Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Bước đầu nghiên cứu kỹ thuật trồng rừng thâm canh Keo tai tượng ở vùng Đông Bắc Bộ để cung cấp gỗ lớn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định được điều kiện hoàn cảnh vùng trồng rừng thích hợp và kỹ thuật trồng rừng thâm canh Keo tai tượng ở Đông Bắc Bộ để cung cấp gỗ lớn. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Bước đầu nghiên cứu kỹ thuật trồng rừng thâm canh Keo tai tượng ở vùng Đông Bắc Bộ để cung cấp gỗ lớn

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt trêng ®¹i häc l©m nghiÖp ----------------***-------------- l¬ng thÕ dòng Bíc ®Çu nghiªn cøu kü thuËt trång rõng th©m canh Keo tai tîng ë vïng §«ng B¾c Bé ®Ó cung cÊp gç lín luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp Hµ Néi - 2008
1 më ®Çu i. Sù cÇn thiÕt cña vÊn ®Ò nghiªn cøu: Keo tai tîng (Acacia mangium Wild) tuy míi ®îc g©y trång tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80 nhng diÖn tÝch rõng trång Keo tai tîng t¨ng rÊt nhanh do cã c¸c ®Æc ®iÓm u viÖt vÒ kh¶ n¨ng sinh trëng, tÝnh chÊt gç phï hîp trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç, còng nh c¶i thiÖn ®é ph× cña ®Êt. Cho ®Õn nay Keo tai tîng ®· ®îc trång phæ biÕn ë nhiÒu vïng trong c¶ níc vµ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng loµi c©y trång rõng kinh tÕ chñ lùc. §Ó ph¸t huy vai trß, t¸c dông cña Keo tai tîng gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu sö dông gç ngµy cµng t¨ng vµ ®a d¹ng hiÖn nay cña x· héi, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i trång rõng th©m canh t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, cung cÊp gç nguyªn liÖu cã chÊt lîng vµ gi¸ trÞ cao. Song tõ thùc tiÔn cña c«ng t¸c trång rõng nh÷ng n¨m qua cho thÊy thµnh qu¶ ®¹t ®îc trªn c¶ ba ph¬ng diÖn n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, cha ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu thùc tiÔn ®ang ®ßi hái. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do cha hiÓu biÕt mét c¸ch toµn diÖn vÒ ®iÒu kiÖn g©y trång, ®Æc ®iÓm sinh trëng cña Keo tai tîng lµm c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt thÝch hîp, v× vËy cha ph¸t huy ®îc tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, u thÕ cña c©y trång vµ thÞ trêng. Nh»m gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nªu trªn, ®¸p øng yªu cÇu trång rõng kinh doanh gç lín hiÖn nay, ®Ò tµi “Bíc ®Çu nghiªn cøu kü thuËt trång rõng th©m canh Keo tai tîng ë vïng §«ng B¾c Bé ®Ó cung cÊp gç lín” ®îc triÓn khai thùc hiÖn. §Ò tµi tËp trung x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh vïng trång vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh Keo tai tîng ë vïng §«ng B¾c Bé nh»m kinh doanh gç lín.
2 ii. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi: - VÒ khoa häc: X¸c ®Þnh ®îc mét sè c¨n cø bæ sung cho c¬ së lý luËn vÒ møc ®é thÝch hîp cña ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh vµ ®Æc ®iÓm sinh trëng cña Keo tai tîng ®Ó chän vïng trång rõng vµ x¸c ®Þnh biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng th©m canh Keo tai tîng ë vïng §«ng B¾c Bé ®Ó cung cÊp gç lín. - VÒ thùc tiÔn: X¸c ®Þnh ®îc vïng trång Keo tai tîng thÝch hîp vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng th©m canh Keo tai tîng ë vïng §«ng B¾c Bé ®Ó cung cÊp gç lín. iii. Bè côc cña luËn v¨n: LuËn v¨n gåm 2 phÇn vµ 4 ch¬ng lµ: Më ®Çu Ch¬ng 1- Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu Ch¬ng 2- Môc tiªu, néi dung, giíi h¹n vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Ch¬ng 3- §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi khu vùc nghiªn cøu Ch¬ng 4- KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn KÕt luËn, tån t¹i, khuyÕn nghÞ Ngoµi ra, cã hÖ thèng c¸c b¶ng biÓu; tµi liÖu tham kh¶o tiÕng ViÖt, tiÕng Anh vµ c¸c phô lôc.
3 Ch¬ng 1 tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Mét sè th«ng tin chung vÒ Keo tai tîng Keo tai tîng cã tªn khoa häc lµ Acacia mangium Wild, lµ c©y hä ®Ëu (Fabaceae), hä phô trinh n÷ (Mimosoideae), tªn gäi kh¸c lµ Keo l¸ to hay Trµm l¸ to. ë Australia Keo tai tîng cã tªn lµ Brownsalwood, Black Wattle, Hickory Wattle, ë Papua New Guinea cã tªn lµ Papua Wattle, ë Indonesia cã tªn lµ Mangge Hutan, ë Malaysia cã tªn Mangium, Kysafoda, ë Th¸i Lan cã tªn lµ Kra thintepa [37]. Keo tai tîng lµ c©y gç trung b×nh ®Õn lín, sinh trëng nhanh, cã thÓ ®¹t t¨ng trëng hµng n¨m vÒ D1.3 ®Õn 5 cm vµ chiÒu cao Hvn lªn ®Õn 5m trong 4 hoÆc 5 n¨m ®Çu. Tuy nhiªn t¨ng trëng nµy gi¶m nhanh sau tuæi 7 vµ tuæi 8. Keo tai tîng cao tõ 20 - 30m, ®êng kÝnh trung b×nh 20 - 40cm, cã thÓ ®¹t tíi 60cm. §o¹n th©n díi cµnh chiÕm u thÕ cao 15 - 20 m. Tuy nhiªn ë lËp ®Þa xÊu c©y chØ cã thÓ ®¹t chiÒu cao 7 - 10 m. Th©n c©y cã nhiÒu cµnh nh¸nh, t¸n dµy, réng, thêng xanh, mµu xanh ®en. Vá th©n lóc non cã mµu xanh, vá th©n nh½n, phÇn díi (gÇn giµ) cã mµu n©u. Khi c©y 2 - 3 tuæi vá th©n b¾t ®Çu cã vÕt nøt däc, dµy vµ xï x×, thÞt vá dµy, ®«i khi t¹o thµnh r·nh [37]. L¸ c©y lóc cßn nhá (díi 1 tuæi) cã l¸ kÐp l«ng chim 2 lÇn, cuèng thêng bÑt. Khi c©y trëng thµnh cã l¸ ®¬n, phiÕn l¸ h×nh trøng hoÆc tr¸i xoan dµi, ®Çu cã mòi låi tï, ®u«i men cuèng, dµi 14 - 25 cm, réng 6 - 9 cm, kh¸ dµy, hai mÆt xanh ®Ëm. Cã 4 g©n däc song song næi râ (Lª Méng Ch©n, Lª ThÞ Huyªn, 2000) [2]. Hoa h×nh chïm dµi kho¶ng 10 cm, mäc thµnh tõng ®«i tõ n¸ch l¸, côm hoa gåm nhiÒu hoa nhá mµu tr¾ng hoÆc mµu kem [37]. Hoa tù h×nh b«ng dµi gÇn b»ng l¸, mäc lÎ hoÆc tËp trung 2 - 4 hoa tù ë n¸ch l¸. Hoa ®Òu lìng tÝnh mÉu 4, trµng hoa mµu vµng, nhÞ nhiÒu v¬n dµi ra ngoµi hoa (Lª Méng Ch©n, Lª ThÞ Huyªn, 2000) [2]. Sau khi thô phÊn, hoa trë thµnh qu¶ mµu xanh l¸
4 c©y, lóc chÝn cã mµu ®en. Lóc ®Çu th× th¼ng, sau qu¶ xo¾n l¹i bÖn vµo nhau thµnh nh÷ng bã kh«ng ®Òu (Bé L©m nghiÖp - Phô san n¨m 1990) [1]. Qu¶ ®Ëu, dÑt vµ máng lóc non th¼ng, khi giµ cong, cuén xo¾n l¹i. H¹t dÑt, h×nh d¹ng thay ®æi tõ dµi ®Õn « van hay h×nh elÝp, kÝch thíc 3 - 5 x 2 - 3 mm, n»m ngang trong vá qu¶. Khi chÝn mµu ®en bãng, h¹t cã vá dµy, cøng, cã dÝnh d¶i mµu ®á. Mçi kg h¹t cã tõ 52.000 - 95.000 h¹t [37]. Vá qu¶ chÝn nøt ra theo mÐp vá vµ khi chÝn h¹t cøng cã mµu ®en (dµi 3 - 5 mm) vÉn treo ë d¶i nhá mµu vµng. Sau mét sè ngµy ®Æc biÕt lµ nh÷ng ngµy giã m¹nh, nh÷ng d¶i nµy ®øt khái vá, h¹t r¬i xuèng ®Êt vÉn ®em theo c¶ nh÷ng d¶i nhá mµu vµng. Nh÷ng d¶i mµu sÆc sì ®· hÊp dÉn kiÕn vµ chim gióp cho viÖc ph¸t t¸n h¹t gièng ®i xa (Bé L©m nghiÖp - Phô san n¨m 1990) [1]. Keo tai tîng cã kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®¹m trong ®Êt nhê céng sinh víi vi khuÈn Rhizobium t¹o ra nèt sÇn ë rÔ v× vËy nã cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt, ph¸t triÓn ®îc trong nhiÒu hoµn c¶nh kh¸c nhau, thËm chÝ lµ hoµn c¶nh kh¾c nghiÖt mµ ë ®ã Ýt cã nh÷ng loµi kh¸c mäc. Do cã kh¶ n¨ng thÝch øng réng tõ vïng nhiÖt ®íi Èm ®Õn vïng cËn nhiÖt ®íi Èm nªn nã ®îc sö dông trång l¹i rõng ë c¸c lËp ®Þa khã kh¨n ë nhiÒu níc vµ ®· thµnh c«ng, nh ë Malaysia, Trung Quèc, Lµo, Philipin, ViÖt Nam, Th¸i Lan,… [37]. HiÖn nay gç Keo tai tîng ®îc dïng réng r·i trªn thÞ trêng ®Ó ®ãng ®å gia dông th«ng thêng, cung cÊp nguyªn liÖu cho ngµnh s¶n xuÊt v¸n d¨m, v¸n bãc vµ ®Æc biÖt lµ lµm nguyªn liÖu giÊy. Keo tai tîng cã hiÖu suÊt bét giÊy cao, khèi lîng thÓ tÝch nhá h¬n Keo lai vµ Keo l¸ trµm, nhng nã l¹i cã u ®iÓm sinh trëng nhanh h¬n Keo l¸ trµm vµ kh¶ n¨ng ®æ g·y Ýt h¬n keo lai nªn vÉn ®îc coi lµ mét trong nh÷ng loµi chÝnh sö dông trång rõng nguyªn liÖu giÊy (Lª §×nh Kh¶, 1996) [9]. Keo tai tîng mäc tù nhiªn ë phÝa B¾c Australia, Papua New Guinea, phÝa §«ng In®«nªsia (Moluccas vµ Iran Jaya). Vïng më réng giíi h¹n ë phÝa B¾c kho¶ng vÜ ®é 0050’ Nam thuéc vïng Iran Jaya ®Õn vÜ ®é 190 Nam ë
5 Queensland (Australia). QuÇn thô næi tiÕng nhÊt ë Australia, ë ®ã Keo tai tîng mäc kh«ng liªn tôc däc theo bê biÓn phÝa §«ng cña Queensland gi÷a Ingham vµ s«ng Jadine. T¹i vïng nµy, Keo tai tîng mäc ë ®é cao díi 100m, nhng cã hai quÇn thô mäc ë ®é cao 450m vµ 720m, trong khi ë In®«nªsia, Papua New Guinea nã còng chØ mäc ë ®é cao thÊp so víi mÆt biÓn. QuÇn thô Keo tai tîng tr¶i ra tõ Taliabu thuéc Moluccas (In®«nªsia) ®Õn Wuroi vµ s«ng Ori«m trong tØnh phÝa T©y cña Papua New Guinea. Trong vïng ph©n bè tù nhiªn, Keo tai tîng mäc ven rõng ngËp mÆn vµ gÇn quÇn thô c©y trµm còng nh rõng ë ven s«ng xen lÉn víi ®ång cá. Keo tai tîng kh«ng mäc trong rõng ma nhng phÇn lín thÊy mäc ven rõng. Th«ng thêng Keo tai tîng mäc thµnh ®¸m nhá thØnh tho¶ng míi mäc thµnh diÖn tÝch lín. Keo tai tîng lµ loµi c©y tiªn phong mäc trªn ®Êt rõng ®· bÞ tµn ph¸, cã khi mäc bªn lÒ ®êng vµ däc theo bê c¸nh ®ång mÝa ë Queensland. Löa rõng, mét ®Æc ®iÓm cña m«i trêng tù nhiªn, thêng lµm ch¸y líp cá, ¶nh hëng ®Õn m«i trêng sèng vµ t¸i sinh tù nhiªn cña Keo tai tîng. 1.2. Quan ®iÓm vÒ gç lín Kh¸i niÖm gç lín ®îc hiÓu trong ®Ò tµi nµy lµ: gç ®Õn khi thµnh thôc c«ng nghÖ ph¶i ®¹t ®îc ®êng kÝnh tèi thiÓu 20 - 30cm víi chu kú kinh doanh 10 - 15 n¨m. 1.3. Lîc sö trång rõng th©m canh 1.3.1. Trªn thÕ giíi Tõ tríc n¨m 1900, trªn thÕ giíi cha cã nhu cÇu trång rõng th©m canh cho môc ®Ých c«ng nghiÖp, mÆc dï ®· cã mét sè níc quan t©m ®Õn do thiÕu gç tõ rõng tù nhiªn. Trong giai ®o¹n nµy biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ®¸ng ®îc chó ý vµ cã ®ãng gãp quan träng cho ®Õn nay lµ viÖc trång thö nghiÖm c¸c lo¹i c©y ngo¹i lai nh TÕch (Tectona grandis) vµ mét sè loµi B¹ch ®µn E. tereticornis, E. robusta (Jacobs, 1981); øng dông trång thö nghiÖm hÖ thèng
6 trång rõng “Taungya” (Mac Gillivray, 1990). Giai ®o¹n 1900 - 1945, viÖc trång rõng ®· ®îc tiÕn hµnh ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi víi nhiÒu loµi c©y trång vµ cã xu híng trång rõng b¸n th©m canh nh ë Brazil vµo nh÷ng n¨m 20 vµ 30 thÕ kû tríc ®· trång hµng tr¨m ngµn ha rõng B¹ch ®µn E. saligna; E. camaldulensis; E. tereticornis (Penfold and Willis, 1961). NhiÒu tiÕn bé vÒ kü thuËt l©m sinh ¸p dông cho trång rõng trong thêi kú nµy, nh nghiªn cøu cña Craib ë Nam Phi vµo nh÷ng n¨m 1930 vÒ tØa tha vµ tØa cµnh (Craib 1934, 1939, 1947); hÖ thèng trång rõng “Taungya” ®îc sö dông réng r·i ë Kenya vµo n¨m 1910 (FAO 1967b), ë Trinidad lµ ph¬ng ph¸p chÝnh ®Ó trång rõng TÕch (Lamb, 1955). Giai ®o¹n 1945 - 1965, trång rõng th©m canh b¾t ®Çu ®îc quan t©m, viÖc sö dông gièng c©y ngo¹i lai trång ë c¸c níc nhiÖt ®íi ®îc ®Ò xuÊt t¹i Héi nghÞ L©m nghiÖp ThÕ giíi 1954 vµ c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng th¬ng m¹i ë FiJi, Papua New Guinea ®· ®îc thùc hiÖn. §Õn giai ®o¹n 1966 - 1980 c¸c diÖn tÝch rõng trång th©m canh ®îc më réng nhanh chãng ®Ó phôc vô cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c¸c nhu cÇu kh¸c, c¸c kü thuËt l©m sinh ®· ®îc ¸p dông vµ ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c chän, nh©n gièng ¸p dông vµo s¶n xuÊt ®îc quan t©m, nh ë Brazil cã n¬i ®· chuyÓn ®æi h¬n 400.000 ha rõng kÐm chÊt lîng thµnh rõng trång c¸c loµi c©y Th«ng caribª (Pinus caribaea) vµ B¹ch ®µn E. saligna [35]. Tõ sau n¨m 1980, diÖn tÝch rõng trång c«ng nghiÖp ngµy cµng ®îc më réng, h¬n 14 triÖu ha rõng ®· ®îc trång trong 15 n¨m, Sedio (1987) íc lîng diÖn tÝch rõng trång ë Ch©u Mü la tinh gi÷a 1980 - 1990 t¨ng gÊp 3 lÇn vµ s¶n lîng gç c«ng nghiÖp t¨ng gÊp 4 lÇn tõ rõng trång vµ cã thÓ tho¶ m·n 50% tæng yªu cÇu cña khu vùc; Touzet (1985) kh¼ng ®Þnh r»ng “rõng trång cÇn ®îc ph¸t triÓn vµ sÏ lµ nguån gç chñ yÕu cho tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông gç”. TÇm quan träng ®Æc biÖt vµ lµ bíc ®ét ph¸ trång rõng trong giai ®o¹n nµy lµ viÖc nghiªn cøu vµ thö nghiÖm thµnh c«ng kü thuËt nh©n gièng b»ng nu«i cÊy m« vµ gi©m hom.
7 Nh vËy, lÞch sö ph¸t triÓn rõng trång theo híng trång rõng th©m canh ®· ®îc quan t©m tõ l©u, ®Æc biÖt trong vµi thËp kû trë l¹i ®©y, nhiÒu quèc gia ®· tËp trung vµo lÜnh vùc nghiªn cøu c¶i thiÖn gièng vµ nh©n gièng c©y rõng, v× vËy n¨ng suÊt rõng trång b»ng mét sè loµi c©y mäc nhanh nh keo, b¹ch ®µn vµ mét sè c©y trång rõng kh¸c ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. §iÓn h×nh nh ë C«ng G«, Trung Quèc ®· chän ®îc gièng b¹ch ®µn cã n¨ng suÊt tõ 40 - 50 m3/ha/n¨m; Céng hoµ Nam Phi còng ®· tuyÓn chän ®îc dßng cña loµi E. grandis n¨ng suÊt ®¹t trªn 40 m3/ha/n¨m; ë c¸c níc Bå §µo Nha, T©y Ban Nha, Brazil th«ng qua con ®êng lai t¹o gi÷a c¸c loµi b¹ch ®µn, ®· lùa chän ®îc mét sè tæ hîp lai cho n¨ng suÊt tõ 40 - 60 m3/ha/n¨m (Zobel et al., 1993) [32], mét sè rõng b¹ch ®µn thÝ nghiÖm b×nh qu©n ®¹t 100 m3/ha/n¨m. KÕt hîp víi c«ng t¸c c¶i thiÖn gièng, nh©n gièng, nhiÒu níc ®· cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®ång bé ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh hiÖn ®¹i trong trång rõng th©m canh nh chän lËp ®Þa, lµm ®Êt, bãn ph©n vµ ch¨m sãc rõng, .... V× vËy, n¨ng suÊt rõng trång còng ®îc t¨ng lªn râ rÖt. 1.3.2. ë ViÖt Nam ë ViÖt Nam, trång rõng ®· xuÊt hiÖn tõ thêi Ph¸p thuéc nhng ®Õn giai ®o¹n tríc n¨m 1986, míi b¾t ®Çu thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng g¾n môc tiªu kinh tÕ víi phßng hé, b¶o vÖ m«i trêng. Trång rõng cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp, chñ yÕu lµ nguyªn liÖu giÊy ®îc u tiªn ph¸t triÓn, tËp trung ë hai khu vùc Trung t©m B¾c Bé vµ §«ng Nam Bé, mét sè loµi c©y a s¸ng, mäc nhanh ®· ®îc g©y trång nh Bå ®Ò, Mì,… nhng tû lÖ thµnh rõng thÊp chØ ®¹t tõ 40% - 60% theo diÖn tÝch trång, n¨ng suÊt b×nh qu©n chØ ®¹t tõ 4 - 6 m3/ha/n¨m víi s¶n lîng b×nh qu©n ®¹t ®îc tõ 40 - 60 m3/ha trong mét chu kú kinh doanh [18]. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do ®Çu t cho trång rõng h¹n chÕ; c«ng t¸c chän gièng vµ kh¶o nghiÖm gièng cßn Ýt; chän ®Êt trång rõng kh«ng phï hîp víi loµi c©y trång; kü thuËt trång rõng yÕu kÐm,
8 chñ yÕu vÉn lµ trång rõng mang tÝnh chÊt qu¶ng canh,... Giai ®o¹n tõ n¨m 1986 ®Õn 1990, c¸c môc tiªu trång rõng c«ng nghiÖp vÒ ®Çu t vµ th©m canh b¾t ®Çu ®îc thùc hiÖn, song hiÖu qu¶ cña trång rõng cßn thÊp. Trong giai ®o¹n nµy ®· x¸c ®Þnh ®îc 92 loµi c©y trång theo c¸c môc tiªu kh¸c nhau cho 9 vïng sinh th¸i. Ph¬ng thøc trång rõng th©m canh ®îc thùc hiÖn th«ng qua ch¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt Nam - Thuþ §iÓn; c¸c c©y gç mäc nhanh cã n¨ng suÊt cao ®îc chó ý g©y trång, tû lÖ thµnh rõng ®¹t kho¶ng 60%, n¨ng suÊt rõng trång vµo cuèi giai ®o¹n nµy ®· t¨ng lªn, b×nh qu©n ®¹t 7 m3/ha/n¨m [18]. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, vÊn ®Ò trång rõng vµ kinh doanh rõng trång ngµy cµng ®îc quan t©m, ®· chó träng ®Èy m¹nh trång rõng s¶n xuÊt theo híng th©m canh vµ ®a môc ®Ých, tËp ®oµn c©y trång còng phong phó vµ ®a d¹ng h¬n, v× vËy n¨ng suÊt rõng trång còng ®· ®îc c¶i thiÖn mét bíc. Tuy nhiªn, phÇn lín rõng trång ë níc ta hiÖu qu¶ cßn thÊp cha ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña ®Êt ®ai, khÝ hËu nhiÖt ®íi vµ cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cung cÊp gç nguyªn liÖu nãi chung vµ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp nãi riªng. Theo b¸o c¸o ®¸nh gi¸ lµm c¨n cø x©y dùng kÕ ho¹ch trång míi 5 triÖu ha rõng cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n n¨m 1997 vÒ thèng kª n¨ng suÊt rõng trång s¶n xuÊt cho thÊy rÊt thÊp. C©y mäc nhanh cung cÊp gç nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp nh Bå ®Ò, Mì, Th«ng ®u«i ngùa, b¹ch ®µn vµ keo c¸c lo¹i,... n¨ng suÊt ®¹t b×nh qu©n 7,5 m3/ha/n¨m víi chu kú b×nh qu©n 10 n¨m. C©y mäc nhanh cung cÊp gç lín nh Sao ®en, DÇu r¸i, TÕch n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 6 m3/ha/n¨m víi chu kú b×nh qu©n 40 n¨m. MÆc dï vËy, trong gÇn thËp kû trë l¹i ®©y viÖc ph¸t triÓn trång rõng theo híng trång rõng th©m canh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu gç nguyªn liÖu kh«ng ngõng ®îc c¶i thiÖn, bªn c¹nh nh÷ng loµi c©y b¶n ®Þa ®îc g©y trång thµnh c«ng nh Bå ®Ò, Mì, Tre, Luång, ... th× mét sè loµi c©y mäc nhanh nh c¸c loµi b¹ch ®µn vµ keo, ... víi rÊt nhiÒu xuÊt xø còng ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß
9 vµ vÞ trÝ cña chóng tham gia vµo c¬ cÊu c©y trång chÝnh trong l©m nghiÖp. Kho¶ng 70% gièng cho trång rõng s¶n xuÊt ®· cã chÊt lîng tèt, tØ lÖ thµnh rõng ®¹t trªn 80% vµ n¨ng suÊt rõng trång ®¹t 15 - 20 m3/ha/n¨m [5]. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c nghiªn cøu tËp trung vµo kh©u kü thuËt nh»m t¹o nªn c¸c bíc ®ét ph¸ vÒ n¨ng suÊt vµ ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. C«ng t¸c c¶i thiÖn gièng ®· cã nhiÒu gièng ®îc c«ng nhËn lµ gièng quèc gia nh mét sè dßng Keo lai (BV10, BV16, BV32), B¹ch ®µn urophylla (PN2, PN14, U6); c¸c dßng B¹ch ®µn urophylla vµ nhiÒu xuÊt xø B¹ch ®µn camaldulensis, Keo l¸ trµm, Th«ng caribaea, Phi lao vµ hµng chôc dßng Keo lai, B¹ch ®µn lai, Trµm,... còng ®· ®îc c«ng nhËn lµ gièng tiÕn bé kü thuËt. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh còng ®îc t¨ng cêng nghiªn cøu, nh c¸c biÖn ph¸p lµm ®Êt, bãn ph©n, ... v× vËy, n¨ng suÊt rõng trång còng ®îc n©ng cao. Trong mét sè kh¶o nghiÖm vÒ Keo lai n¨ng suÊt ®¹t ®îc trªn 25 m3/ha/n¨m; B¹ch ®µn urophylla trång th©m canh còng cho n¨ng suÊt tõ 18 - 25 m3/ha/n¨m; mét sè dßng B¹ch ®µn PN2 vµ PN14 sau 8 n¨m trång ë T©y Nguyªn b×nh qu©n ®¹t 21 m3/ha/n¨m [11]. §©y chÝnh lµ nh÷ng c¬ së, tiÒn ®Ò cho viÖc nghiªn cøu chän gièng vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trång rõng th©m canh. Nh vËy, viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ®· cã t¸c dông c¨n b¶n ®Õn s¶n lîng vµ n¨ng suÊt rõng trång. N¨ng suÊt rõng trång ®îc c¶i thiÖn vµ t¨ng gÊp 2 - 3 lÇn so víi cïng mét sè loµi c©y trång tríc ®©y. Qua kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cho thÊy, tiÒm n¨ng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña rõng trång theo híng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh rõng trång ®ang ®îc réng më. Cïng víi nh÷ng tiÕn bé ®ã, quan niÖm vÒ trång rõng th©m canh còng ®îc hoµn thiÖn h¬n. Tõ ph¬ng thøc canh t¸c truyÒn thèng, trång rõng víi c¸c biÖn ph¸p kü thuËt th«ng thêng, ®Çu t thÊp (trång rõng qu¶ng canh), chuyÓn sang ®Çu t ¸p dông mét sè biÖn ph¸p kü thuËt ®Ó c¶i thiÖn n¨ng suÊt rõng trång
10 (trång rõng b¸n th©m canh) vµ ®Õn thêi gian gÇn ®©y ®· quan t©m ®Çu t trång rõng theo híng th©m canh ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång. Theo NguyÔn Xu©n Qu¸t (1999) [18] “Trång rõng th©m canh lµ mét ph¬ng thøc canh t¸c dùa trªn c¬ së ®îc ®Çu t cao, b»ng viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp liªn hoµn. C¸c biÖn ph¸p ®ã ph¶i tËn dông c¶i t¹o, ph¸t huy ®îc mäi tiÒm n¨ng cña tù nhiªn còng nh cña con ngêi nh»m thóc ®Èy m¹nh mÏ sinh trëng cña rõng trång ®Ó thu ®îc n¨ng suÊt cao, chÊt lîng s¶n phÈm tèt víi gi¸ thµnh h¹ ®Ó cho hiÖu qu¶ lín, ®ång thêi còng ph¶i duy tr× vµ c¶i thiÖn ®îc tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vµ m«i trêng ®¶m b¶o an toµn sinh th¸i ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn trång rõng æn ®Þnh, l©u dµi vµ bÒn v÷ng”. Nh vËy, trång rõng th©m canh ®¹t hiÖu qu¶ cao ph¶i ®¸p øng hiÖu qu¶ tæng hîp cña mét ph¬ng thøc kinh doanh tho¶ m·n c¸c lîi Ých vÒ kinh tÕ - m«i trêng vµ x· héi cao nhÊt, thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt: (i) HiÖu qu¶ kinh tÕ: lµ hiÖu qu¶ vÒ ®Çu t vµ thu nhËp trªn m« h×nh sö dông ®Êt hay m« h×nh trång rõng th©m canh; (ii) HiÖu qu¶ x· héi: t¹o gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch lín, nã mang l¹i lîi Ých cho ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng, t¹o vïng chuyªn canh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ....; (iii) HiÖu qu¶ m«i trêng: b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai ®Ó sö dông ®Êt l©u dµi, æn ®Þnh, b¶o vÖ m«i trêng vµ duy tr× c©n b»ng sinh th¸i.... Tõ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh lý luËn vµ thùc tiÔn cña c«ng t¸c trång rõng s¶n xuÊt nãi chung vµ trång rõng th©m canh nãi riªng trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt lîng rõng trång b»ng gièng ®· ®îc c¶i thiÖn, chän lËp ®Þa phï hîp vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh tiªn tiÕn ®ang lµ ®ßi hái cÊp b¸ch, ®Æc biÖt lµ trång rõng th©m canh ®Ó cung cÊp gç nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp giÊy, v¸n thanh, v¸n d¨m vµ gç gia dông. Nh vËy, trªn thÕ giíi, trång rõng th©m canh ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín theo híng trång rõng c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt ë c¸c níc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, do kÕt qu¶ nghiªn cøu ¸p dông trªn c¸c vïng ®Þa lý, khÝ hËu vµ
11 kinh tÕ - x· héi rÊt kh¸c nhau, v× vËy ®Ó ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®ã vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng vïng, tõng quèc gia lµ rÊt khã kh¨n. Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã lµ nguån tµi liÖu tham kh¶o tèt trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. ë ViÖt Nam c¸c nghiªn cøu vÒ trång rõng th©m canh ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ, nhng còng míi chØ dõng ë viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®¬n lÎ. Nh×n chung, cha cã nh÷ng c¨n cø khoa häc ®Çy ®ñ, ch¾c ch¾n vµ cha ¸p dông hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p liªn hoµn, tæng hîp trong th©m canh rõng trång. Tham gia gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn chÝnh lµ híng nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 1.4. Tæng quan vÒ Keo tai tîng 1.4.1. Trªn thÕ giíi 1.4.1.1. C¸c nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn g©y trång Keo tai tîng Ph©n h¹ng, ®¸nh gi¸ ®Êt lµ mét trong nh÷ng chuyªn ngµnh nghiªn cøu quan träng vµ ®Æc biÖt gÇn gòi víi c¸c nhµ quy ho¹ch vµ ngêi sö dông ®Êt. Trong hoµn c¶nh hiÖn nay, d©n sè t¨ng nhanh chãng, diÖn tÝch ®Êt ®ai b×nh qu©n ®Çu ngêi suy gi¶m kÕt hîp víi t×nh tr¹ng suy tho¸i dÇn nh÷ng vïng ®Êt thÝch hîp cho canh t¸c lµ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh nãng báng toµn cÇu. §Ó gi¶i quyÕt, c¸c nhµ tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c nhµ khoa häc nhiÒu quèc gia tiÕn hµnh ®iÒu tra vµ ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®Êt kh«ng chØ trªn quy m« quèc gia mµ cßn trªn ph¹m vi toµn cÇu lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn vµ tèi u ho¸ sö dông ®Êt ®ai ë møc ®é quèc tÕ. Trong n«ng nghiÖp, c¸c yÕu tè dïng ®Ó ph©n h¹ng ®Êt thêng lµ lo¹i ®Êt vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt c©y trång nh ®é pH, hµm lîng chÊt h÷u c¬, hµm lîng N, P, K dÔ tiªu,… Trong l©m nghiÖp c¸c yÕu tè ph©n h¹ng ®Êt thêng lµ lo¹i ®Êt, ®é dµy tÇng ®Êt, thµnh phÇn c¬ giíi, ®é pH, thùc b× chØ thÞ cho ®é ph× hoÆc møc ®é tho¸i ho¸ ®Êt. §iÒu quan träng ®èi víi ph©n h¹ng ®Êt ®ai lµ cÇn ph¶i cã t liÖu vÒ n¨ng suÊt c©y trång vµ t×m mèi quan hÖ cña chóng víi c¸c tÝnh chÊt ®Êt ®ai.
12 ViÖc ph©n h¹ng vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®· ®îc thùc hiÖn tõ kh¸ l©u ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Tõ nh÷ng n¨m 1950, viÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng sö dông ®Êt ®· ®îc nhiÒu nhµ khoa häc vµ c¸c tæ chøc Quèc tÕ quan t©m. §©y ®îc xem nh lµ bíc nghiªn cøu kÕ tiÕp cña c«ng t¸c nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Êt. Ngµy nay c«ng viÖc nµy ®· trë thµnh mét lÜnh vùc nghiªn cøu quan träng cña c¸c nhµ quy ho¹ch, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ngêi sö dông. Tuú theo môc ®Ých cô thÓ, mçi quèc gia ®· ®Ò ra néi dung, ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt cña m×nh. * ë Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u dùa vµo ThuyÕt ph¸t sinh ®Êt cña V.V Docuchaev trong ®ã chØ ra qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®Êt rÊt phøc t¹p do t¸c ®éng cña 5 yÕu tè tù nhiªn lµ kho¸ng vËt, thùc vËt, ®éng vËt, kh«ng gian vµ thêi gian. - Nh÷ng n¨m thËp niªn 1960 viÖc ph©n h¹ng vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®îc thùc hiÖn, bao gåm ba bíc lµ: (i) so s¸nh c¸c hÖ thæ nhìng theo tÝnh chÊt tù nhiªn (®¸nh gi¸ líp phñ thæ nhìng); (ii) ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai vµ (iii) ®¸nh gi¸ kinh tÕ ®Êt (chñ yÕu ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt hiÖn t¹i cña ®Êt). - Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy chØ míi thuÇn tuý quan t©m ®Õn khÝa c¹nh tù nhiªn cña ®èi tîng ®Êt ®ai mµ cha xem xÐt ®Çy ®ñ ®Õn khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi cña viÖc sö dông ®Êt ®ai. * ë Mü, hai ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®îc øng dông kh¸ réng r·i lµ: - Ph¬ng ph¸p tæng hîp: lÊy n¨ng suÊt c©y trång nhiÒu n¨m lµm tiªu chuÈn vµ ph©n h¹ng ®Êt ®ai cho tõng c©y trång cô thÓ, trong ®ã lÊy c©y lóa m× lµ ®èi tîng chÝnh. - Ph¬ng ph¸p yÕu tè: b»ng c¸ch thèng kª c¸c yÕu tè tù nhiªn, kinh tÕ ®Ó so s¸nh, lÊy lîi nhuËn tèi ®a lµ 100 ®iÓm (hoÆc 100%) ®Ó lµm mèc so s¸nh víi c¸c ®Êt kh¸c. - Trong qu¸ tr×nh ph©n h¹ng vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Mü ®· ®a ra c¸c
13 kh¸i niÖm: + Ph©n lo¹i kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt cã tíi (Irrigation Land Suitability Classification) cña Côc c¶i t¹o ®Êt ®ai - Bé n«ng nghiÖp Mü (USBR) xuÊt b¶n n¨m 1951. Ph©n lo¹i nµy dùa vµo ®é ph× cña ®Êt ®Ó ®¸nh gi¸. Ph©n lo¹i nµy gåm 6 líp (classes), tõ líp cã thÓ canh t¸c ®îc (arable) ®Õn líp cã thÓ trång trät mét c¸ch giíi h¹n (limited arable) vµ líp kh«ng thÓ trång trät ®îc (non arable). Trong ph©n lo¹i nµy, nhiÒu ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai, mét sè chØ tiªu kinh tÕ ®Þnh lîng còng ®îc ®Ò cËp nhng giíi h¹n ë ph¹m vi thuû lîi. + TiÒm n¨ng ®Êt ®ai (Land Capability) do Clingebiel vµ Naontgomery thuéc Vô B¶o tån ®Êt ®ai - Bé N«ng nghiÖp còng ®a ra (n¨m 1964) trong c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë Hoa Kú. Trong viÖc ®¸nh gi¸ nµy, c¸c ®¬n vÞ b¶n ®å ®Êt ®ai (Land Mapping Units) ®îc nhãm l¹i dùa vµo kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña mét lo¹i c©y nµo ®ã, chØ tiªu chung lµ c¸c h¹n chÕ cña líp phñ thæ nhìng ®èi víi môc tiªu canh t¸c ®îc ®Ò nghÞ. HÖ thèng ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai nµy mang tÝnh chÊt s¬ lîc, g¾n ®Êt víi hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt hay cßn gäi lµ "Lo¹i h×nh sö dông ®Êt". * ë Ên §é vµ c¸c níc vïng nhiÖt ®íi Èm ch©u Phi thêng ¸p dông ph¬ng ph¸p tham biÕn ®Ó x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè ®Êt ®ai vµ c©y trång. C¸c mèi quan hÖ nµy ®îc biÓu thÞ díi d¹ng ph¬ng tr×nh to¸n häc. KÕt qu¶ ph©n h¹ng ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng % hoÆc ®iÓm. * ë c¸c níc Ch©u ¢u viÖc ph©n h¹ng vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®îc thùc hiÖn theo 2 híng lµ: - Ph©n h¹ng ®Þnh tÝnh: dùa trªn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c yÕu tè tù nhiªn ®Ó x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai. - Ph©n h¹ng ®Þnh lîng: dùa vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c yÕu tè kinh tÕ, ®Ó x¸c ®Þnh søc s¶n xuÊt thùc tÕ cña ®Êt ®ai. NhiÒu quèc gia ë Ch©u ¢u vµo nh÷ng n¨m 70 ®· cè g¾ng ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña hä, cuèi cïng c¸c nhµ nghiªn cøu nhËn thÊy r»ng
14 cÇn ph¶i cã mét nç lùc quèc tÕ ®Ó ®¹t ®îc sù thèng nhÊt vµ tiªu chuÈn ho¸ vµo viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai. * Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO: §îc thèng nhÊt do 2 Uû ban nghiªn cøu ë Hµ Lan vµ FAO - Roma thùc hiÖn vµo n¨m 1972, c«ng bè ®Çu tiªn vµo n¨m 1976 vµ ®îc chØnh lý vµo n¨m 1983. Trong ®ã: - §Ò xuÊt ®Þnh nghÜa vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ: §¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ qu¸ tr×nh so s¸nh, ®èi chiÕu nh÷ng tÝnh chÊt cña v¹t ®Êt cÇn ®¸nh gi¸ víi nh÷ng tÝnh chÊt ®Êt ®ai mµ lo¹i h×nh sö dông ®Êt yªu cÇu ph¶i cã. §¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ qu¸ tr×nh thu thËp th«ng tin, xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn c¸c yÕu tè ®Êt ®ai víi c©y trång ®Ó ph©n ®Þnh ra møc ®é thÝch hîp cao hay thÊp. - §a ra mét sè néi dung hoÆc kh¸i niÖm ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ nh sau:  §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng sö dông ®Êt ®ai (land capability): Lµ viÖc ph©n chia hay ph©n h¹ng ®Êt ®ai thµnh c¸c nhãm dùa trªn c¸c yÕu tè thuËn lîi hay h¹n chÕ trong sö dông nh ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt, ®¸ lÉn, t×nh tr¹ng xãi mßn, óng ngËp, kh« h¹n, mÆn ho¸... Trªn c¬ së ®ã cã thÓ lùa chän nh÷ng kiÓu sö dông ®Êt phï hîp. ViÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng sö dông ®Êt thêng ¸p dông trªn qui m« lín nh trong ph¹m vi mét níc, mét tØnh hay mét huyÖn. VÝ dô: ë Mü ®· sö dông c¸c yÕu tè h¹n chÕ lµ nh÷ng yÕu tè hÇu nh kh«ng thay ®æi ®îc nh ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt, khÝ hËu ®Ó ph©n chia ®Êt ®ai toµn quèc thµnh 8 nhãm víi yÕu tè h¹n chÕ t¨ng dÇn tõ nhãm I tíi nhãm VIII. Nhãm I lµ nhãm thuËn lîi nhÊt trong sö dông, cã rÊt Ýt yÕu tè h¹n chÕ. Nhãm VIII lµ nhãm cã nhiÒu h¹n chÕ nhÊt trong sö dông.  §¸nh gi¸ møc ®é thÝch hîp ®Êt ®ai (land suitability): Lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh møc ®é thÝch hîp cao hay thÊp cña c¸c kiÓu sö dông ®Êt cho mét ®¬n vÞ ®Êt ®ai vµ tæng hîp cho toµn khu vùc dùa trªn so s¸nh yªu cÇu kiÓu sö dông ®Êt víi ®Æc ®iÓm c¸c ®¬n vÞ ®Êt ®ai. - HÖ thèng ®¸nh gi¸ ®îc thÓ hiÖn theo 4 cÊp:  Ph©n thµnh 2 cÊp lín: KiÓu sö dông ®Êt hay loµi c©y trång thÝch hîp
15 (ViÕt t¾t lµ S - Suitable) hay kh«ng thÝch hîp (ViÕt t¾t lµ N - Not suitable) víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai.  Møc ®é thÝch hîp (S) ph©n chia thµnh 3 møc: + ThÝch hîp cao (S1): §Êt hÇu nh kh«ng cã h¹n chÕ ®¸ng kÓ khi thùc hiÖn canh t¸c. + ThÝch hîp trung b×nh (S2): §Êt cã h¹n chÕ nhÊt ®Þnh lµm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång hoÆc n©ng cao chi phÝ canh t¸c nhng vÉn thÝch hîp cho c©y trång hoÆc kiÓu sö dông ®Êt. + ThÝch hîp kÐm (S3): §Êt cã h¹n chÕ ®¸ng kÓ lµm gi¶m m¹nh n¨ng suÊt vµ t¨ng cao chi phÝ canh t¸c râ rÖt. HiÖu qu¶ kinh tÕ bÞ suy gi¶m ®¸ng kÓ. - Nh×n chung qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cña FAO ®îc tiÕn hµnh th«ng qua c¸c bíc: X¸c ®Þnh môc tiªu sö dông; Thu thËp th«ng tin liªn quan; §¸nh gi¸ møc ®é thÝch hîp cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt; Xem xÐt m«i trêng t¸c ®éng cña tù nhiªn, kinh tÕ x· héi; X¸c ®Þnh c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp. - Ngoµi nh÷ng tµi liÖu c¬ b¶n cña FAO vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, FAO còng ®a ra nh÷ng híng dÉn kh¸c vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho c¸c ®èi tîng riªng biÖt nh (i) §¸nh gi¸ ®Êt ®ai cho nÒn n«ng nghiÖp nhê ma (Giueline for land Evaluation for Rainfed Agriculture - FAO, 1983); (ii) §¸nh gi¸ vÒ ®Êt ®ai cho trång cá qu¶ng canh (Land Evaluation for extensive grazing, FAO, 1990); (iii) §¸nh gi¸ vÒ ®Êt ®ai vµ ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c cho quy ho¹ch sö dông ®Êt (Land Evaluation and farming system analysis for land use planning, FAO, 1992). Trªn thÕ giíi còng cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai víi sinh trëng cña c©y trång. Tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy nhiÒu nhµ khoa häc ®· cho r»ng: §èi víi c¸c vïng «n ®íi, ph¶n øng cña ®Êt, hµm lîng CaCO3 vµ c¸c chÊt Baz¬ kh¸c, thµnh phÇn cÊp h¹t vµ ®iÖn thÕ «xy ho¸ khö (Eh) cña ®Êt lµ nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt, quan ®iÓm nµy ®· xem
16 c¸c yÕu tè ho¸ häc ®Êt quan träng h¬n yÕu tè vËt lý. Cßn ë vïng nhiÖt ®íi th× c¸c t¸c gi¶ cho r»ng c¸c yÕu tè kh¶ n¨ng gi÷ níc, ®é s©u cña ®Êt vµ ®é tho¸ng khÝ lµ nh÷ng yÕu tè gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ yÕu tè vËt lý ®Êt quan träng h¬n yÕu tè ho¸ häc ®Êt. Tuy nhiªn c¸c kÕt qu¶ nµy lµ dùa trªn c¸c nghiªn cøu vÒ ®Êt ®åi nói, ®Êt n«ng nghiÖp. Trung t©m L©m nghiÖp Quèc tÕ (CIFOR) gÇn ®©y ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ qu¶n lý lËp ®Þa vµ s¶n lîng rõng cho rõng trång ë c¸c níc nhiÖt ®íi nh Ên §é, Trung Quèc, Indonesia, Nam Phi, Conggo, Brazil. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy c¸c biÖn ph¸p xö lý lËp ®Þa kh¸c nhau vµ c¸c loµi c©y trång kh¸c nhau ®· cã ¶nh hëng kh¸c nhau ®Õn ®é ph× ®Êt, c©n b»ng níc sù ph©n huû th¶m môc vµ chu tr×nh dìng kho¸ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy cho tõng mét sè loµi c©y. ë vïng «n ®íi nhiÒu nghiªn cøu vÒ ¶nh hëng cña rõng tù nhiªn, rõng trång ®Õn ®é ph× ®Êt ®· ®îc ®Ò cËp. Khi nghiªn cøu vÒ rõng ma nhiÖt ®íi ë Australia, Week (1970) ®· kh¼ng ®Þnh sinh trëng cña thùc vËt phô thuéc vµo c¸c yÕu tè ®¸ mÑ, ®é Èm cña ®Êt, thµnh phÇn c¬ giíi, CaCO3, hµm lîng mïn vµ ®¹m. 1.4.1.2. C¸c nghiªn cøu vÒ gièng ë c¸c níc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi viÖc trång c¸c loµi keo nãi chung vµ Keo tai tîng nãi riªng lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç víi quy m« lín ®· ®îc thùc hiÖn tõ rÊt sím. Kh«ng chØ më réng vÒ quy m« trång, c«ng t¸c c¶i thiÖn gièng còng ®îc chó träng ngay tõ ®Çu. C¸c nghiªn cøu thêng tËp trung vµo viÖc t×m ra nh÷ng xuÊt xø, dßng cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng. VÝ dô diÖn tÝch rõng trång keo b»ng c©y hom ë C«ng G« tõ 1978 ®Õn 1986 lµ 23.407 ha, t¨ng trëng b×nh qu©n n¨m ë tuæi 6 cña c¸c dßng v« tÝnh ®îc chän lµ 35 m3/ha/n¨m so víi 12 m3/ha/n¨m ë c¸c l« h¹t cha ®îc tuyÓn chän vµ 25 m3/ha/n¨m cña c¸c xuÊt xø ®· ®îc chän. T¨ng thu ®¹t tõ 40% lªn
17 tíi 192%, tøc gÇn 3 lÇn so víi rõng trång tõ gièng cha ®îc c¶i thiÖn [16]. Keo ®îc ®a vµo kh¶o nghiÖm vµ g©y trång ë Philipin tõ nh÷ng n¨m 1980. Trong ®ã Keo tai tîng ®îc ®¸nh gi¸ lµ rÊt cã triÓn väng, n¨ng suÊt cña rõng trång 10 tuæi ®¹t tíi 32 m3/ha/n¨m ë Tal ogon. Bèn xuÊt xø tèt nhÊt lµ Kini, Bensbach, Wipim (PNG), Claudie River (Qld) [17]. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1990, diÖn tÝch rõng trång ë Sabah kho¶ng 14.000ha, trong ®ã phÇn lín diÖn tÝch trång Keo tai tîng. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm xuÊt xø ë giai ®o¹n 6,1 tuæi cho thÊy 3 xuÊt xø cã triÓn väng lµ Western Province (PNG) víi D1.3 = 19,1cm; Claudie River (Qld) vµ Olive River (Qld) víi gi¸ trÞ D1.3 t¬ng øng lµ 19,1 vµ 18,7cm. Cßn ë kh¶o nghiÖm xuÊt xø ë giai ®o¹n 5,7 tuæi ®· x¸c ®Þnh ®îc 3 xuÊt xø tèt nhÊt lµ Broken Pole Creke (Qld), Abergowrie (Qld), vµ Olive River (Qld) [36]. Cho ®Õn nay ®· cã 179 xuÊt xø vµ 469 gia ®×nh thuéc 21 loµi keo ®îc kh¶o nghiÖm ë miÒn Nam Trung Quèc víi tæng diÖn tÝch lµ 130 ha, Keo tai tîng lµ mét trong ba loµi keo ®· ®îc ®a vµo trång rõng trªn diÖn réng nh»m cung cÊp gç. Dùa vµo sinh trëng vµ d¹ng th©n ®· chän ®îc c¸c xuÊt xø cã triÓn väng cña Keo tai tîng lµ Abergowie (Qld), Claudie River (Qld), Oriomo (PNG). Trung Quèc ®· x©y dùng ®îc 40 ha rõng gièng, vên gièng t¹i Qu¶ng §«ng vµ H¶i Nam, bao gåm c¶ vên gièng thÕ hÖ 1 vµ 1,5; vên gièng dßng v« tÝnh vµ vên gièng lai. Theo íc tÝnh, c¸c rõng gièng vµ vên gièng nµy cã thÓ cung cÊp kho¶ng 1.000 kg h¹t gièng/n¨m [17]. ë Sabah - Malaisia Keo tai tîng (Acacia mangium Wild) cã søc sinh trëng nhanh, tuæi 10 - 13 ®¹t chiÒu cao 20 - 25m vµ ®êng kÝnh 20 - 30cm, t¨ng trëng b×nh qu©n lµ 44 m3/ha/n¨m vµ còng ë Sabah trong mét kh¶o nghiÖm ë tuæi 4, xuÊt xø tèt nhÊt ®¹t chiÒu cao 20,17m vµ ®êng kÝnh 14,4cm [17]. Tõ n¨m 1989 ë Nam Phi ®· cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ sinh trëng cña dßng v« tÝnh. KÕt qu¶ cho thÊy rõng trång b»ng c©y con tõ h¹t n¨ng suÊt b×nh
18 qu©n ®¹t 21,9m3/ha/n¨m, trong khi ®ã c¸c dßng v« tÝnh trång ®¹i trµ ®¹t trªn 30m3/ha/n¨m [16]. Nh©n gièng v« tÝnh Keo tai tîng ®· ®îc mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu. C.Y. Wong vµ R.J. Haines cho r»ng viÖc gi©m hom c¸c c©y mÑ trÎ tuæi cña Keo tai tîng cã thÓ sö dông c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, cã thÓ tiÕn hµnh gi©m hom quanh n¨m tuy nhiªn gi¸ thµnh c©y hom cao h¬n c©y h¹t [43]. C¸c dù ¸n nghiªn cøu cña CSIRO vµo nh÷ng n¨m 1980 t¹i c¸c níc §«ng ¸, §«ng Nam ¸, Australia vµ Fiji ®· c¬ b¶n x¸c ®Þnh ®îc c¸c xuÊt xø cã triÓn väng cho c¸c níc tham gia, vÝ dô nh c¸c xuÊt xø PNG ®îc ®¸nh gi¸ lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn lËp ®Þa cña Trung Quèc, §µi Loan [33]. Ngoµi ra, hµng lo¹t c¸c nghiªn cøu vÒ sinh lý, l©m sinh cña CSIRO ®· ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu quèc gia, cho thÊy viÖc bãn bæ sung photpho vµ kali cho c©y lµ rÊt cÇn thiÕt. 1.4.1.3. C¸c nghiªn cøu vÒ kü thuËt trång Keo tai tîng ®· ®îc ®a vµo trång ë Trung Quèc tõ nh÷ng n¨m 1960, tíi n¨m 1997 ®· cã kho¶ng 200.000 ha Keo tai tîng ®îc trång ë phÝa Nam Trung Quèc gåm 4 tØnh lµ H¶i Nam, Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y vµ V©n Nam. Tèc ®é trång rõng hµng n¨m kho¶ng 20.000 ha/n¨m [17]. Hµng lo¹t c¸c nghiªn cøu vÒ sinh lý, l©m sinh cña CSIRO ®· ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu quèc gia cho thÊy viÖc bæ sung photpho vµ kali cho c©y ®îc cho lµ rÊt cÇn thiÕt. C¸c nghiªn cøu ®· ®îc tiÕn hµnh cho ®èi tîng nµy kh¸ ®Çy ®ñ nh kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®¹m (c©y hÊp thô 153,8 kg nit¬/ha) vµ kü thuËt trång rõng th©m canh ®· ®îc chÊp nhËn thay cho ph¬ng ph¸p qu¶ng canh vèn cã [40]. ë Malaisia, song song víi c«ng t¸c c¶i thiÖn gièng, c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh còng ®· ®îc thö nghiÖm nh»m chuyÓn ho¸ rõng trång cung cÊp nguyªn liÖu d¨m vµ bét giÊy cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp thµnh rõng trång cung cÊp gç xÎ víi biÖn ph¸p tØa cµnh vµ tØa tha, nh»m lµm t¨ng chiÒu cao díi cµnh cña Keo tai tîng lªn h¬n 9m [39]. Nghiªn cøu ë Malaisia cho thÊy ®é
19 s©u tÇng ®Êt vµ ®Þa h×nh cã ¶nh hëng rÊt râ ®Õn sinh trëng cña c©y, khi trång Keo tai tîng ë ®Êt phï sa díi ch©n ®åi cho n¨ng suÊt gç gÇn gÊp ®«i ë ®Ønh ®åi mÆc dï hai n¬i chØ c¸ch nhau kho¶ng 100m [17]. ë Papua New Guinea tõ n¨m 1950, cã kho¶ng 60.000 ha rõng trång c¸c loµi keo, trong ®ã Keo tai tîng chiÕm kho¶ng 15 - 16%. Sinh trëng chiÒu cao cña Keo tai tîng trªn c¸c lËp ®Þa tèt ®¹t 5 m/n¨m trong 2,5 n¨m ®Çu [17]. ë In®«nªsia, trång Keo tai tîng víi môc ®Ých th¬ng m¹i ®· ®îc triÓn khai tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1980, ®Õn n¨m 1990 ®· cã xÊp xØ 38.000 ha rõng trång Keo tai tîng cung cÊp gç nguyªn liÖu giÊy vµ gç xÎ [42]. Dù ¸n trång rõng cña c«ng ty MHP víi tæng diÖn tÝch 193.500ha, trong ®ã diÖn tÝch trång Keo tai tîng chiÕm 90% [31]. 1.4.2. ë ViÖt Nam 1.4.2.1. C¸c nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn g©y trång Keo tai tîng X¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn g©y trång lµ t×m hiÓu c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh ¶nh hëng vµ quyÕt ®Þnh tíi sù h×nh thµnh kiÓu quÇn thÓ vµ n¨ng suÊt sinh trëng cña c©y rõng, nã lµ c¬ së x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng. Mçi loµi c©y ®Òu ®ßi hái ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu thÝch hîp ®Ó cho sinh trëng vµ ph¸t triÓn tèt nhÊt. ë ViÖt Nam cho ®Õn nay cã kh¸ nhiÒu c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Êt ®ai, chñ yÕu nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ tÝnh chÊt lý ho¸ häc cña ®Êt; ph©n lo¹i, x©y dùng b¶n ®å ®Êt; ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt; biÖn ph¸p c¶i t¹o ®Êt cã vÊn ®Ò; b¶o vÖ vµ chèng suy tho¸i tµi nguyªn ®Êt. N¨m 1960, F.R. Moormann ®· xuÊt b¶n b¶n ®å thæ nhìng ë miÒn Nam ViÖt Nam víi tû lÖ 1/1.000.000 vµ kÌm theo b¶ng ph©n lo¹i ®Êt dïng cho b¶n ®å nµy. N¨m 1969 V. M. Fridland cïng mét sè nhµ khoa häc ViÖt Nam ®· xuÊt b¶n B¶n ®å thæ nhìng miÒn B¾c ViÖt Nam tû lÖ 1/1.000.000 vµ b¶n chó gi¶i ph©n lo¹i. §Æc ®iÓm cña 2 b¶ng ph©n lo¹i nµy lµ theo 2 ph¬ng ph¸p