Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm đề xuất biện pháp quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ THƠM QUẢN LÝ SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG THEO ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ THƠM QUẢN LÝ SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG THEO ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ MINH HUẾ THÁI NGUYÊN - 2016
LỜI CAM ĐOAN Luận văn "Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn" được thực hiện từ tháng 5 năm 2015 đến tháng 4 năm 2016. Tôi xin cam đoan: Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được chon lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn đúng quy định. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả Trần Thị Thơm i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, Tác giả luận văn xin được bày tỏ lòng biết ơn tới: Các thầy cô giảng viên khoa Tâm lý giáo dục, Phòng Đào tạo thuộc trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Sở GD&ĐT Tuyên Quang, Ban Giám hiệu các trường THPT trên địa bàn huyện Chiêm Hoá, cán bộ, giáo viên, các em học sinh, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp, những người luôn sát cánh, động viên và giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện để tác giả có thể hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS.Trần Thị Minh Huế - người hướng dẫn khoa học, đã trực tiếp tận tình giúp đỡ, chỉ bảo ân cần và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, song không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót trong luận văn. Tác giả mong nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp ý kiến của thầy cô và đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả Trần Thị Thơm ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 3 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN .................................................................................................................. 5 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................. 5 1.1.1. Trên thế giới .................................................................................................... 5 1.1.2. Ở Việt Nam ..................................................................................................... 7 1.2. Những khái niệm cơ bản ........................................................................................ 9 1.2.1. Dạy học theo định hướng tích hợp liên môn ................................................... 9 1.2.2. Sinh hoạt tổ chuyên môn ............................................................................... 12 1.2.3. Sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ........... 13 1.2.4. Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ................................................................................................................... 14 1.2.5. Biện pháp quản lý hoạt động SHCM theo định hướng dạy học tích hợp liên môn .......................................................................................................... 16 iii
1.3. Một số vấn đề lý luận về sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ......................................................................... 16 1.3.1. Mục tiêu sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT theo định hướng dạy học THLM ........................................................................................... 16 1.3.2. Nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ................................................................................................................... 17 1.3.3. Quy trình và kỹ thuật tổ chức sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ........................................................................................ 18 1.3.4. Hình thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ................................................................................................... 26 1.3.5. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên trong SHTCM theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ........................................................................................ 27 1.3.6. Điều kiện đảm bảo cho hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ............................................................................ 29 1.4. Một số vấn đề lý luận về quản lý SHTCM ở trường THPT theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ............................................................................... 30 1.4.1. Hiệu trưởng nhà trường trong công tác quản lý SHTCM theo định hướng dạy học tích hợp liên môn ............................................................................ 30 1.4.2. Mục tiêu quản lý ........................................................................................... 31 1.4.3. Nội dung quản lý ........................................................................................... 32 1.4.4. Phương pháp quản lý .................................................................................... 36 1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng hiệu quả quản lý ........................................................ 38 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 42 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN CHIÊM HÓA TỈNH TUYÊN QUANG THEO ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN ............................... 43 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................................ 43 2.1.1. Khái quát về đặc điểm giáo dục THPT của huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ........................................................................................................... 43 2.1.2. Mục tiêu khảo sát .......................................................................................... 45 iv
2.1.3. Nội dung khảo sát ......................................................................................... 45 2.1.4. Khách thể và địa bàn khảo sát ..................................................................... 45 2.1.5. Phương pháp khảo sát ................................................................................... 45 2.1.6. Phương pháp cách xử lý số liệu .................................................................... 46 2.2. Thực trạng nhận thức về SHTCM và quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang .............. 46 2.2.1. Nhận thức của CBQL, GV về các khái niệm ................................................ 46 2.2.2. Nhận thức của GV và CBQL về mục tiêu SHTCM theo định hướng dạy học THLM .............................................................................................................. 47 2.2.3. Thực trạng nhận thức của GV và CBQL về vai trò của hiệu trưởng trong quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ....................................... 49 2.3. Thực trạng SHTCM ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học THLM .................................................................... 51 2.3.1. Thực trạng thực hiện nội dung SHTCM theo định hướng dạy học THLM ........ 51 2.3.2. Thực trạng thực hiện quy trình SHTCM theo định hướng dạy học THLM ....... 53 2.3.3. Thực trạng thực hiện những hình thức SHTCM theo định hướng dạy học THLM...... 54 2.4. Thực trạng quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ........................... 56 2.4.1. Thực trạng nội dung quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ...... 56 2.4.2. Thực trạng phương pháp quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ...... 59 2.4.3. Thực trạng công tác đánh giá SHTCM theo định hướng dạy học THLM ....... 61 2.4.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ........................................................................................... 63 2.5. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng ................................................................ 65 2.5.1. Kết quả đạt được trong quá trình triển khai SHTCM theo định hướng dạy học THLM......................................................................................................... 65 2.5.2. Một số bất cập trong quá trình triển khai SHTCM theo định hướng dạy học THLM ........................................................................................... 66 2.5.3. Nguyên nhân một số bất cập trong quá trình triển khai SHTCM theo định hướng dạy học THLM ...................................................................................... 66 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 68 v
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG THEO ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN ............................... 69 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý SHTCM ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo dạy học THLM ................................................. 69 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu................................................................ 69 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý.................................................................. 69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................... 70 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................ 70 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ................................................................ 70 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .................................................................. 71 3.2. Một số biện pháp quản lý SHTCM theo dạy học THLM ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang ............................................................. 71 3.2.1. Nâng cao nhận thức về SHTCM theo định hướng dạy học THLM cho CBQL, GV ............................................................................................................... 71 3.2.2. Bồi dưỡng năng lực quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM cho tổ trưởng chuyên môn và năng lực chuyên môn theo dạy học THLM cho giáo viên ........................................................................................................... 73 3.2.3. Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM............................................................................................. 78 3.2.4. Đổi mới quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá SHTCM, đánh giá giáo viên ...... 82 3.2.5. Đảm bảo các điều kiện SHTCM theo định hướng dạy học THLM .............. 85 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 88 3.4. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......................................... 89 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................. 89 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ................................................................................ 89 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm .................................................................................. 89 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm............................................................................ 89 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm .................................................................................... 89 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 94 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 98 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung chữ viết tắt 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CĐR Chuẩn đầu ra 12 DHTH Dạy học tích hợp 3 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 4 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 5 HT Hiệu trưởng 10 SHCM Sinh hoạt chuyên môn 11 SHTCM Sinh hoạt tổ chuyên môn 13 SPTH Sư phạm tích hợp 9 THLM Tích hợp liên môn 7 THPT Trung học phổ thông 8 TTCM Tổ trưởng chuyên môn iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL, GV về các khái niệm ........................................ 46 Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL, GV về mục tiêu SHTCM theo định hướng dạy học THLM ...................................................................................... 48 Bảng 2.3. Thực trạng nhận thức của GV, CBQL về vai trò của hiệu trưởng trong quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ..................... 50 Bảng 2.4. Thực trạng thực hiện nội dung SHTCM theo định hướng dạy học THLM ...............51 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện quy trình SHTCM theo định hướng DHTHLM .......................53 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện những hình thức SHTCM theo định hướng dạy học THLM ...................................................................................... 55 Bảng 2.7. Thực trạng nội dung quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ..................57 Bảng 2.8. Thực trạng phương pháp quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ..........60 Bảng 2.9. Thực trạng công tác đánh giá SHTCM theo định hướng dạy học THLM .................62 Bảng 2.10. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý SHTCM theo hướng dạy học THLM ........................................................................... 64 Bảng 3.1. Đánh giá của GV, CBQL về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ........ 90 Bảng 3.2. Đánh giá của GV, CBQL về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM ........ 90 v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. So sánh mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp... 93 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về định hướng chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong thời kỳ hội nhập quốc tế và Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI số 29- NQ/TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 của Ban chấp hành Trung ương Đảng về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo...” Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh, Bộ GD&ĐT tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên, đặc biệt là đổi mới quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn (SHTCM) theo định hướng dạy học tích hợp liên môn (THLM) đang là vấn đề được nhiều giáo viên và nhà quản lý quan tâm thực hiện. Sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học THLM có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên (GV) và phát triển năng lực cho HS. Đối với GV dạy học THLM không những giảm tải cho GV trong việc dạy các kiến thức liên môn mà còn có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho GV, góp phần phát triển đội ngũ GV bộ môn hiện nay thành đội ngũ GV có đủ năng lực dạy học kiến thức THLM đáp ứng với yêu cầu của xã hội hiện đại. Đối với học sinh (HS) da ̣y ho ̣c THLM giúp học sinh phát triển năng lực thông qua tổ chức các hoạt động học tích cực, tự lực và sáng tạo ở trong lớp, ngoài lớp, trong trường, ngoài trường, ở nhà và cộng đồng, đặc biệt quan tâm đến hoạt động thực hành và ứng dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Sinh hoạt tổ chuyên môn trong các trường phổ thông nói chung và các trường THPT miền núi huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang nói riêng có vai trò quyết định cho sự phát triển của nhà trường và là nhân tố quyết định trực tiếp đến chất lượng dạy học của các trường THPT hiện nay. Do đó, quản lí SHTCM là nhiệm vụ hàng đầu, là trọng tâm trong quá trình quản lí của các trường THPT. Trong những năm qua, ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang đã tiến hành đổi mới SHTCM theo định hướng dạy học THLM và đạt được 1
những kết quả nhất định. Tuy nhiên, việc đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học THLM không đơn giản đối với những người trực tiếp thực hiện đặc biệt là những nhà quản lý. Thực tế khi triển khai ở các trường THPT miền núi huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang đã đặt ra những vấn đề cần phải giải quyết như: cơ sở vật chất chưa đáp ứng, phòng học chật hẹp, thiếu thiết bị, đồ dùng phục vụ cho hoạt động giảng dạy; HS phần lớn là con em đồng bào dân tộc thiểu số nên còn thụ động trong học tập, ngại trao đổi, ngại giao tiếp; GV tham gia SHTCM vẫn theo cách làm truyền thống tạo nên một lối mòn khó có thể thay đổi được; CBQL còn gặp rất nhiều khó khăn, lúng túng khi đổi mới cách quản lý SHTCM nên chưa trường nào thực hiện triệt để việc đổi mới quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM với đầy đủ các đặc điểm, yêu cầu của hình thức sinh hoạt này. Nhận thức rõ những điều nêu trên là nhằm thực hiện được các chủ trương của Đảng và nhà nước về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục - Đào tạo thông qua đổi mới quản lý SHTCM. Là một nhà quản lý giáo dục công tác ở một trường THPT miền núi, với mong muốn đi sâu nghiên cứu để đề xuất những biện pháp ứng dụng trong quản lý chuyên môn của nhà trường, tôi chọn nghiên cứu vấn đề "Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn". 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất biện pháp quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn phù hợp với thực tiễn giáo dục của các trường 2
THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang thì sẽ nâng cao được chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn nhờ đó nâng cao được chất lượng dạy học của các trường THPT, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở huyện Chiêm Hóa nói riêng và giáo dục tỉnh Tuyên Quang hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về khách thể điều tra và địa bàn nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu trên nhóm khách thể gồm cán bộ quản lý và GV của 06 trường trên điạ bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang: THPT Chiêm Hóa, THPT Đầm Hồng, THPT Hòa Phú, THPT Hà Lang, THPT Minh Quang, THPT Kim Bình. 6.2. Về nội dung nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo định hướng dạy học tích hợp liên môn của hiệu trưởng nhà trường. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Đề tài sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các nguồn tài liệu, văn bản để tìm hiểu các khái niệm, các thuật ngữ, các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài, trên cơ sở đó xây dựng cơ sở lý luận về vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng anket: Sử dụng các mẫu phiếu điều tra đối với CBQL, GV để thu nhập những thông tin về thực trạng quản lý hoạt động SHTCM ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 3
- Phương pháp điều tra phỏng vấn: chúng tôi sử dụng phương pháp phỏng vấn để tiến hành phỏng vấn cán bộ quản lý, GV về những vấn đề chưa rõ trong điều tra thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT miền núi huyện Chiêm Hóa - Tỉnh Tuyên Quang. - Phương pháp quan sát: Đề tài sử dụng phương pháp quan sát để thu thập thông tin, đánh giá về thực trạng hoạt động SHTCM và quản lý hoạt động SHTCM ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang. - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: sử dụng phương pháp lấy ý kiến chuyên gia về bộ công cụ, về các biện pháp quản lý hoạt động SHTCM môn phù hợp với các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học THLM. 7.3. Phương pháp hỗ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu điều tra thực trạng, các số liệu và thông tin thu được từ thực nghiệm sư phạm. Qua đó phân tích, so sánh, tổng hợp, rút ra những kết luận nghiên cứu. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài ra còn có phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT theo định hướng dạy học tích hợp liên môn Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp liên môn. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Vấn đề quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM đã được nghiên cứu ở nhiều nơi trên thế giới theo các nội dung nghiên cứu sau: * Nghiên cứu về dạy học tích hợp liên môn Trong các nghiên cứu của mình tác giả Xavier Roegiers cho rằng giáo dục nhà trường phải chuyển từ đơn thuần dạy kiến thức sang phát triển ở HS các năng lực hành động, xem năng lực (compétence) là khái niệm cơ sở của khoa sư phạm tích hợp (pédagogie de l'intégration). Theo Xavier Roegiers, SPTH là một quan niệm về quá trình học tập, trong đó toàn bộ quá trình học tập góp phần hình thành ở HS những năng lực cụ thể có dự tính trước những điều kiện cần thiết cho HS, nhằm phục vụ cho các quá trình học tập sau này hoặc nhằm hoà nhập HS vào cuộc sống lao động. Như vậy SPTH tìm cách làm cho quá trình học tập có ý nghĩa.[26] Tác giả D' Hainaut (1977) đưa ra 4 quan điểm khác nhau đối với các môn học: - Quan điểm "đơn môn": có thể xây dựng chương trình học tập theo hệ thống nội dung của một môn học riêng biệt, các môn học được tiếp cận một cách riêng rẽ. - Quan điểm "đa môn": một chủ đề trong nội dung học tập có liên quan với những kiến thức, kĩ năng thuộc một số môn học khác nhau. Các môn học tiếp tục được tiếp cận riêng rẽ, chỉ phối hợp với nhau ở một số đề tài nội dung. - Quan điểm "liên môn": nội dung học tập được thiết kế thành một chuỗi vấn đề, tình huống đòi hỏi muốn giải quyết phải huy động tổng hợp kiến thức kĩ năng của những môn học khác nhau. - Quan điểm "xuyên môn": nội dung học tập hướng vào phát triển những kĩ năng, năng lực cơ bản mà học sinh có thể sử dụng vào tất cả các môn học, trong việc giải quyết những tình huống khác nhau.[dẫn theo 12] 5
Ở một số nước như Anh, Úc chương trình đào tạo GV theo hướng tích hợp nhằm phát triển cho sinh viên sư phạm nền tảng về tri thức và triết lý cá nhân về chuyên môn sư phạm và năng lực nghề nghiệp. Điều này giúp sinh viên sư phạm trở thành những nhà chuyên môn sư phạm biết kết hợp chặt chẽ giữa dạy lý thuyết và trải nghiệm thực tế, ứng dụng lý thuyết dạy học và giáo dục chung vào lĩnh hội những lĩnh vực giảng dạy cụ thể. [25] * Nghiên cứu về quản lý hoạt động SHTCM theo định hướng THLM Trên thế giới đã có một số tác giả nghiên cứu về quản lý hoạt động SHTCM ở các góc độ khác nhau: Tác giả M.I Kônđacốp trong cuốn “Những vấn đề về quản lý trường học” đi sâu nghiên cứu công tác lãnh đạo hoạt động giáo dục, quản lý giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong công tác quản lý giáo dục [dẫn theo 13,tr. 9]. Tác giả V.A Xukhomlinxki khi tổng kết những kinh nghiệm quản lý chuyên môn trong vai trò là hiệu trưởng nhà trường cho rằng “Kết quả hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn các hoạt động dạy học”. Ông đã nhấn mạnh đến sự phân công, sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất quản lý giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng để đạt được mục tiêu đề ra. [dẫn theo 3, tr. 9]. Ba tác giả K.B.Everad, Geroey Morris và Ian Wilson với tác phẩm: Quản trị hiệu quả trường học. Tác phẩm có ý nghĩa thiết thực cho cán bộ quản lý trường học và các cơ sở giáo dục. Với nội dung thực tiễn cao, trên cơ sở lý luận về quản lý hiện đại mà chính các tác giả là người thực hành viết cho những người thực hành. [27] Các công trình nghiên cứu theo hướng quản lý hoạt động SHTCM mới chỉ tập trung vào vai trò hoạt động quản lý, đặc biệt là chú trọng tới công tác tổ chức sự phân công, phân phối thống nhất quản lý... vấn đề quản lý SHTCM ở trường THPT chưa được chú trọng nghiên cứu. Như vậy, hướng nghiên cứu dạy học THLM đi sâu vào các vấn đề: - SPTH là một quan niệm về quá trình học tập, trong đó toàn bộ quá trình học tập góp phần hình thành ở HS những năng lực cụ thể. - Các cách tích hợp môn học và quan điểm khác nhau đối với các môn học. - Chương trình đào tạo GV chuyển theo hướng tích hợp nhằm hình thành ở sinh viên năng lực và kỹ năng sư phạm cần thiết. 6
Đánh giá chung: Vấn đề quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn và dạy học THLM đã được một số tác giả nghiên cứu song các công trình nghiên cứu trên thế giới mới chỉ đề cập tới các vấn đề về vai trò hoạt động quản lý, các quan niệm và các cách tích hợp môn học trong việc phát triển năng lực học sinh, vấn đề quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM vấn còn là "khoảng trống" cần tiếp tục được nghiên cứu. 1.1.2. Ở Việt Nam Đã có một số các công trình nghiên cứu đề cập đến các khía cạnh khác nhau của quản lý hoạt động SHTCM ở trường THPT theo định hướng dạy học THLM. Trong đề tài này, chúng tôi quan tâm tới các vấn đề nghiên cứu chính sau: * Nghiên cứu về dạy học tích hợp liên môn Tác giả Cao Thị Thặng đã tổng quan các vấn đề lí luận và thực tiễn về xu thế tích hợp trong trong chương trình giáo dục một số nước trên thế giới, phân tích thực trạng việc vận dụng quan điểm dạy và học tích hợp trong chương trình giáo dục Việt Nam và đề xuất giải pháp vận dụng quan điểm tiếp cận tích hợp vào việc phát triển chương trình trường phổ thông Việt Nam sau 2015.[23 ] Tác giả Đào Thị Hồng phân tích khái niệm và ý nghĩa của dạy học tích hợp và khẳng định muốn tiến hành dạy học tích hợp có hiệu quả, cần phải chú trọng đến việc bồi dưỡng GV. Tác giả đã nghiên cứu những kĩ năng cần thiết để dạy học theo hướng tích hợp ở trường tiểu học Việt Nam, đồng thời đề xuất một số giải pháp bồi dưỡng giáo viên nhằm phát triển những kĩ năng đó, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.[dẫn theo 25] Tác giả Nguyễn Phúc Chỉnh nghiên cứu “Hình thành năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên THPT”. Trong công trình này, tác giả đã nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn và nghiên cứu biên soạn tài liệu dạy học tích hợp một số môn học (Vật lý, Sinh học, Địa lý,...) ở trường THPT, tổ chức tập huấn hình thành năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên THPT [3]. Như vâ ̣y trong những chương trình nghiên cứu trên các tác giả đã quan tâm đến việc xây dựng quan điểm khoa ho ̣c về da ̣y ho ̣c tích hơ ̣p, xây dựng chương trình da ̣y ho ̣c THLM đối với mô ̣t số môn ho ̣c thuộc kiế n thức gần gũi, những đinh ̣ hướng về tổ chức da ̣y ho ̣c và bồ i dưỡng năng lực da ̣y học cho giáo viên thực hiê ̣n chương trình môn ho ̣c đươ ̣c xây dựng theo đinh ̣ hướng dạy học THLM ở trường phổ thông. 7
* Nghiên cứu về biện pháp quản lý chuyên môn ở các trường phổ thông Quản lý chuyên môn ở các trường phổ thông là quản lý nhiều nội dung, nhiều mảng hoạt động. Vì vậy, đây là hướng nghiên cứu rộng hơn và gần gũi với đề tài quản lý SHTCM hơn. Các công trình nghiên cứu theo hướng này đã bám sát nội dung và phương pháp quản lý chuyên môn của trường phổ thông để nghiên cứu thực trạng và đánh giá thực trạng theo từng nội dung đó. Theo hướng nghiên cứu này, có công trình đề cập đến quản lý SHTCM là một nội dung quản lý chuyên môn của hiệu trưởng. Tuy nhiên, việc đề xuất các biện pháp mang tính đổi mới về nội dung và hình thức quản lý chuyên môn các nhà trường phổ thông chưa được thể hiện rõ nét. Các công trình tiêu biểu theo hướng nghiên cứu này: "Một số biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng đối với giáo viên mới vào nghề của một số trường THPT ở Hải Phòng, 2003" của tác giả Phạm Khánh Tường; "Một số biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Ninh đối với các trường THPT ngoài công lập, 2004" của tác giả Nguyễn Nho Hòa; "Một số biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT chuyên Hạ Long tỉnh Quảng Ninh, 2004" của tác giả Phạm Văn Kính. Tham khảo các công trình theo hướng này có thể kế thừa ý tưởng hay trong chỉ đạo thực hiện các hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng, đặc biệt là các khâu kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các hoạt động, tìm ra các biện pháp quản lý chuyên môn hiệu quả, khắc phục được những khó khăn về cơ sở vật chất, đội ngũ, tài chính. * Nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường phổ thông Hoạt động tổ chuyên môn được hiệu trưởng chỉ đạo thông qua tổ trưởng của tổ chuyên môn. Trên thực tế, ở các nhà trường phổ thông thì tổ chuyên môn trực tiếp quản lý các hoạt động của giáo viên, hiệu trưởng quản lý hoạt động chuyên môn thông qua chỉ đạo các tổ thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn. Vì vậy, muốn quản lý chuyên môn tốt thì hiệu trưởng cần có biện pháp quản lý hoạt động các tổ chuyên môn tốt, đảm bảo chất lượng. 8
Từ các hướng nghiên cứu trên có thể rút ra một số nhận xét sau: Một là quan tâm tới dạy học tích hợp, liên môn vấn đề quản lý SHTCM theo định hướng dạy học THLM chưa được quan tâm nghiên cứu. Hai là quản lý hoạt động chuyên môn cũng chủ yếu xoáy sâu vào quản lý các hoạt động dạy và học trong nhà trường. Các hoạt động chuyên môn khác chưa được quan tâm nhiều. Ba là quản lý hoạt động chuyên môn hay hoạt động dạy học chưa được nghiên cứu theo hướng quản lý hoạt động tổ chuyên môn thông qua chỉ đạo tổ trưởng các tổ chuyên môn. Vì vậy, đề tài: “Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo định hướng dạy học tích hợp” sẽ nghiên cứu lý luận, đánh giá thực trạng quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang, đề xuất các biện pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng SHTCM ở các trường THPT. 1.2. Những khái niệm cơ bản 1.2.1. Dạy học theo định hướng tích hợp liên môn * Dạy học tích hợp Theo Nguyễn Thị Kim Dung (Viện phó Viện Nghiên cứu giáo dục): dạy tích hợp là sự lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của một môn học. Cùng quan điểm Trương Thị Thanh Mai cho biết thêm người giáo viên có thể tích hợp các nội dung ở các môn học khác nhau, hoặc các kiến thức khác liên quan đến bài giảng để chuyển tải đến học sinh. [dẫn theo 17] Dạy học tích hợp là "quá trình dạy học mà ở đó các thành phần năng lực được tích hợp với nhau trên cơ sở các tình huống cụ thể trong đời sống để hình thành năng lực của người học".[8, tr4] Dạy học tích hợp có nghĩa là đưa những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học các môn học như: tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo... Ở mức độ thấp thì dạy học tích hợp mới chỉ là lồng ghép những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học một môn học như: lồng ghép giáo dục 9