Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường Trung học phổ thông huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:134

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm đề xuất biện pháp tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường Trung học phổ thông huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG MAI LINH TỔ CHỨC KIỂM TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TIỀN HẢI, TỈNH THÁI BÌNH THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG MAI LINH TỔ CHỨC KIỂM TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TIỀN HẢI, TỈNH THÁI BÌNH THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN THỊ TUYẾT OANH THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi là Đặng Mai Linh, tôi thực hiện nghiên cứu đề tài: “Tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường Trung học phổ thông huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục”. Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tôi, được sự hướng dẫn, giúp đỡ của cô giáo PGS. TS. Trần Thị Tuyết Oanh. Tất cả các số liệu khảo nghiệm đều đúng sự thật, được cá nhân tự thực hiện. Đề tài này chưa được công bố ở tài liệu nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình. Người cam đoan Đặng Mai Linh i Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp. Với tình cảm chân thành, tác giả xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: Khoa Tâm lý giáo dục, Phòng Đào tạo - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên cùng các thầy cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy, động viên, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn Cô giáo - PGS.TS. Trần Thị Tuyết Oanh, người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành Luận văn. Xin trân trọng bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến Lãnh đạo, giáo viên các trường THPT trên địa bàn huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình nói chung, trường THPT Đông Tiền Hải nói riêng, đã động viên, giúp đỡ nhiệt tình, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn tấm lòng của tất cả những người thân yêu, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, khích lệ và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Đặng Mai Linh ii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ................................................................................ vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG THPT THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ............ 6 1.1. Sơ lược tổng quan nghiên cứu vấn đề .......................................................... 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài .............................................................. 8 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục .......................................................................... 8 1.2.2. Kiểm tra, thanh tra giáo dục .................................................................... 11 1.2.3. Kiểm tra nội bộ trường học ..................................................................... 17 1.2.4. Tổ chức kiểm tra nội bộ trường học ........................................................ 19 1.3. Một số vấn đề lý luận về kiểm tra nội bộ trường học................................. 23 1.3.1. Đối tượng, mục đích, chức năng của kiểm tra nội bộ trường THPT....... 23 1.3.2. Nội dung kiểm tra nội bộ trường THPT .................................................. 25 1.3.3. Hình thức của kiểm tra nội bộ trường THPT .......................................... 27 1.3.4. Các nguyên tắc và phương pháp kiểm tra nội bộ trường THPT ............. 29 1.4. Tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT của Hiệu trưởng theo yêu cầu đổi mới giáo dục .................................................................................... 34 iii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT .... 34 1.4.2. Nội dung tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT của Hiệu trưởng .......... 35 1.4.3. Những nội dung cơ bản của đổi mới giáo dục đặt ra cho kiểm tra nội bộ trường THPT hiện nay...................................................................... 42 1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT .......... 45 Kết luận chương 1.............................................................................................. 47 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KIỂM TRA NỘI BỘ Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN TIỀN HẢI - TỈNH THÁI BÌNH .......... 48 2.1. Khái quát về các trường THPT ở Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình ........ 48 2.1.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 48 2.1.2. Đặc điểm các trường THPT của huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình........... 49 2.2. Thực trạng tổ chức kiểm tra nội bộ của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ............................................................. 54 2.2.1. Thực trạng nhận thức về kiểm tra nội bộ ở các trường THPT huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình........................................................................ 54 2.2.2. Thực trạng tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình................................ 66 2.3. Đánh giá chung về thực trạng kiểm tra nội bộ trường THPT của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình .................... 74 2.3.1. Ưu điểm ................................................................................................... 74 2.3.2. Hạn chế .................................................................................................... 75 2.3.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 76 Kết luận chương 2.............................................................................................. 77 Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG THPT CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN TIỀN HẢI, TỈNH THÁI BÌNH THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................................................................................... 78 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 78 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý về kiểm tra nội bộ trường THPT ....... 78 iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo sát hợp với mục tiêu giáo dục THPT và thực tiễn nhà trường....................................................................................... 78 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển của KTNB trường THPT . 79 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả với các hoạt động của nhà trườngTHPT .. 79 3.2. Biện pháp tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT ....................................... 79 3.2.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng, nâng cao ý thức, trách nhiệm về tự kiểm tra cho các bộ phận trong nhà trường ......................................................... 79 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch triển khai kiểm tra nội bộ trường THPT trên cơ sở đặc điểm của nhà trường và nội dung đổi mới giáo dục hiện nay ........................................................................................... 83 3.2.3. Biện pháp 3: Thiết lập các bước triển khai cụ thể cho từng nội dung kiểm tra nội bộ trường THPT theo yêu cầu đổi mới giáo dục .............. 85 3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ, giáo viên làm công tác kiểm tra nội bộ của các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình ............................................................................................... 88 3.2.5. Biện pháp 5: Thiết lập các điều kiện cho tổ chức kiểm tra nội bộ của các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình ............................ 91 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .................................................... 92 3.4. Khảo sát mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ............... 93 Kết luận chương 3.............................................................................................. 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 98 1. Kết luận .......................................................................................................... 98 2. Khuyến nghị................................................................................................. 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 103 PHỤ LỤC v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết tắt Nội dung viết tắt 1 CBGV Cán bộ giáo viên 2 CB, NV Cán bộ, nhân viên 3 CBQL Cán bộ quản lý 4 CSVC - TBDH Cơ sở vật chất - thiết bị dạy học 5 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 6 GV, NV Giáo viên, nhân viên 7 HĐKTNB Hoạt động kiểm tra nội bộ 8 HĐKTNBTH Hoạt động kiểm tra nội bộ trường học 9 HS Học sinh 10 KH Kế hoạch 11 KQ Kết quả 12 KT Kiểm tra 13 KTNB Kiểm tra nội bộ 14 KTNBTH KTNB trường học 15 MT Mục tiêu 16 ND Nội dung 17 NXB Nhà xuất bản 18 RLTT Rèn luyện thân thể 19 PPDH Phương pháp dạy học 20 QL Quản lý 21 QLGD Quản lý giáo dục 22 THPT Trung học phổ thông 23 TTGD Thanh tra giáo dục 24 TTQL Thông tin quản lý 25 UBND Ủy ban nhân dân 26 VBCC Văn bằng chứng chỉ 27 VSMT Vệ sinh môi trường 28 XHH Xã hội hóa 29 XHHGD Xã hội hóa giáo dục iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. So sánh thanh tra giáo dục và kiểm tra nội bộ .............................. 23 Bảng 2.1. Thống kê về trường, lớp, học sinh năm học 2015 - 2016 ............. 51 Bảng 2.2. Kết quả đánh giá, xếp loại Hạnh kiểm học sinh THPT ................ 51 Bảng 2.3. Kết quả đánh giá, xếp loại Học lực học sinh THPT ..................... 53 Bảng 2.4. Kết quả xếp loại chuẩn nghề nghiệp giáo viên ............................. 53 Bảng 2.5. Kết quả xếp loại thi đua của giáo viên .......................................... 54 Bảng 2.6. Đánh giá mức độ đạt được mục tiêu KTNB trường THPT .......... 55 Bảng 2.7. Đánh giá mức độ cần thiết về việc Hiệu trưởng tự kiểm tra công tác quản lý trường học .......................................................... 56 Bảng 2.8. Đánh giá mức độ cần thiết về việc Hiệu trưởng kiểm tra giáo viên ... 57 Bảng 2.9. Đánh giá mức độ cần thiết về việc Hiệu trưởng kiểm tra cán bộ, nhân viên trong trường ............................................................ 58 Bảng 2.10. Đánh giá mức độ cần thiết về việc Hiệu trưởng kiểm tra các nội dung hoạt động của các tổ chức trong nhà trường .................. 59 Bảng 2.11. Đánh giá mức độ cần thiết về nội dung kiểm tra việc học tập và rèn luyện của học sinh trong nhà trường .................................. 62 Bảng 2.12. Đánh giá về mức độ phù hợp của các hình thức kiểm tra nội bộ các trường THPT Huyện Tiền Hải, Tỉnh Thái Bình ..................... 63 Bảng 2.13. Đánh giá về năng lực kiểm tra nội bộ trường học của Hiệu trưởng các trường THPT Huyện Tiền Hải, Tỉnh Thái Bình ......... 64 Bảng 2.14. Đánh giá về mức độ thực hiện nội dung Hiệu trưởng tự kiểm tra công tác quản lý trường học ..................................................... 68 Bảng 2.15. Đánh giá về mức độ thực hiện nội dung Hiệu trưởng kiểm tra giáo viên ........................................................................................ 69 Bảng 2.16. Đánh giá về mức độ thực hiện nội dung Hiệu trưởng kiểm tra cán bộ, nhân viên ........................................................................... 70 Bảng 2.17. Đánh giá về mức độ thực hiện việc Hiệu trưởng kiểm tra các nội dung hoạt động của các tổ chức trong nhà trường .................. 71 Bảng 2.18. Đánh giá về mức độ thực hiện nội dung kiểm tra việc học tập và rèn luyện của học sinh trong nhà trường .................................. 73 Bảng 3.1. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp tổ chức hoạt động KTNB ở các trường THPT huyện Tiền Hải, Thái Bình ....................................................................................... 93 Bảng 3.2. Xét tính tương quan của các biện pháp thực hiện hoạt động KTNB ở các trường THPT huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ........ 94 v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các bước cơ bản của quá trình kiểm tra trong quản lý .................... 12 Sơ đồ 1.2. Vị trí, chức năng kiểm tra trong quá trình quản lý ........................... 14 Sơ đồ 1.3. Mối quan hệ giữa các nhân tố trong KTNB ..................................... 24 Sơ đồ 1.4. Hệ thống kiểm tra phòng ngừa trong quá trình quản lý ................... 32 Sơ đồ 1.5. Quản lý các thành tố trong tổ chức KTNB ...................................... 34 vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta đang trong thời kỳ tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thực hiện cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng Xã hội chủ nghĩa, cải cách, mở cửa để hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế giới trong mọi lĩnh vực, từng bước đưa nước ta ngang tầm với các nước tiên tiến. Điều đó đòi hỏi trình độ tổ chức quản lý, hiệu quả và chất lượng quản lý ở mỗi ngành, mỗi lĩnh vực phải đảm bảo ngang tầm nhiệm vụ. Trong công cuộc xây dựng đất nước, sự nghiệp giáo dục và đào tạo có vị trí quan trọng trong chiến lược xây dựng con người, chiến lược phát triển kinh tế- xã hội, đã được Đảng và Nhà nước ta khẳng định là “Quốc sách hàng đầu” trong sự nghiệp đổi mới [8, tr.104], là “nền tảng và động lực” [4,tr.16] cho sự nghiệp Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa để từng bước xây dựng và phát triển nền kinh tế tri thức trong những thập kỷ đầu tiên của thế kỷ XXI; có thể nói chúng ta chấp nhận có cuộc cạnh tranh về trí tuệ trong xu thế toàn cầu hóa. Đó là cuộc đua tranh về trí tuệ sáng tạo, về yếu tố con người của cộng đồng và của toàn xã hội. Chính vì thế Giáo dục và Đào tạo có sứ mạng, nhiệm vụ phù hợp; Quản lý giáo dục phải có những cách tiếp cận mới: cách tiếp cận đa dạng hóa và công nghệ hóa đối với quá trình quản lý giáo dục nhằm phát triển Giáo dục theo đúng chiến lược phát triển Giáo dục - Đào tạo giai đoạn 2011 - 2020 đã chỉ rõ “Đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phá” [4,tr.14]. Quản lý nói chung, quản lý giáo dục nói riêng đều có những chức năng cơ bản như: Kế hoạch hóa, Tổ chức, Chỉ đạo và Kiểm tra; trong đó Kiểm tra có và trò và vị trí đặc biệt quan trọng. Về tầm quan trọng của chức năng kiểm tra, V. Lê Nin đã viết: “Chúng ta phải tổ chức kiểm tra nghiêm ngặt công tác của chúng ta…phải kiểm tra thực sự đúng đắn… tăng cường sự kiểm tra từ phía quần chúng…” [dẫn theo 18]. Ngày 19/4/1955 tại Hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc, Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ “Sự kiểm tra việc thực hiện được đặt ra một cách đúng đắn 1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
là ngọn đèn pha giúp cho làm sáng tỏ tinh thần hoạt động bộ máy trong bất kỳ thời gian nào… những chỗ hỏng, chỗ hở đều do thiếu sự kiểm tra. Thanh tra, kiểm tra thường xuyên đúng đắn thì chắc chắn những chỗ hỏng, chỗ hở đều có thể ngăn ngừa được” [dẫn theo 18]. Có thể nói rằng, chức năng kiểm tra là một mắt xích quan trọng, nó giúp cho nhà quản lý xác định được đơn vị, tổ chức của mình đang ở trong tình trạng nào, từ đó có biện pháp điều chỉnh cho phù hợp. Mặt khác chức năng kiểm tra còn là cầu nối giữa nhà quản lý với đối tượng được quản lý, là quá trình thu nhận thông tin để đánh giá, tư vấn, giúp đỡ, thúc đẩy đối tượng được quản lý đi đúng hướng. Kiểm tra nội bộ trường học là một công việc rất quan trọng, bởi vừa là kiểm tra, xem xét một quá trình, một sự việc đã kết thúc, vừa là chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho chu trình quản lý, chỉ đạo tiếp theo. Đảm bảo tạo lập mối liên hệ ngược thường xuyên, kịp thời giúp người quản lý hình thành cơ chế điều chỉnh hướng đi phù hợp trong quá trình quản lý nhà trường; là một công cụ góp phần tăng cường hiệu lực quản lý, mở rộng dân chủ trong quản lý nhà trường. Kiểm tra nội bộ trường học nói chung, kiểm tra nội bộ trường THPT nói riêng đã được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định trong Quyết định số 478/QĐ-BGDĐT ngày 11/3/1993 về việc Ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của hệ thống Thanh tra Giáo dục “Các hoạt động kiểm tra phải được tiến hành thường xuyên, công khai, dân chủ; kết quả kiểm tra phải được ghi nhận bằng văn bản và được lưu trữ; Hiệu trưởng hay thủ trưởng đơn vị phải chịu trách nhiệm về các kết luận kiểm tra này” [dẫn theo 3]. Trong những năm qua, công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ của các trường THPT Huyện Tiền Hải được tiến hành thường xuyên, góp phần vào việc duy trì kỷ cương, nề nếp trong nhà trường; qua đó kịp thời đề ra những biện pháp chỉ đạo, điều chỉnh phù hợp. Tuy nhiên, nhận thức về công tác kiểm tra nội bộ trong trường học của cán bộ quản lý và giáo viên còn nhiều hạn chế; các biện pháp quản lý chưa được hoàn thiện và đồng bộ; nghiệp vụ kiểm tra nội bộ 2 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
trường học của Hiệu trưởng còn nhiều lúng túng, kinh nghiệm quản lý thì có nhưng lý luận về quản lý còn hạn chế; các điều kiện trang bị cho hoạt động quản lý còn thiếu thốn. Do đó, hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ nhà trường chưa cao, đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc đánh giá kết quả giáo dục của nhà trường Vì vậy trong giai đoạn hiện nay, để đạt được mục tiêu quản lý nhà trường nói chung, trường THPT nói riêng, người Hiệu trưởng phải coi trọng chức năng kiểm tra nội bộ. Việc xác định cơ sở lý luận, khảo sát và nghiên cứu thực trạng tình hình quản lý, tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT nhằm đề xuất những biện pháp quản lý, tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT của Hiệu trưởng là vấn đề cần được nghiên cứu. Những thành quả nghiên cứu về vấn đề này sẽ góp phần vào việc thực hiện tư tưởng chỉ đạo của Đảng và Nhà nước trong chiến lược phát triển giáo dục là “đổi mới quản lý Giáo dục” nhằm “nâng cao rõ rệt chất lượng và hiệu quả giáo dục”. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất biện pháp tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình. 3.2. Đối tượng nghiên cứu 3 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Biện pháp tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua, việc tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Tỉnh Thái Bình nói chung, các trường THPT Huyện Tiền Hải nói riêng đã đạt được những kết quả nhất định, phục vụ thiết thực cho việc triển khai thực hiện nhiệm vụ của trường. Song thực tế, quá trình tổ chức kiểm tra nội bộ trong các nhà trường vẫn bộc lộ những bất cập nhất định, chưa theo kịp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nếu đánh giá đúng thực trạng, tìm ra nguyên nhân của những bất cập, đề xuất được những biện pháp phù hợp về tổ chức kiểm tra nội bộ ở nhà trường để khắc phục được những bất cập hiện nay, nâng cao được hiệu quả kiểm tra nội bộ của nhà trường thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các trường THPT Huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận của tổ chức kiểm tra nội bộ trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 5.2. Nghiên cứu thực trạng về tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình 5.3. Đề xuất biện pháp tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình 6. Phạm vi nghiên cứu - Xác định các biện pháp của Hiệu trưởng trong quản lý, tổ chức kiểm tra nội bộ ở các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình. - Đề tài sử dụng các số liệu về công tác thanh tra, kiểm tra, tự kiểm tra tại các trường THPT Huyện Tiền Hải - Tỉnh Thái Bình từ năm học 2012 - 2013 đến năm học 2014 - 2015. 7. Phương pháp nghiên cứu 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp và phân loại các tài liệu nhằm thu thập thông tin phục vụ cho đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Sử dụng các phương pháp: quan sát, điều tra giáo dục, phỏng vấn, trao đổi, tổng kết kinh nghiệm… nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng và xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các biện pháp. Sử dụng phương pháp lấy ý kiến chuyên gia để khảo nghiệm tính hợp lý và khả thi của các biện pháp nhằm làm sáng tỏ tính thực tiễn của đề tài đã chọn. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Xử lý số liệu đã thu thập được bằng thống kê toán học trong quá trình nghiên cứu: tỷ lệ phần trăm, lập bảng so sánh để thấy được tính hợp lý và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC KIỂM TRA NỘI BỘ TRƯỜNG THPT THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Sơ lược tổng quan nghiên cứu vấn đề Giáo dục đồng nghĩa với sự phát triển. Có thể khẳng định rằng không có giáo dục thì không có bất kỳ một sự phát triển nào đối với con người và xã hội. Chính vì vậy, trên thế giới, không một quốc gia, dân tộc nào lại không quan tâm đến sự phát triển giáo dục. Ở các nước trong khu vực như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan trong những thập niên 70 - 80 của thế kỷ XX là những bài học quý giá về tập trung đầu tư, chăm lo cho sự phát triển giáo dục. Để bù lại cho việc khan hiếm tài nguyên trong lòng đất, các quốc gia này đã lấy tiềm năng từ nguồn lực con người làm động lực chủ yếu cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Việc gia tăng sức mạnh từ nguồn lực con người được các quốc gia này thực hiện bằng các cuộc cách mạng trong lĩnh vực Giáo dục - Đào tạo. Từ một nước nghèo, không có tài nguyên thiên nhiên nhưng chỉ sau 25 năm, Hàn Quốc đã trở thành một quốc gia có nền kinh tế, công nghệ đứng thứ 11 thế giới. Sự thần kỳ này có được là nhờ sự đầu tư đúng mức cho Giáo dục đồng thời là sự học tập chăm chỉ, ý chí quyết vươn lên để tự khẳng định mình của người dân Hàn Quốc. Ở Việt Nam, ngay từ những ngày đầu thành lập nước, Đảng và Nhà nước ta đã rất quan tâm đến Giáo dục, coi sự dốt nát (do thiếu giáo dục) là một thứ giặc và cũng nguy hiểm như giặc ngoại xâm “Giặc đói, giặc dốt là bạn đồng hành của giặc ngoại xâm”. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã khẳng định phải thực sự coi Giáo dục - Đào tạo 6 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
là quốc sách hàng đầu, toàn xã hội chăm lo đến sự nghiệp giáo dục. Vì mọi người nhận thức được: Giáo dục ngày nay được coi là nền tảng cho sự phát triển khoa học kỹ thuật, là cội nguồn để “dân giàu - nước mạnh - xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Nhận thức được vai trò to lớn của giáo dục trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nước, các nhà nghiên cứu giáo dục trong và ngoài nước đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý nhà trường. Các tác giả Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ, Đặng Quốc Bảo đã nêu lên những nguyên tắc chung của việc quản lý hoạt động Dạy - Học, từ đó chỉ rõ một số biện pháp quản lý nhà trường. Một trong số các biện pháp hữu hiệu để duy trì, điều chỉnh hoạt động của hệ quản lý đi đúng mục tiêu, kế hoạch là các biện pháp kiểm tra, thanh tra, đánh giá kết quả công việc trong từng giai đoạn nhất định. Tác giả Hà Sỹ Hồ trong cuốn Những bài giảng về quản lý trường học đã cho rằng: “Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì quá trình quản lý đòi hỏi những thông tin chính xác, kịp thời về thực trạng của đối tượng quản lý, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là đòi hỏi những liên hệ ngược chính xác, vững chắc giữa các phân hệ quản lý”. Tác giả khẳng định: “Quản lý mà không kiểm tra thì quản lý sẽ ít hiệu quả và trở thành quản lý quan liêu” [14, tr.26]. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang trong Những khái niệm cơ bản về lý luận, quản lý giáo dục cho rằng: Quá trình quản lý diễn ra qua năm giai đoạn: chuẩn bị kế hoạch hóa, kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra; trong đó kiểm tra là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản lý. Kiểm tra giúp cho việc chuẩn bị các kế hoạch cho giai đoạn tiếp theo. Kiểm tra tốt, đánh giá được sâu sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ (nhà trường) thì đến kỳ kế hoạch (năm học) tiếp theo việc soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ thuận lợi, kế thừa và phát huy được các mặt mạnh đồng thời phát hiện được các lệch lạc để uốn nắn, ngăn ngừa. Tác giả kết luận: “như vậy, theo lý luận xibecnêtic, kiểm tra giữ vai trò liên hệ nghịch trong quá trình quản lý; nó giúp cho chủ thể quản lý 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
điều khiển một cách tối ưu hệ quản lý; không có kiểm tra thì không có quản lý” [21, tr.73]. Tác giả Trần Kiểm cho rằng: “Cuối cùng, người quản lý phải thực hiện chức năng kiểm tra nhằm đánh giá việc thực hiện các mục tiêu đề ra. Điều cần lưu ý là khi kiểm tra phải theo chuẩn. Chuẩn phải xuất phát từ mục tiêu, là đòi hỏi bắt buộc đối với mọi thành viên của tổ chức” [17, tr.45]. Do vậy, vấn đề thực hiện công tác kiểm tra nội bộ (KTNB) các trường học nói chung và trường THPT nói riêng rất cần được nghiên cứu. Những lý luận về công tác kiểm tra trường THPT và thực hiện việc kiểm tra nội bộ trường THPT được áp dụng vào thực tiễn các trường THPT của Huyện Tiền Hải, Tỉnh Thái Bình sẽ giúp cho các nhà trường đánh giá được việc thực hiện nhiệm vụ và các mục tiêu kế hoạch đã định cho các năm học. Những tài liệu đã dẫn, viết về công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá trong giáo dục của các nhà nghiên cứu lý luận giáo dục là những tư liệu quý, thiết thực, giúp chúng tôi tham khảo trong quá trình thực hiện đề tài. Việc nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng công tác kiểm tra nội bộ trường THPT nói chung, các trường THPT Huyện Tiền Hải, Tỉnh Thái Bình nói riêng sẽ là cơ sở để đề xuất một số biện pháp phù hợp trong việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra nội bộ trường THPT, góp phần thực hiện thắng lợi những mục tiêu giáo dục trong giai đoạn mới. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục Quản lý: Quản lý là một thuộc tính lịch sử, là nội tại của một quán trình lao động, nó là hiện tượng xã hội xuất hiện rất sớm ngay từ buổi bình minh của sự xuất hiện loài người. Khi con người xuất hiện thì xuất hiện quản lý con người và quản lý xã hội. Các Mác đã giải thích một cách khái quát rằng: “Bất kỳ một xã hội hay cộng đồng trực tiếp nào được thực hiện ở quy mô tương đối lớn đều cần một chừng mực nhất định đến việc quản lý” [28]. Các Mác cho rằng quản lý là sự xác lập tương hợp giữa các công việc cá thể và hoàn thành 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
những chức năng chung xuất hiện trong sự vận động của toàn bộ cơ chế sản xuất khác với sự vận động riêng rẽ của nó. Như vậy bản chất của quản lý là hoạt động lao động. Hoạt động này để điều khiển lao động. Đó là một hoạt động tất yếu vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội loài người. Trong quá trình đó, cả chủ thể quản lý và chủ thể bị quản lý đều phát triển. Như vậy, hoạt động quản lý bắt nguồn và phát triển từ hoạt động lao động của con người. Nó có ý nghĩa là hoạt động điều khiển mọi hoạt động chung, là một thành phần tất yếu của sự phát triển xã hội. Quan niệm của các nhà khoa học Việt Nam về quản lý Theo giáo trình của Học viện Hành chính quốc gia (1993): Hoạt động quản lý là một dạng lao động đặc biệt của người lãnh đạo mang tính tổng hợp của các dạng lao động trí óc, lao động chân tay, lao động nghệ thuật, khoa học - kỹ thuật; tất cả liên kết bộ máy thành một thể thống nhất, điều hòa, phối hợp tất cả các khâu, các cấp quản lý cùng hoạt động nhịp nhàng để đưa đến hiệu quả cao. Theo tác giả Đặng Quốc Bảo “Quản lý được coi là sự kết hợp của quản và lý. Quản là cai trị, coi sóc, trông nom hệ thống nào đó, đưa hệ thống đó vào thế ổn định, có trật tự. Lý là sắp xếp, tổ chức để làm cho hệ thống đó đi đến sự phát triển. Như vậy, quản lý là sự tích hợp của hai mặt: Lý và Quản, đưa nó vào một thế ổn định và phát triển” [1, tr.64]. Tác giả Trần Kiểm lại cho rằng “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [16, tr.8]. Theo Từ điển Tiếng Việt: Quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định [27]. Theo Mai Hữu Khuê: “Hoạt động quản lý là một hoạt động đặc biệt của người lãnh đạo mang tính tổng hợp của lao động trí óc, liên kết bộ máy quản lý 9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
thành một chỉnh thể thống nhất, điều hòa, phối hợp các khâu và các cấp quản lý làm cho hoạt động nhịp nhàng đưa đến hiệu quả” [18, tr.45]. Chúng ta hiểu rằng Quản lý là xây dựng bộ máy và cơ chế chính sách cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế, có hiệu lực thực hiện để đạt được mục tiêu. Quản lý phải cụ thể hóa mục tiêu chiến lược thành mục tiêu kế hoạch công tác, phải giải quyết đúng công việc, phải điều hành nhân lực, vật lực, tài lực và quyền lực để đi đến kết quả. Như vậy, quản lý là một hệ thống xã hội có tính khoa học và tính nghệ thuật; là cai quản bộ máy, vạch ra mục tiêu cho bộ máy bằng tác động có tổ chức, có tính hướng đích của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý với những phương pháp, công cụ thích hợp nhằm đạt các mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục (QLGD) là hoạt động có ý thức của con người nhằm thực hiện những mục đích của mình. Chỉ có con người mới có khả năng thể hiện cái nguyên mẫu lý tưởng của tương lai được thể hiện trong mục đích đang ở trạng thái khả năng sang trạng thái hiện thực. Mục đích của Giáo dục cũng là mục đích quản lý, đây là mục đích có tính khách quan. Nhà quản lý cùng với đội ngũ giáo viên, học sinh, các lực lượng xã hội quan tâm đến giáo dục… sẽ bằng hành động của mình hiện thực hóa mục đích đó trong hiện thực. Nói về quản lý giáo dục, có nhiều quan niệm khác nhau. Trong cuốn sách Cơ sở lý luận của khoa học giáo dục, M.I.Kônđakôv đã viết: "Quản lý nhà trường là hệ thống xã hội sư phạm chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, khoa học và có hướng chủ thể, quản lý trên tất cả các mặt của đời sống nhà trường để đảm bảo sự vận hành tối ưu của xã hội - kinh tế và tổ chức sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục học sinh" [32]. Tác giả Trần Kiểm cho rằng: “Quản lý giáo dục là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở 10 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn