Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ vừa làm vừa học ở Khoa ngoại ngữ đại học Thái Nguyên

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày cơ sở lý luận về quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở trường đại học; thực trạng quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên, một số biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ vừa làm vừa học ở Khoa ngoại ngữ đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THỦY QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO HỆ VỪA LÀM VỪA HỌC Ở KHOA NGOẠI NGỮ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THỦY QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO HỆ VỪA LÀM VỪA HỌC Ở KHOA NGOẠI NGỮ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Minh Huế THÁI NGUYÊN - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan danh dự đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyên Thị Thủy i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên; các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy, trang bị cho tôi hệ thống tri thức quý báu về khoa học quản lý giáo dục, những phương pháp nghiên cứu khoa học. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Trần Thị Minh Huế - Người hướng dẫn khoa học - đã trực tiếp tận tình giúp đỡ, chỉ bảo ân cần và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN, các tổ chức năng, bộ môn tiếng Anh và các giảng viên tiếng Anh của Khoa Ngoại ngữ, các anh, chị sinh viên đang theo học hệ VLVH ở cơ sở liên kết đã nhiệt tình, trách nhiệm cung cấp số liệu và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên, khích lệ, giúp đỡ tôi trong thời gian học tập. Mặc dù có nhiều cố gắng, nhưng do thời gian và khả năng có hạn, luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy, cô cùng các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Thủy ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT.............................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 2 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 2 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO HỆ VỪA LÀM VỪA HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC ............ 4 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................... 4 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................... 4 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................... 6 1.2. Những khái niệm công cụ ............................................................................. 8 1.2.1. Chương trình đào tạo và chương trình đào tạo hệ VLVH ........................ 8 1.2.2. Thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH.............................................. 12 1.2.3. Quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ................................. 13 1.2.4. Biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ................ 13 1.3. Một số vấn đề lý luận về chương trình đào tạo hệ VLVH ......................... 13 1.3.1. Mục tiêu đào tạo ...................................................................................... 13 1.3.2. Nội dung chương trình và kế hoạch đào tạo............................................ 14 iii
1.3.3. Phương pháp, quy trình và hình thức tổ chức đào tạo............................. 16 1.3.4. Người dạy và hoạt động dạy.................................................................... 17 1.3.5. Người học và hoạt động học.................................................................... 18 1.3.6. Đánh giá kết quả thực hiện chương trình đào tạo.................................... 19 1.3.7. Điều kiện đảm bảo thực hiện chương trình ............................................. 20 1.4. Một số vấn đề lý luận về quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở trường đại học....................................... 21 1.4.1. Vai trò, trách nhiệm và quyền lợi của các bên liên quan trong quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ....... 21 1.4.2. Mục tiêu quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở trường đại học.............................................................. 22 1.4.3. Nội dung quản lí thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ......................................................................................... 24 1.4.4. Phương pháp quản lý thực hiện CT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh .... 33 1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thực hiện chương trình đào tạo VLVH ngành Ngôn ngữ Anh .................................................................. 35 Kết luận chương 1.............................................................................................. 38 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO HỆ VLVH Ở KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ................. 39 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 39 2.1.1. Khái quát về Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên ........................... 39 2.1.2. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 40 2.1.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 40 2.1.4. Khách thể khảo sát ................................................................................... 41 2.1.5. Phương pháp khảo sát và cách xử lý số liệu............................................ 41 2.2. Thực trạng nhận thức về thực hiện CTĐT và quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ................ 41 2.2.1 Thực trạng nhận thức của CBGV và sinh viên về các khái niệm trong nội dung thực hiện CTĐT hệ VLVH ......................................................... 41 iv
2.2.2. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về vai trò của hiệu trưởng và cơ sở liên kết đào tạo trong QL thực hiện CTĐT.................................... 44 2.2.3.Thực trạng nhận thức của CBQL, GV và SV về nội dung thực hiện CTĐT ... 47 2.2.4. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV và SV về nội dung quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh .................................. 49 2.3. Thực trạng thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ...................................................... 52 2.3.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu ĐT .......................................................... 54 2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung ĐT .......................................................... 54 2.3.3. Thực trạng thực hiện kế hoạch đào tạo...................................................... 55 2.3.4. Thực trạng thực hiện phương pháp, hình thức tổ chức đào tạo .................. 56 2.3.5. Thực trạng thực hiện quy chế lên lớp của giảng viên ............................. 57 2.3.6. Thực trạng thực hiện yêu cầu học tập của sinh viên ............................... 57 2.3.7. Thực trạng công tác đánh giá kết quả học tập của sinh viên ................... 58 2.3.8. Thực trạng các điều kiện đảm bảo thực hiện CTĐT ............................... 59 2.4. Thực trạng quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ..... 59 2.4.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu đào tạo ....................................... 62 2.4.2. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung đào tạo ....................................... 62 2.4.3. Thực trạng quản lý thực hiện kế hoạch đào tạo....................................... 63 2.4.4. Thực trạng quản lý thực hiện phương pháp, hình thức tổ chức đào tạo ........ 64 2.4.5. Thực trạng quản lý người dạy và hoạt động dạy ..................................... 65 2.4.6. Thực trạng quản lý người học và hoạt động học tập .................................. 66 2.4.7. Thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên ..... 67 2.4.8. Thực trạng quản lý điều kiện thực hiện CTĐT ....................................... 68 2.5. Thực trạng sử dụng các phương pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh................................................. 68 2.6. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng ...................................................... 70 2.6.1. Những ưu điểm ........................................................................................ 70 v
2.6.2. Những hạn chế ......................................................................................... 71 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 71 Kết luận chương 2.............................................................................................. 71 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO HỆ VLVH Ở KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ........... 73 3.1. Các nguyên tắc chỉ đạo việc đề xuất biện pháp .......................................... 73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu đào tạo ............................................. 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, tính đồng bộ.................................... 73 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển......................................................... 74 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 74 3.2. Một số biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên ................................................ 74 3.2.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng năng lực, quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh cho GV và CBQL ĐT ............................. 74 3.2.2. Biện pháp 2: Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức ĐT và quản lý thực hiện CTĐT................................................................................... 75 3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả đào tạo hệ VLVH, hình thức thi, kiểm tra ................................................................ 79 3.2.4. Biện pháp 4: Hoàn thiện các điều kiện cần thiết đảm bảo cho việc thực hiện và quản lý thực hiện CTĐT ..................................................... 81 3.2.5. Phối hợp chặt chẽ giữa với các cơ sở liên kết đào tạo trong việc quản lý hoạt động dạy của giảng viên và hoạt động học của sinh viên............... 84 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 86 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo ................................................................ 86 3.4.1. Mục tiêu ................................................................................................... 86 3.4.2. Nội dung và cách thức ............................................................................. 86 vi
3.4.3. Kết quả ..................................................................................................... 87 Kết luận chương 3.............................................................................................. 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 93 1. Kết luận .......................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị................................................................................................... 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 96 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 98 vii
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CBG : Chưa bao giờ CBQL : Cán bộ quản lý CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CT : Chương trình CTĐT : Chương trình đào tạo ĐHTN : Đại học Thái Nguyên ĐK : Đôi khi GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giảng viên HĐGD : Hoạt động giảng dạy HTTC : Hình thức tổ chức PP : Phương pháp PPGD : Phương pháp giảng dạy RTX : Rất thường xuyên SV : Sinh viên TC : Tín chỉ THPT : Trung học phổ thông TX : Thường xuyên VLVH : Vừa làm vừa học XHCN : Xã hội chủ nghĩa iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Nhận thức của CBQL, GV và SV về các khái niệm trong nội dung thực hiện CTĐT hệ VLVH.................................................................. 42 Bảng 2.2: Nhận thức của CBQL, GV và SV về vai trò của Hiệu trưởng và cơ sở liên kết ĐT trong QL thực hiện CTĐT ngành Ngôn ngữ Anh ở Khoa Ngoại ngữ ........................................................................................... 45 Bảng 2.3: Nhận thức của CBQL, GV và SV về nội dung thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ....................................................... 48 Bảng 2.4: Nhận thức của CBQL, GV và SV về nội dung QL thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ............................................ 50 Bảng 2.5: Đánh giá của CBQL, GV và SV về thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở Khoa NN - ĐHTN ...................................... 53 Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL và GV về nội dung quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ....................................................... 60 Bảng 2.7. Đánh giá của SV về nội dung quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ........................................................................ 61 Bảng 2.8 Đánh giá của CBQL và GV về việc sử dụng PP quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ............................................ 69 Bảng 3.1: Bảng tổng hợp kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ......... 88 Bảng 3.2: Bảng tổng hợp kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý thực hiện CTĐT hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ...... 89 v
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ rõ nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục và đào tạo: “Phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức…” Giáo dục đại học hiện nay hướng đến mục tiêu “Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đại học, tạo chuyển biến cơ bản về chất lượng, hiệu quả và quy mô, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH - HĐH đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế và nhu cầu học tập của nhân dân. Đến năm 2020, giáo dục đại học Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trên thế giới, có năng lực cạnh tranh cao, thích ứng với cơ chế thị trường định hướng XHCN” (Trích nghị quyết 14 của Chính phủ). Trong những năm qua, nền giáo dục nước ta có những biến chuyển rõ rệt về quy mô và chất lượng, có đủ các điều kiện về vật chất và tinh thần đáp ứng cao yêu cầu của xã hội, góp phần quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục của nước ta và là một yếu tố tích cực góp phần vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đào tạo hệ VLVH có vai trò quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ mục tiêu đào tạo của nước ta đến năm 2020 và là loại hình đào tạo được phát triển trong giáo dục đại học ở nước ta hiện nay vì hình thức này tạo điều kiện và tạo ra cơ hội học tập cho người học, số sinh viên theo học hệ VLVH là một con số không nhỏ nhưng trong thời gian vừa qua loại hình đào tạo này các cơ sở đào tạo chỉ chú trọng về số lượng nhưng chất lượng chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Nguyên nhân được xem là cấp thiết đó là công tác quản lý giáo dục, bên cạnh đó còn có nhiều nguyên nhân khác như nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, trình độ sinh viên. Hiện nay Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên đã và đang chú trọng nâng cao chất lượng công tác đào tạo song vẫn còn những hạn chế đặc biệt là hạn 1
chế về thực hiện chương trình đào tạo. Mặc dù đã có nhiều đề tài nghiên cứu về vấn đề này song chưa có luận văn nào nghiên cứu sâu về vấn đề quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. Xuất phát từ những lý do trên tôi nghiên cứu đề tài: “Quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái nguyên”. 2. Mục đích nghiên cứu Đánh giá thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH đã được Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên quan tâm thực hiện song còn chưa thực sự hiệu quả. Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý đáp ứng yêu cầu thực tiễn để sử dụng trong công tác quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở trường đại học. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Nội dung: Nghiên cứu thực trạng và biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở Khoa Ngoại ngữ - Đại 2
học Thái Nguyên trong đó chủ thể quản lý là Trưởng Khoa trực thuộc Đại học vùng (tương đương với Hiệu trưởng trường đại học) 6.2. Khách thể điều tra: Các cán bộ quản lý, các giảng viên tham gia giảng dạy và sinh viên hệ VLVH của Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận, gồm: Phương pháp tổng hợp, hệ thống hoá, phân tích, thu thập tài liệu; phương pháp lịch sử. Sử dụng các phương pháp để xây dựng cơ sở lý luận về quản lý thực hiện chương trình đào tạo ở trường đại học. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn, gồm: Phương pháp điều tra bằng ankét, phương pháp quan sát, phương pháp trò chuyện, phương pháp chuyên gia, phương pháp khảo nghiệm và phương pháp tổng kết kinh nghiệm. Sử dụng các phương pháp này để điều tra thực trạng quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 7.3. Các phương pháp bổ trợ: Phương pháp thống kê, phương pháp kiểm định giả thuyết. Sử dụng các phương pháp này để tổng hợp, xử lý các số liệu nghiên cứu về thực trạng quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên; kiểm định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở trường đại học Chương 2. Thực trạng quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên Chương 3: Một số biện pháp quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH ngành Ngôn ngữ Anh ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên 3
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO HỆ VỪA LÀM VỪA HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới đã có nhiều tác giả nghiên cứu về quy trình phát triển chương trình. Năm 1926, Rugg nghiên cứu hoạt động phát triển chương trình như một quá trình gồm 3 bước: Xác định mục tiêu cơ bản, chọn lựa các hoạt động và tài liệu giảng dạy, xây dựng mô hình có hiệu quả nhất. Năm 1950, Ralp Tyler hoàn thiện quy trình phát triển chương trình đào tạo thành bốn giai đoạn, gồm:"Mục đích mà các nhà trường đạt được, những hoạt động cần thiết để đạt được mục đích của giáo dục, cách thức để tổ chức hoạt động có hiệu quả, cách thức để có thể xác định được các mục tiêu giáo dục" [11]. Năm 1962, mô hình xây dựng, phát triển chương trình dạy học của Tyler được Taba phát triển gồm bảy giai đoạn chính: Đánh giá nhu cầu, xây dựng các mục tiêu, chọn lựa nội dung, sắp xếp nội dung, chọn lựa các yêu cầu học tập, tổ chức các hoạt động học tập, xác định đối tượng và phương pháp đánh giá. Đối với mỗi giai đoạn, Taba đề ra các bước nhỏ và các tiêu chí tương ứng [11]. Tiếp cận vấn đề phát triển chương trình đào tạo, Tim Wenting đã nghiên cứu quá trình đào tạo thành ba giai đoạn chính: Giai đoạn chuẩn bị; giai đoạn thực thi và giai đoạn đánh giá. Theo Tim Wentling, phát triển chương trình đào tạo là quá trình thiết kế chương trình đào tạo. Sản phẩm của quá trình này là một bản kế hoạch mô tả chương trình đào tạo với đầy đủ mục tiêu, nội dung đào tạo, phương pháp đào tạo, các phương tiện hỗ trợ đào tạo và cách đánh giá kết quả của người học. Tuy nhiên chương trình đào tạo sao khi đưa vào thực thi, được đánh giá thì những thông tin phải hồi đó luôn được sử dụng ngay 4
trong các giai đoạn của quá trình đào tạo để hoàn thiện chương trình khi kết thúc một chu kì sau, cùng với việc phân tích các nhu cầu mới về đào tạo. Chương trình đào tạo được hoàn thiện và không ngừng phát triển cùng với quá trình đào tạo. Phát triển chương trình đào tạo vì vậy là một quá trình liên tục khép kín, khâu nọ tác động đến khâu kia. Tiếp cận theo phương pháp luận khoa học giáo dục hiện đại, tiếp cận xu hướng giáo dục mới của thời đại, từ các quan điểm của UNESCO về phát triển giáo dục và quản lý giáo dục cần được nhất quán tiếp cận chương trình ở khâu thiết kế, tổ chức quản lý quá trình thực hiện và tổ chức thẩm định đánh giá. Các chương trình phải được tiếp cận từ cơ sở khoa học tương ứng và các điều kiện khác (người học, yêu cầu nghề nghiệp và mục tiêu của bậc học) Danh mục các công trình nghiên cứu về chương trình và phát triển chương trình có thể kể đến: Bernhard Muszynski - Nguyễn Phương Hoa - Con đường nâng cao chất lượng cải cách các cơ sở đào tạo giáo viên, NXB Đại học Sư phạm, 2004; Peter F. Oliva - Xây dựng chương trình học - Developing the Curriculum, NXB Giáo dục, Người dịch TS Nguyễn Kim Dung. Subir Chowdhury - Quản lý trong thế kỷ XXI, NXB Giao thông vận tải, 2006. Dự án phát triển giáo dục THPT - Khóa tập huấn về phát triển chương trình, (tài liệu dịch tham khảo) của Ian Macpherson và Christine Ludwig, Australia, 2005. Năm 1972, Edgar Farue - Chủ tịch Ủy ban Quốc tế về phát triển giáo dục (thuộc UNESCO) trong báo cáo với nhan đề “Học để tồn tại: thế giới giáo dục hôm nay và ngày mai” đã làm xoay chuyển nhận thức về giáo dục với những khái niệm quan trọng là “Học suốt đời” và “tính phù hợp”. Bên cạnh những công trình nghiên cứu cụ thể về chương trình đào tạo, quản lý phát triển chương trình đào tạo, trong các hoạt động của các tổ chức giáo dục cho người lớn trên thế giới đã quan tâm đến vấn đề này. Bản tuyên ngôn tại Hội nghị thế giới lần thứ V về giáo dục người lớn, giáo dục VLVH, tổ chức tại thành phố Hamburg Cộng hòa liên bang Đức tháng 7 năm 1997 đã khẳng định: Giáo dục người lớn (hệ VLVH) tuy khác nhau về tổ chức, tùy theo 5
sự phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa, giáo dục ở mỗi nước, song giáo dục người lớn đều là những bộ phận quan trọng, cần thiết của quan niệm mới về giáo dục và học tập suốt đời. Cũng tại Đức trong xu thế toàn cầu hóa, người ta lại bàn nhiều đến giáo dục cho người lớn với các ý tưởng: giáo dục người lớn VLVH để thừa nhận giá trị của con người; giáo dục VLVH không chỉ để tạo điều kiện bình đẳng giữa người và người mà còn coi đây là nguồn lực lao động có chất lượng giúp cho KT - XH phát triển và VLVH cũng chính là để cải tạo xã hội hướng đến việc học suốt đời trong xây dựng xã hội học tập. Unessco, với tư cách là một cơ quan của Liên Hiệp Quốc trong lĩnh vực văn hóa, khoa học, giáo dục đã khuyến nghị “Giáo dục cần giữ vai trò chủ đạo trong việc đẩy mạnh giáo dục hệ VLVH như một bộ phận không thể thiếu của hệ thống giáo dục mỗi quốc gia” Hội nghị lần thứ III, khu vực Châu Á - Thái Bình Dương về giáo dục thường xuyên do Unessco tổ chức tại KulaLumpur, Malaysia từ ngày 19 đến ngày 28 tháng 8 năm 1996, đã thể hiện sự quan tâm của các nước về giáo dục hệ VLVH. Hội nghị đã thừa nhận sự đóng góp to lớn của hệ VLVH đối với việc nâng cao dân trí và đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế xã hội, phát triển cá nhân, xóa đói giảm nghèo và bảo vệ môi trường, đồng thời khẳng định vai trò của giáo dục VLVH là chìa khóa bước vào thế kỷ XXI. Từ những năm 1949 tại Ensinore (Đan Mạch) các nhà khoa học đã bàn về giáo dục cho người lớn. Năm 1960 tại Montreal (Canada) đã mở hội nghị bàn nhiều về việc làm thế nào để xóa mù chữ cho người lớn tuổi vừa đi làm vừa có thể học được. Năm 1972 tại Tokyo (Nhật bản) vấn đề dân chủ trong giáo dục và giáo dục cho người lớn được nhìn nhận là một nhân tố quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội cho từng quốc gia. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Hiện trên cả nước có khoảng gần 90 cơ sở đào tạo đại học bao gồm các trường đại học quốc gia, đại học vùng, các trường đại học công lập, bán công, 6
dân lập và các học viện. Vừa qua có rất nhiều những bài báo, hội thảo được đưa ra bàn về vấn đề đào tạo hệ VLVH tại các trường đại học trên toàn quốc và các cơ sở liên kết đào tạo. Tác giả Nguyễn Thanh Hoàng - Cán bộ Phòng QLĐT hệ VLVH, Trường Đại học Cảnh sát Nhân dân đã có bài báo được đăng tải trên Tạp chí KHGD CSND số 73 với tiêu đề “Nâng cao hiệu quả công tác quản lý học viên hệ VLVH mở tại công an các đơn vị, địa phương trong giai đoạn hiện nay” trong đó tác giả nêu ra một số tồn tại trong quản lý đào tạo VLVH và đưa ra một số biện pháp khắc phục. Bài báo “Chất lượng đào tạo hệ VLVH tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân: Hạn chế, nguyên nhân và một số đề xuất của tác giả Nguyễn Thị Hoàng - Trường ĐH Kinh tế Quốc dân (Nguồn: Kỷ yếu hội thảo “Giải pháp đảm bảo chất lượng đào tạo hệ vừa làm vừa học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tại các trường CĐ, ĐH Việt Nam” do Viện nghiên cứu Giáo dục tổ chức tháng 12/2013). Ngoài ra còn có nhiều tác giả nghiên cứu về CTĐT và phát triển CTĐT. Trong giới hạn tập trung nghiên cứu, chúng tôi xin dẫn một số nghiên cứu tiểu biểu: Tác giả Trần Hữu Thoan nghiên cứu về “Phát triển chương trình giáo dục”, đã tập trung vào vấn đề cơ sở khoa học và thực tiễn của việc xây dựng chương trình và chương trình môn học; Tác giả Phạm Hồng Quang nghiên cứu về “Phát triển chương trình đào tạo giáo viên những vấn đề lí luận và thực tiễn” tập trung tìm hiểu cơ sở lý luận và thực tiễn về chương trình và phát triển chương trình từ đó tác giả đề xuất các biện pháp đổi mới chương trình đào tạo trong các trường sư phạm hiện nay và định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông; Tác giả Nguyễn Đức Chính, Vũ Lan Hương nghiên cứu về phát triển chương trình giáo dục; Tác giả Nguyễn Thanh Sơn - Trường Đại học Yersin Đà Lạt nghiên cứu về “Phát triển chương trình đào tạo đại học theo định hướng đáp ứng chuẩn đầu ra”; Tác giả Lâm Quang Thiệp và Lê Viết Khuyến 7
nghiên cứu về “Phát triển chương trình giáo dục/đào tạo đại học”. Ở cấp độ luận án tiến sĩ có công trình nghiên cứu của tác giả Vũ Duy Hiền về “Quản lý quá trình đào tạo đại học VLVH theo tiếp cận đảm bảo chất lượng” Bên cạnh đó còn nhiều luận văn thạc sĩ đề cập tới công tác quản lý đào tạo, chú ý đến những vấn đề nâng cao hiệu quả công tác đào tạo hệ VLVH, có thể kể tên một số công trình như: Luận văn thạc sĩ giáo dục năm 2014 của tác giả Bùi Chính - Trường Đại học Sư Phạm Thái Nguyên “Quản lý đào tạo hệ VLVH tại Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay”. Luận văn thạc sĩ Quản lý giáo dục năm 2014 của tác giả Mai Thị Hồng Nhung “Quản lý hoạt động đào tạo hệ vừa làm vừa học ở trường cao đẳng kinh tế kỹ thuật Điện Biên” Hầu hết các công trình nghiên cứu và những bài viết của cá tác giả đều đánh giá thực trạng tại cơ sở và đề xuất biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo hệ VLVH tại các đơn vị. Đánh giá chung: Vấn đề chương trình đào tạo và phát triển chương trình đào tạo, quản lý chương trình đào tạo hệ VLVH đã được nhiều tác giả nghiên cứu bước đầu đã có những đóng góp nhất định trong việc xây dựng cơ sở lý luận về quản lý thực hiện chương trình đào tạo hệ VLVH trong trường đại học. Những nghiên cứu trên đã cung cấp phương pháp luận và cơ sở để chúng tôi nghiên cứu quản lý thực hiện chương trình hệ VLVH ở trường đại học hiện nay. 1.2. Những khái niệm công cụ 1.2.1. Chương trình đào tạo và chương trình đào tạo hệ VLVH 1.2.1.1. Chương trình đào tạo Chương trình là tổ hợp các kinh nghiệm và hoạt động được tổ chức trong một môi trường sư phạm nhất định nhằm hình thành và phát triển ở học sinh nhưng năng lực trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, thể lực và lao động. Nó thể hiện mục tiêu giáo dục mà học sinh đạt được trong một khoảng thời gian xác định đồng thời xác định rõ nội dung dạy học, các phương pháp và hình thức tổ chức dạy 8
học, các hình thức đánh giá kết quả học tập cũng như những điều kiện nhằm đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra. Trong lịch sử giáo dục, thuật ngữ "chương trình đào tạo"xuất hiện từ năm 1820, tuy nhiên phải đến giữa thế kỉ XX, thuật ngữ này mới được sử dụng một cách chuyên nghiệp ở Hoa Kì và một số nước có nền giáo dục phát triển. Chương trình đào tạo có gốc Latinh là Currere, có nghĩa là "to run" (chạy, điều hành hoặc "to run a course” - điều hành một khoá học). Do vậy, định nghĩa truyền thống của chương trình đào tạo là "một khoá học” Theo từ điển Giáo dục học- NXB Từ điển bách khoa 2001. Chương trình đào tạo được hiểu là “Văn bản chính thức quy định mục đích, mục tiêu,yêu cầu, nội dung kiến thức và kỹ năng, cấu trúc tổng thể các bộ môn , kế hoạch lên lớp và thực tập theo từng năm học, tỷ lệ giữa các bộ môn, giữa lý thuyết và thực hành, quy định phương thức, phương pháp, phương tiện, cơ sở vật chất, chứng chỉ và văn bằng tốt nghiệp của cơ sở giáo dục và đào tạo” Bobbitt (1924) cho rằng Chương trình đào tạo có thể được định nghĩa là hệ thống các hoạt động nhằm phát hiện khả năng hoặc hoàn thiện người học. Mô hình thể hiện khái niệm chương trình đào tạo của Bobbitt (1924) Hollis và Doak Campbell (1935) cho rằng chương trình đào tạo bao gồm tất cả những hiểu biết và kinh nghiệm mà người học có được dưới sự hướng dẫn của nhà trường. Chương trình đào tạo được xem là một chuỗi kinh nghiệm 9