Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng phát triển năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục cấp tiểu học hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ KIM DUNG TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ KIM DUNG TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ MINH HUẾ THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu luận văn này là trung thực, khách quan không trùng lặp với các đề tài khác đồng thời chưa từng được công bố ở bất cứ tài liệu nào. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Học viên Nguyễn Thị Kim Dung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Hội đồng khoa học Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo đã tham gia giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu luận văn. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của các đồng chí lãnh đạo, cán bộ quản lý và các đồng nghiệp các trường Tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Trần Thị Minh Huế, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và tất cả những ai quan tâm đến vấn đề nghiên cứu đóng góp ý kiến để luận văn được hoàn thiện hơn. Thái Nguyên, ngày 27tháng 4 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Kim Dung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC .......................... 5 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................. 5 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................ 5 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ......................................................................... 7 1.2. Khái niệm công cụ ............................................................................................... 10 1.2.1. Bồi dưỡng ......................................................................................................... 10 1.2.2. Năng lực ............................................................................................................ 11 1.2.3. Năng lực dạy học .............................................................................................. 12 1.2.4. Năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên tiểu học................................ 13 1.2.5. Bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên tiểu học .............. 13 1.2.6. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên tiểu học ....... 14 1.3. Giới thiệu về môn Tiếng Việt trong chương trình giáo dục tiểu học .................. 14 1.3.1. Vị trí, đặc điểm của môn Tiếng Việt trong chương trình giáo dục tiểu học ........... 14 1.3.2. Mục tiêu, nội dung của môn học ...................................................................... 15 1.3.3. Phương pháp, hình thức dạy học ...................................................................... 16 1.3.4. Vai trò của giáo viên trong thực hiện hiệu quả môn học .................................. 21 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.4. Một số vấn đề lý luận về năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên tiểu học ....................................................................................................................... 22 1.4.1. Vai trò của năng lực dạy học trong thực hiện có chất lượng chương trình dạy học môn Tiếng Việt.............................................................................................. 22 1.4.2. Hệ thống năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên .............................. 23 1.4.2.1. Năng lực thiết kế hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ................................... 23 1.4.2.2. Năng lực tổ chức dạy học môn Tiếng Việt .................................................... 25 1.4.2.3. Năng lực kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Tiếng Việt ...................... 27 1.4.2.4. Năng lực quản lý dạy học môn Tiếng Việt .................................................... 28 1.4.3. Quá trình và mức độ hình thành năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên ...................................................................................................................... 28 1.5. Một số vấn đề lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ....................................................................................................... 30 1.5.1. Vai trò quản lý của hiệu trưởng nhà trường trong tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ........................................................ 30 1.5.2. Nội dung tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ..................................................................................................................... 30 1.5.3. Phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ............. 35 1.5.4. Hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ..................................................................................................................... 37 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên .................................................................................... 37 1.6.1. Cơ chế chính sách ............................................................................................. 37 1.6.2. Cán bộ quản lý .................................................................................................. 37 1.6.3. Đội ngũ giáo viên .............................................................................................. 38 1.6.4. Cơ sở vật chất - thiết bị giáo dục ...................................................................... 38 1.6.5. Môi trường giáo dục ......................................................................................... 39 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 40 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 2. THỰC TRẠNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN TỈNH ĐIỆN BIÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT MỚI ........... 41 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 41 2.1.1. Khái quát về cấp tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................ 41 2.1.2. Mục tiêu khảo sát .............................................................................................. 42 2.1.3. Khách thể và quy mô khảo sát .......................................................................... 42 2.1.4. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 42 2.1.5. Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả ............................................................ 43 2.2. Thực trạng nhận thức về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................................................................. 43 2.2.1. Nhận thức về các khái niệm cơ bản trong tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên ................................................................................................. 43 2.2.2. Nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của dạy học môn Tiếng Việt trong chương trình giáo dục cấp tiểu học ............................................................................. 45 2.2.3. Nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của năng lực dạy học trong thực hiện có chất lượng chương trình dạy học môn Tiếng Việt ......................................... 47 2.3. Đánh giá năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ......................................................................... 49 2.3.1. Thực trạng năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên .................................................................. 49 2.3.2. Thực trạng mức độ đáp ứng năng lực dạy học môn Tiếng Việt theo chương trình giáo dục phổ thông mới của giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên........................................................................................... 57 2.4. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........................................ 62 2.4.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên .................................................................................... 62 2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ............................................................................................. 63 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.4.3. Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện kế hoạch tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ................................................................ 67 2.4.4. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ...................................... 71 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới ........................................................ 72 2.6. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................................................................. 74 2.6.1. Những ưu điểm ................................................................................................. 74 2.6.2. Những hạn chế .................................................................................................. 74 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế ...................................................................... 76 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 78 Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN TỈNH ĐIỆN BIÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ............................................................... 79 3.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống biện pháp ........................................................... 79 3.1.1. Đảm bảo tính pháp lý ........................................................................................ 79 3.1.2. Đảm bảo tính mục tiêu ...................................................................................... 79 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa ........................................................................................ 79 3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn...................................................................................... 80 3.1.5. Đảm bảo tính hệ thống ...................................................................................... 80 3.1.6. Đảm bảo tính khả thi ......................................................................................... 81 3.2. Một số biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới ......................................................................... 81 3.2.1. Tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về năng lực dạy học môn Tiếng Việt theo chương trương trình giáo dục phổ thông mới..................................................................................................................... 81 3.2.2. Tăng cường nâng cao năng lực thực hiện đúng nguyên tắc và phương pháp dạy học môn Tiếng Việt theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................ 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.2.3. Nâng cao năng lực quản lý chương trình và kế hoạch dạy học môn Tiếng Việt theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên và CBQL tổ chuyên môn ................................................................................................ 87 3.2.4. Lựa chọn đội ngũ giáo viên cốt cán làm nòng cốt trong công tác bồi dưỡng năng lực cho giáo viên dạy học môn Tiếng Việt theo chương trình giáo dục phổ thông mới ...................................................................................................... 89 3.2.5. Chỉ đạo đa dạng hóa và tạo môi trường thuận lợi để tạo động lực thúc đẩy giáo viên các bộ môn Tiếng Việt bồi dưỡng và phát huy năng lực dạy học ....... 90 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 92 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi ................................................................. 93 3.4.1. Mục đích ........................................................................................................... 93 3.4.2. Nội dung và cách tiến hành .............................................................................. 93 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 93 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 100 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BD : Bồi dưỡng CBGV : Cán bộ giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý ĐNGV : Đội ngũ giáo viên GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh NLDH : Năng lực dạy học PCGD : Phổ cập giáo dục PP : Phương pháp QL GD : Quản lý giáo dục SL : Số lượng THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL và giáo viên về các khái niệm cơ bản trong tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên ..................................... 44 Bảng 2.2. Nhận thức về tầm quan trọng của dạy học môn Tiếng Việt trong chương trình giáo dục cấp tiểu học .......................................................... 46 Bảng 2.3. hận thức về vai trò, tầm quan trọng của năng lực dạy học trong thực hiện có chất lượng chương trình dạy học môn Tiếng Việt ...................... 48 Bảng 2.4. Thực trạng năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên ở các trường tiểu học ......................................................................................... 50 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện mục tiêu dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên ....... 52 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên tại các trường tiểu học ...................................................................... 54 Bảng 2.7. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên........ 55 Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng hình thức dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên .... 57 Bảng 2.9. Thực trạng mức độ đáp ứng năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên tại các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới .............................................. 58 Bảng 2.10. Thực trạng tổ chức lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên của hiệu trưởng................................................ 63 Bảng 2.11. Thực trạng nội dung tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên .................................................................................... 65 Bảng 2.12. Thực trạng việc chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên ........................................................... 68 Bảng 2.13. Thực trạng phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên .................................................................................... 69 Bảng 2.14. Thực trạng sử dụng hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên .......................................................................... 70 Bảng 2.15. Thực trạng công tác đánh giá kết quả tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên .................................................... 71 Bảng 2.16. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên .................................................... 73 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết của các biện pháp đề xuất ......... 94 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................. 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong hệ thống giáo dục, giáo dục tiểu học có một vị trí đặc biệt quan trọng, là bậc học nền tảng, bậc học đào tạo những cơ sở ban đầu và bền vững cho trẻ tiếp tục học lên bậc học trên, giúp trẻ hình thành những cơ sở ban đầu, những đường nét cơ bản của nhân cách. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng giáo dục luôn thông qua việc nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên luôn là vấn đề quan tâm đặc biệt của các nhà trường nói chung và của trường tiểu học nói riêng. Năng lực dạy học của giáo viên là rất quan trọng, nó giữ vị trí trung tâm và chi phối kết quả dạy học trong nhà trường tiểu học. Việc nâng cao năng lực dạy học là nền tảng quan trọng để thực hiện thành công mục tiêu giáo dục toàn diện của nhà trường. Đồng thời, nó quyết định kết quả đào tạo của nhà trường. Chính vì thế, nhiệm vụ trọng tâm của hiệu trưởng trường tiểu học là phải dành nhiều thời gian và công sức cho công tác tổ chức bồi dưỡng để nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Ngày 05 tháng 5 năm 2006, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã kí Quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ban hành chương trình giáo dục phổ thông-cấp tiểu học, trong đó Toán và Tiếng Việt là hai bộ môn công cụ cơ bản. Nếu như Toán học là một môn học đòi hỏi sự chính xác, rõ ràng, cụ thể với từng công thức, phép tính, thì Tiếng Việt lại còn đòi hỏi thêm về sự tìm tòi, chau chuốt ngôn ngữ, vốn liếng từ vựng và khả năng cảm thụ ngôn ngữ văn học của cả giáo viên và học sinh. Đây là môn học vừa có vai trò trang bị cho học sinh công cụ ngôn ngữ, vừa là môn học thuộc Khoa học Xã hội và Nhân văn có nhiệm vụ trang bị cho học sinh những kiến thức khoa học về tiếng Việt, những kĩ năng sử dụng tiếng Việt để học sinh tự hoàn thiện nhân cách của mình ở phương diện ngôn ngữ và văn hóa. Tiếng Việt ta giàu và đẹp, đa dạng, rất phong phú nhưng cũng rất phức tạp. Vì vậy, không chỉ học sinh, mà cả trong một bộ phận giáo viên vẫn còn tồn tại tâm lí ngại học tập, tìm tòi, đào sâu tiếng Việt. Khá nhiều học sinh không yêu thích môn học. Kiến thức tiếng Việt và khả năng tư duy nghệ thuật của nhiều giáo viên còn hạn chế. Một bộ phận cán bộ quản lí cấp cơ sở chưa thực sự quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh học tập, nghiên cứu để nâng cao năng lực dạy học môn Tiếng Việt. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Công cuộc đổi mới giáo dục đặc biệt là đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29/NQ-TW đang đặt ra những yêu cầu mới đối với giáo viên cấp tiểu học về năng lực dạy học đảm bảo cho việc thực hiện môn Tiếng Việt theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Thực tiễn quá trình nghiên cứu đã có một số công trình quan tâm đến hướng nghiên cứu về bồi dưỡng, quản lý phát triển năng lực dạy học cho giáo viên tuy nhiên trong điều kiện phát triển chương trình giáo dục phổ thông hiện nay chưa có đề tài quan tâm đến vấn đề này. Xuất phát từ vị trí công tác là cán bộ quản lý phụ trách chuyên môn. Tôi quan tâm đến vấn đề tổ chức bồi dưỡng giáo viên về năng lực dạy học môn Tiếng Việt và với mong muốn đóng góp cho nghiên cứu để đề xuất những biện pháp bồi dưỡng giúp giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên phát triển năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục mới, tôi nghiên cứu đề tài: “Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng phát triển năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục cấp tiểu học hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng việt cho giáo viên tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 4. Giả thuyết khoa học Đổi mới chương trình môn Tiếng Việt cấp tiểu học đang đặt ra những yêu cầu mới về năng lực giáo viên thực hiện chương trình. Nếu đề xuất được các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên đảm bảo tính khoa học, phù hợp với đặc điểm đội ngũ giáo viên, thực tiễn môi trường giáo dục để sử dụng trong bồi dưỡng năng lực giáo viên ở các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên sẽ đáp ứng được yêu cầu phát triển đội ngũ giáo viên thực hiện chương trình giáo dục tiểu học hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên tiểu học. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Nội dung Đề tài nghiên cứu đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên; Chủ thể thực hiện các biện pháp là hiệu trưởng nhà trường. 6.2. Khách thể điều tra - Giáo viên: 96 giáo viên. - CBQL (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn): 27 người 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận, gồm: Phương pháp tổng hợp, hệ thống hoá, phân tích tài liệu; phương pháp lịch sử. Sử dụng các phương pháp này để xác định các khái niệm và xây dựng khung lý thuyết của đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn gồm: - Điều tra, khảo sát thực tế bằng các phiếu hỏi, thu thập thông tin, xử lý số liệu nhằm mô tả thực trạng năng lực dạy học môn Tiếng Việt của giáo viên và thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. - Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên nhằm bổ sung cho kết quả điều tra bằng phiếu hỏi. - Nghiên cứu thực tế, tổng kết kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. - Phương pháp xin ý kiến chuyên gia nhằm khảo nghiệm tính hiệu quả, tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.3. Phương pháp thống kê toán học: Dùng để xử lý các kết quả nghiên cứu từ phương pháp phỏng vấn, điều tra bằng an két. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
8. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên tiểu học Chương 2. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Chương 3. Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tiếng Việt cho giáo viên các trường tiểu học huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Ngoài ra, luận văn còn có phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục các tài liệu tham khảo và Phụ lục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Trong công trình nghiên cứu "Chuẩn bị cho sinh viên làm công tác giáo dục ở trường phổ thông", tác giả N.L Bôndưrep đã nhấn mạnh vai trò của năng lực dạy học và ông đã khẳng định: “Những năng lực dạy học chỉ được hình thành và củng cố trong hoạt động thực tiễn của người thầy giáo" [27]. Tác giả N.M Iacốplep trong cuốn: "Phương pháp và kỹ thuật lên lớp trong trường phổ thông" đã phân tích quá trình nhận thức của học sinh và quá trình dạy học trong đó nêu một cách cụ thể những công việc giáo viên cần phải làm, những yêu cầu đối với giáo viên trong việc sử dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học để thực hiện tốt chương trình dạy học ở trường phổ thông. Tác giả đã dẫn ra những ví dụ về thành công cũng như những thất bại trong nghề dạy học nhằm làm sáng tỏ vấn đề cần nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường từ việc sử dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học của người giáo viên [28]. X.L.Kixêcôp đã có nhiều công trình nghiên cứu về năng lực dạy học. Một trong các công trình đó là: "Hình thành các năng lực, kỹ năng, kỹ xảo dạy học trong điều kiện của nền giáo dục đại học". Tác giả F.N Gônôbôlin trong cuốn "Những phẩm chất tâm lý của người giáo viên" đã phân tích hoạt động dạy học ở hai lĩnh vực: Công tác dạy học và công tác giáo dục của người giáo viên. Tác giả phân tích cụ thể những yêu cầu về chẩm chất và năng lực dạy học người giáo viên cần có để đảm bảo hiệu quả trong giáo dục và dạy học [dẫn theo 23]. Patrice Pelpel trong cuốn "Tự đào tạo để dạy học" [30] đã gợi ý cho chúng ta một cách tiếp cận khoa học có tính phương pháp luận về nghề dạy học, cách xác định các mục tiêu sư phạm, cơ sở lý luận và thực hiện để chúng ta có thể tự mình lựa chọn và sử dụng một cách khách quan, khoa học các phương pháp và kỹ thuật dạy học thích hợp, cách tự đánh giá cùng với những dự báo về xu hướng phát triển các phương pháp và kỹ thuật dạy học ở nhà trường tương lai. Có thể nói, cuốn sách là những công cụ lý luận cần thiết cho mỗi nhà giáo khi tiến hành quá trình "tự đào tạo để nâng cao năng lực để dạy học". Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Ngoài các công trình trên còn có nhiều công trình nghiên cứu khác được dự án Việt - Bỉ (hỗ trợ học từ xa) dịch và giới thiệu như: “Đào tạo thường xuyên" của Pierre Besnard (Đại học Paris V-Sorbonne) và Bernard Lietard (Đại học Genève) bàn về vấn đề người lớn tham gia đào tạo thường xuyên; "Chiến lược của giáo viên" do Paul D.Eggen (Đại học Nord Florida) và Donald. P. Kauchak (Đại học Utah) viết đã đưa ra nhận xét tổng quát về các mô hình và chiến lược dạy học; “Dạy học theo nhóm” của Phlippe Meirieu nêu hiệu quả của việc dạy học theo nhóm (NXB Chronique Sociale năm 1996); "Giáo viên rèn luyện tâm lý" của Jacques Nimier. Tác giả đã nêu vấn đề: không phải việc đào tạo tâm lý chỉ làm ở các trường sư phạm mà đủ. Cả cuộc sống nghề nghiệp của họ sau này, người giáo viên vẫn phải luôn luôn tự rèn luyện mình; "Những cơ sở của hoạt động giảng dạy” của tập thể tác giả: E.De.corte; T.Geerlings - J.peters; N.Lágerweij - R.Vandenberghe (NXB Deboeck - xuất bản lần thứ 3) đã nêu cơ sở của giảng dạy, nội dung, mục tiêu, chức năng của việc đánh giá công tác giảng dạy cũng như sản phẩm và quá trình của hoạt động giảng dạy; "Hướng dẫn giáo viên" của: J.M.Deketele; M.Chastrette; D.Cros; P.Mettelin và J.Thomas đã hướng dẫn kỹ thuật sử dụng các mục tiêu sư phạm và vấn đề kiểm tra đánh giá hay các dạng hội thảo trong đào tạo (NXB De.Bocck U.niverists 1995); Đặc biệt cuốn "Đào tạo giáo viên về năng lực dạy học" của Marguerite. Altet (ĐH tổng hợp Nantes) [dẫn theo 23]. Cuốn “Một số vấn đề về đào tạo giáo viên” của Michel Develay [25], nội dung chính được trình bày theo trình tự logic Học → Dạy → Đào tạo GV, trong đó việc đào tạo GV chú trọng đến công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên, nội dung công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên bao gồm nhiều vấn đề về quan niệm, về nội dung, về phương pháp, phương thức bồi dưỡng, năng lực giáo viên... Đó là cuốn sách có giá trị trong công tác bồi dưỡng năng lực cho giáo viên GV. Ở Pháp, đất nước có truyền thống coi trọng nghề dạy học, họ quan niệm: Dạy học là một nghề đòi hỏi có trình độ chuyên sâu và được đào tạo về nghề nghiệp rất cao. Việc bồi dưỡng năng lực dạy học cho GV ở Pháp được thực hiện theo 03 hướng chính: Coi trọng việc tự nâng cao trình độ năng lực dạy học của GV; Tạo ra sự phù hợp với công việc đối với tất cả các GV, đặc biệt là GV dạy các môn mà lĩnh vực đó luôn có sự phát triển mạnh mẽ và các thiết bị trở lên lạc hậu; Định kỳ xác định những kiến thức sẽ phải đưa vào tổng thể chương trình bồi dưỡng để bồi dưỡng GV. Pierre Besnard (Đại học Paris V-Sorbonne) và Bernard Lietard (Đại học Genever) cùng ra cuốn “Đào tạo bồi dưỡng thường xuyên” [31]. Trong đó bàn về vấn đề giáo viên phải tham gia bồi dưỡng thường xuyên nhằm nâng cao năng lực giảng dạy của mình Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Có thể nói, các nước trên thế giới đều quan tâm đến vấn đề đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Tuy nhiên, hầu hết các công trình kể trên mới chỉ đề cập đến năng lực, kỹ năng giảng dạy và kỹ năng giáo dục nói chung chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu vấn đề bồi dưỡng năng lực dạy học môn học cụ thể cho giáo viên tiểu học. 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước Trong những năm gần đây, tại Việt Nam đã có nhiều nhà nghiên cứu bàn về các lĩnh vực bồi dưỡng năng lực giáo dục, bồi dưỡng năng dạy học cho GV. Có thể nêu ra một số tác giả và các công trình sau đây: Tài liệu của tác giả Nguyễn Minh Đường (1996) “Bồi dưỡng và đào tạo đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới, chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước” [12], tác giả Trần Bá Hoành (2002) “Bồi dưỡng tại chỗ và bồi dưỡng từ xa” [20], tác giả Nguyễn Tấn Phát (2000) "Tự học, tự bồi dưỡng suốt đời trở thành một quy luật" [32]... Tuy vậy, với đặc trưng của từng vùng miền, việc ứng dụng các vấn đề lý luận về bồi dưỡng GV vẫn chưa được thể hiện rõ nét, đây là một vấn đề cần phải được làm sáng tỏ hơn về lý luận và thực tiễn. Chỉ thị số 18/2001/CT-TTg ngày 27/8/2001 của Thủ tướng Chính phủ [33] về "Một số biện pháp cấp bách xây dựng đội ngũ nhà giáo của hệ thống giáo dục quốc dân" và Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khoá IX về việc "Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD" đã định hướng và tạo hành lang pháp lý cho việc xây dựng, bồi dưỡng GV trong đó có GV TH theo hướng chuẩn hóa, đồng bộ và từng bước hiện đại hóa đặt ra những yêu cầu mới vừa cấp bách, vừa lâu dài. Bồi dưỡng NLDH cho GV đã được các nhà nghiên cứu giáo dục và lí luận dạy học quan tâm như: Hà Thị Đức [10], Phạm Minh Hạc [16]… Các tác giả đã có nhiều cách tiếp cận khác nhau đối với khái niệm NL và NL nghề trong quá trình đào tạo và BDGV. Tác giả Phạm Minh Hạc đã xác định cấu trúc NLDH bao gồm nhiều NL như: NL hiểu HS, NL chế biến tài liệu học tập, kĩ thuật DH và NL ngôn ngữ. Tác giả Nguyễn Đình Chỉnh đã dành hẳn một chương trong tác phẩm Thực tập sư phạm để bàn về vấn đề hình thành và phát triển NL sư phạm, đặc biệt chú trọng đến NLDH [6]. Tác giả Trần Khánh Đức, năm 1994 đã đề xuất một số biện pháp mới cho công tác đào tạo và BDGV đáp ứng nhu cầu của thời đại mới [9]. Nghiên cứu của Nguyễn Thu Hà năm 2002 [15], của Phùng Như Thụy năm 2008 [34] đã nêu một số vấn đề cơ bản có liên quan đến đào tạo, BDGV tiểu học xuất phát từ thực tiễn, nội dung cần tập trung BD là một số năng lực và kĩ năng sư phạm, PP dạy cách học cho HS. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Năm 2012, tác giả Nguyễn Thị Thanh Vân đã đề cập vấn đề DH môn Hình học cao cấp ở trường Đại học Sư phạm theo định hướng chuẩn bị NLDH cho sinh viên khoa toán [38]. Tác giả Trần Thị Hải Yến với nghiên cứu của mình cho rằng không chỉ bồi dưỡng về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống mà cần chú ý đến việc bồi dưỡng cả về kiến thức chuyên môn và các kĩ năng sư phạm cần thiết cho GV tại tổ chuyên môn [40]. Có thể thấy các nghiên cứu đã đề cập đến nội dung BDGV ở tất cả các mặt: phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, kiến thức chuyên môn và các kĩ năng dạy học cần thiết... Việc lựa chọn nội dung BD nào thì phải xuất phát từ thực tiễn GV dạy theo từng môn, từng đối tượng HS. Về hình thức tổ chức BD cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu. Có thể kể đến công trình của tác giả Nguyễn Minh Đường [11]. Trong công trình năm 2002, tác giả Trần Bá Hoành [20] khẳng định việc BD tại các nhà trường là vấn đề then chốt để nâng cao chất lượng BD. Nhìn chung, các tác giả đã đề xuất được nhiều hình thức BD khác nhau với mục đích là lựa chọn được hình thức phù hợp với GV và để công tác BDGV đạt hiệu quả cao nhất. Về phương pháp BDGV thì chưa có nhiều nghiên cứu nhưng có thể đề cập đến những công trình và bài viết của Nguyễn Hữu Dũng năm 1996 [7]. Tác giả đã nêu ra các phương pháp cụ thể và khẳng định việc lựa chọn PP nào phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố như trình độ của học sinh; lĩnh vực được đào tạo và mục tiêu học tập; NL của giảng viên…. Tác giả Phạm Ngọc Hải lại đưa ra PP BD NLDH cho GV một cách hiệu quả thông qua thảo luận trong sinh hoạt chuyên môn [17], hay học tập trải nghiệm... Có thể thấy, các tác giả đã khẳng định ý nghĩa rất quan trọng của công tác BD, đã phân tích thuyết phục và đề xuất cụ thể nhiều nội dung và hình thức BDGV. Tuy vậy, do mục đích khác nhau nên những nghiên cứu về việc tự bồi dưỡng, đồng nghiệp giúp đỡ nhau nhằm phát triển NL chuyên môn thông qua hoạt động của TCM chưa được đề cập một cách hệ thống, sâu sắc. Vấn đề PP BDGV cũng cần có sự quan tâm nghiên cứu hơn nữa. Ở tầm quản lý vi mô, việc lập kế hoạch bồi dưỡng cũng đã được một số tác giả quan tâm. Nguyễn Tiến Phúc (năm 2010) cho rằng để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng trước tiên cần xem xét thực trạng chất lượng GV thông qua việc khảo sát theo các tiêu chí của chuẩn nghề nghiệp, nhu cầu bồi dưỡng của GV, xác định thứ tự ưu tiên các nội dung để bồi dưỡng cho GV theo từng năm học. Tác giả cũng đã chỉ rõ trong kế hoạch BD cần phải xác định rõ mục tiêu, nội dung, sắp xếp tổ chức, xác định nguồn lực, đội ngũ giảng viên, QL giám sát đánh giá... Từ đó, mỗi GV sẽ có ý thức xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cho bản thân để góp phần nâng cao chất lượng hoạt động BD, đáp ứng yêu cầu của chuẩn nghề nghiệp GV [dẫn theo 22]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Tác giả, Trần Thị Hải Yến [20] cho rằng lực lượng tham gia BDGV nên là các giảng viên của trường đại học, là GVCC tại các tổ chuyên môn (vấn đề GVCC đã được tác giả Bùi Vũ Hòa đề cập) và đề xuất cần mạnh dạn phân công nhiệm vụ dìu dắt đồng nghiệp của những GV đó để tạo nên một đội ngũ GV tương đối đồng đều về NLDH ở các trường. Về vấn đề QL công tác BD đội ngũ GV tác giả Phạm Văn Giáp (2011) [14]… đã đề xuất thực hiện đồng bộ một số biện pháp QL BD nghiệp vụ cho GV như: Xây dựng cơ chế QL chỉ đạo; QL tốt việc tự BD của GV; đề ra chuẩn định mức cho GV phấn đấu; nâng cao chất lượng hoạt động các tổ chuyên môn ; kiểm tra đánh giá việc thực hiện hoạt động BD; Cao Thị Thanh Xuân nghiên cứu ở tỉnh Kon Tum, Nguyễn Thị Nguyệt Quế nghiên cứu ở tỉnh Quảng Ninh… Các tác giả đã quan tâm đến việc QL được thực hiện ở ngay cấp trường với chủ thể QL là hiệu trưởng. Những năm gần đây, nhiều luận văn tốt nghiệp thạc sĩ đã chọn đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục, trong đó có vấn đề quản lý ĐNGV. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu như: Đề tài luận văn của tác giả Diệp Thị Thu Hường nghiên cứu “Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho cho đội ngũ giảng viên ở trung tâm bồi dưỡng chính trị Huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên”, sử dụng phương pháp nghiên cứu chính là điều tra bằng phiếu hỏi với 13 giáo viên, 25 lãnh đạo các ban xây dựng đảng và 155 học viên lớp bồi dưỡng tại trung tâm, đề tài đã cho thấy thực trạng bồi dưỡng năng lực sư phạm chỉ đạt ở mức khá, thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm chỉ đạt mức khá, trên cơ sở nghiên cứu thực trạng bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên tác giả đề xuất 4 biện pháp quản lý để cải thiện thực trạng nói trên [22]. Luận văn của tác giả Lý Thị Hồng nghiên cứu “Quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm các trường THPT huyện Chiêm Hóa tỉnh Tuyên Quang”, sử dụng phương pháp nghiên cứu chính là điều tra bằng phiếu hỏi với 18 CBQL, 120 giáo viên chủ nhiệm và 300 học sinh tại 6 trường THPT trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, đề tài đã cho thấy thực trạng kỹ năng tư vấn giáo dục ở mức trung bình khá (XTB = 3,65), thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn chỉ đạt mức khá, trên cơ sở nghiên cứu thực trạng bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm các trường THPT huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang tác giả đề xuất 5 biện pháp quản lý để nâng cao thực trạng nói trên [21]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn