Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

169
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, tác giả luận văn đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh nói riêng, nâng cao chất lượng giáo dục học sinh tiểu học nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ THANH THỦY TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ THANH THỦY TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thành Kỉnh THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Trần Thị Thanh Thủy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Thành Kỉnh, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Trần Thị Thanh Thủy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii BẢNG DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT...................................................... iv DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ..................... 5 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................... 5 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................. 5 1.1.2. Các công trình trong nước ....................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ....................................................... 10 1.2.1. Hoạt động trải nghiệm ........................................................................... 10 1.2.2. Hoạt động trải nghiệm ........................................................................... 11 1.2.3. Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học .......................... 11 1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động trải nghiệm ở trường tiểu học....... 12 1.3.1. Mục tiêu hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học .......... 12 1.3.2. Vị trí, vai trò của hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục bậc tiểu học ..................................................................................... 12 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
1.3.3. Nội dung, hình thức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................. 13 1.4. Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học ........... 25 1.4.1. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học .................................................................................................. 25 1.4.2. Tổ chức triển khai hoạt động trải nghiệm cho học sinh ........................ 27 1.4.3. Chỉ đạo hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học ............ 28 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học....................................................................................... 29 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường Tiểu học ............................................................. 30 1.5.1. Năng lực của đội ngũ cán bộ quản lí ..................................................... 30 1.5.2. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh của giáo viên tiểu học .................................................................................................. 30 1.5.3. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm của nhà trường... 32 1.5.4. Mối quan hệ phối hợp giữa nhà trường với các bên liên quan trong giáo dục học sinh ................................................................................... 32 1.5.5. Các yếu tố thuộc hành lang pháp lý về tổ chức hoạt động trải nghiệm trong trường học ....................................................................... 33 1.5.6. Sự quan tâm của chính quyền địa phương đến hoạt động trải nghiệm ...... 33 Kết luận chương 1.............................................................................................. 34 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ........................................ 35 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................... 35 2.1.1. Vài nét về các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên ...................... 35 2.1.2. Mục đích khảo sát, nội dung và phương pháp khảo sát ........................ 36 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
2.2. Thực trạng hoạt động trải nghiệm cho học sinh tại các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .................................... 37 2.2.1. Về nội dung của hoạt động trải nghiệm ............................................... 37 2.2.2. Về hình thức tổ chức HĐTN cho học sinh ở trường tiểu học .............. 39 2.2.3. Về lực lượng tham gia tổ chức hoạt động trải nghiệm.......................... 41 2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tại các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................ 42 2.3.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học .................................................................................... 42 2.3.2. Thực trạng tổ chức triển khai hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học....................................................................................... 45 2.3.3. Thực trạng công tác chỉ đạo tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ........................... 50 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ....................................... 52 2.3.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học .............................................................. 54 2.4. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm tại các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................ 57 2.4.1. Những điểm mạnh ................................................................................. 57 2.4.2. Những điểm hạn chế.............................................................................. 58 2.4.3. Nguyên nhân .......................................................................................... 58 Kết luận chương 2.............................................................................................. 60 Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ........................................ 61 3.1. Những nguyên tắc xây dựng biện pháp ................................................. 61 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, tính đồng bộ ................................. 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn........................................................ 61 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .......................................................... 61 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ........................................................ 62 3.2. Biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tại các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................ 62 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên và cán bộ quản lý về hoạt động trải nghiệm và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong nhà trường tiểu học ................................................................................ 62 3.2.2. Bồi dưỡng cho giáo viên tiểu học về kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh .............................................................................. 65 3.2.3. Kế hoạch hóa tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh phù hợp với điều kiện của nhà trường ................................................................. 66 3.2.4. Phối hợp với các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường trong tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học......................................... 68 3.2.5. Hoàn thiện các điều kiện phục vụ tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ........................................................................................... 71 3.2.6. Xây dựng các tiêu chí kiểm tra, đánh giá trong tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học.......................................................... 72 3.3. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ........................................ 76 3.3.1. Khái quát về khảo nghiệm ..................................................................... 76 3.3.2. Khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đề xuất................................. 77 3.3.3. Tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................................................. 78 Kết luận chương 3.............................................................................................. 80 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 81 1. Kết luận .......................................................................................................... 81 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 84 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
BẢNG DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lí GV : Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HĐTN : Hoạt động trải nghiệm HS : Học sinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Tổng số lớp và số học sinh tại các trường tiểu học năm học 2017-2018...................................................................................... 35 Bảng 2.2. Trình độ của CB, GV các trường TH thành phố Thái Nguyên ..... 35 Bảng 2.3. Nội dung tổ chức HĐTN cho học sinh trường tiểu học ............... 38 Bảng 2.4. Về hình thức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học .......... 39 Bảng 2.5. Về lực lượng tham gia tổ chức HĐTN .......................................... 41 Bảng 2.6. Thực trạng xây dựng kế hoạch tổ chức HĐTN cho HS tiểu học .. 43 Bảng 2.7. Thực trạng triển khai HĐTN cho HS các trường tiểu học ............ 45 Bảng 2.8. Thực trạng hình thức tổ chức HĐTN cho HS ở các trường TH ... 47 Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL và GV về công tác chỉ đạo tổ chức HĐTN cho học sinh tiểu học ..................................................................... 51 Bảng 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá HĐTN ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................................. 53 Bảng 2.11. Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức HĐTN cho học sinh.......... 55 Bảng 3.1. Mẫu bảng xây dựng kế hoạch trải nghiệm năm học ..................... 67 Bảng 3.2. Tính cần thiết của các biện pháp khảo sát ..................................... 77 Bảng 3.3. Tính khả thi của các biện pháp đề xuất ......................................... 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong thời gian qua, hoạt động trải nghiệm là những hoạt động nằm trong kế hoạch năm học và công tác tháng của trường học. Thông qua hoạt động này, mỗi học sinh đồng thời đóng hai vai trò: vừa là người tham gia, đồng thời vừa là người sắp xếp, điều khiển các hoạt động cho bản thân mình nên các em tìm ra những điểm mạnh, điểm còn yếu của mình, từ đó lập kế hoạch hoạt động, tổ chức cuộc sống của mình. Hoạt động trải nghiệm là hoạt động có động cơ, có đối tượng để chiếm lĩnh, được tổ chức bằng các việc làm cụ thể của học sinh được thực hiện trong thực tế, dưới sự tổ chức, hướng dẫn của nhà trường phối hợp với phụ huynh và các lực lượng xã hội, thông qua hoạt động trải nghiệm người học có được kiến thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định. Sự sáng tạo sẽ có được khi giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn phải vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có để giải quyết vấn đề, ứng dụng trong tình huống mới. Hoạt động trải nghiệm là việc tổ chức hoạt động giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh về khoa học kĩ thuật, lao động công ích, hoạt động xã hội, hoạt động nhân văn, văn hóa nghệ thuật, thẩm mĩ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí... giúp các em hình thành và phát triển nhân cách. Giáo dục tiểu học là những năm học đầu đời của mỗi học sinh. Đây là những năm học đặt nền móng quan trọng cho việc phát triển toàn diện nhân cách học sinh sau này. Do đó, việc giáo dục tiểu học được thực hiện tốt thì sẽ tác động tới các bậc học tiếp theo. Thời gian qua, Sở GD&ĐT Thái Nguyên đã tăng cường công tác quản lí chỉ đạo, ứng dụng các thành tựu của giáo dục đối vào đổi mới giáo dục tiểu học theo tình thần Nghị quyết Trung ương Đảng lần XI về đổi mới giáo dục. Trong đó, chương trình hoạt động trải nghiệm ở tiểu học tập trung vào việc phát triển các kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử trong mối quan hệ với bạn bè, thầy cô và người thân trong gia đình. Phương pháp giáo dục trong trải nghiệm bằng cách tổ chức dưới nhiều hình thức phong phú phải Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
đáp ứng các yêu cầu sau: Làm cho người học sẵn sàng tham gia trải nghiệm tích cực; giúp người học suy nghĩ về những gì trải nghiệm; giúp người học dựa vào những kinh nghiệm sẵn có của mình để giải quyết các tình huống có vấn đề và thu lượm thêm tri thức mới thông qua trải nghiệm. Tuy nhiên, công tác quản lí hoạt động trải nghiệm ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên hiện nay còn có những hạn chế nhất định như: nội dung, phương pháp trải nghiệm chưa phù hợp; hình thức, phương thức tổ chức chưa đạt hiệu quả tốt; chưa phong phú… Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, trong đó nguyên nhân cơ bản thuộc về công tác quản lí. Yêu cầu đặt ra phải xây dựng được các giải pháp quản lí phù hợp với thực tiễn ở các trường Tiểu học Thái Nguyên. Do đó tôi đã chọn đề tài: “Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” làm luận văn thạc sĩ ngành Quản lí giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, tác giả luận văn đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh nói riêng, nâng cao chất lượng giáo dục học sinh tiểu học nói chung. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Khách thể nghiên cứu Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh trường tiểu học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, hoạt động trải nghiệm tại các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên thời gian qua đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên còn bộc lộ một số tồn tại nhất định. Nếu nghiên cứu cơ sở lí luận và khảo sát được thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên sẽ đề xuất được biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp điều kiện các trường tiểu học góp phần cải thiện và nâng cao hiệu quả tổ chức HĐTN trong các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng lí luận về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học. - Khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài Nghiên cứu đề tài được tiến hành từ tháng 2 năm 2018 đến tháng 3 năm 2019. Tiếp cận nghiên cứu tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh trường tiểu học là một khâu trong quản lí nhà trường của cán bộ quản lí trường học. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp vấn đề có liên quan từ giáo trình, sách, báo, các công trình khoa học. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động trải nghiệm để thu thập các thông tin cần thiết để phục vụ cho quá trình nghiên cứu đề tài. - Phương pháp điều tra viết: Xây dựng mẫu phiếu điều tra để thu thập thông tin từ CBQL, chuyên gia, GV và học sinh để phục vụ cho quá trình nghiên cứu đề tài. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn các giáo viên, cán bộ quản lí trường tiểu học,… để thu thập thêm các thông tin có liên quan để phục vụ cho quá trình nghiên cứu đề tài. - Phương pháp chuyên gia: Sử dụng phương pháp các chuyên gia xin ý kiến là các chuyên gia là những nhà quản lí của Phòng Giáo dục và đào tạo. 7.3. Phương pháp xử lí số liệu Dùng thống kê toán học để xử lí các kết quả nghiên cứu. 8. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lí luận về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh trường tiểu học. Chương 2. Thực trạng quản lí tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái nguyên. Chương 3. Biện pháp quản lí tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái nguyên. Ngoài ra còn có phần Mở đầu, phần Kết luận, Khuyến nghị; Tài liệu tham khảo và Phụ lục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Nghiên cứu về quá trình học tập dựa vào trải nghiệm có lịch sử phát triển lâu dài trên thế giới. Nhà tâm lí học người Nga L.S Vugotsky trong các nghiên cứu của mình khẳng định phải học tập dựa trên những kinh nghiệm mà bản thân đã thu thập được từ trước. Nhà giáo dục cho rằng, mỗi cá nhân, mỗi con người thông qua các trải nghiệm sẽ tự mình tích lũy kinh nghiệm, điều chỉnh, phát triển làm cho các kinh nghiệm ấy dần được phong phú hơn. Nếu biết phát huy những kinh nghiệm ấy con người có thể vượt qua các khó khăn trong cuộc sống (dẫn theo [31]). J. Piaget khi nghiên cứu tâm lí học trẻ em, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của kinh nghiệm trong việc hình thành nhân cách của trẻ. Ông một lần nữa khẳng định quan điểm của Vưgotsky trẻ chỉ có thể phát triển toàn diện về mọi mặt thông qua hành động, kiến thức mới, qua những bài học kinh nghiệm mà trẻ tích lũy cho mình khi trẻ tham gia xã hội (dẫn theo [6]). Đồng quan điểm với J. Piaget, John Deway - nhà giáo dục người Mỹ cũng nhấn mạnh đến kinh nghiệm thu được trong quá trình hoạt động thực tiễn của trẻ em, hình thành và phát triển năng lực của mình từ cộng đồng. Thông qua trải nghiệm, trẻ sẽ tích lũy kinh nghiệm, phát triển các kỹ năng và những phẩm chất đạo đức cho cuộc sống sau này (dẫn theo [6]). Các nước phát triển hiện nay đều rất quan tâm đến hoạt động trải nghiệm đặc biệt là các nước áp dụng chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học; phát triển giáo dục nhân văn, giáo dục phẩm chất và kĩ năng sống… Tại Singapore chương trình giáo dục nghệ thuật được tài trợ miễn phí cho các nhà trường phổ thông như chương trình của các nhóm nghệ thuật, những kinh nghiệm sáng tạo nghệ thuật… (dẫn theo [6]). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
Chương trình giáo dục phổ thông của Singapore được xây dựng theo định hướng phát triển các năng lực cho học sinh. Do đó, nội dung chương trình học tập cả chính khóa và ngoại khóa đều hướng đến việc phát triển các năng lực cho học sinh. Cụ thể là: - Rèn luyện thể thao nhằm mang lại thân thể cường tráng, tinh thần đồng đội cho học sinh. - Truyền bá cho học sinh sự đa dạng, phong phú của các di sản văn hóa xã hội đa sắc tộc. - Bồi dưỡng niềm tin, tính kiên cường, tính kỷ luật và tinh thần tương hỗ lẫn nhau giúp cho học sinh trở thành những công dân tốt. - Trau dồi, phát triển các kỹ năng xã hội, kỹ năng thích ứng với sự thay đổi của môi trường sống. Thời lượng dành cho hoạt động ngoại khóa cũng thay đổi theo lứa tuổi. Đối với cấp tiểu học, chỉ có học sinh từ lớp 3 đến lớp 6 mới tham gia hoạt động ngoại khóa. Đối với lớp 1 và lớp 2 sẽ được thiết kế chương trình học tập năng động theo tuần. Chương trình tiến hành trong 7 - 10 tuần, mỗi tuần tổ chức trong 2 giờ, sẽ có 3 - 4 modul tổ chức ngoài trời dành cho các hoạt động thể thao ngoài trời, nghệ thuật,... [3]. Ở Hàn Quốc, hoạt động trải nghiệm được tiến hành thực hiện ngay từ lớp 1 đến lớp 12. Chương trình giáo dục trải nghiệm có 3 nhóm hoạt động chính là hoạt động độc lập, hoạt động câu lạc bộ và hoạt động định hướng. Tùy vào đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh, cấp học, khối lớp, nhà trường và điều kiện địa phương mà nhà trường có thể lựa chọn các hoạt động cho phù hợp với mỗi nhà trường. Đối với tiểu học, nội dung chính của chương trình trải nghiệm lấy trọng tâm là những thói quen sinh hoạt cơ bản, nuôi dưỡng ý thức, tư duy tập thể cho học sinh đồng thời phát hiện những nhân tố, các tính cách của các em [30]. Các nhà quản lí giáo dục tại Hà Lan đã xây dựng hệ thống website với mục đích trợ giúp học sinh làm quen với nghề nghiệp. Các em gửi dự án của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
mình vào trang mạng này và có thể nhận được khoản kinh phí nhỏ để thực hiện dự án của mình [30]. Chương trình trải nghiệm của nước Anh cung cấp hàng loạt tình huống cuộc sống thực tiễn hàng ngày cho học sinh và yêu cầu học sinh phải sử dụng nhiều tri thức, kĩ năng của mình để giải quyết vấn đều nhằm đạt kết quả cao nhất; đồng thời cung cấp cho các em các cơ hội sáng tạo, đổi mới, dám nghĩ, dám làm…[31] Tại trung tâm giáo dục trải nghiệm Widehorizon (Chân trời rộng mở) ở thành phố London là nơi tổ chức các hoạt động trải nghiệm hàng đầu nước Anh. Tham gia vào các hoạt động trải nghiệm tại đây học sinh sẽ có cơ hội được trải nghiệm. Trung tâm đã trang bị đầy đủ cơ sở vật chất như: phòng học, vườn/công viên; thiết kế, xây dựng, nghề nghiệp, kiến trúc,... để tổ chức các loại hình trải nghiệm dành cho học sinh. Nội dung chương trình trải nghiệm cung cấp các tình huống đa dạng mà các em hay gặp trong cuộc sống và yêu cầu các em phải vận dụng kinh nghiệm của mình để giải quyết vấn đề. Các hoạt động trải nghiệm tại Đức rất quan tâm đến tầm quan trọng của các kĩ năng như: sáng tạo; khả năng học tập độc lập; tư duy phê phán và học từ kinh nghiệm của chính mình [31]. Giáo dục của Nhật Bản được thiết kế dựa trên việc coi trọng các trải nghiệm của học sinh, lấy chúng làm nguyên liệu, đầu mối, xuất phát điểm để xây dựng nội dung chương trình. Trong chương trình giáo dục, học tập trải nghiệm với các hoạt động cụ thể được triển khai ở tất cả các môn học: xã hội, khoa học, đời sống,… chỉ tính riêng trong môn xã hội và các hoạt động liên quan đã có hàng vạn các “thực tiễn giáo dục” lấy hoạt động trải nghiệm làm trọng tâm. Ví dụ như các hoạt “Đời sống làng quê”; “Cuộc đời của một con người”; “Ga Fukuoka”; “Con chó ở ụ vỏ sò Kassori”,… [12]. Nhìn chung, các nghiên cứu nêu trên đã đề cập đến những khía cạnh cơ bản của tổ chức hoạt động trải nghiệm, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của kinh nghiệm trong việc hình thành nhân cách của trẻ; thông qua trải nghiệm, trẻ sẽ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
tích lũy kinh nghiệm, phát triển các kỹ năng và những phẩm chất đạo đức cho cuộc sống sau này; hoạt động trải nghiệm nhằm định hướng phát triển năng lực người học. 1.1.2. Các công trình trong nước Ở Việt Nam, một số công trình nghiên cứu về lí luận dạy học cũng đề cập đến vấn đề học tập dựa vào trải nghiệm. Phạm Minh Hạc cho rằng thông qua hoạt động của cá nhân mỗi người mà con người mới được hình thành và phát triển. Trong quá trình học tập, người học thu nhận được các kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, các giá trị xã hội. Bản thân mỗi cá nhân con người có tự nghiên cứu, tìm hiểu thì mới có thể trang bị các tri thức cho bản thân mình. Đỗ Ngọc Thống đã giới thiệu kinh nghiệm tổ chức trải nghiệm của nước Anh và Hàn Quốc. Hoạt động trải nghiệm có thể được tổ chức bằng các hình thức đa dạng như: ngoại khóa, câu lạc bộ, diễn đàn, tham quan dã ngoại,... [30]. Nghiên cứu của tác giả Đinh Thị Kim Thoa đề cập và ứng dụng lí thuyết của Kolb vào việc dạy học trong trường học. Theo tác giả, hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục thông qua sự trải nghiệm và sáng tạo của mỗi cá nhân trong việc ứng dụng các kinh nghiệm, kỹ năng được học trong nhà trường để giải quyết các vấn đề của thực tiễn cuộc sống, nhờ đó các kinh nghiệm được tích lũy thêm và dần chuyển hóa thành năng lực... [29]. Trong nước, thời gian qua cũng có nhiều bài báo, bài nghiên cứu khoa học về tình hình học tập trải nghiệm. Năm 2006, dự án học tập dựa vào trải nghiệm được đề cập trong tài liệu “Học mà chơi - Chơi mà học”. Trong đó hướng dẫn tổ chức các hoạt động giáo dục môi trường trải nghiệm do Dự án giáo dục môi trường Hà Nội và Trung tâm Con người và Thiên nhiên biên soạn. Chương trình Dự án này được triển khai tại 12 trường cấp 1 tiểu học và 11 trường trung học cơ sở tại Hà Nội. Nội dung tài liệu dự án giới thiệu tóm tắt khái niệm liên quan đến giáo dục môi trường nói chung và học tập dựa vào trải nghiệm nói riêng, giới thiệu một số hoạt động trò chơi thực hành nhằm giáo dục cho HS tiểu học và trung học cơ sở [7]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
Năm 2011, lần đầu tiên khoa Quốc tế - Đại học Quốc gia Hà Nội liên kết với Đại học Keuka, Mỹ sinh viên thuộc chương trình đào tạo Cử nhân khoa học ngành Quản lí, được tiếp cận với môn học “Giáo dục trải nghiệm”. Môn học nhằm giúp sinh viên gần gũi hơn với cuộc sống, với xã hội và có thêm được những trải nghiệm thực tế trong cuộc sống [25]. Năm 2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức hội thảo: “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh phổ thông và mô hình phổ thông gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương” đã thu hút rất nhiều bài viết của các tác giả trong cả nước. Đã có 19 bài của 21 tác giả gửi đến hội thảo, trong số đó có một số bài viết đề cập ở mức độ nóng vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm ở cho học sinh. Bài viết của tác giả Lê Huy Hoàng về “Một số vấn đề về hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục phổ thông mới” có đề cập những vấn đề khái quát nhất của hoạt động trải nghiệm như nội dung, đặc điểm của hoạt động trải nghiệm [3]. Xác định vị trí, vai trò của hoạt động trải nghiệm trong dạy học, Nghị quyết Hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo có đề cập đến vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh như là một phương pháp dạy học tích cực trong quá trình dạy học. Bản chất của hoạt động trải nghiệm là những hoạt động giáo dục nhằm rèn luyện, phát triển những phẩm chất, tri thức, kĩ năng sống mà con người trong xã hội hiện đại cần có cho học sinh [9]. Năm 2017, hoạt động trải nghiệm được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể. Chương trình đã xác định nội dung trải nghiệm của bậc tiểu học được lồng ghép vào môn học và hoạt động trải nghiệm bắt buộc như: Tiếng Việt, Toán, Đạo đức, Ngoại ngữ 1 (lớp 3,4,5); Tự nhiên và xã hội (lớp 1,2, 3); Lịch sử và địa lí (lớp 4,5); Khoa học (lớp 4,5); Tin học và công nghệ (lớp 3,4,5); Giáo dục thể chất; Nghệ thuật; Hoạt động trải nghiệm. Nội dung Chương trình được thiết kế thành các chủ đề; các em được lựa chọn học phần, chủ đề phù hợp với nguyện vọng của bản thân và khả năng tổ chức của nhà trường” [1]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn
Như vậy, vấn đề trải nghiệm, tổ chức hoạt động trải nghiệm đã được nhiều nhà khoa học và nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau. Các tác giả đã chỉ ra tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm và tổ chức hoạt động trải nghiệm, đồng thời đề xuất các biện pháp để quản lý tốt hoạt động này. Tuy nhiên, còn rất ít công trình nghiên cứu về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học. Cụ thể, chúng tôi nhận thấy cần tiếp tục được quan tâm, nghiên cứu. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Hoạt động trải nghiệm * Trải nghiệm: Theo từ điển Tiếng Việt về hoạt động trải nghiệm được giải thích như sau: "trải có nghĩa là đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng; còn nghiệm có nghĩa là kinh qua thực tế nhận thấy điều nào đó là đúng" [27, tr.1020]. Theo từ điển Bách khoa Việt Nam "trải nghiệm theo nghĩa chung nhất là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm nào được chủ thể cảm nhận, trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý thức…) trong đời sống tâm lí của từng người. Theo nghĩa hẹp hơn, chuyên biệt hơn của tâm lí học, là những tín hiệu bên trong, nhờ đó nghĩa của các sự kiện đang diễn ra đối với cá nhân được ý thức, chuyển thành ý riêng của cá nhân, góp phần lựa chọn tự giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân” [20]. Như vậy, trải nghiệm là quá trình hoạt động của cá nhân khi tham gia vào hoạt động thực tiễn. Trong quá trình đó, mỗi cá nhân sẽ sử dụng các giác quan của mình để quan sát, cảm nhận về sự vật hiện tượng và đúc rút thành kinh nghiệm cho bản thân họ. Trải nghiệm là quá trình học sinh bằng hoạt động của mình tham gia vào các mối quan hệ xã hội, thực hiện những thao tác, hoạt động nhất định tác động vào thế giới xung quanh. Qua đó thu nhận biểu tượng về thế giới xung quanh, kiến thức, hành vi và những kỹ năng cần thiết để người học phát triển năng lực cá thể. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên http://lrc.tnu.edu.vn