Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức thực hiện quy chế dân chủ ở các trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng thực hiện QCDC ở các trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh; tác giả luận văn đề xuất một số biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý trường học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức thực hiện quy chế dân chủ ở các trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THỊ THU HẰNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN HOÀNH BỒ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THỊ THU HẰNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN HOÀNH BỒ, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tính THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Thị Tính. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 08 năm 2015 Tác giả luận văn Phạm Thị Thu Hằng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Bằng sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thị Tính - người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục; Bộ phận Sau đại học; các cán bộ phòng quản lý khoa học Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh của các trường trung học phổ thông mà tôi thực nghiệm đã nhiệt tình cộng tác và giúp đỡ để tôi hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, quan tâm, chia sẻ và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành tốt luận văn này. Thái Nguyên, tháng 08 năm 2015 Tác giả luận văn Phạm Thị Thu Hằng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC .........................................................................................................iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................. 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3 8. Cấu trúc luận văn ......................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................ 5 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 5 1.2. Các khái niệm công cụ ............................................................................. 8 1.2.1. Khái niệm về dân chủ ........................................................................ 8 1.2.2 Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở” ......................................................... 9 1.2.3. Khái niệm về QCDC ở cơ sở (QCDCCS) ......................................... 9 1.2.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học ................................................ 10 1.2.4. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT ...................................... 11 1.3. Những vấn đề cơ bản của tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT ...... 11 1.3.1. Những vấn đề cơ bản về thực hiện QCDC ở trường THPT................. 11 1.3.2. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT ....................................... 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.4. Trách nhiệm của Hiệu trưởng trường THPT trong thực hiện QCDC .... 24 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT ................................................................................................. 25 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................ 25 1.5.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................... 27 Kết luận chương 1.............................................................................................. 28 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN HOÀNH BỒ TỈNH QUẢNG NINH ........................................................................ 29 2.1. Một vài nét về khảo sát và tổ chức khảo sát ........................................... 29 2.1.1. Một vài nét về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................... 29 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực hiện QCDC ................................................. 32 2.2. Thực trạng thực hiện QCDC ở trường THPT huyện Hoành Bồ tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................... 33 2.2.1. Về nhận thức của CB, GV về thực hiện dân chủ ở trường THPT .. 33 2.2.2. Thực trạng thực hiện QCDC trong trường THPT ........................... 34 2.3. Thực trạng việc tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh .......................................................................... 42 2.3.1. Việc lập kế hoạch tổ chức thực hiện QCDC cơ sở ở trường THPT của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh .................................................... 42 2.3.2. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................ 45 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động quản lý thực hiện QCDC ở trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ................................................ 48 2.3.4. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện QCDC ở trường THPT của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ......................................... 50 2.4. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................... 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
Kết luận chương 2.............................................................................................. 53 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN HOÀNH BỒ TỈNH QUẢNG NINH ........................................................................ 54 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp tổ chức thực hiện QCDC trường THPT ................................................................................................. 54 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo quản lý dựa vào nhà trường ........................... 54 3.1.2. Nguyên tắc phát huy tính tích cực của cán bộ giáo viên, học sinh trong phát triển nhà trường ........................................................................ 54 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính tập trung dân chủ .................................... 55 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo xây dựng văn hóa nhà trường ........................ 56 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................. 57 3.2. Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh .......................................................................... 57 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và học sinh về thực hiện QCDC trong trường học ............................................................................ 57 3.2.2. Xây dựng kế hoạch và hướng dẫn thực hiện QCDC ở trường THPT cho từng năm học ...................................................................................... 60 3.2.3. Phát huy vai trò chủ động của cán bộ, giáo viên, học sinh và các lực lượng liên đới trong mọi hoạt động của nhà trường để nâng cao chất lượng giáo dục .................................................................................. 62 3.2.4. Tăng cường công tác chỉ đạo thực hiện QCDC ở trường THPT sát với việc thực hiện các nhiệm vụ của nhà trường ....................................... 66 3.2.5. Thường xuyên thực hiện ba công khai ở trường THPT .................. 70 3.2.6. Tăng cường kiểm tra, đánh giá thực hiện QCDC và hoạt động ba công khai ở trường THPT.......................................................................... 73 3.2.7. Hoàn thiện các thiết chế văn hóa quản lý trong trường học ............ 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.2.8. Tổ chức hoạt động tiếp dân, tư vấn, hướng dẫn người học ............. 79 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ............................................ 80 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................................. 82 Kết luận chương 3.............................................................................................. 85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 86 1. Kết luận...................................................................................................... 86 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 89 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT BCĐ : Ban chỉ đạo BCH : Ban chấp hành CBGV : Cán bộ giáo viên CN : Chủ nhiệm CNTT : Công nghệ thông tin CNV : Công nhân viên CNXH : Chủ nghĩa xã hội GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HN&GDTX : Hướng nghiệp và giáo dục thường xuyên HS : Học sinh KTX : Không thường xuyên NXB : Nhà xuất bản QCDC : Quy chế dân chủ QCDCCS : QCDC cơ sở TH : Thực hiện THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TX : Thường xuyên UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Nhận thức của cán bộ, giáo viên về thực hiện QCDC trong trường THPT ................................................................................................. 33 Bảng 2.2: Nội dung thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................ 35 Bảng 2.3: Thực hiện trách nhiệm của cán bộ, giáo viên trong trường THPT ... 37 Bảng 2.4: Các hình thức sử dụng để thực hiện QCDC trong cán bộ, giáo viên 39 Bảng 2.5: Thực trạng kiểm tra thực hiện QCDC trong cán bộ, giáo viên......... 41 Bảng 2.6. Công tác lập kế hoạch tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ................................................... 43 Bảng 2.7: Tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................................... 46 Bảng 2.8: Chỉ đạo thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................................... 48 Bảng 3.1: Đánh giá của chuyên gia về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất82 Bảng 3.2: Đánh giá của chuyên gia về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ..83 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quản lý giáo dục và quản lý nhà trường thực hiện QCDC là một nguyên tắc cơ bản để nâng cao hiệu quả quản lý và đưa nhà trường vận hành theo đúng mục tiêu đề ra. Thực hiện QCDC trong trường học giúp hiệu trưởng nhà trường phát huy yếu tố nội lực để phát triển, đồng thời quản lý dựa vào nhà trường nhằm tạo ra môi trường văn hóa tổ chức thân thiện, chia sẻ, hợp tác để phát triển. Nhờ thực hiện QCDC mà giáo viên, cán bộ nhân viên, học sinh được phát huy tính tích cực, tính chủ động trong quản lý nhà trường. Quá trình thực hiện QCDC trong nhà trường thực sự phát huy được quyền làm chủ, trí tuệ, sự sáng tạo của Hiệu trưởng, đội ngũ CBGV-NV, người học trong nhà trường, góp phần xây dựng nền nếp, trật tự, kỷ cương trong mọi hoạt động của nhà trường, đảm bảo cho hoạt động dạy và học đạt chất lượng, hiệu quả mong muốn; ngăn chặn các tiêu cực và tệ nạn xã hội, thực hiện nhiệm vụ phát triển giáo dục phù hợp với đường lối chủ trương của Đảng và pháp luật Nhà nước. Chính vì vậy mà Đại hội XI Đảng cộng sản Việt Nam khẳng định: “Dân chủ XHCN vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. Phát huy dân chủ nhằm thực hiện mục tiêu của CNXH; đồng thời tạo ra động lực cho quá trình đi lên đó.” [33] Trong những năm qua QCDC đã được triển khai trong các trường học nói chung, các trường THPT ở huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh nói riêng và đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần tạo động lực cho giáo viên, học sinh nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực hiện QCDC trong trường học còn bộc lộ nhiều hạn chế cần phải khắc phục, đó là: Nhận thức về dân chủ, thực hiện QCDC của một số chi ủy, Hiệu trưởng, cán bộ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn
quản lý trường chưa đầy đủ; chưa coi trọng dân chủ trực tiếp của của cán bộ giáo viên trong các hoạt động của nhà trường; chưa chủ động xây dựng quy chế; việc thực hiện quy định, quy trình dân chủ không đảm bảo; giải quyết một số vụ việc thiếu thống nhất, không công khai, gây bức xúc trong nội bộ nhà trường; có trường việc kiện toàn và củng cố Ban chỉ đạo thực hiện QCDC ở cơ sở không kịp thời, thiếu kiểm tra, đôn đốc; việc sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm thực hiện quy chế chưa thực hiên thường xuyên, nghiêm túc; việc giáo viên tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền còn hạn chế......Đây là những nguyên nhân nảy sinh các vấn đề về khiếu nại, tố cáo trong giáo dục. Từ thực tế nêu trên, gắn với nhiệm vụ và trách nhiệm đang công tác, tôi chọn đề tài luận văn nghiên cứu vấn đề: “Tổ chức thực hiện quy chế dân chủ ở các trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng thực hiện QCDC ở các trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh; tác giả luận văn đề xuất một số biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý trường học. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu a- Khách thể nghiên cứu Quá trình thực hiện QCDC trong các trường trung học phổ thông và quản lý hoạt động thực hiện QCDC ở trường THPT. Khách thể điều tra, khảo sát Hiệu trưởng, cán bộ, công chức, người học; các đoàn thể, tổ chức của 3 trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. b- Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn
4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của tổ chức thực hiện QCDC ở trường Trung học phổ thông. - Khảo sát thực trạng việc tổ chức thực hiện QCDC ở trường Trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất một số biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Chất lượng và hiệu quả quản lý trường THPT phụ thuộc một phần vào việc thực hiện QCDC trong trường học. Nếu xây dựng hệ thống các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT một cách đồng bộ, khoa học và khả thi sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ở trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Tìm hiểu thực trạng thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trong các trường THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh (điều tra, khảo sát tại 3 trường THPT của huyện Hoành Bồ năm học 2011- 2012; 2012- 2013; 2013 - 2014). Đề xuất các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản chỉ đạo của Đảng và văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành về thực hiện QCDC trong nhà trường. - Phương pháp nghiên cứu lịch sử vấn đề; vận dụng các quan điểm lý luận liên quan đến công tác quản lý làm cơ sở cho việc nghiên cứu nội dung cơ bản về quản lý thực hiện QCDC trong trường THPT. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 3 http://www.lrc.tnu.edu.vn
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát, điều tra - Quan sát các hoạt động của trường THPT của huyện liên quan đến việc thực hiện QCDC trong trường. - Điều tra bằng phiếu hỏi về thực trạng thực hiện QCDC trong trường đối với Hiệu trưởng, Chủ tịch Công đoàn, Ban chấp hành Đoàn trường, giáo viên các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. 7.2.2. Phương pháp khảo nghiệm Kiểm nghiệm tính khả thi, tính khoa học của các biện pháp đã đề xuất. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn một số Hiệu trưởng về trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện QCDC trong trường học. Phỏng vấn một số cán bộ giáo viên các trường THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh về trách nhiệm trong thực hiện QCDC trong các hoạt động của nhà trường. 7.2.4. Phương pháp bổ trợ Sử dụng thống kê toán học để đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện QCDC trong các trường THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận của tổ chức thực hiện QCDC ở trường trung học phổ thông. Chương 2. Thực trạng tổ chức thực hiện QCDC ở các trường trung học phổ thông của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3. Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 4 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Dân chủ là quy luật phát triển của xã hội, xã hội phát triển càng cao thì yêu cầu dân chủ càng lớn. Mỗi một thời kỳ của cách mạng thì có những yêu cầu dân chủ khác nhau. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3, Ban chấp hành Trung ương Đảng (Khoá VIII) đã khẳng định: Để khắc phục tình trạng mất dân chủ và nạn tham nhũng hiện nay thì “Khâu quan trọng và cấp bách trước mắt là phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở là nơi trực tiếp thực hiện mọi chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước” [23]. Thông qua nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, ngày 12/8/1998, Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/02/1998 về xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở. Mục đích của Chỉ thị vừa để mở rộng dân chủ, giải quyết những thắc mắc, khiếu kiện của dân nhưng cũng là để xây dựng những quy định cụ thể thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân trong tất cả các lĩnh vực hoạt động ở cơ sở. Như vậy, việc xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở xuất phát từ thực tiễn yêu cầu của thời kỳ đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặt ra. Căn cứ vào Chỉ thị số 30/CT-TW của Bộ chính trị, Chính phủ đã ban hành các Nghị định về thực hiện dân chủ trong các loại hình xã, phường, thị trấn, trong cơ quan hành chính, sự nghiệp, doanh nghiệp Nhà nước... Căn cứ vào Thông tư 10/1998/TTCP-TCBC ngày 5 tháng 12 năm 1998 của Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ, Bộ quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Khoa học công nghệ, Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục và Đào tạo... đã tiến hành tổ chức triển khai và thực hiện QCDC ở cơ sở. Bộ Giáo dục và Đào Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 5 http://www.lrc.tnu.edu.vn
tạo đã ban hành Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT ngày 01 tháng 3 năm 2000 hướng dẫn thực hiện QCDC trong hoạt động của trường học. Nghị định số 04/2015/NĐ-CP, ngày 09 tháng 01 năm 2015 của Chính Phủ (thay thế cho Nghị định 71/1998/NĐ-CP ngày 08/9/1998) "về thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập"[20] đã quy định rõ nội dung thực hiện QCDC ở cơ quan, trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan trong thực hiện QCDC cơ sở. Thái Ninh - Hoàng Chí Bảo (1991) đã nghiên cứu về: “Dân chủ tư sản và dân chủ xã hội chủ nghĩa”, NXB Sự thật, Hà Nội. Nguyễn Khắc Mai (1997) nghiên cứu về: “Dân chủ - di sản văn hóa Hồ Chí Minh” NXB Sự thật, Hà Nội; Nguyễn Đình Lộc (1997): “Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân, vì dân”; Lương Gia Ban: “Dân chủ và việc thực hiện QCDC ở cơ sở” NXB Chính trị Quốc Gia, Hà Nội. Các công trình trên tập trung làm rõ giá trị nên tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ chí Minh về dân chủ, dân chủ xã hội chủ nghĩa, đánh giá khách quan những thành quả, tiến bộ mà chủ nghĩa tư bản có được cũng như chỉ ra hạn chế do bản chất giai cấp tư sản quy định. Hoàng Chí Bảo nghiên cứu: “Dân chủ trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, Tạp chí thông tin lý luận, số 7/1989; Tổng quan về dân chủ và cơ chế thực hiện dân chủ: Quan điểm, lý luận và phương pháp nghiên cứu, Tạp chí thông tin lý luận tư tưởng số 9/1992. Nguyễn Tiến Phồn (2001): “Dân chủ và tập trung dân chủ - Lý luận và thực tiễn”, NXB khoa học xã hội, Hà Nội. Những công trình nghiên cứu trên đã chỉ rõ thành công, hạn chế trong xây dựng và thực hiện nền dân chủ ở các nước xã hội chủ nghĩa, trong đó có Việt Nam. Nêu ra những hạn chế, nguyên nhân và giải pháp khắc phục. Trần Quang Nhiếp: “Thực hiện dân chủ ở cơ sở là một hệ giải pháp đồng bộ thống nhất”, Báo Đại Đoàn kết, số 1/12 – 1977. Hoàng Văn Hảo: “Vấn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 6 http://www.lrc.tnu.edu.vn
đề dân chủ và các đặc trưng của mô hình tổng thể Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 2/200. Những bài viết này đã bổ sung nhận thức, đề xuất cách làm mới để xây dựng, thực hiện dân chủ phù hợp với đặc điểm lịch sử, truyền thống của dân tộc, đặc điểm của thời kỳ quá độ ở Việt Nam. Lưu Minh Trị: “Đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị ở cơ sở nông thôn ngoại thành Hà Nội (cấp xã) trong giai đoạn hiện nay”, Luận án tiến sĩ, 1993. Nguyễn Văn Long: “Lệ làng truyền thống với việc hình thành ý thức pháp luật cho nông dân Việt Nam thời kỳ đổi mới”, Luận án tiến sĩ, 2002. Trần Quốc Huy “Hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay”, Luận văn thạc sĩ Luật, Hà Nội, 2005; Lê Xuân Huy: Ý thức pháp luật với quá trình thực hiện dân chủ ở nông thôn nước ta hiện nay (Qua thực tế một số tỉnh phía Bắc), Luận văn Thạc sĩ Triết học, 2005. Tất cả các đề tài trên được khai thác dưới góc độ chuyên ngành CNXHKH. Dưới góc độ chuyên ngành Quản lý giáo dục, đề tài về dân chủ cơ sở trong trường học đã được khai thác theo các góc độ quản lý của các đơn vị Trường THPT trên địa bàn huyện miền núi biên giới đó là đề tài của tác giả Vũ Khắc Tùng (2012), tác giả nghiên cứu về “Công tác quản lý của Hiệu trưởng trường THPT về thực hiện QCDC ở trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh”. Khai thác dưới góc độ quản lý của một đơn vị Phòng Giáo dục như đề tài của Phạm Thị Nhị Bình (2014): Nghiên cứu quản lý thực hiện QCDC ở trường THCS huyện Sơn Dương tỉnh Tuyên Quang, đề tài đã nghiên cứu lý luận và thực trạng thực hiện QCDC ở các trường THCS trên địa bàn huyện Sơn Dương và đề xuất các biện pháp quản lý của trưởng phòng Giáo dục để quản lý thực hiện QCDC ở trường THCS. Từ thống kê trên cho thấy đã có nhiều công trình nghiên cứu về dân chủ, dân chủ ở cơ sở với phạm vi nghiên cứu khác nhau, có giá trị nghiên cứu khác Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 7 http://www.lrc.tnu.edu.vn
nhau, làm rõ bản chất, nội dung, tính chất, cơ chế thực hiện dân chủ và vai trò của việc mở rộng quyền làm chủ của nhân dân đối với sự phát triển kinh tế xã hội và tiến bộ xã hội. Một số công trình đã nghiên cứu vấn đề dân chủ ở cơ sở trên địa bàn nông thôn, miền núi và quản lý thực hiện QCDC trong trường THCS, chưa có công trình nào nghiên cứu tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT trên địa bàn huyện miền núi với cương vị của Hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn huyện. Với lý do trên tác giả đã lựa chọn đề tài luận văn nghiên cứu vấn đề “Tổ chức thực hiện QCDC ở các trường Trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh”. 1.2. Các khái niệm công cụ 1.2.1. Khái niệm về dân chủ Dân chủ xã hội chủ nghĩa là một hình thức chính trị - nhà nước. Nó thừa nhận quyền tự do, bình đẳng của công dân, thừa nhận nhân dân là chủ thể của quyền lực. Quyền làm chủ của nhân dân được thể chế hóa thành các chuẩn mực mang tính nhà nước và pháp quyền, thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của Nhà nước cũng như các thiết chế chính trị khác, tạo nên chế độ dân chủ. Nền dân chủ XHCN với tư cách là chế độ chính trị, đồng thời với tư cách là quyền lực của nhân dân sẽ từng bước hoàn thiện và phát huy vai trò to lớn trong tiến trình cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Mácxít - Lêninnít. Dân chủ với tư cách là khát vọng, là quyền tự nhiên của con người, trong đó có quyền sử dụng tất cả sức mạnh để thực hiện vai trò của người chủ và quyền làm chủ đã lần lượt được nhiều giai cấp thống trị trong lịch sử nhận thức và thể chế hoá thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của Nhà nước cùng các thiết chế chính trị khác nhau. Tuy nhiên, trong các chế độ dân chủ đã từng tồn tại cho đến nay thì chỉ có chế độ dân chủ XHCN mới thực sự là chế độ dân chủ của đa số nhân dân trong xã Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 8 http://www.lrc.tnu.edu.vn
hội, là chế độ dân chủ của dân, do dân và vì dân. Nên dân chủ là quyền của nhân dân tự mình quyết định hoặc tham gia với nhà nước quyết định những vấn đề nhất định. Khái niệm dân chủ ở đây có nội dung cơ bản “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”, được khẳng định trong đường lối của Đảng, Hiến pháp, Pháp luật của Nhà nước ta. 1.2.2 Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở” Dân chủ ở cơ sở là quyền dân chủ trực tiếp của người dân, được tiến hành từ cấp xã, phường trở xuống (đến cấp thôn xóm, đơn vị, cơ quan, nhà máy, xí nghiệp) theo phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Dân chủ ở cơ sở, trước hết là dân chủ trực tiếp - là hình thức nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình bằng cách trực tiếp thể hiện ý chí (qua ý kiến) nguyện vọng của mình đối với tổ chức và hoạt động của cơ quan chính quyền ở cơ sở. Dân chủ cơ sở trong trường học là quyền dân chủ trực tiếp của cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh, được tiến hành theo phương châm các thành viên trong nhà trường được biết, được bàn, được làm, được kiểm tra mọi hoạt động của nhà trường. Mọi thành viên trong nhà trường thực hiện quyền làm chủ của mình bằng thể hiện ý chí, nguyện vọng, tham gia với Hiệu trưởng, lãnh đạo nhà trường và các tổ chức trong trường về các vấn đề của nhà trường và chất lượng giáo dục của nhà trường, cũng như thực hiện chế độ chính sách với cá nhân. 1.2.3. Khái niệm về QCDC ở cơ sở (QCDCCS) QCDC cơ sở là những văn bản có tính chính trị và pháp lý làm cơ sở để mọi người, mọi tổ chức ở cơ sở xây dựng và thực hành dân chủ. Cơ sở xã, phường, cơ quan, doanh nghiệp vv… là nơi trực tiếp thực hiện đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước; là địa bàn nhân dân sinh sống, lao động, sản xuất, học tập và công tác; là nơi diễn ra các mối quan hệ nhiều mặt giữa các tầng lớp nhân dân với các cấp uỷ Đảng và chính quyền, cán bộ, đảng viên, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 9 http://www.lrc.tnu.edu.vn
công chức điều hành và xử lý công việc hàng ngày. Cho nên, nhân dân cần được biết, được bàn và được tham gia giải quyết những vấn đề đặt ra ở cơ sở, đồng thời phải kiểm tra, giám sát hoạt động của cấp uỷ, chính quyền và cán bộ lãnh đạo. Thực hiện điều đó mới phát huy quyền làm chủ của nhân dân từ cơ sở. QCDC cơ sở trong trường học là văn bản có tính chính trị và pháp lý làm cơ sở để cán bộ, giáo viên, học sinh, các tổ chức trong trường thực hành dân chủ trong xây dựng, phát triển nhà trường. Dựa trên văn bản chung của Nhà nước mỗi trường THPT có thể xây dựng QCDC của đơn vị mình làm căn cứ cho cán bộ, giáo viên, học sinh và các tổ chức trong trường thực hiện. 1.2.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học Dân chủ ở cơ sở trong trường học là việc thực hiện một cách trực tiếp quyền làm chủ của CBGV- NV, thực hiện quyền làm chủ trực tiếp của học sinh và phụ huynh học sinh trong việc thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của giáo dục. Trong trường học, CBGV-NV phát huy quyền làm chủ của mình theo phương châm: được biết, được bàn, được tham gia ý kiến, được giám sát, kiểm tra mọi mặt hoạt động của nhà trường: Hoạt động dạy học, hoạt động giáo dục, hoạt động phát triển đội ngũ, quản lý của người Hiệu trưởng vv… Dân chủ trong trường học gắn với kỷ cương, nề nếp dạy và học, nề nếp quản lý của nhà trường, việc thực hiện dân chủ nhưng vẫn đảm bảo các nguyên tắc, sự lãnh đạo và quản lý của Đảng và nhà nước đối với sự nghiệp phát triển giáo dục. Việc thực hiện dân chủ của CBGV-NV, của người học trên cơ sở sự lãnh đạo của chi bộ, sự quản lý của Ban giám hiệu nhà trường. Các đoàn thể, tổ chức trong nhà trường có vai trò to lớn trong việc tham gia, việc thực hiện dân chủ ở trường học. Thực hiện QCDC cơ sở trong trường học, giáo viên, học sinh tự chủ trong dạy và học, trong đảm bảo chất lượng giáo dục của nhà trường, chịu trách nhiệm về chất lượng dạy và học. Hiệu trưởng chịu trách nhiệm trước xã hội, trước giáo viên, học sinh về mọi hoạt động của nhà trường và chất lượng giáo dục của nhà trường. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 10 http://www.lrc.tnu.edu.vn