứu giáo dục trong và ngoài nước đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, đặc biệt là về quản lý giáo dục: tác giả Đặng Quốc Bảo với Một số khái niệm về quản lý giáo dục - đào tạo; tác giả Nguyễn Ngọc Quang với Những khái niệm cơ bản về quản lý giáo dục; tác giả M.I.Cônđacốp – Cơ sở lý luận khoa học quản lý giáo dục… Các công trình trên có thể xem là cẩm nang cho các nhà quản lý giáo dục các cấp trong lý luận cũng như thực tiễn quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. Trong lý luận giáo dục, đặc biệt là về quản lý giáo dục, các nhà khoa học quản lý ở trong nước cũng như trên thế giới đều xác định thanh tra, kiểm tra là một trong các chức năng của quản lý (Kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra). Thuật ngữ thanh tra, kiểm tra và hoạt động thanh tra, kiểm tra ngày càng được các nhà khoa học nghiên cứu, bổ sung và hoàn thiện dần làm phong phú và sâu sắc bản chất của nó, xem đó là một chuyên ngành cần được tiếp tục nghiên cứu làm sáng rõ cả về mặt lý luận cũng như về mặt thực tiễn. Trong công tác quản lí nhà nước về giáo dục và đào tạo Thanh tra giáo dục là một khâu quan trọng giúp các cơ quan quản lí thực hiện đúng vai trò của mình, đồng thời kiểm tra việc chấp hành của các cơ quan trong thẩm quyền quản lý nhằm tìm ra những biện pháp chỉ đạo và quản lí tốt nhất. Ngành giáo dục và đào tạo đã coi đổi mới công tác quản lí là yêu cầu trước tiên của đổi mới giáo dục, trong đó thanh tra giáo dục là một khâu hết sức quan trọng. Để nâng cao hiệu lực và hiệu quả của công tác quản lý giáo dục, qua kinh nghiệm của các nước có nền giáo dục phát triển, phải xây dựng tổ chức thanh tra giáo dục(TTrGD) vững mạnh và nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, coi thanh tra là hoạt động thiết yếu của quản lý nhà nước Đề cập đến hoạt động thanh tra, kiểm tra và vai trò ý nghĩa của nó, đương thời các nhà tiền bối của chủ nghĩa Mác -Lê nin đã đánh giá nó như là một công cụ hết sức quan trọng, một chức năng không thể thiếu của cơ quan quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Về tầm quan trọng của chức năng kiểm tra Lênin viết: “Chúng ta phải tổ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 8 http://www.lrc.tnu.edu.vn
chức kiểm tra nghiêm ngặt công tác của chúng ta... phải kiểm tra thực sự đúng đắn trên quan điểm nền kinh tế quốc dân mà kiểm tra; Phải kiểm tra lại chủ trương của chúng ta đã công bố từng giờ, từng phút, từng giây... Ban thanh tra công nông không chỉ có nhiệm vụ, thậm chí không phải nhiệm vụ tóm bắt và vạch mặt mà phải cải tổ Bộ dân uỷ thanh tra công nông để tăng cường sự kiểm tra từ phía quần chúng nhằm tiêu diệt thứ cỏ dại của chủ nghĩa quan liêu” [38]. Ở Việt Nam, ngay từ những ngày đầu xây dựng nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa non trẻ, Đảng, Bác Hồ, Nhà nước ta, đã xác định vị trí quan trọng của công tác thanh, kiểm tra, kiểm tra nội bộ. Ngày 08/9/1945, Chính phủ lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ra Sắc lệnh số 16/SL thành lập cơ quan Thanh tra học vụ để “Kiểm soát việc học theo đúng chương trình giáo dục của Chính phủ”. Ngày 23/11/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh số 64/SL thành lập Ban Thanh tra đặc biệt của Chính phủ, có nhiệm vụ là giám sát tất cả các công việc và các nhân viên của Ủy ban nhân dân và các cơ quan của Chính phủ. Để phù hợp với thực tiễn đổi mới đất nước, ngày 01/4/1990 Hội đồng nhà nước (HĐNN) nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ban hành Pháp lệnh thanh tra, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng về tổ chức và hoạt động của TTrGD, từ đó TTrGD được tiếp tục củng cố, là bộ phận cấu thành của hệ thống tổ chức Thanh tra nhà nước (TTrNN), được tổ chức ở cấp Bộ và cấp Tỉnh. Thi hành Pháp lệnh thanh tra của Hội đồng nhà nước, ngày 28/9/1992, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Nghị định số 358/HĐBT về tổ chức và hoạt động của Thanh tra giáo dục. Bộ GD&ĐT đã ban hành Quyết định số 478/QĐ ngày 11/3/1993 về tổ chức và hoạt động của hệ thống thanh tra giáo dục và đào tạo, các vấn đề về chức năng, nhiệm vụ, bộ máy tổ chức và phương thức hoạt động của TTrGD được quy định cụ thể thêm một bước. Nhờ đó, hoạt động TTrGD được đẩy mạnh, ngày càng phát huy vai trò tích cực, góp phần chấn chỉnh các mặt công tác quản lý sự nghiệp giáo dục. Luật giáo dục năm 1998 (hiệu lực thi hành từ ngày 01/6/1999) và Luật giáo dục năm 2005 (hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2006) tại Chương VII “Quản lý Nhà nước về giáo dục” gồm có bốn mục đã dành mục 4 “Thanh tra giáo dục” quy định cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, tổ chức và hoạt động của TTrGD phù hợp với Luật Thanh tra năm 2004, đánh dấu một bước trưởng thành mới về công tác lập pháp của Nhà nước ta, là dấu mốc quan trọng trong sự nghiệp đổi mới quản lý giáo dục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 9 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Về công tác thanh tra, kiểm tra trong giáo dục, các nhà khoa học giáo dục trong và ngoài nước đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, đặc biệt là về quản lý giáo dục(QLGD): tác giả Nguyễn Ngọc Quang “Những khái niệm cơ bản về QLGD”, tác giả Đặng Quốc Bảo “Một số khái niệm về QLGD-ĐT", tác giả M.I Kôndacôp “Cơ sở lý luận khoa học QLGD”, tác giả Trần Kiểm “Khoa học QLGD - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”… Các công trình nghiên cứu trên cung cấp cơ sở lý luận để vận dụng vào thực tiễn công tác QLGD, quản lý các nhà trường. Về quản lý nhà trường, các tác giả: Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ, Đặng Quốc Bảo đã nêu lên những nguyên tắc chung của việc quản lý hoạt động dạy - học, từ đó chỉ rõ một số biện pháp quản lý nhà trường. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang trong "Những khái niệm cơ bản về lý luận, quản lý giáo dục" cho rằng: " Quá trình quản lý diễn ra qua năm giai đoạn: chuẩn bị kế hoạch hoá; kế hoạch hoá; tổ chức; chỉ đạo và kiểm tra, trong đó, giai đoạn 5 - kiểm tra, là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản lý. Kiểm tra giúp cho việc chuẩn bị tích cực cho kỳ kế hoạch tiếp theo. Kiểm tra tốt, đánh giá được sâu sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ (nhà trường) thì đến kỳ kế hoạch (năm học) tiếp theo việc soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ thuận lợi, kế thừa được các mặt mạnh để tiếp tục phát huy, phát hiện được lệch lạc để uốn nắn, loại trừ" [31, tr.72]. Trên cơ sở đó, tác giả kết luận: "như vậy, theo lý thuyết xibecnêtic, kiểm tra giữ vai trò liên hệ nghịch trong quá trình quản lý. Nó giúp cho chủ thể quản lý điều khiển một cách tối ưu hệ quản lý. Không có kiểm tra, không có quản lý" [31, tr.73]. Tác giả Hà Sỹ Hồ (1985) trong cuốn: "Những bài giảng về quản lý trường học" đã cho rằng: "Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì quá trình quản lý đòi hỏi những thông tin chính xác, kịp thời về thực trạng của đối tượng quản lý, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là đòi hỏi những liên hệ ngược chính xác, vững chắc giữa các phân hệ quản lý…" hay "Quản lý mà không kiểm tra thì quản lý sẽ ít hiệu quả và trở thành quản lý quan liêu" [21, tr.26]. Gần đây, một số bài viết đăng trên Tạp chí thông tin QLGD, các bài giảng trong các lớp bồi dưỡng TTrGD tại Học viện quản lý giáo dục, các báo cáo thu hoạch về công tác TTrGD của các lớp tập huấn, bồi dưỡng cán bộ thanh tra chuyên ngành...nhiều tác giả cũng quan tâm đến một số vấn đề về công tác TTrGD, nhưng chủ yếu đề cập đến các nội dung chung xung quanh hoạt động thanh tra, đánh giá một nhà trường, một giáo viên, quy trình tiến hành một cuộc thanh tra, kiểm tra, giải quyết Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 10 http://www.lrc.tnu.edu.vn