Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, đề xuất các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý nhằm nâng cao năng lực điều hành hoạt động của nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường liên cấp huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐỖ NGỌC THU TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG LIÊN CẤP THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG Ở HUYỆN YÊN BÌNH, TỈNH YÊN BÁI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐỖ NGỌC THU TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG LIÊN CẤP THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG Ở HUYỆN YÊN BÌNH, TỈNH YÊN BÁI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phí Thị Hiếu THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Tác giả luận văn Đỗ Ngọc Thu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phí Thị Hiếu, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các Thầy, Cô và cán bộ Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn Đỗ Ngọc Thu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT .................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 6. Giới hạn nghiên cứu.................................................................................................. 3 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG LIÊN CẤP THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG ......................................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 6 1.1.1. Trên thế giới ........................................................................................................ 6 1.1.2. Ở Việt Nam ......................................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................... 13 1.2.1. Hiệu trưởng, Hiệu trưởng trường liên cấp ........................................................ 13 1.2.2. Chuẩn, Chuẩn Hiệu trưởng ............................................................................... 14 1.2.3. Năng lực quản lý của Hiệu trưởng trường liên cấp .......................................... 15 1.2.4. Bồi dưỡng năng lực quản lý cho hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn hiệu trưởng....... 20 1.3. Một số vấn đề cơ bản về bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ........................................................................ 21 1.3.1. Vai trò, trách nhiệm, quyền hạn của Hiệu trưởng trường liên cấp ................... 21 1.3.3. Mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn hiệu trưởng ..................... 26 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.4. Lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho đội ngũ Hiệu trưởng trường liên cấp ................................................................................................... 30 1.4.1. Vai trò của Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo cấp huyện trong việc tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp ............ 30 1.4.2. Nội dung tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho đội ngũ Hiệu trưởng trường liên cấp ................................................................................................... 31 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ................................................. 35 1.5.1. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 35 1.5.2. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 39 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 40 Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG LIÊN CẤP THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG TẠI HUYỆN YÊN BÌNH, TỈNH YÊN BÁI ........................................ 42 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 42 2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát ........................................................................... 42 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .............................................................................. 43 2.1.3. Khách thể khảo sát ............................................................................................ 44 2.1.4. Cách thức khảo sát và xử lý dữ liệu .................................................................. 44 2.2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái theo chuẩn Hiệu trưởng .................................. 45 2.2.1. Thực trạng năng lực quản lý của Hiệu trưởng trường liên cấp huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ........................................................................................... 45 2.2.2. Thực trạng nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng năng lực quản lý cho hiệu trưởng trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ........................................................................................... 47 2.3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái theo chuẩn Hiệu trưởng ........................... 56 2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng .............................................. 56 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.3.2. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ...................................................................... 58 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ...................................................................... 61 2.3.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý cho hiệu trưởng các trường liên cấp ....................................................................... 64 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ........................................................................................... 65 2.5. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ....... 69 2.5.1. Điểm mạnh ........................................................................................................ 69 2.5.2. Điểm yếu ........................................................................................................... 70 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 71 Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG LIÊN CẤP THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG Ở HUYỆN YÊN BÌNH, TỈNH YÊN BÁI ............................................ 73 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và thực tiễn ............................................... 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ ................................................... 74 3.c Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển ...................................................................... 74 3.2. Các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái .... 74 3.2.1. Khảo sát nhu cầu bồi dưỡng năng lực quản lý của Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ..................................................................... 74 3.2.2. Chú trọng chất lượng giảng viên tham gia bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng .............................. 77 3.2.3. Đa dạng hóa các hình thức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ................................................... 79 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.2.4. Giám sát chặt chẽ quá trình bồi dưỡng và hoạt động đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ... 80 3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất và các điều kiện hỗ trợ tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ..... 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 84 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất ............ 85 3.4.1. Khái quát chung về khảo nghiệm ..................................................................... 85 3.4.2. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất ................................ 85 3.4.3. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .................................. 88 3.4.4. Đánh giá tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .............................................................................................................. 91 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 97 PHỤ LỤC....................................................................................................................... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT BCH : Ban chấp hành BDNL : Bồi dưỡng năng lực CBGV : Cán bộ giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý CNH : Công nghiệp hóa GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HĐH : Hiện đại hóa HS : Học sinh HT : Hiệu trưởng KHKT : Khoa học kỹ thuật LLVT : Lực lượng vũ trang QL : Quản lý QLGD : Quản lý giáo dục QLHCNN : Quản lý hành chính nhà nước THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phô thông TT : Thông tin UNESCO : Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc XHCN : Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng năng lực quản lý của Hiệu trưởng các trường liên cấp huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ............................................................ 45 Bảng 2.2. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn hiệu trưởng tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái (theo đánh giá của Hiệu trưởng và CBQL bồi dưỡng) ............................................................................... 48 Bảng 2.3. Thực trạng phương pháp bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái .............................................................................. 51 Bảng 2.4. Thực trạng hình thức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái (theo đánh giá của Hiệu trưởng và CBQL bồi dưỡng) ............................................................................... 53 Bảng 2.5. Thực trạng các lực lượng tham gia bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ............................................................ 55 Bảng 2.6. Thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ........................................................................ 57 Bảng 2.7. Thực trạng tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ......................................................................................... 59 Bảng 2.8. Thực trạng chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ................................................................................ 61 Bảng 2.9. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ............................................................ 64 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.10. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo Chuẩn Hiệu trưởng tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái .................................. 66 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ...................... 85 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ......................... 88 Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ..... 91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giáo dục và đào tạo hiện nay bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý nói chung và cho Hiệu trưởng các trường học nói riêng là một trong những vấn đề rất được Đảng và Nhà nước quan tâm. Đây được coi là một trong những nhiệm vụ căn bản để phát triển giáo dục nước nhà trong giai đoạn hội nhập kinh tế Quốc tế và quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra một cách sâu rộng trên mọi lĩnh vực. Trước xu thế phát triến mạnh mẽ của giáo dục hiện nay, Đảng ta cũng rất quan tâm đến phát triển năng lực của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, cho nên tại Hội nghị lần thứ Tám BCH TW Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29/NQ- TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về “Đối mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáo ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế” đã chỉ rõ: “Việc tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải trên cơ sở đánh giá năng lực, đạo đức nghề nghiệp và hiệu quả công tác. Có chế độ ưu đãi và quy định tuổi nghỉ hưu họp lỷ đối với nhà giáo có trình độ cao; có cơ chế miễn nhiệm, bố trí công việc khác hoặc kiên quyết đưa ra khỏi ngành đối với những người không đủ phẩm chất, năng lực, không đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp và có thêm phụ cấp tùy theo tính chất công việc, theo vùng; Khuyến khích đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ” [1]. Giáo dục ở các trường tiểu học, trung học cơ sở hay trung học phổ thông đều có vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục Quốc dân. Nếu giáo dục tiểu học là cấp học đầu tiên trong bậc học phổ thông là nền móng cho việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh, là khởi đầu thực sự cho việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục của nhà trường thì giáo dục trung học cơ sở nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kĩ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Để thực hiện tốt điều đó, vai trò của đội ngũ cán bộ quản lý mà đứng đầu là hiệu trưởng có ý nghĩa quyết định 1
đến chất lượng tổ chức giảng dạy, học tập, quản lý và thúc đẩy nhà trường phát triển toàn diện. Trong thời gian vừa qua, từ Trung ương đến các địa phương đều quan tâm đến phát triển giáo dục, đặc biệt là xây dựng, phát triển và bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, đảm bảo đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, nâng cao chất lượng, nhất là nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và năng lực chuyên môn lẫn quản lý. Tuy nhiên, thực tế cho thấy: “Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đối mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp”. Thực hiện đề án “Sáp nhập trường lớp” năm 2016 của Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái đề ra, nên huyện Yên Bình có 23 trường Phổ thông có nhiều cấp học. Việc sáp nhập các trường liên cấp đặt ra rất nhiều khó khăn và thử thách trong quản lý. Hiệu trưởng trường liên cấp thường chỉ được đào tạo chuyên môn của một cấp học, đặc thù đào tạo trong nhà trường của mỗi cấp học là khác nhau. Trong quá trình quản lý thực tiễn có trường hợp những vấn đề chưa từng phát sinh hoặc cần giải quyết không nằm trong thông tư hướng dẫn…Điều đó đặt ra một yêu cầu cấp bách đòi hỏi cần bồi dưỡng năng lực quản lý cho hiệu trưởng các trường liên cấp. Vì vậy, việc bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung và bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp nói riêng trong giai đoạn hiện nay của huyện Yên Bình là hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục. Xuất phát từ những lý do trình bày trên, chúng tôi chọn đề tài: “Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái” làm luận văn thạc sĩ khoa học. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, đề xuất các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý nhằm nâng cao năng lực điều hành hoạt động của nhà trường cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường 2
liên cấp huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái theo chuẩn hiệu trưởng. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn hiệu trưởng 4.2. Khảo sát thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp của huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. 4.3. Đề xuất các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp thuộc huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái theo chuẩn Hiệu trưởng và khảo sát tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp. 5. Giả thuyết khoa học Năng lực quản lý của hiệu trưởng trường liên cấp (trường phổ thông có nhiều cấp học) ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái và công tác bồi dưỡng năng lực quản lý cho đội ngũ này còn yếu kém mà một trong những nguyên nhân cơ bản là do hạn chế trong công tác tổ chức bồi dưỡng. Nếu có các biện pháp tổ chức bồi dưỡng phù hợp thì năng lực quản lý của Hiệu trưởng các trường liên cấp tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái sẽ được nâng cao, từ đó góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục tại địa phương. 6. Giới hạn nghiên cứu * Về nội dung nghiên cứu: Trong luận văn này, chúng tôi tập trung nghiên cứu các biện pháp tổ chức mà Lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái thực hiện để bồi dưỡng năng lực quản lý theo chuẩn hiệu trưởng cho Hiệu trưởng các trường liên cấp của huyện Yên Bình. Quản trị nhà trường chính là hoạt động quản lý nhà trường vẫn được sử dụng trong văn bản pháp lý, văn bản khoa học và thực tiễn quản lý nhưng mang tính tự chủ nội bộ trong nhà trường, cùng nhau tự quản lý khi được giao quyền tự chủ và trách 3
nhiệm giải trình cao hơn [26]. Quản trị nhà trường được hiểu tương tự với quản lý nhà trường trong cơ chế tự chủ và chịu trách nhiệm xã hội được quy định theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14 tháng 02 năm 2015 về Quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập [26]. Vì thế, thuật ngữ năng lực quản lý của hiệu trưởng trường liên cấp được sử dụng trong luận văn này là năng lực quản lý nhà trường trong cơ chế tự chủ và chịu trách nhiệm xã hội, tức là năng lực quản trị nhà trường. * Về khách thể điều tra: Tổng số 44 người, bao gồm: Ban Lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, trưởng phòng Giáo dục Tiểu học và THCS của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Yên Bái, Giảng viên tham gia bồi dưỡng và Ban giám hiệu của 23 trường liên cấp huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận - Thu thập các thông tin khoa học, các tài liệu về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường nói chung và trường liên cấp nói riêng theo chuẩn hiệu trưởng - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Nhằm phân tích và tổng hợp các tài liệu khoa học, các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về quản lý giáo dục, quản lý dạy học thành từng bộ phận, quản lý nhân sự theo mặt thời gian và không gian, tạo thành hệ thống mới phục vụ cho việc nghiên cứu. - Phương pháp phân loại, hệ thống hoá lý thuyết: Nhằm sắp xếp các tài liệu quản lý, quản lý giáo dục và tài liệu bồi dưỡng năng lực quản lý một cách khoa học, các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về giáo dục, quản lý giáo dục thành hệ thống lý luận logic chặt chẽ theo từng mặt, từng đơn vị kiến thức, từng vấn đề khoa học; sắp xếp thành một mô hình lý thuyết. Từ đó có cơ sở để điều tra, đánh giá, phân tích các hoạt động tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý trong thực tế. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (phương pháp anket): Thiết kế các phiếu hỏi dành cho Ban lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Bình, Giảng viên tham gia bồi dưỡng và Ban giám hiệu của 23 trường liên cấp huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái về thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng, thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực 4
quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. - Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: Phương pháp phỏng vấn được tiến hành với một số khách thể đã được điều tra bằng phiếu hỏi. Nội dung phỏng vấn là làm rõ thêm những nguyên nhân của thực trạng đã được thể hiện trên số liệu của phiếu hỏi. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: Tổng kết kinh nghiệm thực hiện tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp tại huyện Yên Bình để tạo cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng các trường liên cấp huyện Yên Bình phù hợp với điều kiện thực tiễn của ngành giáo dục huyện Yên Bình nói riêng và tỉnh Yên Bái nói chung. - Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, tham vấn ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực Quản lý giáo dục về tính cần thiết và khả thi của biện pháp đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu: Chúng tôi sử dụng các công thức toán thống kê để xử lý số liệu thu được từ các phương pháp khảo sát giúp cho các kết quả nghiên cứu đảm bảo chính xác và độ tin cậy. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục. Nội dung luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng. Chương 2. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. Chương 3. Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn Hiệu trưởng tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC QUẢN LÝ CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG LIÊN CẤP THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Quản lý thực chất là một quá trình tất yếu, khách quan của quá trình lao động. Chỉ có hoạt động quản lý mới khai thác tối đa mọi nguồn lực trong quá trình sản xuất. Theo C.Mác thì bất cứ lao động xã hội hay lao động chung nào mà tiến hành trên quy mô khá lớn đều yêu cầu phải có một sự chỉ đạo điều hành những hoạt động cá nhân. Các tư tưởng quản lý sơ khai xuất phát từ các tư tưởng triết học cổ Hy Lạp và cổ Trung Hoa với những đóng góp của các nhà triết học cổ Hy Lạp như các nhà tư tưởng Xôcrat 469 - 399 Tr.CN), Platon (427 - 347 Tr.CN), Arixtot (384 - 322 Tr.CN). Thời Trung Hoa cổ đại đã công nhận các chức năng quản lý: Kế hoạch hóa, tổ chức, tác động, kiểm tra. Các nhà hiền triết của Trung Hoa trước công nguyên đã có những đóng góp lớn về tư tưởng quản lý quan trọng: quản lý vĩ mô, quản lý toàn xã hội. Các nhà tư tưởng và chính trị lớn đó là Khổng Tử (551 - 478 Tr.CN), Mạnh Tử (372 - 289 Tr.CN), Thương Ưởng (390 - 338 Tr.CN) đã nêu tư tưởng quản lý như: “Đức trị Lễ trị” lấy chữ tín làm đầu. Những tư tưởng quản lý trên vẫn có ảnh hưởng khá sâu sắc đến các nước phương đông cho đến tận ngày nay. Quản lý là hoạt động mang tính lịch sử xã hội, quản lý là một lĩnh vực khoa học. Nhưng trong điều kiện cụ thể nó vừa mang tính khoa học lại vừa mang tính nghệ thuật. Vì nó đòi hỏi sự mềm dẻo, khéo léo và sáng tạo của người quản lý. Theo C.Mác - Ph. Ănghen trong quá trình nghiên cứu nền sản xuất tư bản chủ nghĩa đã rút ra kết luận, một trong những yếu tố quyết định đối với sự phát triển của nền sản xuất tư bản là nhờ có vai trò của hoạt động quản lý [dẫn theo 20]. Trong những năm gần đây trên thế giới xuất hiện không ít các công trình nghiên cứu về xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên nói chung và bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng nói riêng: các công trình tập trung nghiên cứu của Fumiko Shinohara (2004 “ICTs in Teachers Training, UNESCO”); Harry Kwa (2004 “Information 6
Technology Training Program for Student and Teachers”); David C.B (1979 “Teachers”)... Việc xuất hiện các công nghệ dạy học mới dẫn đến những đòi hỏi mới đối với đội ngũ giáo viên trong phương pháp dạy học. Việc đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới cho giáo viên trở nên đa dạng, phong phú; kèm theo là các chính sách giảm giờ trên lớp, dạy theo kiểu gợi mở, khơi gợi trí tò mò và năng lực khám phá của học sinh. Sau hội thảo Cambridge về nhà giáo cho thế kỷ 21, người ta đã đặt ra 5 yêu cầu cốt lõi đối với nhà giáo là: Kiến thức, kỹ năng sư phạm, phẩm chất, thái độ và niềm tin. Ở một số quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và các nước khác còn nhấn mạnh giáo viên vừa là nhà chuyên môn vừa là người lãnh đạo (lãnh đạo hoạt động lớp học và lãnh đạo chuyên môn). Ngoài ra một số công trình nghiên cứu của OECD (Tổ chức Hợp tác phát triển châu Âu) cũng đã đề cập đến chất lượng giáo viên theo 5 tiêu chuẩn chính: (1) Kiến thức phong phú về nội dung chương trình và nội dung bộ môn được giao giảng dạy; (2) Kỹ năng sư phạm kể cả việc tạo được “kho kiến thức” về phương pháp dạy học, về năng lực sử dụng những phương pháp đó; (3) Có tư duy phản biện trước mỗi vấn đề và có năng lực tự phê, nét rất đặc trưng của nghề dạy học; (4) Biết cảm thông và cam kết tôn trọng phẩm giá của người khác, (5) Có năng lực quản lý, kể cả trách nhiệm quản lý trong và ngoài lớp học. Trong hội nhập quốc tế và xu hướng toàn cầu hóa hiện nay không ít Quốc gia trên thế giới đang hướng tới xây dựng đội ngũ giáo viên nước mình phải là đội ngũ giáo viên có các tư chất của nhà giáo, nhà khoa học, nhà quản lí, nhà cung ứng xã hội. Theo Liên minh Châu Âu thì: Việc bồi dưỡng phát triển năng lực cho các lực lượng giáo dục là vấn đề trọng tâm để nâng cao chất lượng của các trường học. Chất lượng giáo dục cao chỉ có thể được đảm bảo bằng việc đào tạo, bồi dưỡng một cách liên tục và bằng chất lượng rèn tay nghề cho giáo viên và các nhân viên phục vụ hoạt động giáo dục và dạy học trong nhà trường [dẫn theo 14]. Một số tác giả như: Davis S. Darling D, Hammond L., LaPointe M., Mayerson trong nghiên cứu Developing successful principals đã phân tích về công tác lãnh đạo trường học, chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng, phương pháp bồi dưỡng các vấn đề chính sách và tài chính. Trong đó, về chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng, nghiên cứu chỉ rõ: Việc xây dựng chương trình bồi dưỡng phải gắn với chuẩn hiệu trưởng [dẫn theo 14]. 7
Trong nghiên cứu Improving the Quality of In-Service Teacher Training System analysis of the existing Etta Inset system and assessment of the needs for in-service training of teachers (Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên của hệ thống Etta Inset hiện có và đánh giá nhu cầu đào tạo giáo viên), Gabrscek S, Roeders P cho rằng về hình thức bồi dưỡng: bồi dưỡng tập trung trong một số ngày và kết hợp lí thuyết với thực hành nhưng học viên tham gia bồi dưỡng chủ yếu thích thực hành hơn; bồi dưỡng dưới dạng xêmina hay các hội thảo huấn luyện và thường tổ chức vào mùa hè. Nếu bồi dưỡng theo hình thức từ xa thì tùy thuộc vào thời gian học viên tham gia bồi dưỡng có thể sắp xếp được. Bên cạnh đó, các hình thức trợ giúp, tư vấn cho học viên tham gia bồi dưỡng cũng được xem là một hình thức bồi dưỡng. Và hình thức này được cho là tiết kiệm chi phí cho chủ thể tổ chức bồi dưỡng, nhất là các chi phí cho việc đi lại, ăn ở…trong khi học viên tham gia bồi dưỡng lại được hưởng chương trình bồi dưỡng tốt nhất do các chuyên gia thiết kế [dẫn theo 14]. Như vậy, trên thế giới đã có các nghiên cứu về vấn đề bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng. Các nghiên cứu này đề cập đến nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng. Tuy nhiên, bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng trường liên cấp theo chuẩn hiệu trưởng và quản lý hoạt động này vẫn là một khoảng trống cần sự quan tâm của các nhà khoa học. 1.1.2. Ở Việt Nam Công tác bồi dưỡng CBQL giáo dục nói chung và bồi dưỡng năng lực quản lý của hiệu trưởng nói riêng đã nhận được sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên của Đảng, Chính phủ và ngành Giáo dục và Đào tạo cũng như các địa phương trong cả nước từ đầu những năm 1990. Năm 1997, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 3481/QĐ-BGD&ĐT ngày 20/11/1997 về chương trình bồi dưỡng CBQL giáo dục, trong đó có khung chương trình bồi dường CBQL các trường tiểu học, THCS và THPT. Trên cơ sở quyết định trên các cơ sở bồi dưỡng CBQL giáo dục đã thực hiện bồi dưỡng hàng chục ngàn CBQL giáo dục các cấp và đã có những đóng góp đáng kể vào công tác quản lý giáo dục đất nước. 8
Thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Chính phủ đã có Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg ngày 11/01/2005 về việc phê duyệt đề án “Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 - 2010”, trong đó nêu lên mục tiêu tổng quát là “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,...” [25]. Như vậy, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực cho ngành giáo dục nói chung và Hiệu trưởng các trường liên cấp nói riêng trong thời kỳ CNH, HĐH là một biện pháp lớn trong chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo. Vấn đề này cần được quán triệt và nhận thức sâu sắc cả về mục tiêu, nội dung và phương pháp. Đội ngũ HT các trường liên cấp hiện đa số là những người trưởng thành từ giáo viên, chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ quản lý, mà hoạt động quản lý là hoạt động mang tính khoa học và sáng tạo, là một nghệ thuật và được xem là một nghề trong xã hội. Do đó để xây dựng được đội ngũ HT các trường liên cấp có đủ phẩm chất, năng lực thực sự đáp ứng được nhiệm vụ trong giai đoạn mới đòi hỏi phải có sự đầu tư đúng mức cho hoạt động này. Nghiệp vụ quản lý không chỉ lệ thuộc vào năng lực cá nhân mà nhất thiết phải được đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản theo sát thực tiễn đổi mới giáo dục Việt Nam trong thời kỳ mới. Các Nghị quyết của Đảng, Luật Giáo dục, chiến lược phát triển giáo dục và các chủ trương, chính sách của nhà nước ta đều nhất quán đặt đội ngũ giáo viên vào vị trí trung tâm, được xã hội tôn vinh và có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền giáo dục nước nhà. Các cuộc cải cách giáo dục năm 1950, 1956, 1979 và trong những năm đổi mới đã cho ra đời nhiều công trình nghiên cứu đã để lại những bài học quý giá về xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên nói chung và bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng nói riêng. Đã có rất nhiều công trình khoa học đặt ra vấn đề nghiên cứu bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và hiệu trưởng nói riêng trong giai đoạn hiện nay như tác giả Hà Thế Truyền, Trần Kiểm, Phạm Khắc Chương,... Ngoài ra cũng có nhiều bài viết đăng trên các tạp chí khoa học về giáo dục như tạp chí Phát triển giáo dục, Thông tin khoa học 9