Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý Phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài nhằm nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý Phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ HỒNG HẠNH QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN VÕ NHAI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ HỒNG HẠNH QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN VÕ NHAI Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Thị Kim Linh THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, được xuất phát từ yêu cầu phát sinh trong công việc để hình thành hướng nghiên cứu. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được ai công bố trước đây. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Hà Hồng Hạnh i Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy giáo, cô giáo trong Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, thư viện Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong học tập, nghiên cứu, nhất là trong quá trình tiến hành đề tài luận văn. Đặc biệt, tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Thị Kim Linh - cô đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn Ban lãnh đạo và đồng nghiệp nơi tôi công tác; các đồng chí CBQL và giáo viên ở các trường Mầm non vùng DTTS trên địa bàn huyện Võ Nhai; cảm ơn những người thân trong gia đình và bạn bè thân thiết đã luôn động viên, khuyến kích, tạo điều kiện hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Dù đã cố gắng rất nhiều, song chắc chắn luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự góp ý của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm đến vấn đề được trình bày trong luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Hà Hồng Hạnh ii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT .......................................................... iv DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................ 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài ......................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn............................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON VÙNG DTTS ........................................................................... 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 6 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ..................................................................... 6 1.1.2 Những nghiên cứu trong nước ................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản .............................................................................. 9 1.2.1. Khái niệm về quản lý ................................................................................ 9 1.2.2. Quản lý giáo dục ..................................................................................... 10 1.2.3. Khái niệm quản lý trường học, quản lý trường Mầm non ...................... 11 1.2.4. Khái niệm về ngôn ngữ, ngôn ngữ nói mạch lạc .................................... 13 1.2.5. Phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc ............................................................ 16 iii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.2.6. Quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ mẫu giáo .................. 16 1.3. Một số vấn đề cơ bản về phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường MN vùng DTTS .............................................................................. 17 1.3.1. Đặc điểm ngôn ngữ của trẻ 5 tuổi vùng DTTS ....................................... 17 1.3.2. Mục tiêu, nội dung phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi vùng DTTS ................................................................................................................. 18 1.3.3. Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi ở trường mầm non ...... 21 1.3.4. Bản chất của sự phát triển ngôn ngữ trẻ mầm non.................................. 25 1.4. Quản lý Phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS............................................................................ 25 1.4.1. Mục tiêu quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ......... 25 1.4.2. Nội dung quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở trường Mầm non vùng DTTS............................................................................ 26 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS............................................................................ 33 1.5.1. Điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội........................................................... 33 1.5.2. Cơ chế pháp lý......................................................................................... 33 1.5.3. Năng lực đội ngũ cán bộ quản lý trường MN, giáo viên MN ................. 34 1.5.4. Cơ sở vật chất, trang thiết bị và các điều kiện hỗ trợ .............................. 35 Kết luận chương 1 ............................................................................................. 37 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON VÙNG DTTS HUYỆN VÕ NHAI ................................................. 38 2.1. Vài nét khái quát về giáo dục Mầm non ở huyện Võ Nhai ........................ 38 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ....................................................................... 39 2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 39 2.2.2. Nội dung khảo sát.................................................................................... 39 2.2.3. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát .................................................. 40 iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.2.4. Phương pháp khảo sát ............................................................................. 40 2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 40 2.3.1. Thực trạng nhận thức về phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc và quản lý phát triển triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai .............................................................................. 40 2.3.2. Thực trạng phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai .............................................................. 49 2.3.3. Thực trạng quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai .................................................. 53 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ..........66 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ... 67 2.5.1. Những mặt mạnh và nguyên nhân .......................................................... 67 2.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 69 Kết luận chương 2 ............................................................................................. 72 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON VÙNG DTTS HUYỆN VÕ NHAI ................................................. 74 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 74 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ .......................................... 74 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ......................................................... 74 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 74 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 75 3.2. Biện pháp quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai .................................................. 75 v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS ................................................................................................ 75 3.2.2. Xây dựng các qui định nội bộ trên cơ sở vận dụng, cụ thể hóa các chủ trương, chính sách, các qui định của các cấp quản lí phục vụ công tác phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ................................................................ 79 3.2.3. Hoàn thiện tiêu chí đánh giá việc thực hiện quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ................................................................................ 80 3.2.4. Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên ...................... 82 3.2.5. Hoàn thiện điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ................................... 86 3.3. Mố i quan hê ̣ giữa các biêṇ pháp ................................................................ 89 3.4. Khảo nghiê ̣m tính cầ n thiế t và khả thi của các biêṇ pháp đã đề xuấ t ........ 90 3.4.1 Mục đích khảo nghiệm ............................................................................. 90 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 90 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 90 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm .............................................................................. 90 Kết luận chương 3 ............................................................................................. 93 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 94 1. Kết luận ......................................................................................................... 94 2. Khuyến nghị .................................................................................................. 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 98 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 101 vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CSGD : Chăm sóc giáo dục DTTS : Dân tộc thiểu số GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDMN : Giáo dục mầm non GV : Giáo viên HĐ : Hoạt động MG : Mẫu giáo MN : Mầm non QLGD : Quản lý giáo dục iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ........................ 42 Bảng 2.2. Thực trạng nhận thức của CBQL về công tác phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ................................................................................. 44 Bảng 2.4. Nhận thức về hình thức phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ................. 47 Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức về vai trò của các tổ chức liên quan trong công tác quản lý phát triển ngôn ngữ nói lạc cho trẻ 5 tuổi vùng DTTS huyện Võ Nhai .................................................................................. 48 Bảng 2.6: Thực trạng về mức độ thực hiện nội dung phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ................................................................................. 50 Bảng 2.7: Thực trạng về hình thức phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ................. 51 Bảng 2.8. Thực trạng về sự quan tâm của cán bộ quản lý đối với công tác phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ....................................... 53 Bảng 2.9. Thực trạng quản lý nội dung phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ......... 55 Bảng 2.10. Thực trạng phương pháp phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ................. 57 Bảng 2.11. Thực trạng cách thức quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ......... 59 Bảng 2.12. Thực trạng bồi dưỡng về nội dung phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai .. 63 v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.13. Thực trạng bồi dưỡng về hình thức phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai......... 64 Bảng 2.14. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai ....................................................................... 66 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi, tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ..................................................................................... 91 vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục đối với hầu hết các quốc gia trên thế giới được xác định là một lĩnh vực quan trọng, là chìa khóa đưa đến thành công của đất nước. Đại hội lần thứ IX của Đảng đã khẳng định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, là chìa khoá mở cửa vào tương lai. Phát triển Giáo dục và Đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho đất nước tiến nhanh, tiến mạnh trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”[12]. Để đẩy mạnh cả quá trình giáo dục trước hết ta không thể không quan tâm đến vai trò của giáo dục mầm non vì giáo dục mầm non có vai trò quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân, là cấp học chuẩn bị tiền đề cho giáo dục phổ thông”, giáo dục mầm non là “bản lề”, là “gốc rễ”, là khâu đặt nền móng, nền tảng cho sự phát triển của con người. Trẻ mầm non nói chung, trẻ mẫu giáo 5 tuổi nói riêng được học qua chơi, trẻ được phát triển toàn diện về các lĩnh vực: Thể chất, nhận thức, thẩm mỹ, tình cảm và kỹ năng xã hội, ngôn ngữ trong đó phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những nhiệm vụ vô cùng quan trọng ở trường mầm non. Lĩnh vực này giúp trẻ hình thành và phát triển các năng lực ngôn ngữ như: nghe, nói, tiền biết đọc và tiền biết viết, bên cạnh đó bước đầu giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, nhận thức, tình cảm và các kỹ năng xã hội. Đối với giáo dục bậc mầm non, giáo dục ngôn ngữ có vai trò to lớn trong việc hình thành và phát triển khả năng giao tiếp, là nền tảng cho phát triển tư duy, nhân cách đòng thời đáp ứng nhu cầu giao tiếp với mọi người xung quanh. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của giáo dục mầm non đó là phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ làm giàu vốn từ vựng, dạy trẻ phát âm đúng giúp trẻ nắm được các quy tắc tiếng việt, dạy trẻ cách diễn đạt rõ ràng, mạch lạc, ý nghĩa của mình. Công việc phải được tiến hành trong quá 1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
trình chăm sóc giáo dục trẻ ở nhà trẻ và trường mầm non. Lứa tuổi Mầm non là thời kỳ phát triển mạnh về ngôn ngữ, giai đoạn này trẻ đạt được những thành kết quả về phát triển ngôn ngữ mà ở các giai đoạn sau không thể có được (trẻ học nghĩa và cấu trúc của từ, cách sử dụng từ ngữ để chuyển tải suy nghĩ và cảm xúc của bản thân, hiểu mục đích và cách thức con người sử dụng chữ viết). Nội dung của chương trình CSGD trẻ theo hướng đổi mới của ngành giáo dục Mầm non hiện nay đã xác định rõ mục tiêu đó là yêu cầu trẻ được phát triển qua 5 mặt: thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, thẩm mỹ, tình cảm - xã hội. Trong đó Phát triển ngôn ngữ mạch lạc là một trong những nhiệm vụ vô cùng quan trọng của bậc học Mầm non bởi quản lý phát triển ngôn ngữ mạch lạc được hiểu là quá trình trẻ lĩnh hội chức năng và cấu trúc của ngôn ngữ là các quy ước của xã hội trong việc sử dụng ngôn ngữ để bày tỏ và tiếp nhận suy nghĩ, cảm xúc và ý tưởng. Đối với trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS của huyện Võ Nhai việc phát triển ngôn ngữ nói chung, đặc biệt là việc phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc nói riêng còn gặp nhiều khó khăn bởi trẻ mầm non ở vùng dân tộc thiểu số việc lĩnh hội và và phát triển ngôn ngữ (Tiếng Việt) còn rất hạn chế, đa số trẻ giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ (tiếng tộc người) trẻ ít sử dụng ngôn ngữ phổ thông để giao tiếp nên trẻ có nguy cơ thiếu hụt và bị thiếu hụt về ngôn ngữ rất cao. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý Phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai” làm đề tài luận văn thạc sỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai. 2 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi ở trường Mầm non vùng dân tộc thiểu số. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai . 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở trường Mầm non vùng DTTS. 4.2. Khảo sát thực trạng quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai. 4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai. 5. Giả thuyết khoa học Việc quản lý phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai đã có những kết quả nhất định, song vẫn còn những tồn tại, bất cập, điều này do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân thuộc về yếu tố quản lý. Nếu nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý phát triển ngôn ngữ mạch lạc nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn ở các trường Mầm non vùng dân tộc thiểu số ở huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên sẽ nâng cao hiệu quả công tác quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai góp phần nâng cao chất lượng phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS. 3 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai và các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này. 6.2. Giới hạn về đối tượng khảo sát và địa bàn nghiên cứu 6.2.1. Giới hạn về đối tượng khảo sát - Tổng số trường mầm non: 7 - Tổng số lớp CBQL: 18 - Tổng số giáo viên: 193 6.2.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Việc khảo sát thực trạng được tiến hành trên GV và CBQL ở 7 trường Mầm non: Trường Mầm non Cúc Đường; Trường Mầm non Phú Thượng, Trường Mầm non Tràng Xá, Trường Mầm non Liên Minh, Trường Mầm non Nghinh Tường; Trường Mầm non Vũ Trấn; Trường Mầm non Sảng Mộc. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp các tài liệu, tư liệu sách báo, công trình khoa học, văn bản, chỉ thị thể hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý giáo dục, các văn bản pháp quy có tính pháp lý về giáo dục, luật giáo dục, điều lệ trường Mầm non, các văn bản có liên quan đến đề tài nghiên cứu phục vụ quá trình xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến khảo sát đội ngũ CBQL, GV trường Mầm non của huyện để thu thập thông tin phục vụ việc nghiên cứu đề tài. 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
7.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát việc tổ chức các hoạt động phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi các trường Mầm non vùng DTTS thu thông tin phục vụ nghiên cứu đề tài. 7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm Nghiên cứu hồ sơ chủ nhiệm lớp của GV dạy lớp MG 5 tuổi, kế hoạch giáo dục của nhà trường,… để thu thập thông tin phục vụ quá t rình nghiên cứu đề tài. 7.2.4. Phương pháp phỏng vấn Trực tiếp trao đổi, phỏng vấn CBQL, giáo viên mầm non đang dạy lớp MG 5 tuổi nhằm thu thông tin phục vụ việc nghiên cứu đề tài. 7.2.5. Phương pháp chuyên gia Sử dụng phương pháp chuyên gia xin ý kiến các chuyên gia là, (CBQL, GV có kinh nghiệm) đang trực tiếp làm công tác quản lý, giáo dục tại các trường Mầm non. 7.2.6. Phương pháp toán thống kê Sử dụng toán thống kê trong xử lý kết quả khảo sát thu được của đề tài. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của luận văn được cấu trúc thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS Chương 2: Thực trạng quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai Chương 3: Biện pháp quản lý phát triển ngôn ngữ nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi ở các trường Mầm non vùng DTTS huyện Võ Nhai 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ NÓI MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON VÙNG DTTS 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Vấn đề ngôn ngữ đã được đề cập đến ngay từ thời cổ đại. Nhưng thời cổ đại người ta nghiên cứu ngôn ngữ không tách khỏi triết học và lôgíc học. Các nhà triết học cổ đại đã coi ngôn ngữ như là một hình thức biểu hiện bề ngoài của các bên trong là "logos", tinh thần, trí tuệ của con người. Trong cuốn "Triết học DESCARTES” Descartes đã chỉ ra những đặc tính chủ yếu của ngôn ngữ và lấy đó làm tiêu chí phân biệt con người, khác với động vật. Ông đã nhấn mạnh tính chất của ngôn ngữ, cái tín hiệu duy nhất ấy chắc chắn là của một tư duy tiềm tàng trong cơ thể và kết luận rằng "Có thể lấy ngôn ngữ làm chỗ khác nhau thực sự giữa con người và con vật”. Chỉ đến giữa thế kỷ 19 khuynh hướng tâm lý học mới nảy sinh trong ngôn ngữ học. Người đầu tiên sáng lập ra trường phái ngôn ngữ học tâm lý là Shteintal (1823 - 1899). Ông đã đưa ra học thuyết ngôn ngữ là sự hoạt động của cá nhân và sự phản ánh tâm lý dân tộc. Theo ông, ngôn ngữ học phải dựa vào tâm lý cá nhân trong khi nghiên cứu ngôn ngữ cá nhân, phải dựa vào tâm lý dân tộc trong khi nghiên cứu ngôn ngữ của dân tộc. Sau cách mạng tháng Mười Nga 1917, các nhà ngôn ngữ học, tâm lý học Xô Viết đã vận dụng quan điểm của Mac - Lênin vào hoạt động nghiên cứu ngôn ngữ đó là: xem xét ngôn ngữ với tư cách là một hiện tượng xã hội. Ngôn ngữ thể hiện các mối quan hệ giữa con người với con người được quy định bởi những điều kiện cụ thể của thời kỳ lịch sử nhất định. Ngôn ngữ là hiện thực trực tiếp của tư duy và là phương tiện giao tiếp chủ yếu của con người. 6 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ em là một trong những vấn đề được nhiều nhà khoa học quan tâm như: I.Jrutxo, J.Hpestoloji, I.Acomenxki, K.Pusinssky, J.Piegie ... Người đặt nền móng đầu tiên cho quá trình nghiên cứu ngôn ngữ cho trẻ em có hệ thống nhất là nhà giáo dục người Nga-Bà E Tikheeva (1867-1943) với tác phẩm “Phát triển ngôn ngữ mạch lạc trẻ em”, trong công trình nghiên cứu bà đã đề xuất một số phương pháp, hình thức phát triển ngôn ngữ cho trẻ trước tuổi đến trường có giá trị khoa học cao. Nhà tâm lý học nổi tiếng người Nga L.X. Vưgôtxki trong cuốn “Tư duy và ngôn ngữ” đã lập luận rằng hoạt động tinh thần của con người chính là kết quả học tập mang tính xã hội chứ không phải hoạt động học tập mang tính cá nhân. Ông khẳng định rằng: “Ngôn ngữ chính là phương thức đầu tiên mà qua đó con người trao đổi các giá trị xã hội, L.X.Vưgôtxki coi ngôn ngữ là vô cùng quan trọng đối với sự phát triển tư duy” [41, tr.12]. Nhấn mạnh vai trò giao tiếp của ngôn ngữ, A.A.Lênôchiep lại cho rằng: “Sự phát triển lời nói (ngôn ngữ) của trẻ em trước hết là sự phát triển phương thức giao tiếp. Đây là nội dung quan trọng, cần thiết trong quá trình giúp trẻ hoà nhập với xã hội loài người”[dẫn theo 29, tr.13]. Trong cuốn “Phát triển ngôn ngữ mạch lạc” nhà giáo dục người Nga Usinxki đã nhận định: “Tiếng mẹ đẻ là cơ sở của mọi sự phát triển, là vốn quý của mọi tri thức”. Từ đó, ông cho rằng phải phát triển tiếng mẹ cho con người, đây là nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt là phát triển tiếng mẹ đẻ cho trẻ em dưới tuổi đến trường phổ thông [dẫn theo 20, tr.9]. Ngoài ra, một số công trình nghiên cứu khác của các nhà Giáo dục học, Tâm lý học Xô Viết đã đề cập đến vấn đề này. Trong tác phẩm "Sự Phát triển ngôn ngữ mạch lạc của trẻ em lứa tuổi mẫu giáo", tác giả Ph.A.Xôkhin và các 14 cộng sự đã tập trung nghiên cứu về quá trình Phát triển ngôn ngữ mạch lạc của trẻ, trên cơ sở đó tác giả đã đưa ra các biện pháp khác nhau để Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ đạt hiệu quả cao nhất. Xô khin với tác phẩm "Phương pháp phát triển lời nói trẻ em", "Những cơ sở tâm lý, giáo 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
dục của việc phát triển lời nói cho trẻ em". Tác giả A.M.Borodis với công trình "Phương pháp phát triển tiếng cho trẻ em". Tất cả những công trình của các tác giả trên đều có những đóng góp to lớn trong việc chỉ ra tầm quan trọng và sự cần thiết phải quan tâm giáo dục và phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ngay từ lứa tuổi Mầm non, và đã đưa ra những phương pháp khác nhau để Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. 1.1.2 Những nghiên cứu trong nước Thấm nhuần tư tưởng của Chủ nghĩa Mác - Lênin và vấn đề dân tộc, ngay từ khi mới dành được được độc lập 1945, Đảng và Nhà nước ta đã ý thức rõ nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội vùng dân tộc Miền núi nhằm đảm bảo quyền bình đẳng giữa các dân tộc. Và thực hiện nhiệm vụ chung ấy, một trong những nhiệm vụ được đặt ra là phải phát triển nền văn hóa của đồng bào dân tộc, trong đó nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Bởi nước ta có trên 50 dân tộc anh em với trên 50 ngôn ngữ khác nhau. Với bức tranh toàn cảnh đó để các dân tộc giao tiếp được với nhau, Đảng và Nhà Nước ta đã xác nhận tiếng Việt có vai trò là công cụ giao tiếp, là công cụ phát triển xã hội của tất cả các dân tộc trong môi trường đa dân tộc như nước ta. Ngay sau khi cách mạng Tháng Tám thành công, Bộ Quốc gia Giáo (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo) đã có chỉ thị “ Từ nay tất cả các khoa học đều dạy bằng tiếng Việt” Đây là một chỉ thị sáng suốt hợp thời khi dành được chính quyền. Chính nhờ sớm xác định tiếng việt có một vị trí xứng đáng của mình trong một quốc gia đa dân tộc như nước ta mà nó đã tạo tiền đề vững chắc cho vị thế ngôn ngữ quốc gia của tiếng Việt. Xuất phát từ đó ở Việt Nam vấn đề Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ em cũng được nhiều nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu. Tác giả Hoàng Thị Oanh, Nguyễn Thị Việt, Nguyễn Kim Đức trong giáo trình “Phương pháp Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ em dưới 6 tuổi” đã xây dựng hệ thống phương pháp, bài tập thực hành tạo cơ sở cho việc Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ tốt nhất. 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Tác giả Nguyễn Xuân Khoa lựa chọn sự Phát triển ngôn ngữ mạch lạc của trẻ mẫu giáo làm đối tượng nghiên cứu của mình, trong giáo trình “Phương pháp Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo” cũng đề xuất hệ thống phương pháp Phát triển ngôn ngữ mạch lạc (phương pháp trực quan, phương pháp dùng lời, phương pháp thực hành trò chơi). Ngôn ngữ của trẻ 5 tuổi là một điều kiện hết sức quan trọng để trẻ tiếp xúc với môi trường mới lạ ở phổ thông, giúp trẻ lĩnh hội được những kiến thức mang tính chất khoa học của các môn học ở phổ thông. Vì vậy việc nghiên cứu vốn ngôn ngữ cơ bản của trẻ cả về vốn từ, ngữ âm, ngữ điệu, ngữ pháp và đặc biệt ngôn ngữ mạch lạc là rất cần thiết. Thông qua đó, chúng ta có thể giúp trẻ có sự phát triển ngôn ngữ một cách đầy đủ về các mặt, đó cũng là phương tiện cơ bản nhất, quan trọng nhất để trẻ tiếp thu tri thức không chỉ môn Tiếng Việt mà còn tất cả các môn học khác của chương trình lớp 1. Những nghiên cứu của tác giả trên là cơ sở lý luận quan trọng cho việc nghiên cứu về quản lý phát triển ngôn ngữ mạch lạc nói mạch lạc cho trẻ 5 tuổi vùng dân tộc thiểu số. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Khái niệm về quản lý Có nhiều quan điểm khác nhau về quản lý, các tác giả tiếp cận khái niệm quản lý trên nhiều phương diện khác nhau: Đối với F.Taylor “Mỗi loại công việc dù nhỏ nhất đều phải chuyên môn hoá và đều phải quản lý chặt chẽ”; ông cho rằng “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái gì cần làm và cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất”[dẫn theo 10, tr.9]. Lý luận chủ nghĩa Mác - Lê nin đã lý giải một cách đầy đủ hơn và phản ánh chính xác những nét đặc trưng cơ bản của hoạt động quản lý. Theo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin, quản lý xã hội một cách khoa học “là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống khác nhau của hệ thống xã hội, trên cơ sở vận dụng đúng đắn những quy 9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn