Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Phổ thông dân tộc Nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở nhà trường nội trú tỉnh Yên Bái.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Phổ thông dân tộc Nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH YÊN BÁI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN, NĂM 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH YÊN BÁI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:PGS,TS. NGUYỄN XUÂN THỨC THÁI NGUYÊN, NĂM 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả sử dụng trong luận văn được thống kê, khảo sát và cung cấp bởi các cá nhân, tập thể có địa chỉ rõ ràng. Những kết luận khoa học trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2015 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Phạm Thị Thanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC BẢNG SỐ.................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH VẼ SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ....................................................... viii MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 4 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ........................................................................ 4 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 4 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 5 7. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 5 8. Những đóng góp của đề tài ..................................................................................... 6 9. Cấu trúc luận văn .................................................................................................... 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP……………………....7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................................. 7 1.1.1. Các nghiên cứu về tổ chuyên môn và hoạt động tổ chuyên môn...................... 7 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục .............................................................. 9 1.2. Quản lý ............................................................................................................... 10 1.2.1. Khái niệm ........................................................................................................ 10 1.2.2. Chức năng ....................................................................................................... 13 1.3. Đổi mới giáo dục phổ thông và yêu cầu đặt ra đối với quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp ........ 16 1.3.1. Đổi mới giáo dục phổ thông và năng lực nghề nghiệp của giáo viên THPT ............. 16 1.3.2. Yêu cầu đặt ra đối với hoạt động tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT nhằm phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên ................................................................................ 18 1.4. Tổ chuyên môn và hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THPT ............. 19 1.4.1. Tổ chuyên môn trong trường THPT ............................................................... 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.4.2. Hoạt động của tổ chuyên môn ..................................................................... 2120 1.4.3. Tổ trưởng chuyên môn .................................................................................... 21 1.5. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT của hiệu trưởng ................. 24 1.5.1. Vị trí, chức năng của hiệu trưởng trường THPT ............................................. 24 1.5.2. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng ........................................ 29 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường THPT .................................................................................................... 35 1.6.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................ 35 1.6.2. Các yếu tố khách quan .................................................................................... 36 Kết luận chương 1 ............................................................................................. 38 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH YÊN BÁI ..................... 39 2.1. Khái quát về trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái ......................................... 39 2.1.1. Cơ cấu tổ chức của trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái ............................ 39 2.1.2. Qui mô, số lượng lớp, học sinh ....................................................................... 40 2.1.3. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên .................................................................. 40 2.1.4. Cơ sở vật chất phục vụ dạy học ...................................................................... 41 2.1.5. Thực trạng chất lượng giáo dục ở trường Phổ thông DTNT- THPT tỉnh Yên Bái ............................................................................................................. 42 2.1.6. Chất lượng văn hóa ......................................................................................... 42 2.2. Thực trạng về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái......................................................................... 43 2.2.1. Nhận thức về vai trò của tổ chuyên môn trong nhà trường PTDN nội trú - THPT tỉnh Yên Bái ........................................................................................ 44 2.2.2. Thực trạng mức độ thực hiện nhiệm vụ của tổ chuyên môn trong trường Phổ thông TDNT tỉnh Yên Bái......................................................................... 47 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái ................................................................... 49 2.3.1. Nhận thức tầm quan trọng của biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn.......... 49 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiii http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.3.2. Quản lý lập kế hoạch hoạch hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái ................................................................................ 51 2.3.3. Quản lý việc thực hiện nội dung chương trình giảng dạy theo quy định của Bộ giáo dục và Đào tạo. ............................................................................. 53 2.3.4. Kiểm tra việc thực hiện quy chế chuyên môn của tổ và tự bồi dưỡng của giáo viên ........................................................................................................... 54 2.3.5. Quản lý việc sử dụng thiết bị đồ dùng dạy trong tổ chuyên môn ................... 55 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái ................................................. 57 2.4.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................ 57 2.4.2. Các yếu tố khách quan .................................................................................... 58 2.5. Thành công, hạn chế trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái ................................................. 59 2.5.1. Thành công và nguyên nhân ........................................................................... 59 2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................................. 60 Kết luận chương 2 ............................................................................................. 62 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH YÊN BÁI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP ...... 63 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ...................................................................... 63 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp ...................................................................................................... 64 3.2.1. Xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn theo đặc trưng loại hình trường Phổ thông dân tộc nội trú đáp ứng với yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp ...................................................................................................... 64 3.2.2. Chỉ đạo tổ chuyên môn quản lý tốt hoạt động dạy học trong trường ............. 72 3.2.3. Chỉ đạo thực hiện đổi mới nội dung sinh hoạt chuyên môn theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học ............................................................... 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.2.4. Kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn theo yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông đáp ứng với yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp........................................................................................ 79 3.2.5. Tăng cường công tác tự học, tự bồi dưỡng cho giáo viên trường Phổ thông dân tộc nội trú - THPT ........................................................................... 81 3.2.6. Tạo động lực cho các tổ chuyên môn phát huy vai trò chủ đạo trong hoạt động của tổ chuyên môn ................................................................................... 85 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và mức độ tính khả thi của biện pháp quản lýhoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng .................................................... 87 3.3.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm .................................................................... 87 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ...................................................................................... 89 Kết luận chương 3 ............................................................................................. 93 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 94 1. Kết luận ................................................................................................................. 94 2. Kiến nghị ............................................................................................................... 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 97 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BPQL : Biện pháp quản lý CBQL : Cán bộ quản lý DTNT : Dân tộc nội trú GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh PPDH : Phương pháp dạy học SHCM : Sinh hoạt chuyên môn TCM : Tổ chuyên môn THPT : Trung học phổ thông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BẢNG SỐ Bảng 2.1: Số lớp, số học sinh của nhà trường từ năm 2011 đến năm 2015........... 40 Bảng 2.2: Cơ cấu, trình độ đào tạo của cán bộ quản lý, giáo viên năm 2015 ........ 40 Bảng 2.3: Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh .............................................. 42 Bảng 2.4: Kết quả xếp loại học lực của học sinh ................................................... 42 Bảng 2.5: Kết quả thi chọn học sinh giỏi cấp tỉnh và cấp quốc gia ............................... 42 Bảng 2.6: Nhận thức về tầm quan trọng của Tổ chuyên môn trong nhà trường .......... 44 Bảng 2.7: Vai trò của tổ chuyên môn trong nhà trường. ....................................... 45 Bảng 2.8: Mức độ thực hiện nhiệm vụ của tổ chuyên môn trong nhà trường ....... 47 Bảng 2.9: Mức độ nhận thức và mức độ thực hiện các biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng ................................................................. 49 Bảng 2.10: Quản lý kế hoạch hoạt động chung của tổ chuyên môn ........................ 51 Bảng 2.11: Thực trạng quản lý nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường Phổ thông DTNT của hiệu trưởng........................................................................... 52 Bảng 2.12: Mức độ thực hiện quản lý thực hiện nội dung chương trình giảng dạy. ..... 53 Bảng 2.13: Kết quả thực hiện biện pháp kiểm tra việc thực hiện quy chế chuyên môn của tổ và tự bồi dưỡng của giáo viên. ............................... 54 Bảng 2.14: Mức độ thực hiện biện pháp quản lý sử dụng thiết bị đồ dùng dạy học của Giáo viên .................................................................................. 55 Bảng 2.15: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông DTNT .............. 57 Bảng 2.16: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng. ................................................... 58 Bảng 3.1: Thống kê kết quả trưng cầu ý kiến về mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của 6 biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn đã đề xuất .............. 89 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvii http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, Biểu đồ: Biểu đồ 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của tổ chuyên môn trong nhà trường Phổ thông DTNT. .................... 46 Biểu đồ 2.2. Mức độ thực hiện các nhiệm vụ của tổ chuyên môn ở trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái. ........................................................... 48 Biểu đồ 2.3. Mức độ nhận thức tầm quan trọng của các BPQL hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trường trường Phổ thông DTNT tỉnh Yên Bái .......... 50 Biểu đồ 3.1. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường PTDTNT tỉnh Yên Bái. ......................................................................................... 92 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Mô hình về quản lý ...........................................................................13 Sơ đồ 1.2: Quan hệ giữa các chức năng quản lý ................................................... 15 Sơ đồ 1.3: Sơ đồ quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT ............ 30 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN viii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Xuất phát từ vai trò của hoạt động tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong việc nâng cao chất lượng dạy và học ở trường phổ thông nói chung và phổ thông dân tộc nội trú nói riêng trong giai đoạn hiện nay Thế kỷ 21 với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ, sự phát triển năng động của các nền kinh tế, quá trình hội nhập và toàn cầu hoá đang làm cho việc rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển giữa các nước trở nên hiện thực hơn và nhanh hơn. Khoa học - công nghệ trở thành động lực cơ bản của sự phát triển kinh tế - xã hội. Giáo dục là nền tảng của sự phát triển khoa học - công nghệ, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện đại và đóng vai trò chủ yếu trong việc nâng cao ý thức dân tộc, tinh thần trách nhiệm và năng lực của các thế hệ hiện nay và mai sau. Bối cảnh trên đã tạo nên những thay đổi sâu sắc trong giáo dục, từ quan niệm về chất lượng giáo dục, xây dựng nhân cách người học đến cách tổ chức quá trình và hệ thống giáo dục. Nhà trường từ chỗ khép kín chuyển sang mở cửa rộng rãi, đối thoại với xã hội và gắn bó chặt chẽ với nghiên cứu khoa học - công nghệ và ứng dụng; nhà giáo thay vì chỉ truyền đạt tri thức, chuyển sang cung cấp cho người học phương pháp thu nhận thông tin một cách hệ thống, có tư duy phân tích và tổng hợp. Đầu tư cho giáo dục từ chỗ được xem là phúc lợi xã hội chuyển sang đầu tư cho phát triển. Bối cảnh quốc tế và trong nước vừa tạo thời cơ lớn vừa đặt ra những thách thức không nhỏ cho giáo dục nước ta. Sự đổi mới và phát triển giáo dục đang diễn ra ở quy mô toàn cầu tạo cơ hội tốt để giáo dục Việt Nam nhanh chóng tiếp cận với các xu thế mới, tri thức mới, những cơ sở lý luận, phương thức tổ chức, nội dung giảng dạy hiện đại và tận dụng các kinh nghiệm quốc tế để đổi mới và phát triển. 1
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam”.[6]. Để giáo dục thực hiện được sứ mạng của mình thì trước hết cần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Quan điểm chỉ đạo của Đảng đối với giáo dục đào tạo là tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp, hệ thống quản lý giáo dục; thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa giáo dục; nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Chất lượng giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động dạy và học, phụ thuộc vào phương pháp giáo dục đào tạo, các hoạt động và phương pháp quản lý giáo dục và nhiều yếu tố khác. Như vậy, đổi mới quản lý giáo dục là một trong các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những chỉ đạo đổi mới công tác quản lý trường học như: đổi mới hệ thống quản lý giáo dục, nội dung, phương pháp và hình thức quản lý giáo dục. Đổi mới quản lý các hoạt động của trường phổ thông nói chung, trong trường THPT nói riêng đã có tác động trực tiếp đến chất lượng giảng dạy và học tập, quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường. 1.2. Xuất phát từ thực trạng hoạt động tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường phổ thông dân tộc nội trú - THPT tỉnh Yên Bái còn có hạn chế, bất cập trước công cuộc đổi mới giáo dục đào tạo nói chung và đổi mới giáo dục phổ thông nói riêng. Trong nhà trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đội ngũ giáo viên là lực lượng chủ chốt tham gia các hoạt động giáo dục. Giáo viên trong trường THPT được tổ chức thành tổ chuyên môn theo môn học hoặc theo nhóm môn học. Tổ chuyên môn là mắt xích quan trọng trong cơ cấu tổ chức của nhà trường. Hoạt động của các tổ chuyên môn quyết định trực tiếp đến sự phát triển của nhà trường và chất lượng dạy học của thầy và trò. 2
Để các tổ chuyên môn trong trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái hoạt động có chất lượng và hiệu quả thì hiệu trưởng phải có năng lực quản lý, điều hành thông qua phó hiệu trưởng, các tổ trưởng chuyên môn và trực tiếp đến từng giáo viên. Hiệu trưởng phải nắm vững nội dung quản lý hoạt động của các tổ chuyên môn, đây được coi là nhiệm vụ hàng đầu, nhiệm vụ trọng tâm của hiệu trưởng nhà trường. Để nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường, để hoạt động của tổ chuyên môn phù hợp với điều kiện thực tế, đáp ứng được yêu cầu đổi mới thì hiệu trưởng cần phải có sự chỉ đạo kịp thời, có biện pháp quản lýnội dung và hình thức hoạt động của tổ chuyên môn một cách hợp lý. Đề ra những biện pháp quản lý tốt sẽ góp phần tháo gỡ những hạn chế về chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn. Trong thời gian qua quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đã đạt được kết quả nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục trong nhà trường.Tuy nhiên đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông còn bộc lộ những điểm chưa phù hợp cần phải tháo gỡ. Việc tháo gỡ này phải được tiến hành bằng việc nghiên cứu khảo sát nghiêm túc thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường Phổ thông Dân tộc nội trú. 1.3. Tổng quan nghiên cứu vấn đề về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường phổ thông. Đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường phổ thông các cấp tiểu học, trung học cơ sở, THPT nhưng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường phổ thông dân tộc nội trú và Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái chưa được ai nghiên cứu. Xuất phát từ những lý do trên nên tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Phổ thông dân tộc Nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp” làm đề tài nghiên cứu với mong muốn đáp ứng thực tiễn quản lý giáo dục loại hình trường phổ thông đặc biệt này trên địa bàn tỉnh Yên Bái. 3
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở nhà trường nội trú tỉnh Yên Bái. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái. 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động tổ chuyên môn các trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần duy trì, ổn định chất lượng dạy học. Tuy nhiên trong quá trình quản lý còn có những hạn chế và bất cập còn chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông để phát triển năng lực nghề nghiệp. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động của tổ chuyên môn phù hợp hơn, sẽ nâng cao được chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng THPT đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái. 4
6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra Nhóm 1: Cán bộ quản lý và chuyên viên phòng ban của Sở Giáo dục và Đào tạo Yên Bái: 15 người Nhóm 2: Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn trường Phổ thông dân tộc nội trú và trường THPT trên địa bàn Thành phố Yên Bái: 18 người. Nhóm 3: Giáo viên của trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái: 38 người. 6.3. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái 7. Phƣơng pháp nghiên cứu - Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn. + Phương pháp quan sát: Phương pháp quan sát các hình thức thể hiện công tác quản lý của hiệu trưởng, Ban giám hiệu nhà trường về quản lý. Quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng, Ban giám hiệu trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái. + Phương pháp điều tra: * Điều tra thu thập số liệu bằng các phiếu, biểu mẫu thống kê về thực trạng quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng, Ban giám hiệu trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái. * Điều tra, khảo sát lấy ý kiến của các bộ phận quản lý nhà trường, giáo viên, nhằm mục đích đánh giá thực trạng việc quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng, Ban giám hiệu. * Điều tra, khảo sát lấy ý kiến của đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy, các chuyên gia, các chuyên viên để nhằm đánh giá thực trạng một số biện pháp quản lýhoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng ở các trường trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái. 5
+ Phương pháp phỏng vấn: - Phỏng vấn các Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn ở các trường THPT làm rõ thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng. + Phương pháp toán thống kê: - Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý và phân tích các số liệu từ các phiếu thu thập được. 8. Những đóng góp của đề tài - Về mặt lý luận: làm sáng tỏ thêm cơ sở lý luận trong việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở cấp học THPT đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. - Về mặt thực tiễn: giúp ích cho Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn trong công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường THPT. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, phụ lục luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp. 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TR ƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu về tổ chuyên môn và hoạt động tổ chuyên môn * Bàn đến vai trò của tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn là hướng nghiên cứu đã được nhiều nhà khoa học quan tâm. Được thể hiện trong các công trình nghiên cứu như Vũ Quốc Long, Trần Thị Hải Yến, Nguyễn Thị Lan Anh, Vũ Thị Sơn… Các nhà khoa học đều đã khẳng định “Tổ chuyên môn có vai trò quan trọng trong việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá - Nguyên nhân của việc chuyển biến chậm trong đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá là công tác quản lý hoạt động đổi mới PPDH và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường trung học còn chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt là công tác chỉ đạo tổ chuyên môn (tổ chuyên môn) - mắt xích vô cùng quan trọng trong việc thực hiên đổi mới PPDH và kiểm tra, đánh giá” [1], [20] * Các công trình nghiên cứu còn tập trung đi vào việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn trong tổ chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng hoạt động Tác giả Vũ Thị Sơn bàn về đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng xây dựng văn hóa ở nhà trường thông qua nghiên cứu bài học “SHCM được xem là một hình thức tự bồi dưỡng, năng cao năng lực của đội ngũ giáo viên tại trường. Về mặt quản lý, sinh hoạt chuyên môn có khả năng xây dựng nên bầu không khí sư phạm trong đời sống nhà trường. Điều đó có nghĩa là sinh hoạt chuyên môn được tổ chức tốt có thể mang lại lợi ích thiết thực cho không chỉ học sinh mà cả giáo viên và nhà trường. Tuy nhiên, chất lượng sinh hoạt chuyên môn phụ thuộc rất nhiều vào công tác quản lý của nhà trường, vào ban 7
giám hiệu có chiến lược tổ chức và quản lý sinh hoạt chuyên môn thường xuyên và quán triệt mục tiêu chất lượng giáo dục cũng như quan tâm thúc đẩy động lực học tập phát triển của giáo viên hay không.Điều này có liên quan rất nhiều đến sự quyết tâm của tập thể sư phạm nhà trường để cải tạo thực tiễn theo mụ tiêu phát triển chất lượng dạy học.[27] Các tác giả Phạm Quang Huân, Trần Thị Hải Yến cho rằng một trong các hướng đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn là đổi mới công tác tổ chức tự học cho đội ngũ giáo viên trong tổ “Tổ chức hoạt động thực hành cho đội ngũ giáo viên là 1 nội dung quan trọng của quản lý tổ chuyên môn. Quản lý nhà trường cũng như quản lý tổ chuyên môn suy cho cùng đó là những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý lên tất cả các mặt đời sống của nhà trường, của tổ chuyên môn đề đảm bảo sự vận hành tối ưu quá trình dạy học và giáo dục. Trong những nội dung quản lý tổ chuyên môn, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên là vấn đề then chốt, bởi giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục. Trong hoạt động bồi dưỡng thì tổ chức và thúc đẩy hoạt động tự bồi dưỡng có ý nghĩa quyết định vì nó phát huy nội lực chủ quan của đội ngũ giáo viên. Tuy nhiên trong thực tiễn hoạt động bồi dưỡng ở tổ chuyên môn nhất là việc tổ chức hoạt động thực hành của giáo viên hạt nhân cho mọi hoạt động bồi dưỡng khác hiệu quả còn rất thấp. Một trong những nguyên nhân là khâu tổ chức, quản lý hoạt động chưa được chú ý đúng mức và còn bất cập. [11] Theo nghiên cứu của Goodman 1995, tác giả cho rằng: “tự chủ của giáo viên và sự đóng góp trí tuệ của họ đang bị xói mòn bởi những chương trình phát triển giáo viên trong xã hội miền Tây. Những chương trình này là những ý tưởng “từ trên đưa xuống” giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu thực thi những quyết định từ các nhà hoạch định chính sách” [13] Hay trong báo cáo “Báo cáo về giáo dục Hoa Kì”, Rosenholtz và Kyle (1984) đã nhận định rằng “giáo viên ít được tự chủ và giảm uy tín hơn 20 năm 8
trước. Bởi vậy, rõ ràng mức độ tự chủ được giáo viên thể nghiệm khác nhau không phải tùy thuộc vào cá nhân,địa điểm,thời gian mà còn phụ thuộc vào tầm ảnh hưởng từ bên ngoài.” [13] Xây dựng các tiêu chí đánh giá hoạt động tổ chuyên môn đã được các tác giả Trần Thị Tuyết Mai, Nguyễn Văn Huấn đề cập như một hướng nghiên cứu “Về vai trò đánh giá trong giáo dục, G.Killer đã khẳng định: thay đổi một chương trình hoặc những kĩ thuật giảng dạy mà không thay đổi hệ thống đánh giá chắc chắn là chẳng đi đến đâu,thay đổi hệ thống đánh giá mà không thay đổi chương trình giảng dạy,có thể có một tác động đến bản chất việc học và chất lượng học tập lớn hơn là làm một sửa đổi chương trình mà không thay đổi gì cách đánh giá. [12] [22] 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục Ở cấp độ thạc sĩ có thể kể ra một số công trình nghiên cứu sau: - Nguyễn Thế Quang (2005,) “Một số biện pháp quản lý nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT thành phố Hà Đông, Hà Tây” - Nguyễn Thị Tâm (2007), “Biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường tiểu học quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng” - Bùi Thị Thu Hà (2011), “Biện pháp quản lýcủa hiệu trưởng đối với hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THCS Chu Văn An, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội”, Các công trình nghiên cứu trên trên cơ sở lí luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường mầm non, tiểu học, Trung học Cơ sở, THPT đã đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn trong các nhà trường. Nhận xét: - Các công trình nghiên cứu trên hướng vào nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường phổ thông nhưng loại hình trường Phổ thông Dân tộc nội trú thì còn ít được nghiên cứu. 9
- Đề tài luận văn hướng vào nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trưởng Phổ thông Dân tộc nội trú. Đề tài sẽ nghiên cứu và đánh giá đúng thực trạng về các biện pháp quản lýhoạt động của các tổ chuyên môn đã được áp dụng ở trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Yên Bái, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT Dân tộc nội trú. 1.2. Quản lý 1.2.1. Khái niệm Quản lý là một phạm trù xã hội, tồn tại khách quan và là một tất yếu của lịch sử. Khi xã hội cần có sự chỉ huy, điều hành, phân công, hợp tác, kiểm tra, điều chỉnh trong lao động để đạt năng suất cao, lúc đó cần vai trò của người đứng đầu. Đây chính là yêu cầu tất yếu để quản lý ra đời. Ở mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau, hình thái xã hội khác nhau sẽ có những hình thức quản lý khác nhau. Trong mọi thời đại, vai trò của quản lý trong sự ổn định và phát triển xã hội đều được coi trọng. Khoa học quản lý là một lĩnh vực lao động trí tuệ và thực tiễn phức tạp nhằm điều khiển lao động, thúc đẩy sự phát triển của xã hội trên tất cả mọi bình diện. Khoa học quản lý luôn gắn với tiến trình phát triển của xã hội, luôn mang tính lịch sử, tính giai cấp, tính dân tộc, tính thời đại. Lao động xã hội ngày càng phát triển đa dạng và phong phú thì khoa học quản lý cũng ngày càng phát triển theo nội tại của quá trình lao động. Nói một cách khác, nội dung, tính chất, đặc thù của mỗi loại lao động sẽ tạo nên một hệ chiếu của phương pháp quản lý. Không thể vận dụng phương pháp quản lý của một hệ thống, một ngành nghề, một đơn vị, một tổ chức này áp đặt cho một hệ thống, một ngành nghề, một đơn vị, một tổ chức khác. Quản lý là một khoa học sử dụng tri thức của nhiều môn khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, nhân văn khác như: Toán học, thống kê, kinh tế, tâm lý học, giáo dục học, đạo đức học, xã hội học,… đồng thời quản lý còn là một nghệ thuật đòi hỏi sự mềm dẻo và tinh tế cao độ để đạt được mục đích. 10