Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận và thực trạng quản lý HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở trường THCS, tác giả luận văn đề xuất các biện pháp quản lý HĐTN theo chủ đề môn KHTN cho học sinh các trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh THCS đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ––––––––––––––––––– HOÀNG THÚY PHƢƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO CHỦ ĐỀ MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ––––––––––––––––––––– HOÀNG THÚY PHƢƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO CHỦ ĐỀ MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Phí Thị Hiếu 2. PGS.TS Phạm Thị Tâm THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Phí Thị Hiếu và TS. Phạm Thị Tâm. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào. Tác giả luận văn Hoàng Thúy Phƣơng i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp. Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu và các thầy cô giáo trong khoa Sau Đại học trường Đại học Thái Nguyên đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu khoa học. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Phí Thị Hiếu, TS. Phạm Thị Tâm đã tận tụy, trách nhiệm để truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu và hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các đồng chí lãnh đạo và toàn thể các anh, chị, các bạn đồng nghiệp công tác tại các trường THCS, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh đã cùng chia sẻ những khó khăn và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Mặc dù đã nỗ lực và cố gắng nhưng chắc chắn luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo của các thầy giáo, cô giáo, sự góp ý chân thành của bạn bè đồng nghiệp để luận văn được bổ sung và hoàn thiện hơn. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác giả Hoàng Thúy Phƣơng ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt ......................................................................................... ix Danh mục các bảng.............................................................................................. x MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu............................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 3 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO CHỦ ĐỀ MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI.................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................. 6 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước............................................................ 12 1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 15 1.2.1. Quản lý ................................................................................................. 15 1.2.2. Hoạt động trải nghiệm .......................................................................... 16 iii
1.2.3. Chủ đề môn học, hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn học .............. 20 1.2.4. Chương trình giáo dục phổ thông mới, môn khoa học tự nhiên ............. 22 1.2.5. Hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới............................. 24 1.2.6. Quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ....................................................................................................... 25 1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ....................................................................................................... 26 1.3.1. Mục tiêu của hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới.............. 26 1.3.2. Vai trò của hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường THCS theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................ 28 1.3.3. Chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường THCS .................................... 28 1.3.4. Các hình thức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................. 29 1.3.5. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn học cho học sinh trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới .............. 32 1.3.6. Vai trò của cán bộ, giáo viên trong tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở cho học sinh .... 34 1.3.7. Đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở cho học sinh................................................... 35 1.4. Quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................. 36 iv
1.4.1. Hiệu trưởng trường trung học cơ sở với công tác quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới .......................................................................... 36 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới................................................................................................. 37 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới .......................................................................................... 46 1.5.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 46 1.5.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 47 Kết luận chương 1 .......................................................................................... 49 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO CHỦ ĐỀ MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VÂN ĐỒN TỈNH QUẢNG NINH THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ..................... 51 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng .............................................................. 51 2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát ................................................................ 51 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................. 55 2.2. Thực trạng hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới ...................................................... 57 2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................. 57 2.2.2. Thực trạng thực hiện các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ...................................................... 60 v
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................. 65 2.3.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch quản lý HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới.................................. 65 2.3.2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới.................................. 68 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới.................................. 70 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn theo chương trình giáo dục phổ thông mới ...................................................... 72 2.3.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................ 74 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn theo chương trình giáo dục phổ thông mới ...................................... 76 2.4.1. Những điểm mạnh ................................................................................ 76 2.4.2. Những điểm yếu.................................................................................... 78 2.4.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 79 2.4.4. Các vấn đề cần giải quyết...................................................................... 79 Kết luận chương 2 .......................................................................................... 80 vi
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO CHỦ ĐỀ MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VÂN ĐỒN TỈNH QUẢNG NINH THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ............................................................................................... 82 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 82 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo thực hiện các quan điểm chỉ đạo của Đảng về Giáo dục và Đào tạo ....................................................................................... 82 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và toàn diện ..................................... 83 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi........................................ 83 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ....................................................... 84 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh .................................................................................................... 84 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho cán bộ, giáo viên và cha mẹ học sinh .................................................................................. 84 3.2.2. Giám sát chặt chẽ việc xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên của giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ................................................................................. 87 3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn học cho giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ........... 88 3.2.4. Chỉ đạo phát huy vai trò chủ thể của học sinh trong HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............ 91 3.2.5. Đảm bảo cơ sở vật chất, tài chính để thực hiện hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ............................................ 93 vii
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................... 95 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 96 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................... 96 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................ 96 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ......................................................................... 96 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................... 96 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 97 Kết luận chương 3 .......................................................................................... 99 KẾT LUẬN VÀ KHUYỂN NGHỊ ............................................................. 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 105 PHỤ LỤC viii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý GV : Giáo viên HĐTN : Hoạt động trải nghiệm HS : Học sinh KHTN : Khoa học tự nhiên PTDTNT : Phổ thông dân tộc nội trú QL : Quản lý THCS : Trung học cơ sở ix
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô mạng lưới trường, lớp, HS cấp THCS ................................ 52 Bảng 2.2: Đội ngũ CBQL THCS 3 năm qua ..................................................... 54 Bảng 2.3: Đội ngũ GV THCS 3 năm qua ......................................................... 54 Bảng 2.4: Nhận thức của CBQL, GV về mức độ quan trọng của HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ................................................. 57 Bảng 2.5: Nhận thức về mục đích và những yêu cầu cần đạt của việc tổ chức HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ............................ 58 Bảng 2.6: Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về mức độ cần thiết của các hình thức HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ..... 59 Bảng 2.7: Thực trạng thực hiện các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới...................................... 61 Bảng 2.8: Thực trạng phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................................................................... 63 Bảng 2.9: Thực trạng xây dựng kế hoạch quản lý HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn ................................................................................ 65 Bảng 2.10: Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở các trường THCS ................................... 68 Bảng 2.11: Thực trạng chỉ đạo HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới ....................... 70 Bảng 2.12: Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ............................................... 73 Bảng 2.13: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn................................................................ 75 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................. 97 x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nhân loại đang tồn tại và phát triển trong một nền văn minh mới: Nền văn minh trí tuệ; nền kinh tế tri thức. Do vậy, giáo dục ngày càng được coi trọng và được coi là nhân tố quyết định sự thành bại của một quốc gia, của mỗi con người trong xã hội. Cùng với xu thế đó, đất nước ta đang trong thời kỳ hội nhập, sự giao lưu, cạnh tranh trong khu vực và trên thế giới ngày càng mạnh mẽ. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ tiếp tục phát triển với quy mô ngày càng sâu rộng và trình độ ngày càng cao, đòi hỏi phải đổi mới toàn diện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá và xã hội hoá. Để đáp ứng yêu cầu của giáo dục trong giai đoạn hiện nay, chương trình giáo dục phổ thông mới đã chính thức được ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, bao gồm chương trình tổng thể và 27 chương trình môn học, hoạt động giáo dục trong chương trình giáo dục phổ thông. Theo chương trình này, môn khoa học tự nhiên là môn học được xây dựng và phát triển trên nền tảng của các môn Vật lý, Hoá học, Sinh học và Khoa học trái đất [6]. Lý luận dạy học hiện đại đã khẳng định trong quá trình dạy học, người học cần phải được đặt ở vị trí trung tâm. Người dạy là người điều khiển, tổ chức, chỉ đạo người học giúp người học tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử - xã hội của loài người, từ đó thu nhận và biến chúng thành vốn sống, vốn kinh nghiệm của bản thân. Mặt khác, bất cứ quá trình dạy học nào cũng đều xuất phát từ thực tiễn học tập của người học. Thực tiễn đó luôn cần được đặt ưu tiên trong mọi chiến lược dạy học, các mục tiêu hay phương pháp dạy học đều hướng vào giải quyết các tình huống diễn ra trong thực tiễn và kinh nghiệm của người học. Vì vậy, dạy học dựa vào sự trải nghiệm có ý nghĩa to lớn nhằm phát triển năng lực của người học. 1
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, hiện nay, các nhà trường phổ thông nói chung và trường THCS nói riêng dạy học trải nghiệm cho học sinh còn ít được chú ý đến hoặc mang tính hình thức, vì vậy dẫn tới tình trạng học sinh học gạo, giỏi lý thuyết, hạn chế về kĩ năng thực hành, kĩ năng sống, năng lực thích ứng chưa cao. Vân Đồn là một huyện đảo có tính đa dạng về nguồn gốc của người dân tạo cho học sinh THCS cũng được xuất thân từ nhiều hoàn cảnh khác nhau, ngoài ra trong quá trình giáo dục ở các trường THCS huyện Vân Đồn các HĐTN môn học, trong đó có các hoạt động trải nghiệm với môn KHTN cho học sinh chưa được các nhà trường quan tâm và tổ chức theo đúng nghĩa của nó, do đó chất lượng giáo dục toàn diện nói chung và chất lượng giáo dục các môn KHTN nói riêng của học sinh THCS huyện Vân Đồn trong những năm vừa qua còn hạn chế. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận và thực trạng quản lý HĐTN theo chủ đề môn khoa học tự nhiên cho học sinh ở trường THCS, tác giả luận văn đề xuất các biện pháp quản lý HĐTN theo chủ đề môn KHTN cho học sinh các trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh THCS đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động trải nghiệm môn học cho học sinh ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh các trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở. 4.2. Thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh. 4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động trải nghiệm của học sinh THCS là điều kiện cần thiết để phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất cho học sinh. Tuy nhiên, hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN ở các trường THCS huyện Vân Đồn còn nhiều hạn chế mà một trong những nguyên nhân cơ bản là do công tác quản lý hoạt động này còn chưa đồng bộ, khoa học. Do vậy, nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh phù hợp với điều kiện, đặc điểm tâm lý học sinh thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh THCS huyện Vân Đồn. 6. Phạm vi nghiên cứu Trong đề tài này, chúng tôi nghiên cứu các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng trường THCS đối với hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở các trường THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Vì thời gian có hạn, do vậy tác giả chỉ tiến hành nghiên cứu công tác quản lý HĐTN theo chủ đề môn KHTN theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh ở 5 trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, hệ thống hóa…các tài liệu khoa học, các văn bản quy định của ngành có liên quan 3
đến hoạt động trải nghiệm và quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh THCS nhằm xây dựng khung lý thuyết của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng Anket: Sử dụng phiếu hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên để thu thập thông tin về thực trạng hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN của học sinh và quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh các trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục: Nghiên cứu thực tế, tổng kết kinh nghiệm tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh ở trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh và một số kinh nghiệm quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh ở trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh nhằm bổ sung cho kết quả điều tra bằng phiếu hỏi về hoạt động trải nghiệm và quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn KHTN cho học sinh ở trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. - Phương pháp xin ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia nhằm khảo nghiệm tính hiệu quả, tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng phương pháp thống kê toán học và phần mềm tin học để xử lý số liệu và phân tích, đánh giá các kết quả nghiên cứu. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 4
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm theo chủ đề môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học cơ sở huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO CHỦ ĐỀ MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Tư tưởng giáo dục về học qua trải nghiệm (experiential education) đã xuất hiện sơ khai từ thời cổ đại, song nó chỉ thực sự phát triển và trở thành một tư tưởng giáo dục chính thống và phát triển thành học thuyết khi có những công trình nghiên cứu của các nhà tâm lý học, giáo dục học nổi tiếng trên thế giới. Từ cuối thế kỷ XIX, xuất hiện mô hình dạy học trải nghiệm đầu tiên trên thế giới là mô hình về nghiên cứu ứng dụng và đào tạo thực nghiệm của nhà tâm lí học Kurt Lewin. Lewin nhấn mạnh tới sự kết hợp chặt chẽ giữa lí thuyết và thực hành. Ông thấy rằng, việc học có thể đạt hiệu quả tối đa khi có mối quan hệ chặt chẽ giữa kinh nghiệm cá nhân và việc phân tích giải quyết nhiệm vụ học tập. Nhắc đến học thuyết giáo dục trải nghiệm, phải nhắc đến quan điểm “học qua làm, học bắt đầu từ làm” của John Deway. Với triết lí giáo dục đề cao vai trò kinh nghiệm, từ giữa thế kỉ XX, ông đã đưa ra được quan điểm về vai trò của kinh nghiệm trong giáo dục. Ông cũng chỉ ra rằng, kinh nghiệm giúp nâng cao hiệu quả của giáo dục bằng cách kết nối người học, kiến thức học với thực tiễn cuộc sống, vì thế cần đưa các loại bài tập như nghề làm vườn, dệt, mộc... vào nhà trường [28]. Ngoài ra, còn phải kể đến rất nhiều các nhà giáo dục học hiện đại như Willingham, Conrad và Hedin, Druism, Owens và Karen Warren... Đối với các nước có nền giáo dục phát triển, đặc biệt là các nước tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông theo hướng phát triển năng lực, hoạt động trải nghiệm được quan tâm và triển khai dưới nhiều góc độ. 6
Trong khu vực châu Á, từ năm 1973, học tập trải nghiệm đã được Hồng Kông áp dụng thông qua việc dạy học qua hoạt động tham quan, dã ngoại. Tư tưởng này tiếp tục phát triển ở các nước châu Á khác như Singapore, Đài Loan, Hàn Quốc, Trung Quốc... Dạy học trải nghiệm có một bước tiến quan trọng hơn khi vào năm 2002, chương trình “Dạy học vì một tương lai bền vững” đã được UNESCO thông qua. Trong chương trình này có phần quan trọng về học qua trải nghiệm. Cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI trong bối cảnh toàn cầu hóa, quốc tế hóa hoạt động trải nghiệm được xem xét là hoạt động cơ bản để hình thành phát triển năng lực thực tiễn, kỹ năng hành động cho học sinh, sinh viên, với ý nghĩa đó Hội đồng kinh doanh Úc và phòng thương mại, công nghiệp Úc với sự bảo trợ của Bộ Giáo dục và Đào tạo khoa học, Hội đồng quốc gia Úc đã xuất bản cuốn “Kĩ năng hành nghề cho tương lai” (2002); Ở Singapore cục phát triển lao động WDA đã thiết lập hệ thống kĩ năng nghề ESS… Ở mỗi quốc gia có quan điểm khác nhau trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm để phát triển năng lực cho học sinh, sinh viên. Năm 2009, chương trình giáo dục của Hàn Quốc đưa hoạt động trải nghiệm sáng tạo thành nội dung môn học trong chương trình của nhà trường phổ thông bao gồm: Hoạt động tự chủ, hoạt động câu lạc bộ, hoạt động từ thiện, hoạt động định hướng phát triển bản thân. Qua nghiên cứu các tài liệu tham khảo và các công trình nghiên cứu, chúng tôi rút ra các hướng nghiên cứu chính về dạy học dựa vào trải nghiệm như sau: - Các nghiên cứu theo lý thuyết hành vi: Đại diện là các các tác giả như: Jonh Dewey, David Kold …Cha đẻ của giáo dục kinh nghiệm theo thuyết hành vi là Jonh Dewey (1890 - 1992), người đặt nền móng cho giáo dục kinh nghiệm. Thuyết kinh nghiệm của Jonh Dewey dựa trên hai nguyên lý chủ đạo là sự liên tục và tác động ảnh hưởng lẫn nhau. 7
Sự liên tục được ông chứng minh trong luận điểm “một điều gì đó từ một trải nghiệm kể cả điều tốt, điều dở chúng đều tích lũy thành kinh nghiệm và ảnh hưởng tới những bản chất, bản tính của con người trong kinh nghiệm của mỗi cá nhân” [28]. Còn sự tác động ảnh hưởng qua lại lẫn nhau được xây dựng dựa trên khái niệm liên tục. Theo đó, những kinh nghiệm trong quá khứ có ảnh hưởng tới những tình huống hiện tại. Thuyết giáo dục trải nghiệm của Jonh Dewey sau này vẫn được các nhà giáo dục, các nhà lý luận dạy học tiến hành nghiên cứu và coi đó là “điểm tựa” khi nghiên cứu về dạy học dựa vào trải nghiệm sau này. Đến năm 1984, giáo sư David Kold người Mĩ đã công bố công trình nghiên cứu của mình về học tập dựa vào trải nghiệm. Ông đã xây dựng nên mô hình học tập qua trải nghiệm gồm bốn giai đoạn như sau: Giai đoạn 1: Khởi động bằng việc tiếp thu một kinh nghiệm; Giai đoạn 2: Quan sát và phản hồi; Giai đoạn 3: Hình thành khái niệm trừu tượng; Giai đoạn 4: Thử nghiệm chủ động. Theo David Kold, trong mô hình của ông người học có thể tiếp cận ở bất cứ giai đoạn nào trong 4 giai đoạn của chu trình học. Như vậy, giai đoạn trải nghiệm đã có ban đầu, sau đó tiếp tục bằng quá trình phản hồi, thảo luận, phân tích và đánh giá kinh nghiệm [18]. Dựa trên lý thuyết về mô hình học tập dựa vào trải nghiệm của David Kold, các tác giả về sau đã vận dụng vào trong việc tổ chức cho học sinh học tập dựa vào trải nghiệm. Nối tiếp các tác giả trên, Roegiers - Người Mỹ (1996) cho rằng: “Chỉ có cách học tập dựa trên sự khám phá bản thân hoặc tự lĩnh hội thì mới giúp con người thay đổi hành vi của mình. Bản chất của nó chính là học tập dựa vào trải nghiệm. Tuy nhiên, sự khám phá hay lĩnh hội có ra sao thì vai trò của nhà trường vẫn rất quan trọng trong việc tổ chức, bố trí các trình tự các trải nghiệm cho người học đương đầu và tư duy” [24]. Như vậy, tác giả này vừa 8