Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng dạy học dự án chủ đề “Bảo vệ môi trường” cho học sinh trường THCS Bắc Kạn của tỉnh Bắc Kạn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:148

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của luận văn là nghiên cứu cơ sở lí luận của DHDA và quy trình thiết kế một DAHT. Nghiên cứu thực trạng về giáo dục nội dung BVMT trên địa bàn thành phố Bắc Kạn. Thiết kế một số dự án học tập giáo dục BVMT và tổ chức triển khai giảng dạy tại trường THCS Bắc Kạn, thành Phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng dạy học dự án chủ đề “Bảo vệ môi trường” cho học sinh trường THCS Bắc Kạn của tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HOÀNG THỊ QUỲNH MAI VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN CHỦ ĐỀ “BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG” CHO HỌC SINH TRƯỜNG THCS BẮC KẠN CỦA TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HOÀNG THỊ QUỲNH MAI VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN CHỦ ĐỀ “BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG” CHO HỌC SINH TRƯỜNG THCS BẮC KẠN CỦA TỈNH BẮC KẠN NGÀNH: LL&PPDH BỘ MÔN SINH HỌC Mã số: 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HÀ THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thị Hà. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng được tác giả công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Các trích dẫn về bảng biểu, kết quả nghiên cứu của các tác giả, tài liệu tham khảo trong luận văn đều có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Bắc Kạn, ngày 18 tháng 11 năm 2019 Tác giả luận văn Hoàng Thị Quỳnh Mai Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Sinh học tại khoa Sinh học - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo, đồng nghiệp và gia đình! Trước tiên tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô trong ban chủ nhiệm khoa, phòng Đào tạo sau đại học - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô giảng dạy bộ môn Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Sinh học đã trang bị cho tôi những kiến thức quý báu trong thời gian tôi tham gia học tập tại trường. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo và học sinh trường THCS Bắc Kạn đã nhiệt tình tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu, tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá. Đặc biệt, với tất cả tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Thị Hà - Người đã hết lòng tận tình bảo ban, hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn tới những người thân yêu đã luôn động viên và khích lệ tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn. Trong quá trình thực hiện luận văn không thể không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy giáo, cô giáo, các nhà khoa học cùng bạn bè và đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn! Bắc Kạn, ngày 18 tháng 11 năm 2019 Tác giả luận văn Hoàng Thị Quỳnh Mai Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... iv DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... v DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................... vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 6 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 6 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 7 5. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 7 6. Nội dung nghiên cứu ....................................................................................... 7 7. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 7 8. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 7 9. Đóng góp mới của đề tài.................................................................................. 8 10. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 8 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .......................... 10 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước và trên thế giới về dạy học dự án chủ đề“Bảo vệ môi trường” ..................................................................... 10 1.1.1. Những vấn đề nghiên cứu ở nước ngoài liên quan đến đề tài ................. 10 1.1.2. Những vấn đề nghiên cứu ở trong nước liên quan đến đề tài ................. 11 1.2. Cơ sở lí luận ................................................................................................ 14 1.2.1. Dạy học dự án .......................................................................................... 14 1.2.2. Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào việc BVMT .............. 26 1.2.3. Mối quan hệ giữa DHDA và phát triển NL cho người học ..................... 29 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.3. Thực trạng dạy học dự án “Bảo vệ môi trường” ở Bắc Kạn ...................... 30 1.3.1. Mục đích điều tra ..................................................................................... 30 1.3.2. Thời gian thực hiện .................................................................................. 30 1.3.3. Đối tượng điều tra, địa điểm khảo sát ..................................................... 30 1.3.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 31 1.3.5. Kết quả khảo sát ...................................................................................... 31 Kết luận chương 1.............................................................................................. 40 Chương 2: THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG” BẰNG DẠY HỌC DỰ ÁN ............................................................... 41 2.1. Nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong chương trình môn Khoa học tự nhiên cấp THCS...................................................................................... 41 2.2. Thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng DHDA ...... 43 2.2.1. Nguyên tắc thiết kế dự án học tập ........................................................... 43 2.2.2. Quy trình thiết kế dự án học tập .............................................................. 45 2.2.3. Kế hoạch tổ chức dạy học chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng DHDA.... 47 Kết luận chương 2.............................................................................................. 66 Chương 3: TỔ CHỨC DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ ....................... 67 3.1. Mục đích ..................................................................................................... 67 3.2. Thời gian và địa điểm ................................................................................. 67 3.3. Đối tượng .................................................................................................... 67 3.4. Phương pháp đánh giá ................................................................................ 67 3.5. Kết quả cụ thể ............................................................................................. 68 3.5.1. Kết quả đánh giá sự thay đổi nhận thức, ý thức thái độ, hành vi của người học ........................................................................................................... 68 3.5.2. Đánh giá năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào việc BVMT của HS lớp 9 trường THCS Bắc Kạn .................................................... 74 Kết luận chương 3.............................................................................................. 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 98 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1. Kết luận .......................................................................................................... 98 2. Khuyến nghị................................................................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 100 PHỤ LỤC ............................................................................................................. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 DAHT Dự án học tập 2 DHDA Dạy học dự án 4 DA Dự án 5 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 7 NL Năng lực 8 THCS Trung học cơ sở 9 THPT Trung học phổ thông 10 TB Trung bình 11 KN Kĩ năng 12 NXB Nhà xuất bản 13 BVMT Bảo vệ môi trường 14 KHTN Khoa học tự nhiên 15 PPDH Phương pháp dạy học Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC BẢNG BIỂU Trang Bảng 1.1. Biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức đã học để BVMT ..... 28 Bảng 1.2. Mối quan hệ giữa DHDA và phát triển NL cho người học .......... 29 Bảng 1.3. Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức của GV về DHDA ........... 31 Bảng 1.4. Kết quả khảo sát mức độ thuận lợi để vận dụng DHDA .............. 32 Bảng 1.5. Kết quả khảo sát thực trạng vận dụng DHDA .............................. 33 Bảng 1.6. Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức của người học đối với vấn đề BVMT ................................................................................ 35 Bảng 1.7. Kết quả khảo sát thực trạng ý thức, thái độ của người học đối với vấn đề BVMT.......................................................................... 36 Bảng 1.8. Kết quả khảo sát thực trạng hành vi của người học đối với vấn đề BVMT....................................................................................... 38 Bảng 2.1. Kế hoạch tổng quát ........................................................................ 50 Bảng 3.1. Bảng tên dự án và sản phẩm của mỗi dự án .................................. 68 Bảng 3.2. Kết quả đánh giá sự thay đổi nhận thứccủa người học đối với vấn đề BVMT sau khi tổ chức DHDA .......................................... 69 Bảng 3.3. Kết quả đánh giá sự thay đổi ý thức, thái độ của người học đối với vấn đề BVMT sau khi tổ chức DHDA.................................... 71 Bảng 3.4. Kết quả đánh giá sự thay đổi hành vi của người học đối với vấn đề BVMT sau khi tổ chức DHDA ................................................. 72 Bảng 3.5. Kết quả đánh giá sản phẩm dự án của các nhóm .......................... 77 Bảng 3.6. Tiêu chí đánh giá biểu hiện NL vận dụng kiến thức để BVMT ..... 90 Bảng 3.7. Kết quả đánh giá biểu hiện NL vận dụng kiến thức đã học để BVMT............................................................................................ 93 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. Sơ đồ đặc điểm của một dự án học tập ......................................... 18 Hình 1.2. Sơ đồ quy trình dạy học bằng phương pháp DHDA ..................... 23 Hình 1.3. Sơ đồ về mức độ đánh giá việc thực hiện DAHT trong DHDA ... 26 Hình 2.1. Sơ đồ hệ thống kiến thức chủ đề “Bảo vệ môi trường” ................ 41 Hình 2.2. Sơ đồ các bước DHDA theo tác giả Đỗ Hương Trà ..................... 45 Hình 3.1. Kết quả phiếu đánh giá dự án của mỗi nhóm ................................ 76 Hình 3.2. Tranh cổ động tuyên truyền bảo vệ nguồn nước ........................... 78 Hình 3.3. Bài thuyết trình Powerpoint ô nhiễm nguồn nước tại suối Đội Kỳ ..... 78 Hình 3.4. Tiểu phẩm tuyên truyền BVMT trước thảm họa rác..................... 79 Hình 3.5. Bài thuyết trình Powerpoint ô nhiễm rác thải ở trường THCS Bắc Kạn ......................................................................................... 79 Hình 3.6. Đồ dùng Handmade ....................................................................... 80 Hình 3.7. Bài thuyết trình Powerpoint thiết kế đồ dùng Handmade từ rác tái chế ............................................................................................ 80 Hình 3.8. Chiếc máy hút rác .......................................................................... 81 Hình 3.9. Bài thuyết trình Powerpoint thiết kế máy hút rác ......................... 81 Hình 3.10. Vườn cây ....................................................................................... 82 Hình 3.11. Bài thuyết trình Powerpoint trường học xanh ............................... 82 Hình 3.12. Kết quả bài kiểm tra của nhóm Bảo vệ thiên nhiên ...................... 89 Hình 3.13. Kết quả phiếu đánh giá NL vận dụng kiến thức đã học để BVMT.... 92 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Thực trạng vấn đề ô nhiễm môi trường hiện nay ở Bắc Kạn Theo thống kê của Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Kạn [24] cho biết những năm gần đây cùng với sự tăng trưởng kinh tế - xã hội đã kéo theo tình trạng ô nhiễm môi trường trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ngày càng trở nên nghiêm trọng, thực tế cho thấy: - Rác thải: Cùng với tốc độ đô thị hóa, lượng rác thải được thải ra hàng ngày tại khu vực đô thị trên địa bàn tỉnh ngày càng tăng trong đó rác thải sinh hoạt chiếm khoảng 80% tổng khối lượng chất thải rắn phát sinh, làm cho môi trường sống bị ô nhiễm và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người. Riêng ở thành phố Bắc Kạn đã xây dựng được nhà máy xử lí rác tại thôn Khuổi Mật, phường Huyền Tụng. Tính trung bình mỗi ngày bãi rác này phải xử lí tới 45 tấn rác thải sinh hoạt nhưng khâu xử lí rác còn yếu kém, chỉ là chôn lấp và đốt cháy rác bằng các lò có công suất thấp. Rác thải được thu gom và tập kết tại các bãi rác lộ thiên, việc thực hiện chôn lấp và đốt cháy rác không đúng quy trình sẽ không có sự kiểm soát chặt chẽ làm mùi hôi thối phát tán trong không khí gây ô nhiễm môi trường nặng nề. - Nước thải: Lượng nước thải sinh hoạt tại khu vực đô thị trên địa bàn tỉnh khoảng 12.000m3/ngày đêm, lượng nước thải sinh hoạt tại khu vực nông thôn phát sinh hơn 20.280m3/ngày đêm. Các bãi rác tại địa phương đa phần không có hệ thống xử lí nước thải, nước thải ra từ các bãi chôn lấp sẽ ngấm xuống lòng đất gây ô nhiễm môi trường trong lòng đất, ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm đặc biệt nghiêm trọng. Nhà máy sản xuất đũa gỗ tại phường Xuất Hóa không có hệ thống xử lí nước thải nên toàn bộ nước thải của nhà máy chảy trực tiếp ra suối, nước thải đen và có bọt trắng, bốc mùi hôi thối. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Nước thải sinh hoạt của một số hộ dân sống ở khu vực quanh bờ đê sông Cầu đều xả trực tiếp ra sông mà chưa qua xử lí đã tạo những dòng nước đen gây ô nhiễm môi trường nước, làm ảnh hưởng rất lớn đến việc canh tác tưới tiêu trên các ruộng rau của các hộ dân xung quanh khu vực này. Đặc biệt suối Đội Kỳ (đoạn qua phường Sông cầu, thành phố Bắc Kạn) ngày càng ô nhiễm do hứng chịu nhiều nước thải sinh hoạt và rác thải. - Khí thải: Tại địa phương do hoạt động đun nấu sinh hoạt trong gia đình dùng chủ yếu là than tổ ong, củi nên đã tạo ra một lượng lớn khí thải có nhiều chất độc hại (CO2, CO, NO2…) gây ô nhiễm môi trường không khí. Một số nhà máy sản xuất (nhà máy khoáng sản tại Cẩm Giàng…) không có hệ thống xử lí khí thải nên chỉ cần gió nhẹ cộng với sương mù thì toàn khu vực dân cư sống quanh nhà máy sẽ chìm trong màn khói mù mịt. 1.2. Đặc điểm nội dung giáo dục “Bảo vệ môi trường” trong chương trình Sinh học ở trường THCS Trong chương trình môn Sinh học hiện hành ở trường THCS, nội dung giáo dục BVMT được đưa vào giảng dạy tại lớp 9 trong học kì II với thời lượng 05 tiết và được bố trí trong một chủ đề. Nội dung trọng tâm mà chủ đề trên hướng tới là trang bị cho người học kiến thức về BVMT nhưng lượng kiến thức ứng dụng thực tiễn của chủ đề là rất ít và chưa được chú trọng. Mục tiêu hướng tới của chuẩn đầu ra trong chương trình hiện hành chỉ nhắm tới hình thành, cung cấp, trang bị kiến thức BVMT cho học sinh thông qua các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học cũng như điểm số được thể hiện qua các bài kiểm do GV đánh giá. Hướng tiếp cận chỉ theo một khía cạnh duy nhất là giáo dục về môi trường, tức là chỉ dạy cho học sinh có kiến thức về bảo vệ môi trường. Đây chính là điểm mấu chốt dẫn đến chưa nâng cao nhận thức, hành vi, thái độ của người học về vấn đề BVMT, không chú trọng hình thành phẩm chất cũng như năng lực ở người học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Trong chương trình môn KHTN cấp THCS, nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” được đưa xuống giảng dạy ở lớp 8 vào cuối chương trình học kì II với thời lượng là 04 tiết. Nội dung trọng tâm mà chủ đề hướng tới nhằm trang bị cho người học kiến thức về môi trường như khái niệm, nguyên nhân, biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường, các vấn đề về biến đổi khí hậu và bảo vệ thiên nhiên cũng như những tác động của con người đối với môi trường nhưng điểm khác biệt chính là lượng kiến thức ứng dụng thực tiễn của chủ đề rất lớn và rất được chú trọng. Mục tiêu hướng tới của chuẩn đầu ra đối với chủ đề trên không chỉ nhắm tới hình thành, cung cấp, trang bị kiến thức cho người học về nội dung BVMT mà mục tiêu trọng tâm hơn, lớn hơn, cơ bản hơn đó là chú trọng hình thành và phát triển phẩm chất cũng như năng lực cho người học (NL giải quyết vấn đề, NL sử dụng ngôn ngữ…đặc biệt là NL vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào việc BVMT để tạo ra những sản phẩm thân thiện với môi trường) và sau tất cả là thay đổi NL nhận thức để từ đó thay đổi hành vi, thay đổi thói quen, nâng cao ý thức về BVMT. Như vậy hướng tiếp cận giáo dục BVMT trong chương trình môn KHTN theo cả ba khía cạnh, khía cạnh thứ nhất là giáo dục về môi trường (người học có kiến thức về môi trường), hướng tiếp cận thứ hai là giáo dục trong môi trường (người học tiến hành khảo sát thực tế) và hướng tiếp cận thứ ba là giáo dục vì môi trường (thay đổi hành vi, thói quen, nhận thức của người học) đối với các vấn đề liên quan đến môi trường. Đây chính là điều khác biệt lớn nhất của chuẩn đầu ra giữa nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong chương trình môn KHTN khối 8 cấp THCS với nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” của chương trình môn Sinh học 9 hiện hành. 1.3. Đặc điểm ưu việt của dạy học dự án * Tính ưu việt của dạy học dự án DHDA gắn lí thuyết với thực hành, tư duy với hành động, nhà trường với xã hội, giúp việc học tập trong nhà trường giống với thực tiễn để từ đó kích thích khả năng tư duy tích cực, sự say mê, hứng thú, phát huy tính chủ động và sáng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
tạo của người học thông qua giải quyết vấn đề, làm cho nội dung học tập trở nên sâu sắc và có ý nghĩa hơn. DHDA chuyển giảng dạy từ "giáo viên nói" thành "học sinh làm", do đó người học trở thành người giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định chứ không phải là người nghe thụ động. Từ đó sẽ hướng người học tự nghiên cứu, tự thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp gắn với thực tiễn do GV đưa ra hoặc GV cùng với người học đưa ra để tự hình thành các kiến thức, kĩ năng cần thiết cho bản thân. DHDA tạo ra những sản phẩm học tập (sản phẩm là những bài thu hoạch thiên về lí thuyết, sản phẩm của hoạt động thực tiễn và thực hành) phù hợp với mục đích yêu cầu đã đề ra. DHDA giúp người học có nhiều cơ hội học tập hơn, đa dạng hơn về chủ đề và quy mô, đặt người học vào những vai trò tích cực (người viết báo cáo, báo cáo viên, điều tra viên, người giải quyết vấn đề…). Các nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, qua đó mỗi cá nhân đều có cơ hội phát triển kĩ năng giao tiếp, rèn luyện tính bền bỉ và kiên nhẫn, tăng tính chuyên cần đồng thời phát triển phẩm chất và NL nhất là NL làm chủ và phát triển bản thân, NL về các quan hệ xã hội, NL giải quyết những vấn đề phức hợp mang tính tích hợp… khi tham gia giải quyết những DAHT thông qua cộng tác làm việc, tính tự lực cao của người học cũng như định hướng thực tiễn, định hướng hứng thú, định hướng hành động và định hướng sản phẩm. * Chủ đề “Bảo vệ môi trường” thuận lợi cho việc áp dụng DHDA Nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong chương trình môn KHTN cấp THCS rất chú trọng kiến thức ứng dụng. Không phải nội dung kiến thức nào cũng áp dụng được DHDA nhưng chính vì lượng kiến thức ứng dụng thực tiễn của chủ đề rất lớn nên sẽ là cơ hội hết sức thuận lợi để thiết kế các DAHT. Vận dụng phương pháp DHDA vào giảng dạy sẽ đặt người học vào tình huống học tập phức hợp và buộc người học phải giải quyết các DAHT. Khi người Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
học đã lựa chọn được nội dung và tự đặt ra vấn đề cần tìm hiểu nghiên cứu, người học sẽ hoàn toàn chủ động trong việc lập kế hoạch nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích, tổng hợp, xử lí thông tin, từ đó hình thành những năng lực cần thiết nhất là năng lực vận dụng kiến thức đã học để BVMT. Từ đặc điểm của phương pháp DHDA nói chung, nhất là đặc điểm tình huống có tính thực tiễn, đối chiếu với nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong chương trình môn KHTN cấp THCS cho thấy có rất nhiều nội dung phù hợp, thỏa mãn với đặc điểm của phương pháp DHDA. Điều đó cũng đồng nghĩa là nội dung, mục tiêu học tập của chủ đề “Bảo vệ môi trường” hoàn toàn rất thích hợp để vận dụng phương pháp DHDA vào giảng dạy. Nếu áp dụng phương pháp DHDA thì hiệu quả tổ chức DHDA chắc chắn sẽ đem lại kết quả rất khả quan, người học sẽ rất say mê, hứng thú, tích cực, chủ động sáng tạo để chiếm lĩnh tri thức nhằm đáp ứng mục tiêu đào tạo ra những thế hệ trẻ năng động và sáng tạo. Khi áp dụng DHDA vào giảng dạy, ngoài việc giúp người học lĩnh hội kiến thức lí thuyết trong sách giáo khoa thì mục đích quan trọng hơn đó là hướng tới rèn luyện và phát triển kĩ năng thực hành, phát triển năng lực cho người học thông qua các hoạt động của chính bản thân các em; biến nhận thức thành hành động, việc làm cụ thể có tính thiết thực góp phần bảo vệ môi trường, để học tập trở thành một phần của những trải nghiệm thú vị. Thông qua phương pháp và hình thức tổ chức DHDA, người học sẽ được trang bị kiến thức về BVMT (giáo dục về môi trường). Mặt khác nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” rất gần với thực tiễn đời sống hàng ngày của người học nên việc áp dụng phương pháp DHDA sẽ mang lại cơ hội để đưa kiến thức thực tế vào trường học, để người học có cơ hội tiếp xúc với thế giới bên ngoài; thuận lợi cho việc thiết kế, xây dựng các DAHT nên chắc chắn sẽ tạo ra những sản phẩm của DHDA đó chính là các DAHT về BVMT của các nhóm (giáo dục trong môi trường). Cuối cùng thông qua các kết quả điều tra của các nhóm sẽ giúp người học có cơ hội hình thành và phát triển năng lực Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
(NL hợp tác, NL sử dung ngôn ngữ, NL tìm hiểu tự nhiên…) khi tham gia giải quyết các DAHT về BVMT và sau tất cả là thay đổi nhận thức để từ đó thay đổi hành vi, thay đổi thói quen và thái độ đối với thực trạng BVMT (giáo dục vì môi trường). Như vậy việc áp dụng phương pháp DHDA vào giảng dạy nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” sẽ đáp ứng mục tiêu tiếp cận giáo dục môi trường của chương trình mới theo cả ba khía cạnh: giáo dục về môi trường, giáo dục trong môi trường và giáo dục vì môi trường. Từ những phân tích trên cho thấy, nếu áp dụng DHDA vào giảng dạy nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” sẽ thu được mục tiêu kép: vừa nâng cao kết quả học tập kiến thức môn học, vừa phát triển những NL cần thiết cho người học (NL làm việc nhóm, NL hợp tác, NL sáng tạo…) đặc biệt là NL vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào việc BVMT để tạo ra những sản phẩm thân thiện với môi trường góp phần nâng cao nhận thức, thay đổi ý thức thái độ và có những hành vi đúng đắn đối với môi trường. Xuất phát từ thực trạng ô nhiễm môi trường, đặc điểm nội dung giáo dục BVMT trong chương trình môn Sinh học ở trường THCS và từ những ưu việt của dạy học dự án đối với nội dung BVMT mà tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu: Vận dụng dạy học dự án chủ đề “Bảo vệ môi trường” cho học sinh trường THCS Bắc Kạn của tỉnh Bắc Kạn. 2. Câu hỏi nghiên cứu Dạy nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng DHDA liệu có nâng cao được nhận thức, ý thức thái độ, hành vi bảo vệ môi trường cho học sinh trường THCS Bắc Kạn hay không? Quy trình thiết kế các dự án học tập BVMT gồm những bước nào? Dạy nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng DHDA sẽ hình thành cho học sinh những năng lực gì? 3. Mục tiêu nghiên cứu Thiết kế được một số dự án học tập chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong chương trình môn Sinh học ở trường THCS Bắc Kạn và kế hoạch tổ chức thực Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
hiện các dự án học tập. Tổ chức dạy học nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng DHDA. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Dạy nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong chương trình môn Sinh học ở trường THCS bằng dạy học dự án. Khách thể nghiên cứu: Quá trình học tập môn Sinh học lớp 9 ở trường THCS Bắc Kạn. 5. Phạm vi nghiên cứu Thiết kế và tổ chức một số dự án học tập chủ đề “Bảo vệ môi trường” và áp dụng giảng dạy tại trường THCS Bắc Kạn, thành Phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. 6. Nội dung nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận của DHDA và quy trình thiết kế một DAHT. Nghiên cứu thực trạng về giáo dục nội dung BVMT trên địa bàn thành phố Bắc Kạn. Thiết kế một số dự án học tập giáo dục BVMTvà tổ chức triển khai giảng dạy tại trường THCS Bắc Kạn, thành Phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. Đánh giá nâng cao nhận thức, ý thức thái độ, hành vi của người học đối với vấn đề BVMT và hình thành phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào việc BVMT. 7. Giả thuyết khoa học Nếu vận dụng dạy học chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong môn Sinh học ở trường THCS bằng DHDA thì sẽ góp phần nâng cao nhận thức, ý thức thái độ, hành vi BVMT đồng thời hình thành và phát triển NL vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào việc BVMT tại địa phương cho HS trường THCS Bắc Kạn. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu các văn bản về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Nhà nước, của ngành Giáo dục có liên quan đến đổi mới giáo dục và vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu tổng hợp tài liệu liên quan đến dạy học dự án, các bước của quy trình thiết kế một dự án học tập. Nghiên cứu nội dung chủ đề “Bảo vệ môi trường” trong môn Sinh học ở trường THCS và sách tham khảo làm cơ sở cho việc thực hiện đề tài. 8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 8.2.1. Phương pháp điều tra Điều tra về nhận thức, ý thức thái độ, hành vi bảo vệ môi trường của học sinh. Điều tra thực trạng việc giảng dạy chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng dạy học dự án tại một số trường THCS trên địa bàn thành phố Bắc Kạn thông qua phiếu điều tra ý kiến giáo viên và học sinh. 8.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Tiến hành tổ chức giảng dạy thực nghiệm chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng DHDA tại trường THCS Bắc Kạn và đánh giá những kết quả thu được. 8.3. Phương pháp xử lí số liệu bằng toán thống kê Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để phân tích và đánh giá kết quả nghiên cứu. 9. Đóng góp mới của đề tài Bước đầu thiết kế, tổ chức một số DAHT chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng DHDA và vận dụng vào giảng dạy tại trường THCS Bắc Kạn. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài Chương 2: Thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề “Bảo vệ môi trường” bằng dạy học dự án Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 3: Tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước và trên thế giới về dạy học dự án chủ đề“Bảo vệ môi trường” 1.1.1. Những vấn đề nghiên cứu ở nước ngoài liên quan đến đề tài Trên thế giới, khái niệm dự án (project) từ lâu đã được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau trong đó có lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo không chỉ với ý nghĩa là các DA phát triển giáo dục mà còn được sử dụng như là một PPDH. Rất nhiều nghiên cứu cho thấy khoảng năm 1590 đến năm 1765, khái niệm dự án đã được sử dụng đầu tiên trong các trường đào tạo nghề kiến trúc sư ở Ý qua cuộc thi mang tính thách thức và giải quyết một vấn đề tồn tại trong thực tiễn. Tại thời điểm này, DHDA chính là các bài tập và thông qua các bài tập thiết kế về các nhà thờ, tượng đài … sẽ hình thành cho người học có tri thức về nghệ thuật và khoa học. Từ năm 1765 đến năm 1880, DHDA được áp dụng ở các trường đào tạo nghề mộc, cơ khí, công nghệ máy tính ở Pháp, Mỹ… Sau mỗi khóa học HS phải hoàn thành một DAHT, phải có sản phẩm cụ thể do mình tự làm ra, phải sử dụng được và mang lại giá trị kinh tế nhất định. Từ năm 1880 đến năm 1915, DHDA đã được áp dụng ở cấp THPT trong môn KHTN. Tại thời điểm này HS phải tiến hành các dự án trồng đậu, trồng cà rốt ở trang trại của gia đình rồi tiến hành ghi chép lại các hoạt động học tập thành một hồ sơ học tập để làm tài liệu nghiên cứu, do đó tại thời điểm này thì ý tưởng xây dựng và thực hiện một DAHT đã được hình thành. Đầu thế kỉ XX, trên cơ sở các học thuyết tâm lí giáo dục của J.Piagie, L. Vugotxki, các nhà sư phạm Mỹ John Deway, W. Kilpatrich đã xây dựng các lí luận cho phương pháp DHDA và DHDA đã được áp dụng cho HS ở mọi lứa tuổi với hầu hết các môn học, trong những môi trường học tập đa dạng. Các tác giả Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn