Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:145

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường THPT; khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG THỊ MẪN TÍCH HỢP GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN, NĂM 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG THỊ MẪN TÍCH HỢP GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: LL&PPDH Lý luận Chính trị Mã ngành: 8.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ THỊ TÙNG HOA THÁI NGUYÊN, NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS.Vũ Thị Tùng Hoa, chưa được sử dụng và công bố ở bất kì công trình nào khác. Những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực, đảm bảo tính khách quan. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Trích dẫn tài liệu đảm bảo chính xác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, ngày 11 tháng 6 năm 2018 Tác giả Dương Thị Mẫn i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình hoàn thành luận văn, bên cạnh sự cố gắng và nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi từ phía thầy cô giáo, nhà trường và gia đình. Tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo hướng dẫn - TS.Vũ Thị Tùng Hoa, người đã nhiệt tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn. Đồng thời tôi cũng xin cảm ơn Ban chủ nhiệm khoa Giáo dục Chính trị, các thầy cô giáo khoa Giáo dục Chính trị - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành luận văn. Thái nguyên, tháng 6 năm 2018 Tác giả Dương Thị Mẫn ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ........................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ........................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................ 4 4. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài .......................................................................... 4 6. Những đóng góp mới của đề tài ................................................................................ 5 7. Kết cấu của đề tài ...................................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TÍCH HỢP GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở TRƯỜNG THPT............................................................................. 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 6 1.2. Dạy học tích hợp nội dung giá trị đạo đức truyền thống trong môn Giáo dục Công dân ở trường phổ thông ....................................................................................... 8 1.2.1. Những vấn đề chung về tích hợp ........................................................................ 9 1.2.2. Tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong môn Giáo dục công dân ở trường THPT ............................................................................................................... 24 Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP TÍCH HỢP GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN ................................................................................................................... 34 2.1. Thực trạng tích hợp nội dung giáo dục giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ........................................................................................................................ 34 iii
2.1.1. Đặc điểm kinh tế, xã hội, văn hóa và truyền thống lịch sử của huyện Phú Bình ảnh hưởng đến giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh các trường THPT huyện Phú Bình ................................................................................................ 34 2.1.2. Một số đặc điểm của lứa tuổi học sinh THPT ở huyện Phú Bình hiện nay...... 36 2.1.3. Thực trạng giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh THPT Phú Bình.... 38 2.2. Đề xuất biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình ......................................... 49 Chương 3. THỰC NGHIỆM BIỆN PHÁP TÍCH HỢP GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN ................... 54 3.1. Quy trình thực nghiệm dạy học tích hợp ............................................................. 54 3.1.1. Lập kế hoạch thực nghiệm ................................................................................ 54 3.1.2. Xác định bài dạy tích hợp và xác định nội dung tích hợp ................................ 56 3.1.3. Biên soạn giáo án tích hợp ................................................................................ 59 3.1.4. Thực hiện bài dạy tích hợp ............................................................................... 64 3.1.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh .............................................. 67 3.2. Nội dung thực nghiệm trong trường THPT ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên .... 70 3.2.1. Điều tra kết quả đầu vào của học sinh lớp thực nghiệm và đối chứng ............. 70 3.2.2. Nghiên cứu nội dung và lựa chọn đơn vị kiến thức .......................................... 70 3.2.3. Thiết kế các bài giảng các bài thực nghiệm ...................................................... 71 3.2.4. Kiểm tra, đánh giá nhận thức của học sinh sau thực nghiệm ........................... 79 3.2.5. Điều tra tham khảo ý kiến học sinh .................................................................. 79 3.3. So sánh, đối chiếu kết quả thực nghiệm .............................................................. 80 3.3.1. Kiểm tra nội dung bài học sau lần thực nghiệm thứ I ...................................... 80 3.3.2. Kiểm tra nội dung bài học sau lần thực nghiệm thứ II ..................................... 82 3.3.3. Kết quả tham khảo ý kiến sau thực nghiệm ...................................................... 84 3.3.4. Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học GDCD cho học sinh THPT ........................................................ 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 95 PHỤ LỤC iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Giải nghĩa 1 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 2 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 3 GDCD Giáo dục công dân 4 GV Giáo viên 5 HS Học sinh 6 SGK Sách giáo khoa 7 THPT Trung học phổ thông 8 TNCS Thanh niên cộng sản 9 TW Trung ương 10 UBND Ủy ban nhân dân iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Kết quả học tập học kỳ I năm học 2017 - 2018 môn Giáo dục công dân lớp 10 của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ................................ 70 Bảng 3.2: Bảng kết quả học tập sau lần thực nghiệm lần thứ I của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng (phụ lục 4) ............................................ 80 Bảng 3.3: Bảng kết quả học tập khối 10 sau lần thực nghiệm lần thứ II của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng (phụ lục 4)............................... 82 Bảng 3.4: Bảng thống kê ý kiến trả lời các câu hỏi của học sinh sau thực nghiệm ......... 84 Bảng 3.5: Bảng thống kê ý kiến trả lời các câu hỏi của phụ huynh sau thực nghiệm ......................................................................................... 86 v
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Biểu đồ biểu diễn kết quả học tập trước thực nghiệm lần thứ I của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ..................... 80 Biểu đồ 3.2: Biểu đồ biểu diễn kết quả học tập sau lần thực nghiệm lần thứ I của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ............... 81 Biểu đồ 3.3: Biểu đồ biểu diễn kết quả học tập trước thực nghiệm lần thứ II của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng .................... 82 Biểu đồ 3.4: Biểu đồ biểu diễn kết quả học tập sau lần thực nghiệm lần thứ II của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng .............. 83 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Dân tộc Việt Nam đã có bề dày lịch sử lâu đời chống lại giặc ngoại xâm lớn mạnh, trong những thử thách gay go, ác liệt của lịch sử, những giá trị đạo đức truyền thống vừa là kết quả, vừa là động lực của quá trình đấu tranh gian khổ, lâu dài và quật cường của dân tộc. Những giá trị ấy đã làm nên cốt cách, tinh thần và sức mạnh Việt Nam được bạn bè thế giới khâm phục. Giá trị đạo đức truyền thống tuy mang tính ổn định, bền vững nhưng không phải là nhất thành, bất biến mà cũng vận động, biến đổi cùng với sự vận động, biến đổi của lịch sử. Khi lịch sử bước sang một thời kỳ mới thì những giá trị đạo đức truyền thống cũ lại được thẩm định, chắt lọc và đổi mới cho phù hợp. Trong những năm gần đây, tình hình trên thế giới có nhiều biến động lớn. Một trong những biến động đó là xu thế toàn cầu hoá, đây là một xu thế tất yếu, khách quan hợp quy luật của thời đại mà không một quốc gia nào có thể đứng ngoài nếu không muốn bị tụt hậu. Toàn cầu hoá hay nói cụ thể hơn đó là nền kinh tế thị trường đã đem lại cho tất cả các nước đặc biệt là các nước đang phát triển những cơ hội lớn, nhưng mặt khác, nó cũng đặt ra những thách thức không nhỏ. Một trong những thách thức đáng lo ngại đó là sự phá vỡ những giá trị đạo đức truyền thống vốn có từ lâu đời của các dân tộc, làm cho dân tộc này có thể bị hoà tan trở thành cái bóng của một dân tộc khác, tức là làm đánh mất bản thân mình và đánh mất sức mạnh vốn có của chính dân tộc mình. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để trong quá trình hội nhập khu vực và quốc tế chúng ta không những không đánh mất những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc mà còn có thể giữ gìn, kế thừa, phát huy và đổi mới những giá trị đó, biến chúng thành sức mạnh của đất nước lên một tầm cao mới, đủ sức nắm bắt những cơ hội mới do chính quá trình hội nhập nền kinh tế đem lại. Như vậy, việc giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống và ảnh hưởng của nó tới đạo đức của học sinh là rất cần thiết cả về mặt lý luận thực tiễn, vừa có ý nghĩa cấp thiết, vừa có ý nghĩa lâu dài. 1
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Người có tài mà không có đức thì là người vô dụng. Người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Như vậy “Tài” và “Đức” có quan hệ mật thiết với nhau, trong đó “Đức” chính là cơ sở để phát triển “Tài” và nhằm phát triển và hoàn thiện nhân cách mỗi con người. Đặc biệt là ở lứa tuổi học sinh, những chủ nhân tương lai của đất nước. Học sinh THPT là lớp thanh niên đang ở độ tuổi trưởng thành, đang trong bước ngoặt lớn về phát triển nhân cách, luôn có ước mơ hoài bão, lòng nhiệt tình. Tuy nhiên, bên cạnh những học sinh tích cực trong học tập và rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, phấn đấu trở thành công dân có ích cho xã hội thì vẫn còn một số học sinh bị ảnh hưởng từ những mặt trái của cơ chế kinh tế thị trường, suy thoái về đạo đức và các giá trị nhân văn. Từ thực tế đó, Đảng ta đã đặt ra yêu cầu phải gắn tăng trưởng kinh tế với tiến bộ đạo đức và công bằng xã hội, vừa phát triển kinh tế thị trường, đồng thời phải bảo tồn và phát huy những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Tại hội nghị trung ương lần thứ tư khóa VII, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đã khẳng định: “Phát triển tách khỏi cội nguồn dân tộc thì nhất định sẽ lâm vào nguy cơ tha hóa. Đi vào cơ chế thị trường, hiện đại hóa đất nước mà xa rời những giá trị truyền thống sẽ mất đi bản sắc dân tộc, đánh mất bản thân mình, trở thành cái bóng mờ của người khác, của dân tộc khác…”. Vì vậy, nghiên cứu đạo dức và công tác giáo dục đạo đức truyền thống sẽ khẳng định vị trí, tầm quan trọng của đạo đức và giáo dục đạo đức truyền thống cho học sinh nói chung và học sinh THPT huyện Phú Bình nói riêng. Các trường THPT huyện Phú Bình nằm trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Phú Bình là huyện có truyền thống lịch sử lâu đời. Trong kháng chiến chống Pháp, đây còn là địa bàn An toàn khu (ATK). Bởi vậy, Phú Bình có nhiều di tích lịch sử. Trên địa bàn huyện Phú Bình tổng cộng có 70 di tích văn hóa lịch sử, trong đó có 7 di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, 10 di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Trong số những di tích đó có nhiều đình, chùa nổi tiếng, có giá trị cao về lịch sử và văn hóa. Vì vậy việc tích 2
hợp giá trị đạo đức truyền thống trong môn Giáo dục Công dân là rất cần thiết và thiết thực đối với học sinh THPT huyện Phú Bình, học sinh có thể biết được những giá trị đạo đức truyền thống tại địa phương mình. Từ đó đưa ra những nhận định về thực trạng đạo đức và công tác giáo dục đạo đức truyền thống hiện nay, đồng thời đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng công tác giáo dục đạo đức truyền thống cho học sinh thông qua dạy học tích hợp. Thực hiện tinh thần của nghị quyết trung ương tám khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục và đào tạo nước nhà, thì việc đổi mới phương pháp dạy học trong dạy học và sử dụng phương pháp dạy học tích hợp là rất cần thiết hiện nay. Dạy học tích hợp lồng ghép những nội dung giáo dục đạo đức truyền thống vào nội dung môn Giáo dục công dân và xử lí các nội dung kiến thức trong mối liên quan với nhau, bảo đảm cho học sinh vận dụng được tổng hợp các kiến thức một cách hợp lí để giải quyết các vấn đề trong học tập, trong cuộc sống, đồng thời tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau. Như vậy dạy học tích hợp nhằm nâng cao năng lực của người học và hiệu quả của quá trình giáo dục. Xuất phát từ tầm quan trọng của việc dạy học tích hợp nói chung và tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong bộ môn Giáo dục Công dân cho học sinh nêu trên tôi chọn đề tài: “Tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, chuyên ngành Lý luận và phương pháp dạy học Lý luận Chính trị. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục đích nghiên cứu Đề xuất biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học môn Giáo dục Công dân cho học sinh ở các trường THPT huyện Phú Bình. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3
- Xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường THPT. - Khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. - Thực nghiệm biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học môn Giáo dục Công dân ở các trường THPT huyện Phú Bình. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài được tiến hành nghiên cứu tại các trường THPT huyện Phú Bình: Cán bộ quản lí, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, phụ huynh và học sinh. - Đề tài nghiên cứu việc tích hợp đạo đức truyền thống trong dạy học phần 2 “công dân với đạo đức” trong Giáo dục công dân lớp 10. 4. Giả thuyết nghiên cứu Nếu tích hợp nội dung giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục Công dân lớp 10 sẽ góp phần cho học sinh ở các trường THPT huyện Phú Bình nâng cao hiểu biết hơn về các giá trị đạo đức truyền thống và có ý thức tốt hơn trong việc thực hiện các hành vi có đạo đức và các hoạt động bảo vệ đạo đức truyền thống, đồng thời nâng cao kết quả học tập của học sinh. 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp nghiên cứu của luận văn được sử dụng phương pháp luận chung của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, thực hiện trên cơ sở nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản liên quan đến đề tài. 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu cụ thể 4
- Phương pháp dạy học tích hợp. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi. - Phương pháp quan sát. - Phương pháp phỏng vấn. - Phương pháp phân tích. - Phương pháp tổng hợp. - Phương pháp lịch sử - lô gic. - Phương pháp hệ thống hóa. - Phương pháp so sánh. - Phương pháp điều tra xã hội học. 6. Những đóng góp mới của đề tài - Luận văn xác định nội dung và biện pháp tích hợp giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh các trường THPT huyện Phú Bình. - Luận văn đánh giá được thực trạng, qua đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền thống trong thời gian tới cho học sinh các trường THPT huyện Phú Bình. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận của việc tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT. Chương 2: Thực trạng và đề xuất biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Chương 3: Thực nghiệm biện pháp tích hợp giá trị đạo đức truyền thống trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Chương 1 5
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TÍCH HỢP GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở TRƯỜNG THPT 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Vấn đề đạo đức truyền thống và dạy học tích hợp có nhiều công trình nghiên cứu theo từng môn học. Dưới đây là một số công trình nghiên cứu về đạo đức truyền thống và dạy học tích hợp như sau: Trần Văn Giàu: “Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam” (Nxb Khoa học xã hội, 1980). Tác giả đã phân tích nội dung các giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam bao gồm các giá trị đó là: lòng yêu nước, đức tính cần cù, anh hùng, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa.[15] Nguyễn Quang Uẩn - Chủ biên (1995), “Giá trị - Định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị” (Chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước 07 - 04). Tác giả phân tích vấn đề giá trị và nội dung cơ bản về lý luận giá trị, định hướng giá trị. Những nguyên tắc, nội dung, con đường giáo dục giáo dục đạo đức ở nước ta hiện nay.[41] Đặng Hữu Toàn “Giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống trong bối cảnh kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay” trong cuốn “Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay” (Nxb chính trị quốc gia, 2003) tác giả phân tích về vấn đề giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức trong bối cảnh kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay và giải pháp cho vấn đề này.[37] Vũ Đình Bảy (2012) “Lý luận dạy học môn giáo dục công dân ở các trường phổ thông” Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. tác giả đề cập tới việc xây dựng chương trình môn Giáo dục công dân ở phổ thông trong đó dạy học tích hợp là định hướng được quan tâm và cần tích hợp một cách hợp lý, phù hợp với đối tượng môn học.[4] 6
Nguyễn Phúc Chỉnh (2012) “Tích hợp trong dạy học Sinh học”, Nxb Đại học Thái Nguyên. Tác giả nêu lên một số vấn đề chung về vận dụng quan điểm tích hợp trong dạy học như lịch sử và cấu trúc của quá trình tích hợp trong nhà trường và những quan điểm khác nhau về tích hợp và dạy học tích hợp.[8] Hoàng Thị Lan Anh (2014) “Tích hợp giáo dục đạo đức gia đình trong dạy học môn Giáo dục công dân cho học sinh trường THPT Việt Trì - Phú Thọ”, luận văn thạc sỹ khoa học chuyên ngành Lý luận và phương pháp dạy học Giáo dục Chính trị tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tác giả đã làm rõ khái niệm dạy học tích hợp và vận dụng tích hợp giáo dục các giá trị đạo đức trong gia đình tại trường THPT Việt Trì - Phú Thọ.[1] Phùng Thị Hải Hậu (2012) “Vấn đề giáo dục đạo đức mới cho học sinh phổ thông trong điều kiện kinh tế thị trường ở Nghệ An hiện nay”, luận văn thạc sỹ chuyên ngành Triết học tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đã chỉ ra những nội dung giáo dục đạo đức mới cho học sinh phổ thông hiện nay là giáo dục tình yêu quê hương đất nước, yêu gia đình, tự hào dân tộc.[18] Nguyễn Mạnh Tường (2011) “Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh”, Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội. Tác giả tập trung nghiên cứu chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh, tác giả cho rằng chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh là quan niệm về độc lập, tự do, hạnh phúc, quan niệm về thi đua yêu nước và mẫu người yêu nước gắn với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.[40] Nguyễn Xuân Thanh (2005) “Một vài giải pháp duy trì và phát huy những giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh trong giai đoạn hiện nay”, tạp chí Giáo dục. Tác giả đã nêu lên các giải pháp chủ yếu để duy trì và phát huy những giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh trong giai đoạn hiện nay.[35] Nguyễn Trọng chuẩn và Nguyễn Văn Huyên đồng chủ biên (2002) “Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa”, Nxb Chính trị quốc gia. Tác giả đi sâu phân tích giá trị truyền thống Việt Nam và những vấn đề đặt ra trong xu thế toàn cầu hóa. Làm thế nào để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Việt Nam trong xu thế toàn cầu hóa.[9] 7
Vũ Thị Ngọc Phan (2014) “Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh THPT ở Thái Nguyên hiện nay” luận văn thạc sĩ chuyên ngành Triết học Đại học quốc gia Hà Nội trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn. Luận văn đã tập trung nghiên cứu tìm ra những giải pháp nâng cao hiệu quả trong công tác giáo dục đạo đức truyền thống cho học sinh THPT ở Thái Nguyên hiện nay.[31] Lê Thị Trà (2016) “Tích hợp nội dung giáo dục truyền thống yêu nước trong dạy học Giáo dục Công dân cho học sinh trường THPT Chuyên Thái Nguyên” Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục chuyên ngành LL&PPDH bộ môn Lý luận chính trị Đại học Thái Nguyên trường Đại học sư phạm. Luận văn đã nêu lên được vai trò quan trọng của lòng yêu nước và ý nghĩa của việc dạy học tích hợp lòng yêu nước trong dạy học Giáo dục Công dân từ đó đề ra những biện pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả trong dạy học tích hợp.[39] Ngoài ra, có thể kể tới một số cuốn giáo trình đạo đức và đạo đức học Mác - Lê nin như cuốn “Đạo đức học Mác - Lê nin” của Nguyễn Ngọc Long, Nguyễn Thế Kiệt (2004), Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội; Giáo trình Đạo đức học dùng cho hệ cử nhân chính trị (2000), Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội; giáo trình đạo đức học của TS. Vũ Thị Tùng Hoa (biên soạn) Nxb giáo dục Việt Nam (2003). Tóm lại, công tác giáo dục đạo đức truyền thống đã được nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu và nhà quản lí giáo dục quan tâm nghiên cứu. Trên cơ sở tiếp thu những thành quả mà các nhà nghiên cứu trước để lại, luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận cụ thể ở các trường THPT huyện Phú Bình và thực nghiệm biện pháp dạy học tích hợp đạo đức truyền thống, từ đó đề xuất một số biện pháp cụ thể trong việc đổi mới phương pháp dạy học cũng như dạy học tích hợp giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình nói riêng và học sinh THPT nói chung. 1.2. Dạy học tích hợp nội dung giá trị đạo đức truyền thống trong môn Giáo dục Công dân ở trường phổ thông 8
1.2.1. Những vấn đề chung về tích hợp 1.2.1.1. Khái niệm tích hợp và dạy học tích hợp * Khái niệm tích hợp Tích hợp với nghĩa xác lập lại cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ. Trong tiếng Anh có nghĩa là hợp lại thành một hệ thống thống nhất, sự bổ sung thành thể thống nhất, sự hợp nhất, sự hòa hợp với môi trường. Trong tiếng Việt, tích hợp được ghép từ hai từ tích và hợp. Tích có nghĩa là kết quả của phép nhân, dồn góp từng ít cho thành số lượng đáng kể. Hợp có nghĩa là tập hợp mọi phần tử của tập hợp khác, là gộp chung, là không mâu thuẫn đúng với đòi hỏi. Tích hợp có thể được hiểu đó là lắp ráp, kết nối các thành phần của một hệ thống theo quan điểm tạo nên một hệ thống toàn bộ. Như vậy, tích hợp có thể hiểu là sự kết hợp, sự hợp nhất, sự hòa nhập các bộ phận, các phần tử khác nhau thành một thể thống nhất. Tích hợp có thể cho chúng ta xem xét các sự vật, hiện tượng một cách tổng thể hơn, chính vì vậy đây là xu hướng tất yếu trong quá trình giáo dục. Tuy nhiên hiện nay cách hiểu về tích hợp một cách đầy đủ thì vẫn chưa có khái niệm nào chung nhất cho tích hợp. Ở nước ta những vấn đề dạy học tích hợp bắt đầu được nghiên cứu và áp dụng từ những năm 90 của thế kỉ XX nhưng giảng dạy và tích hợp vẫn chưa được sử dụng rộng rãi và ở mức độ còn thấp như liên hệ phối hợp các kiến thức, kĩ năng thuộc các môn học hay phân môn để giải quyết vấn đề chứ chưa thực sự vận dụng một cách có hiệu quả trong quá trình dạy học. Thực tiễn giáo dục ở nhiều nước đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo dục được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Nhiều nước trong khu vực Châu Á và trên thế giới đã 9
thực hiện quan điểm tích hợp trong dạy học và quan điểm này đã đem lại hiệu quả nhất định. Ở Việt Nam, Thời Pháp thuộc, quan điểm tích hợp được thể hiện trong một số môn ở trường tiểu học như môn “Cách trí”, sau đổi thành môn “Khoa học thường thức”. Môn học này còn được dạy một số năm ở trường cấp I của miền Bắc nước ta. Từ những năm 1987, việc nghiên cứu xây dựng môn “Tìm hiểu Tự nhiên và xã hội” theo quan điểm tích hợp đã được thực hiện và môn học này được thiết kế để đưa vào dạy học ở trường cấp I từ lớp 1 đến lớp 5. Chương trình năm 2000 đã được hoàn chỉnh thêm một bước, quan điểm tích hợp đã được thể hiện trong chương trình sách giáo khoa và các hoạt động dạy học ở tiểu học. Tuy nhiên khái niệm tích hợp vẫn còn mới lạ với nhiều giáo viên còn hạn chế về kĩ năng vận dụng. Tích hợp là tư tưởng, là nguyên tắc, là quan điểm hiện đại trong Giáo dục. Hiểu đúng và làm đúng quá trình tích hợp có thể đem lại những hiệu quả cụ thể đối với từng phân môn trong một thể thống nhất của các môn học ở tiểu học tư tưởng tích hợp bắt nguồn từ cơ sở khoa học và đời sống. Trước hết, cuộc sống là một bộ đại bách khoa toàn thư, là một tập đại thành của tri thức, kinh nghiệm và phương pháp. Mọi tình huống xảy ra trong cuộc sống bao giờ cũng là những tình huống tích hợp. Không thể giải quyết một vấn đề và nhiệm vụ nào của lí luận và thực tiễn mà lại không sử dụng tổng hợp và phối hợp kinh nghiệm kĩ năng đa ngành của nhiều lĩnh vực khác nhau. * Dạy học tích hợp Dạy học tích hợp có thể được hiểu là dạy học những nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học. Tích hợp là nói đến phương pháp và mục tiêu của hoạt động dạy học còn tích hợp liên môn có thể được hiểu là đề cập tới nội dung dạy học, ở mức độ thấp thì có thể thấy được dạy học tích hợp mới chỉ là lồng ghép những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy một môn học như trong chương trình môn học Giáo dục Công dân trung học phổ thông có lồng ghép: 10
“giáo dục phòng, chống tham nhũng”, bộ sách “Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh”, “giáo dục địa phương”. Mức độ tích hợp cao hơn là phải xử lí các nội dung trong mối liên quan với nhau, bảo đảm cho học sinh vận dụng được tổng hợp các kiến thức đó một cách hợp lí để giải quyết các vấn đề trong học tập, trong cuộc sống, đồng thời tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một nội dung ở các môn học khác nhau. Chủ đề tích hợp liên môn có nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học, ứng dụng trong cùng một hiện tượng, quá trình trong tự nhiên hay xã hội. Dạy học tích hợp là định hướng dạy học giúp cho HS phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong qua trình lĩnh hộ tri thức và rèn luyện kỹ năng. Phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề. Dạy học tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học. 1.2.1.2. Phân loại tích hợp * Các quan điểm về tích hợp: Một là: Tích hợp đa môn Tiếp cận tích hợp đa môn tập trung trước hết vào các môn học. Các môn liên quan với nhau có chung một định hướng về nội dung và phương pháp dạy học nhưng mỗi môn lại có một chương trình riêng. Tích hợp đa môn được thực hiện theo cách tổ chức các “chuẩn” từ các môn học xoay quanh một chủ đề, đề tài, dự án, tạo điều kiện cho người học vận dụng tổng hợp kiến thức của các môn học có liên quan. 11