Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh các trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh góp phần nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh các trường THCS trên địa bàn TP. Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG QUANG ĐOÀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KĨ THUẬT CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG QUANG ĐOÀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KĨ THUẬT CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn: “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên” là của riêng tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền sử dụng những thông tin được ghi rõ nguồn gốc, những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Thái Nguyên, ngày 22 tháng 7 năm 2018 Tác giả Đặng Quang Đoàn i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan, trường học. Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo trường Đại học sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng dạy trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái Nguyên, Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thái Nguyên, các trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Nguyên; cảm ơn các đồng chí, đồng nghiệp, đã tận tình giúp đỡ và cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến để việc điều tra nghiên cứu và hoàn thành luận văn được thuận lợi. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả xin trân trọng tiếp thu những ý kiến chỉ bảo, góp ý xây dựng của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo đồng nghiệp để tiếp tục hoàn thiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Đặng Quang Đoàn ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC .......................................................................................................... iii DANH M ỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT .......................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................ vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 2 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 7. Các phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KĨ THUẬT Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ................. 6 1.1. Sơ lược lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................ 6 1.1.1. Ở nước ngoài ............................................................................................. 6 1.1.2. Ở trong nước .............................................................................................. 7 1.2. Một số khái niệm công cụ ....................................................................... 10 1.2.1. Quản lý .................................................................................................... 10 1.2.2. Nghiên cứu khoa học kĩ thuật.................................................................. 12 1.2.3. Hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật:................................................ 13 1.2.4. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh THCS ... 14 1.3. Một số vấn đề lí luận về hoạt động nghiên cứu KHKT của HS THCS .. 15 1.3.1. Đặc điểm của HS THCS .......................................................................... 15 1.3.2. Mục đích, ý nghĩa của hoạt động nghiên cứu KHKT của HS THCS ..... 20 1.3.3. Đặc điểm của hoạt động nghiên cứu KHKT ........................................... 22 1.3.4. Đặc điểm của hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh THCS ........... 23 iii
1.3.5. Những yêu cầu đối với hoạt động nghiên cứu KHKT của HS THCS .... 25 1.3.6. Các lĩnh vực nghiên cứu KHKT của HS THCS...................................... 27 1.4. Một số vấn đề về quản lý hoạt động nghiên cứu KHKT của HS THCS...... 30 1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động nghiên cứu KHKT ............................................ 30 1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động nghiên cứu KHKT .................................... 31 1.4.3. Chỉ đạo triển khai .................................................................................... 32 1.4.4. Kiểm tra đánh giá hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh ở trường THCS ....................................................................................................... 33 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động nghiên cứu KHKT của HS THCS ................................................................................................. 35 1.5.1. Những quy định về hoạt động NCKHKT của Bộ, Sở, Phòng GD và đào tạo...................................................................................................... 35 1.5.2. Trình độ, năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên hướng dẫn ......... 35 1.5.3. Nhu cầu, kỹ năng nghiên cứu khoa học của học sinh ............................. 35 1.5.4. Cơ sở vật chất cho hoạt động nghiên cứu khoa học ................................ 36 Kết luận chương 1.............................................................................................. 37 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KĨ THUẬT Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN..................................................................................... 38 2.1. Khái quát chung về các trường THCS TP. Thái Nguyên........................ 38 2.1.1. Một số đặc điểm về GD&ĐT Thành phố Thái Nguyên .......................... 38 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 41 2.2.1. Mục đích .................................................................................................. 41 2.2.2. Nội dung .................................................................................................. 42 2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu .............................. 42 2.3. Đánh giá chung thực trạng nghiên cứu KHKT và quản lí hoạt động nghiên cứu KHKT ................................................................................... 43 2.3.1. Thực trạng hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh .......................... 43 2.3.2. Thực trạng quản lí hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh .............. 44 2.4. Thực trạng nhận thức của CBQL, giáo viên, học sinh về hoạt động nghiên cứu KHKT ................................................................................... 44 iv
2.4.1. Thực trạng nhận thức học sinh về hoạt động nghiên cứu KHKT ........... 44 2.4.2. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về ý nghĩa của hoạt động NCKHKT ... 47 2.5. Thực trạng việc lựa chọn các lĩnh vực nghiên cứu KHKT cửa học sinh các trường THCS thành phố Thái Nguyên .............................................. 48 2.6. Thực trạng về các kĩ năng nghiên cứu KHKT của học sinh các trường THCS TP Thái Nguyên ........................................................................... 51 2.7. Thực trạng về năng lực hướng dẫn học sinh nghiên cứu KHKT của đội ngũ giáo viên các trường THCS TP Thái Nguyên .................................. 53 2.8. Thực trạng những khó khăn trong quá trình nghiên cứu và hướng dẫn học sinh NC KHKT ở các trường THCS TP Thái Nguyên..................... 55 2.9. Thực trạng kết quả nghiên cứu KHKT của học sinh các trường THCS thành phố Thái Nguyên ........................................................................... 58 2.10. Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu KHKT ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ....................................................... 61 2.10.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động nghiên cứu KHKT của HS ở các trường THCS TP Thái Nguyên ...................................................... 61 2.10.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động nghiên cứu KHKT của HS các trường THCS TP Thái Nguyên ............................................ 62 2.10.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai thực hiện kế hoạch hoạt động hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh ở các trường THCS TP Thái Nguyên ....... 64 2.10.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu KHKT của HS các trường THCS TP Thái Nguyên ......................................................... 66 2.10.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCKH KT của học sinh các trường THCS TP. Thái Nguyên ........................................................ 68 Kết luận chương 2.............................................................................................. 70 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KĨ THUẬT CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG THCS TP. THÁI NGUYÊN ................................................................................................71 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................... 71 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 71 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học của hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh THCS .................................................................................. 71 v
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh THCS .................................................................................. 71 3.1.4. Nguyên tắc đảm tắc đảm bảo tính khả thi của hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh THCS ...................................................................... 72 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả của hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh THCS .................................................................................. 72 3.2. Biện pháp quản lí hoạt động nghiên cứu KHKT của HS các trường THCS TP Thái Nguyên ........................................................................... 73 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức về hoạt động nghiên cứu KHKT cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, phụ huynh trong nhà trường ... 73 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực hướng dẫn nghiên cứu KHKT cho đội ngũ giáo viên THCS ................................................................................ 76 3.2.3. Đổi mới lập kế hoạch, tổ chức triển khai hoạt động nghiên cứu ............ 77 3.2.4. Phối hợp các lực lượng giáo dục trong tổ chức hoạt động nghiên cứu KHKT cho học sinh ................................................................................. 80 3.2.5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh ...... 83 3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 85 3.3. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp ............ 85 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 85 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 85 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 85 3.3.4. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 85 3.3.5. Kết quả khảo nghiệm các biện pháp đề xuất ........................................... 85 Kết luận chương 3.............................................................................................. 88 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 89 1. Kết luận .......................................................................................................... 89 2. Khuyến nghị................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 92 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 94 vi
DANH M ỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên HĐND : Hội đồng nhân dân HN : Hà Nội HS : Học sinh KH : Khoa học KHKT : Khoa học kỹ thuật NCKH : Nghiên cứu khoa học NCKHKT : Nghiên cứu khoa học kỹ thuật THCS : Trung học cơ sở TP : Thành phố UBND : Ủy ban nhân dân iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê hạnh kiểm học sinh 3 năm gần đây ............................. 40 Bảng 2.2. Thống kê học lực học sinh 3 năm gần đây .................................. 41 Bảng 2.3. Chất lượng học sinh giỏi trong 3 năm qua (Thi HSG lớp 9) ...... 41 Bảng 2.4. Nhận thức của học sinh THCS thành phố Thái Nguyên về ý nghĩa của hoạt động nghiên cứu KHKT ..................................... 45 Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV các trường THCS thành phố Thái Nguyền về ý nghĩa của hoạt động NCKH ................... 47 Bảng 2.6. Thực trạng các lĩnh vực KHKT được học sinh các trường THCS TP Thái Nguyên lựa chọn nghiên cứu ................................................ 49 Bảng 2.7. Đánh giá của GV và tự đánh giá của HS về các kĩ năng nghiên cứu KHKT của học sinh các trường THCS TP Thái Nguyên .......... 52 Bảng 2.8. Đánh giá của học sinh và tự đánh giá của GV các trường THCS TP Thái Nguyên về năng lực hướng dẫn học sinh NCKHKT của bản thân ............................................................... 54 Bảng 2.9. Thực trạng những khó khăn khi hướng dẫn học sinh nghiên cứu KHKT của GV ..................................................................... 56 Bảng 2.10. Thực trạng những khó khăn của học sinh gặp phải trong quá trình nghiên cứu KHKT .............................................................. 57 Bảng 2.11. Kết quả dự thi KHKT học sinh các trường 3 năm gần đây......... 59 Bảng 2.12. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động nghiên cứu KHKT của HS ở các trường THCS TP. Thái Nguyên ............................ 61 Bảng 2.13. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động nghiên cứu KHKT của các trường THCS TP Thái Nguyên .......................... 63 Bảng 2.14. Thực trạng chỉ đạo triển khai thực hiện kế hoạch hoạt động hoạt động nghiên cứu KHKT của HS các trường THCS TP Thái Nguyên ................................................................................ 64 Bảng 2.15. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh các trường THCS thành phố Thái Nguyên ............ 67 Bảng 2.16. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCKH KT của học sinh các trường THCS TP. Thái Nguyên .... 68 Bảng 3.1. Đánh giá về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ....... 86 v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Nguyên nhân của những khó khăn ..................................................... 58 Biểu đồ 2.2. Thực trạng chỉ đạo triển khai thực hiện kế hoạch hoạt động hoạt động nghiên cứu KHKT của HS các trường THCS TP Thái Nguyên.............. 66 Biểu đồ 2.3. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh các trường THCS thành phố Thái Nguyên ........................... 67 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thực hiện (Nghị quyết số 29-NQ/TW - Khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế với mục tiêu “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả” [11]. Đối với học sinh Hoạt động nghiên cứu khoa học có ý nghĩa quan trọng. Công tác nghiên cứu khoa học (NCKH) là hoạt động không thể thiếu trong trường phổ thông. Đây là một hoạt động giúp các em áp dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống, học đi đôi với hành; đồng thời là cách tiếp cận, làm quen với phương pháp, kỹ năng NCKH, rèn luyện cách làm việc tự lực, làm việc nhóm và phát huy tính tích cực, chủ động, hứng thú trong học tập và sinh hoạt. Từ đó, nhằm phát hiện các tài năng, là cơ sở xây dựng và phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh góp phần nâng cao chất lượng của việc dạy học ở các nhà trường, đặc biệt là học sinh đã mạnh dạn vận dụng kiến thức, kĩ năng đã được học ứng dụng vào thực tiễn đời sống sản xuất, khoa học kỹ thuật, tạo ra những sản phẩm khoa học phục vụ học tập và nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo. Đây là cuộc thi rất có ý nghĩa đối với lứa tuổi học sinh, với nhà trường. Cuộc thi đã thu hút được sự quan tâm của đông đảo các bậc phụ huynh, các nhà khoa học tham gia giúp đỡ về khoa học, kỹ thuật và tài chính, tạo động lực mạnh mẽ cho các em học sinh học tập, nghiên cứu, nuôi dưỡng và phát triển, biến các ước mơ, ý tưởng khoa. 1
Qua 04 lần tổ chức thi nghiên cứu KHKT cho học sinh THCS cấp thành phố (Cấp tỉnh tổ chức 5 lần) đã thu hút được sự quan tâm, tham gia của các trung học cơ sở: Hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh đã từng bước chuyển biến cùng với việc từng bước đầu tư cơ sở vật chất của nhà trường, kiện toàn đội ngũ lãnh đạo, giáo viên nhà trường; hoạt động dạy, học và nghiên cứu KHKT của thày các trường THCS TP. Thái Nguyên đã có nhiều đổi mới, ổn định, nền nếp, quy củ hơn. Tuy nhiên, qua hoạt động tổ chức cho học sinh nghiên cứu và tổ chức cuộc thi cấp trường, cấp Thành phố theo đánh giá còn một số hạn chế: Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, như về nhận thức của giáo viên, học sinh chưa thấy rõ tầm quan trọng của hoạt động nghiên cứu KHKT. Công tác tổ chức quản lý nghiên cứu còn nhiều bất cập, hạn chế. Năng lực giáo viên hướng dẫn và năng lực nghiên cứu của học sinh chưa đáp ứng được yếu cầu đổi mới giáo dục tất cả những điều kiện này có ảnh hưởng đến chất lượng học và nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh. Điều này cho thấy hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh chưa thực sự hiệu quả, do đó cần phải có biện pháp quả lý phù hợp để nâng cao chất lượng của hoạt động nghiên cứu KHKT. Xuất phát từ lí do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh các trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh góp phần nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh các trường THCS trên địa bàn TP. Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh THCS TP. Thái Nguyên. 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh các trường THCS TP. Thái Nguyên. 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài nghiên cứu tìm hiểu thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của Hiệu trưởng một số trường THCS trên địa bàn TP. Thái Nguyên 4.2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài được triển khai, nghiên cứu tại 05 trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Nguyên bao gồm: THCS Chu Văn An, THCS Đồng Quang, THCS Gia Sàng, Nguyễn Du, Trưng Vương Giới hạn khách thể điều tra: Tổng số 187 người (17 cán bộ quản lý, 50 giáo viên, 120 học sinh). Thời gian thực hiện: Năm học 2016 - 2017 và năm học 2017 - 2018. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh các trường THCS TP.Thái Nguyên trong những năm qua đã được quan tâm thực hiện. Tuy nhiên, hoạt động này còn tồn tại một số bất cập, trong đó có nguyên nhân thuộc về yếu tố quản lý. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý theo hướng tổ chức nâng cao nhận thức và năng lực hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học cho GV, nâng cao kỹ năng nghiên cứu khoa học cho học sinh và huy động được các lực lượng xã hội tham gia vào hỗ trợ hoạt động NCKHKT của học sinh một cách khoa học, phù hợp thì sẽ nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh tại các trường THCS trên địa bàn TP. Thái Nguyên. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh trường THCS. 3
6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật và quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật các trường THCS TP. Thái Nguyên. 6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh ở các trường THCS TP. Thái Nguyên. 6.4. Khảo nghiệm ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 7. Các phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 7.1.1. Thu thập và đọc các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục, quản lý hoạt động nghiên cứu KHKT, hướng dẫn HS nghiên cứu KHKT. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến luận văn. 7.1.2. Tìm hiểu các khái niệm và phân tích, tổng hợp, khái quát hoá những vấn đề cơ bản làm cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điểu tra bằng bảng hỏi - Bảng hỏi giáo viên về những công việc liên quan đến công tác hướng dẫn học sinh nghiên cứu KHKT. - Bảng hỏi Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng về quản lý và những biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu KHKT có hiệu quả trong trường. - Bảng hỏi học sinh về những công đã làm liên quan đến hoạt động nghiên cứu KHKT tại nhà trường. 7.2.2. Phương pháp quan sát: Quan sát thực tế hoạt động của học sinh, hướng dẫn của giáo viên trong nghiên cứu KHKT. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn - Phỏng vấn học sinh để làm rõ thực trạng việc tham gia hoạt động nghiên cứu KHKT và việc hướng dẫn của GV. 4
- Phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ thực trạng quản lý trong lý hoạt động nghiên cứu KHKT. 7.2.4. Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích những sáng kiến về công tác hướng dẫn và quản lý nghiên cứu KHKT của giáo viên, cán bộ quản lý. 7.3. Phương pháp xử lý thông tin Phương pháp thống kê trong toán học: Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu,Kết luận, khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục; luận văn được cấu trúc thành Ba chương như sau: - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh trung học cơ sở. - Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh ở các trường THCS TP. Thái Nguyên. - Chương 3: Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh ở các trường THCS TP. Thái Nguyên. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KĨ THUẬT Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Sơ lược lịch sử vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Ở nước ngoài Lịch sử phát triển của nền giáo dục thế giới rất coi trọng các hình thức tổ chức NCKH cho học sinh, sinh viên, trong đó tổ chức cho học sinh và sinh viên làm khóa luận, luận văn tốt nghiệp được coi là quan trọng nhất. Luật giáo dục Cao đẳng của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, trong các chương I, điều 10 có ghi: “Nhà nước bảo đảm tự do NCKH, sáng tác văn học nghệ thuật và các hoạt động văn hóa khác trong các trường cao đẳng theo đúng pháp luật…”, trong đó có quyền và nghĩa vụ NCKH của sinh viên, coi đây là một biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo [26]. M.T.Lubixưna và A.A. Gơroxepxki (Năm 1971) trong chuyên khảo Tổ chức công việc tự học của sinh viên cho rằng NCKH của sinh viên đại học là một trong những hình thức hoàn thiện nhất về mặt đào tạo khoa học, có hiệu quả thiết thực đối với việc nâng cao trình độ của sinh viên [24]. P.T.Prikhodko năm 1972, trong tác phẩm Tổ chức và phương pháp công tác NCKH [15], Nguyễn Bá Sơn (2000), Một số vấn đề về quản lí, NXB chính trị quốc gia HN] đã giới thiệu những nét đặc trưng cơ bản của hoạt động NCKH của sinh viên. Ông đã đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức cho sinh viên làm các bài luận, đề tài, luận văn, coi đây là những hình thức tập dượt NCKH nhờ đó mà học sinh, sinh viên có khả năng tự học, tự nghiên cứu. Hoa Kỳ một trong những quốc gia có nền giáo dục phát triển hàng đầu thế giới họ đã xác định những vấn đề ưu tiên tổ chức cho sinh viên NCKH [21, tr. 414] trong chiến lược 1998 - 2000 của Bộ Giáo dục đã ghi nhận NCKH giáo dục góp phần cải thiện nền giáo dục quốc gia. 6
Một trong những nước có nền giáo dục phát triển hàng đầu ở khu vực Đông Nam Á Singapore hai tác giả Keith Howard và John A.Sharp năm 1983 đã biên soạn tài liệu “The management of a student research project” nhằm giúp sinh viên biết cách quản lý kế hoạch nghiên cứu [25] Keith Howard và John A.Sharp (1983), “The management of a student research project”, Singapore] Các tác giả đã trình bày những vấn đề về chọn lựa đề tài, xây dựng kế hoạch nghiên cứu, tập hợp, phân tích, xử lý và đánh giá kết quả NCKHKT. Năm 1990, Gary Anderson (New York), trong tác phẩm “Fundamentals of educational research, tác giả chú trọng đến việc tìm tòi các nguyên tắc, phương pháp cũng như công cụ, kỹ thuật NCKHKT để huấn luyện cho học sinh sinh viên [23]. Qua những dẫn chứng trên cho thấy nhiều tác giả trên thế giới không chỉ quan tâm về việc bồi dưỡng phương pháp luận mà còn đặc biệt chú trọng đến việc tự nghiên cứu của học sinh trong lĩnh vực khoa học kĩ thuật ngày trong trường phổ thông và giảng đường đại học. 1.1.2. Ở trong nước Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh cũng luôn lưu ý học sinh, sinh viên rằng, để việc học tập thành công và trở nên hữu ích thì học phải đi đôi với hành, lý thuyết phải đi cùng thực tiễn. Bác nói: “Chỉ biết lý luận (lý thuyết) mà không biết thực hành thì cũng là trí thức có một nửa. Vì vậy cho nên các cháu trong lúc học về lý luận thì cũng phải kết hợp với thực hành”, “lý luận phải gắn liền với thực tế”. Đồng thời Bác nhắc nhở các nhà trường “không nên đào tạo ra những con người thuộc sách làu làu…”Bác nhấn mạnh thêm: “Cần có lao động, lao động trí óc và lao động chân tay. Và cần lao động trí óc kiêm lao động chân tay, nghĩa là lao động chân tay cũng phải có văn hoá, mà người lao động trí óc cũng phải làm được lao động chân tay. Nếu lao động trí óc không làm được lao động chân tay và lao động chân tay không có trí óc thì đó là người lao động bán thân bất toại…”[8]. Điều đó có nghĩa rằng học sinh, sinh viên không chỉ học kiến thức 7
sách vở, mà còn phải được thường xuyên nâng cao năng lực thực hành, biết dùng đôi bàn tay để trực tiếp ứng dụng được những kiến thức tiếp thu được. Để đạt được mục tiêu này, vai trò rất lớn thuộc về nhà trường và các cấp quản lý giáo dục, cần phải tạo điều kiện cho học sinh, sinh viên được làm thực hành, thí nghiệm nhiều hơn, thường xuyên tổ chức cho các em tham quan, thực tập trong các nhà máy, xí nghiệp sản xuất; kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp nhằm tạo ra nguồn cung lao động có số lượng và chất lượng phù hợp với nguồn cầu của thực tế sản xuất. Với những phân tích trên, chúng ta có thể thấy, tư tưởng và những lời căn dặn của Bác vẫn còn nguyên tính thời sự, giá trị lý luận và bài học thực tiễn sâu sắc, đó là bài học về việc phương pháp đào tạo dạy và học thực chất, sáng tạo, nói không với bệnh thành tích, học phải đi đôi với thực hành, kiến thức phải đi đôi với kỹ năng. Hoạt động nghiên cứu khoa học chỉ thực sự được chú ý và quan tâm dưới nền giáo dục xã hội chủ nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí Minh - Vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam là một tấm gương sáng về tinh thần tự học tự nghiên cứu sáng tạo khoa học. Tư tưởng của Người về giáo dục đã được vận dụng, quán triệt trong các Nghị quyết của Đảng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ II - BCH TW Đảng khoá VIII đã khẳng định: “Đổi mới phương pháp dạy học… nâng cao khả năng tự học, tự nghiên cứu của người học” [9]. Năm 1991 Viện nghiên cứu phát triển giáo dục được Bộ GD&ĐT giao cho chủ trì đề tài: “Nghiên cứu những biện pháp để phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động KHCN và lao động sản xuất trong nhà trường” mã số B91-38- do TS Vũ Tiến Trinh làm chủ nhiệm [dẫn theo 1] Năm 1995, Viện nghiên cứu phát triển giáo dục được Bộ GD&ĐT giao cho chủ trì đề tài: “Điều tra đánh giá hiện trạng tiềm lực khoa học và công nghệ trong nhà trường”…[dẫn theo 2]. Các đề tài có tên trên được tiến hành nghiên cứu và đã có những đóng góp cho công tác quản lý hoạt động KHCN của ngành giáo dục cũng như điều tra thống kê nguồn lực KHCN của các trường đại học. Các biện pháp được đề ra cũng chỉ giới hạn trong một chừng mực nhất định do sự nghiệp đổi mới quản lý kinh tế xã hội có nhiều thay đổi đang đặt ra nhiều yêu cầu mới. 8
Tiếp tục xu hướng nêu trên, nhiều công trình nghiên cứu khoa học đã hoàn thành như: “Quá trình dạy - Tự học” do Nguyễn Cảnh Toàn chủ biên và các tác giả [19]; “Phát triển tính tích cực, tính tự lực của học sinh trong quá trình dạy học” của tác giả Nguyễn Ngọc Bảo [3], “Tổ chức dạy học cho học sinh dân tộc miền núi” của tác giả Phạm Hồng Quang [14] đã đem lại một màu sắc mới cho công tác quản lý tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học và thực hành sáng tạo khoa học trong nhà trường. Phan Huy Lê trong bài viết Việc bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu khoa học cho sinh viên đại học, đã đề xuất cách bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu cho sinh viên khi giảng dạy là kết hợp giảng kiến thức với phương pháp để họ không chỉ nâng cao kiến thức mà còn được rèn luyện tư duy, bồi dưỡng phương pháp khoa học [dẫn theo 6]. Bài viết Những vấn đề về Giáo dục học của Hà Thế Ngữ [12]. Các tác giả đều đề cập đến việc đưa NCKH vào trường học sẽ thúc đẩy sự phát triển khoa học giáo dục, đem lại những tiến bộ vững chắc cho việc dạy học và giáo dục đồng thời nâng cao hiệu quả đào tạo ở các trường sư phạm. Nghị quyết II Đại hội Đảng lần thứ VIII có ghi "gắn kết chặt chẽ đổi mới giáo dục với chiến lược phát triển kinh tế xã hội, củng cố quốc phòng an ninh, nhu cầu nhân lực trình độ cao của đất nước và xu thế của KHCN” [10]. Trong những năm qua, Đảng, nhà nước, các ban ngành và xã hội đã tạo ra nhiều chính sách, chủ trương và sân chơi khoa học để thúc đẩy phong trào NCKH của học sinh phổ thông ngày càng mạnh mẽ và hiệu quả, nhiều hoạt động khuyến khích việc NCKH như: Cuộc thi Khoa học và kỹ thuật dành cho học sinh trung học - Intel ISEF đến Hội thi Tin học trẻ không chuyên, hay Cuộc thi Sáng tạo Thanh thiếu niên, Nhi đồng… và nhiều hoạt động khoa học phong phú khác. Ví như Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng tỉnh Thái Nguyên (Cuộc thi) là cuộc thi hàng năm do Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Đoàn, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở khoa học và công nghệ tổ chức dưới sự chỉ đạo của Ủy ban 9