Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Đặc điểm lâm học loài cây Vấp (Mesua ferrea L.) thuộc kiểu rừng kín lá rộng thường xanh ẩm nhiệt đới tại huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng

Chia sẻ: Tri Tâm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm xác định được một số đặc điểm lâm học cơ bản của loài Vấp (Mesua ferrea L.) thuộc kiểu rừng kín lá rộng thường xanh ẩm nhiệt đới tại huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng nhằm định hướng các giải pháp bảo tồn và phát triển loài cây này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Đặc điểm lâm học loài cây Vấp (Mesua ferrea L.) thuộc kiểu rừng kín lá rộng thường xanh ẩm nhiệt đới tại huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP PHẠM TUẤN VINH ĐẶC ĐIỂM LÂM HỌC CỦA LOÀI CÂY VẤP (Mesua Ferrea L.) THUỘC KIỂU RỪNG KÍN LÁ RỘNG THƯỜNG XANH ẨM NHIỆT ĐỚI TẠI HUYỆN DẠ HUOAI, TỈNH LÂM ĐỒNG LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Đồng Nai, 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP PHẠM TUẤN VINH ĐẶC ĐIỂM LÂM HỌC CỦA LOÀI CÂY VẤP (Mesua Ferrea L.) THUỘC KIỂU RỪNG KÍN LÁ RỘNG THƯỜNG XANH ẨM NHIỆT ĐỚI TẠI HUYỆN DẠ HUOAI, TỈNH LÂM ĐỒNG CHUYÊN NGÀNH: LÂM HỌC MÃ SỐ: 60 62 02 01 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS BÙI THẾ ĐỒI Đồng Nai, 2017
i ỤC ỤC HÌNH ẢNH .................................................................................................................v CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................................................... vi HỆ THỐNG BẢNG BIỂU .................................................................................... vviii LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................1 LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................2 ĐẶT VẤN ĐỀ .............................................................................................................3 Chƣơng 1 .....................................................................................................................5 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................................................5 1.1. Trên thế giới .........................................................................................................5 1.1.1 Nghiên cứu đặc điểm lâm học ............................................................................5 1.1.2 Tình hình nghiên cứu bảo tồn nguồn gen thực vật ...........................................7 1.2. T nh h nh nghiên ứu ở Việt N m .......................................................................9 1.2.1 M t s nghiên cứu điển hình v đặc điểm lâm học lo i câ Vi t N m ...........9 1.2.2. Tình hình nghiên cứu bảo tồn nguồn gen thực vật Vi t Nam ......................11 1.3. Nghiên ứu về ây Vấp (Mesu ferre L.) ........................................................17 * Phân b câ Vấp - Mesua ferrea L. ................................................................................ 18 1.4. Nhận xét, đánh giá..............................................................................................19 Chƣơng 2 ...................................................................................................................21 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN - KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU ...........21 2.1. Điều kiện tự nhiên ..............................................................................................21 2.1.1. Vị trí đị lý ......................................................................................................21 2.1.2. Đị hình ...........................................................................................................21 2.1.3. Khí hậu ............................................................................................................22 2.1.4. Thuỷ văn ..........................................................................................................23 2.1.5. Đị chất, thổ nhưỡng ......................................................................................23 2.1.6. T i ngu ên thiên nhiên ....................................................................................24 2.2. Điều kiện kinh tế xã hội .....................................................................................29 2.2.1. Dân s .............................................................................................................29 2.2.2. Thực trạng phát triển kinh tế ..........................................................................30
ii 2.2.3. Thực trạng cơ s hạ tầng ................................................................................34 2.3. Công tá quản lý rừng tại Công Ty TNHH MTV Lâm Nghiệp Đạ Huo i ........36 2.3.1. H th ng tổ chức quản lý Rừng.......................................................................36 2.3.2. Các chương trình, chính sách, dự án ..............................................................37 Chƣơng 3 ...................................................................................................................38 ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .........................38 3.1. Mụ tiêu nghiên ứu...........................................................................................38 3.2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên ứu ......................................................................38 3.2.1. Đ i tượng nghiên cứu .....................................................................................38 3.2.2. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................38 3.3. Nội dung nghiên ứu ..........................................................................................39 3.3.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái, vật hậu lo i Vấp (Mesu ferre L.) .............39 3.3.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh thái v phân b lo i Vấp tại KVNC .....................39 3.3.3. Nghiên cứu đặc điểm tái sinh tự nhiên củ lo i Vấp tại KVNC .....................39 3.3.4. Đ xuất m t s giải pháp bảo tồn v phát triển lo i Vấp tại hu n Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng ...........................................................................................................39 3.4. Phƣơng pháp nghiên ứu ....................................................................................39 3.4.1. Qu n điểm v cách tiếp cận củ đ t i ...........................................................39 3.4.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể .....................................................................40 3.4.2.1. Phương pháp kế thừ s li u, t i li u ..........................................................40 3.4.2.2. Phương pháp đi u tr , thu thập s li u ngo i hi n trường .........................41 . Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái, vật hậu ........................................41 b. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh thái, phân b củ lo i...........................41 c. Đ xuất giải pháp bảo tồn lo i Vấp ......................................................................45 3.4.3. Phương pháp xử lý s li u...............................................................................45 3.4.3.1. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm cấu trúc tổ th nh lo i ..........................45 . Mật đ ...................................................................................................................45 b. Tổ th nh tầng câ gỗ .............................................................................................46 c. Đ t n che các QXTV rừng ...................................................................................46
iii d. Xác định mức đ thường gặp (Mtg) .......................................................................46 e. Mức đ thân thu c .................................................................................................47 3.4.3.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm tái sinh lo i .........................................47 . Mật đ câ tái sinh ................................................................................................47 b. Tổ th nh câ tái sinh .............................................................................................48 c. Chất lượng câ tái sinh .........................................................................................48 d. Phân b câ tái sinh theo cấp chi u c o ......................................................................... 48 e. Ảnh hư ng củ m t s nhân t sinh thái đến tái sinh tự nhiên lo i Vấp ..............48 Chƣơng 4 ...................................................................................................................49 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................................................49 4.1. Đặ điểm h nh thái và vật hậu loài Vấp .............................................................49 4.1.1. Đặc điểm hình thái (thân, c nh, lá, tán lá, ho , quả, hạt) lo i Vấp ...............49 4.1.2. Đặ điểm vật hậu loài Vấp ..............................................................................52 4.2. Đặ điểm sinh thái và phân bố loài Vấp tại KVNC ...........................................52 4.2.1. Đặc điểm ho n cảnh rừng nơi có lo i vấp phân b tự nhiên .........................52 4.2.1.1. Đặc điểm khí hậu nơi có lo i Vấp phân b KVNC ......................................52 4.2.1.2. Đặc điểm đất đ i nơi có lo i vấp phân b tại KVNC ..................................53 4.2.2. Đặc điểm phân b củ lo i Vấp theo đ i c o, trạng thái rừng ......................54 4.2.3. Đặc điểm cấu trúc quần xã thực vật rừng nơi có lo i Vấp phân b tự nhiên 55 4.3. Nghiên ứu đặ điểm tái sinh tự nhiên ủ loài Vấp tại KVNC ........................65 4.3.1. Mật đ tầng câ tái sinh ..................................................................................65 4.3.2. Đặc điểm cấu trúc tổ th nh tầng câ tái sinh .................................................67 4.3.3. Chất lượng, nguồn g c, phân b củ câ tái sinh theo đ c o tại khu vực nghiên cứu .................................................................................................................69 4.4. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài Vấp tại huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng ..........................................................................................................75 4.4.1. Điểm mạnh, điểm ếu, cơ h i, thách thức trong công tác bảo tồn lo i Vấp tại KVNC ........................................................................................................................75 4.4.1.1. Điểm mạnh ...................................................................................................75 4.4.1.2. Điểm ếu .......................................................................................................75
iv 4.4.1.3. Cơ h i ...........................................................................................................76 4.4.1.4.Thách thức .....................................................................................................77 4.4.2. Đ xuất m t s bi n pháp bảo tồn v phát triển lo i Vấp ..............................78 4.4.2.1. Giải pháp v chính sách ...............................................................................78 4.4.2.2. Nhóm các giải pháp v kỹ thuật ...................................................................79 4.4.2.3. Giải pháp kinh tế - xã h i .............................................................................79 KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KHUYẾN NGHỊ ...............................................................81 1. Kết luận .................................................................................................................81 2. Tồn tại ...................................................................................................................84 3. Khuyến nghị ..........................................................................................................84 Phụ biểu 01: trữ lƣợng rừng tại khu vự nghiên ứu o độ 250 mét – 450 mét ( tiêu hu n 2.000 m2) .................................................................................................85 Phụ biểu 02: trữ lƣợng rừng tại khu vự nghiên ứu o độ 450 mét – 650 mét ( tiêu hu n 2.000 m2) .................................................................................................89 TÀI LIỆU THAM KHÀO....................................................................................................91
v HÌNH ẢNH H nh 2.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức, b má quản lý 40 H nh 3.1 Sơ đồ khái quát hó cách tiếp cận v tiến trình nghiên cứu 44 H nh 4.1: Thân ây Vấp 53 H nh 4.2: Nhự mủ Vấp 54 H nh 4.3: Lá Vấp 54 H nh 4.4 Ho Vấp 55 H nh 4.5: Quả, Hạt Vấp 55 H nh 4.6: Điều tr , lập ô tiêu hu n 60 H nh 4.7: Điều tr mứ độ thân thuộ 66 H nh 4.8: Điều tr ây tái sinh 70 H nh 4.9: Mật độ ây tái sinh theo ấp hiều o (cấp 1: 2m) và o độ H nh 10: Tỉ lệ ây vấp tái sinh theo o độ và ấp hiều o (cấp 1: 76 2m)
vi CHỮ VIẾT TẮT OTC tiêu hu n VQG Vƣờn Quố Gi TNHH MTV Trá h Nhiệm Hữu Hạn Một Thành Viên UBND Ủy B n Nhân Dân D1.3 Đƣờng kính thân ây tại vị trí đo 1,3 mét HVN Chiều o vút ngọn HDC Chiều o vị trí ây phân ành DT Đƣờng kính tán ây KVNC Khu vự nghiên ứu
vii HỆ THỐNG BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Hiện trạng á loại đất 28 Bảng 2.2 Hiện trạng đất theo đơn vị hành hính năm 2014 32 Bảng 2.3 Thống kê dân tộ sinh sống tại huyện Đạ Huo i 34 Bảng 3.2 Mẫu bảng điều tr phân bố ủ loài theo tuyến 46 Bảng 3.3 Mẫu bảng điều tr tầng ây o 47 Bảng 3.4 Mẫu bảng Biểu điều tr ây tái sinh dƣới tán rừng 48 Bảng 3.5 Mẫu bảng Biểu điều tr ây bụi, thảm tƣơi dƣới tán rừng 49 Bảng 4.1 Kết quả theo dõi một số yếu tố khí tƣợng huyện Đạ Huo i 57 Bảng 4.2 Cá loại đất tại Xã Đạ Tồn, Phƣớ Lộ 58 Đặ điểm phân bố ủ loài Vấp phân theo đ i o, trạng thái Bảng 4.3 59 rừng tại xã Đạ Tồn, Phƣớ Lộ huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng Cấu trú tổ thành tầng ây o rừng tự nhiên tại huyện Đạ Bảng 4.4 61 Huoai, tỉnh Lâm Đồng ở o độ 250 m – 450 m Cấu trú tổ thành tầng ây o rừng tự nhiên tại huyện Đạ Bảng 4.5 62 Huo i, tỉnh Lâm Đồng ở o độ 450 m – 650 m Công thứ tổ thành tầng ây o rừng tự nhiên xã Đạ Tồn và xã Bảng 4.6 63 Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng Cấu trú mật độ Vấp phân bố rừng tự nhiên xã Đạ Tồn và xã Bảng 4.7 63 Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng Mứ độ thƣờng gặp ủ một số loài ây thuộ rừng tự nhiên xã Bảng 4.8 Đạ Tồn và xã Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng tại 67 o độ 250 m – 450 m Mứ độ thƣờng gặp ủ một số loài ây thuộ rừng tự nhiên xã Bảng 4.9 Đạ Tồn và xã Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng tại 67 o độ 450 m – 650 m Mứ độ thân thuộ ủ loài vấp thuộ rừng tự nhiên xã Đạ Tồn Bảng 4.10 68 và xã Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng tại o độ
viii 450 m – 650 m Cấu trú mật độ tầng ây tái sinh rừng tự nhiên loài Vấp theo Bảng 4.11 70 o độ tại khu vự nghiên ứu Cấu trú tổ thành tầng ây tái sinh nơi ây Vấp phân bố tại Bảng 4.12 71 huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng ở o độ 250 m – 450 m Cấu trú tổ thành tầng ây tái sinh nơi ây Vấp phân bố ở huyện Bảng 4.13 72 Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng tại o độ 450 m – 650 m Tổ thành tái sinh nơi ây Vấp phân bố huyện Đạ Huo i, tỉnh Bảng 4.14 73 Lâm Đồng theo o độ Chất lƣợng, nguồn gố , phân bố ây tái sinh theo o độ tại rừng Bảng 4.15 tự nhiên xã Đạ Tồn, Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm 74 Đồng Tỉ lệ tái sinh theo o độ ủ ây vấp tại rừng tự nhiên xã Đạ Bảng 4.16 75 Tồn, Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng Chất lƣợng tái sinh theo o độ ủ ây vấp tại rừng tự nhiên Bảng 4.17 75 xã Đạ Tồn, Phƣớ Lộ , huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng
1 ỜI CẢ ƠN Luận văn đƣợ hoàn thành là sự nỗ lự họ tập, nghiên ứu ủ bản thân, sự qu n tâm giúp đỡ, hỉ bảo nhiệt t nh ủ á thầy giáo hƣớng dẫn, đƣợ hoàn thành tại Trƣờng Đại họ Lâm nghiệp ơ sở 2 kh 23A, gi i đoạn 2015 - 2017. Luận văn là nội dung ơ bản ủ đề tài ấp ơ sở “Đặc điểm lâm học loài cây Vấp (Mesua ferrea L.) thuộc kiểu rừng kín lá rộng thƣờng xanh ẩm nhiệt đới tại huyện Đạ Huoai, tỉnh âm Đồng” do hính tá giả hủ tr , bổ sung, ập nhật á số liệu. Trong quá tr nh họ tập và hoàn thành luận văn, tá giả đã nhận đƣợ sự qu n tâm, giúp đỡ ủ B n KHCN và S u đại họ ũng nhƣ ủ á thầy, ô giáo Trƣờng Đại họ Lâm nghiệp. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắ đến PGS.TS. Bùi Thế Đồi – Trƣờng Đại họ Lâm nghiệp ngƣời hƣớng dẫn kho họ đã dành nhiều thời gi n và ông sứ giúp đỡ hƣớng dẫn kho họ ho tá giả, tận t nh giúp đỡ, truyền đạt những kiến thứ quí báu và dành những t nh ảm tốt đẹp ho tá giả trong suốt thời gi n ông tá , họ tập ũng nhƣ trong thời gi n thự hiện luận văn. Xin hân thành ảm ơn thầy ô giáo B n KHCN và S u Đại họ đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tá giả trong suốt thời gi n họ tập và làm luận văn. Tá giả ũng xin ảm ơn Công Ty TNHH MTV Lâm Nghiệp Đạ Huo i, Phòng tài Nguyên & Môi Trƣờng, Phòng Kế Hoạ h - Tài Chính, Hạt Kiểm Lâm huyện Đạ Huo i, tỉnh Lâm Đồng đã tạo mọi điều kiện thuận lợi ho tá giả triển khai đề tài ũng nhƣ thu thập số liệu ngoại nghiệp phụ vụ ho luận văn. Cảm ơn sự qu n tâm hi sẻ, động viên ủng hộ ủ gi đ nh, bạn bè, đồng nghiệp ả về mặt tinh thần và vật hất để tá giả thể hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng ảm ơn tới tất ả những sự giúp đỡ quý báu đ . Lâm Đồng, tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Phạm Tuấn Vinh
2 ỜI CA ĐOAN Tôi xin m đo n, đây là ông tr nh nghiên ứu ủ riêng á nhân. Cá số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thự và hƣ từng đƣợ i ông bố trong bất ứ ông tr nh nghiên ứu nào khá . Nếu nội dung nghiên ứu ủ tôi trùng lập với bất kỳ ông tr nh nào đã ông bố, tôi xin hoàn toàn hịu trá h nhiệm và tuân thủ kết luận đánh giá luận văn ủ Hội đồng kho họ . Lâm Đồng, ng 15 tháng 5 năm 2017 Ngƣời cam đoan ( Tá giả ký tên và ghi rõ họ tên) Phạm Tuấn Vinh
3 ĐẶT VẤN ĐỀ Trong những năm qu việ hú trọng phát triển kinh tế ủ đị phƣơng đã từng bƣớ thú đ y ơ sở hạ tầng, nâng o đời sống ủ ngƣời dân, tạo nhiều thu nhập đặ biệt là những đị phƣơng vùng sâu, vùng x . Việ huy động á nguồn lự kinh tế ngoài nhà nƣớ đầu tƣ phần nào tạo r những khu vự , những vùng nguyên liệu ho phát triển kinh tế đị phƣơng. Tuy nhiên với việ quy hoạ h hƣ đồng bộ và hiểu rõ nghiên ứu hệ lụy s u khi huyển đổi rừng tự nhiên s ng trồng rừng ây ông nghiệp, á thủy điện đã ảnh hƣởng rất nhiều đến hệ sinh thái rừng, độ he phủ ủ rừng ũng nhƣ khả năng ứng ph với biến đổi khí hậu. Huyện Đạ Huo i là huyện lỵ ủ tỉnh Lâm Đồng thuộ khu vự huyển tiếp từ miền Đông N m Bộ lên o nguyên Bảo Lộ với đặ điểm khí hậu hịu ảnh hƣởng hủ yếu ủ khí hậu miền Đông N m Bộ. Toàn bộ diện tí h rừng tự nhiên ủ huyện Đạ Huo i thuộ rừng kiểu rừng kín lá rộng thƣờng x nh khoảng 17.000h với độ he phủ khoảng 59,89% ý nghĩ rất to lớn về kinh tế, quố phòng, bảo vệ môi trƣờng sống. Tuy nhiên trong những năm qu diện tí h rừng tự nhiên àng ngày thu hẹp do việ huyển đổi rừng tự nhiên s ng trồng ây ông nghiệp ũng nhƣ làm thủy điện làm ảnh hƣởng nhiều đến môi trƣờng sinh thái. Bằng nhiều biện pháp nỗ lự bảo vệ rừng, trồng rừng, nâng o trá h nhiệm đối với á đơn vị hủ rừng hính phủ đã b n hành nhiều văn bản, quyết định dừng kh i thá huyển đổi rừng tự nhiên ho á dự án, nâng o hiệu quả trong ông tá quản lý bảo vệ rừng ủ á đơn vị hủ rừng nhà nƣớ ũng nhƣ nâng o hất lƣợng rừng. Sự mất rừng ũng đồng nghĩ với đ dạng sinh họ ũng bị suy giảm, một số loài ây quý, hiếm nhiều giá trị không hỉ về sinh họ , sinh thái môi trƣờng mà òn thể đáp ứng đời sống xã hội khu vự . Việ để rừng tự phụ hồi lại rừng nhƣ trƣớ đây tại khu vự huyện đ phần là những loài ây ƣ sáng mọ nh nh, òn những loài ây gỗ quý mọ hậm th rất hạn hế nhƣ loài ây Vấp (Mesua ferrea L.). Nhằm hiểu biết kho họ loài thự vật quý này th việ nghiên ứu đặ điểm sinh thái, đặ điểm lâm họ , t nh trạng phân bố loài trong tự nhiên tại huyện Đạ
4 Huoai tỉnh Lâm Đồng, đồng thời bổ sung khu vự phân bố loài ây này tại tỉnh Lâm Đồng là rất ấp thiết. Xuất phát từ yêu ầu thự tiễn trên, tôi tiến hành thự hiện đề tài: “Đặc điểm lâm học loài cây Vấp (Mesua ferrea L.) thuộc kiểu rừng kín lá rộng thường xanh ẩm nhiệt đới tại huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng”
5 Chƣơng 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Trên thế giới 1.1.1 Nghiên cứu đặc điểm lâm học Tái sinh là một quá tr nh sinh họ m ng đặ thù ủ hệ sinh thái rừng, đ là sự xuất hiện một thế hệ ây on ủ những loài ây gỗ ở những nơi òn hoàn ảnh rừng. Hiệu quả ủ tái sinh rừng đƣợ xá định bởi mật độ, tổ thành loài, ấu trú tuổi, hất lƣợng ây on, đặ điểm phân bố. Odum E.P (1971) (8) đã phân hi r sinh thái họ á thể và sinh thái họ quần thể. Sinh thái họ á thể nghiên ứu từng á thể sinh vật hoặ từng loài, trong đ hu kỳ sống, tập tính ũng nhƣ khả năng thí h nghi với môi trƣờng đƣợ đặ biệt hú ý. W. L her (1978) đã hỉ rõ những vấn đề ần nghiên ứu trong sinh thái thự vật nhƣ: Sự thí h nghi với á điều kiện dinh dƣỡng khoáng, ánh sáng, độ nhiệt, độ m, nhịp điệu khí hậu. Lowdermilk (1927) đã đề ghị sử dụng á h lấy mẫu ô vuông theo hệ thống để điều tr tái sinh, với diện tí h ô đo đếm từ 1 đến 4 m2. Richards P.W (1952) (9) đã tổng kết việ nghiên ứu tái sinh trên á ô dạng bản và phân bố tái sinh tự nhiên ở rừng nhiệt đới. Để giảm s i số, B rn rd (1955) (2) đã đề nghị phƣơng pháp "Đi u tr chẩn đoán" theo đ kí h thƣớ ô đo đếm thể th y đổi tuỳ theo gi i đoạn phát triển ủ ây tái sinh (Dẫn theo Nguyễn Thị Hƣơng Gi ng, 2009). Baur G.N (1962) (3) ho rằng, trong rừng nhiệt đới sự thiếu hụt ánh sáng đã làm ảnh hƣởng đến phát triển ủ ây on, òn đối với sự nảy mầm th ảnh hƣởng đ thƣờng không rõ ràng. Đối với rừng nhiệt đới, số lƣợng loài ây trên một đơn vị diện tí h và mật độ tái sinh thƣờng khá lớn. V vậy, khi nghiên ứu tái sinh tự nhiên ần phải đánh giá hính xá t nh h nh tái sinh rừng và những biện pháp tá động phù hợp. Baur G.N (1962) (4) đã nghiên ứu á vấn đề về ơ sở sinh thái họ n i hung và ơ sở sinh thái họ trong kinh do nh rừng mƣ n i riêng, trong đ đi sâu
6 nghiên ứu á nhân tố về ấu trú rừng, á kiểu xử lý về mặt lâm sinh áp dụng ho rừng mƣ tự nhiên. Catinot (1965), Plaudy J. (5) đã nghiên ứu ấu trú h nh thái rừng thông qu việ biểu diễn á phẫu đồ rừng, nghiên ứu á nhân tố ấu trú sinh thái thông qu việ mô tả phân loại theo á khái niệm dạng sống, tầng phiến,... Hiện tƣợng thành tầng là một trong những đặ trƣng ơ bản về ấu trú h nh thái ủ quần thể thự vật và là ơ sở để tạo nên ấu trú tầng thứ. Phƣơng pháp vẽ biểu đồ mặt ắt đứng ủ rừng do D vid và P.W Ris (1933- 1934) đề sƣớng và sử dụng lần đầu tiên ở Guy n, đến n y phƣơng pháp đ vẫn đƣợ sử dụng nhƣng nhƣợ điểm là hỉ minh hoạ đƣợ á h sắp xếp theo hƣớng thẳng đứng trong một diện tí h hạn. Cusen (1951) đã khắ phụ bằng á h vẽ một số dải kề nh u và đƣ lại một h nh tƣợng về không gi n 3 hiều. Richards P.W (1968) (10) đã đi sâu nghiên ứu ấu trú rừng mƣ nhiệt đới về mặt h nh thái. Theo tá giả, đặ điểm nổi bật ủ rừng mƣ nhiệt đới là tuyệt đại bộ phận thự vật đều thuộ thân gỗ và thƣờng nhiều tầng. ng nhận định: "Rừng mư thực sự l m t quần lạc ho n chỉnh v cầu kỳ nhất v mặt cấu tạo v cũng phong phú nhất v mặt lo i câ ". Việ nghiên ứu về ấu trú rừng đã và đ ng đƣợ huyển từ mô tả định tính s ng định lƣợng với sự hỗ trợ ủ thống kê toán họ và tin họ . Rollet B.L (1971) đã biểu diễn mối qu n hệ giữ hiều o và đƣờng kính bằng á hàm hồi quy, phân bố đƣờng kính ng ng ngự , đƣờng kính tán bằng á dạng phân bố xá suất. B lley (1972) (1) sử dụng hàm Weibull để mô h nh hoá ấu trú đƣờng kính thân ây loài Thông,... Tuy nhiên, việ sử dụng á hàm toán họ không thể phản ánh hết đƣợ những mối qu n hệ sinh thái giữ á ây rừng với nh u và giữ húng với hoàn ảnh xung qu nh, nên á phƣơng pháp nghiên ứu ấu trú rừng theo hƣớng này không đƣợ vận dụng trong đề tài. Từ việ vận dụng á lý luận về sinh thái, tái sinh, ấu trú rừng trên, nhiều nhà kho họ trên thế giới đã vận dụng vào nghiên ứu đặ điểm sinh họ , sinh thái ho từng loài ây. Một vài ông tr nh nghiên ứu thể kể tới nhƣ:
7 Trung tâm Nông lâm kết hợp thế giới (World Agroforestry Centre, 2006), Anon (1996) đã nghiên ứu đặ điểm h nh thái ủ loài Vối thuố (Schima wallichii) và đã mô tả tƣơng đối hi tiết về đặ điểm h nh thái thân, lá, ho , quả, hạt ủ loài ây này, g p phần ung ấp ơ sở ho việ gây trồng và nhân rộng loài Vối thuố trong á dự án trồng rừng (dẫn theo Hoàng Văn Chú , 2009) (15) . Vối thuố là loài ây tiên phong ƣ sáng, biên độ sinh thái rộng, phân bố rải rá ở á khu vự phí Đông N m Châu Á. Vối thuố xuất hiện ở nhiều vùng rừng thấp (phí N m Thái L n) và ả ở á vùng o hơn (Nep l) ũng nhƣ tại á vùng khí hậu lạnh. Là ây bản đị ủ Brunei, Trung Quố , ấn Độ, Lào, My nm r, Nep l, P pu New Guine , Phillipines, Th il nd và Việt N m (World Agroforestry Centre, 2006). Vối thuố là loài ây tiên phong s u nƣơng rẫy (Laos tree seed project, 2006) (dẫn theo Hoàng Văn Chú , 2009) 15). Theo Kh mle k (2004), Họ Dẻ phân bố khá rộng, với khoảng 900 loài húng đƣợ t m thấy ở vùng ôn đới Bắ bán ầu, ận nhiệt đới và nhiệt đới, song hƣ tài liệu nào ông bố húng ở vùng nhiệt đới Châu Phi. Hầu hết á loài phân bố tập trung ở Châu Á, đặ biệt ở Việt N m tới 216 loài và ít nhất là Châu Phi và vùng Đị Trung Hải hỉ 2 loài (dẫn theo Trần Hợp, 2002) (19). Nhƣ vậy, với á ông tr nh nghiên ứu về lý thuyết sinh thái, tái sinh, ấu trú rừng tự nhiên ũng nhƣ nghiên ứu đặ điểm sinh họ , sinh thái đối với một số loài ây nhƣ trên đã phần nào làm sáng tỏ những đặ điểm ấu trú , tái sinh ủ rừng nhiệt đới n i hung. Đ là ơ sở để lự họn ho hƣớng nghiên ứu trong luận văn. 1.1.2 Tình hình nghiên cứu bảo tồn nguồn gen thực vật Trƣớ sự tàn phá ủ á hệ sinh thái rừng, sự biến đổi khí hậu và suy giảm đ dạng sinh họ , thế giới đã họ qu n tâm tới ông tá bảo tồn nguồn gen thự vật. Trong những năm 1908-1938, Hiệp hội á tổ hứ nghiên ứu lâm nghiệp quố tế (IUFRO) đã tổ hứ thu thập và khảo nghiệm xuất xứ ho 13 lô hạt ủ Pinus taeda từ 11 nƣớ khá nh u. Từ uối những năm 1950 hàng loạt loài và xuất xứ ủ những loài ây lá kim qu n trọng nhất nhƣ P. caribaea, P. kesiya, P. oocarpa, P.
8 merkusii, v.v... đã đƣợ thu thập và khảo nghiệm. Thu thập mẫu giống và khảo nghiệm xuất xứ ho á loài ây lá rộng nhƣ: Tế h, Lõi thọ, Bạ h đàn, Keo, v.v... ũng đƣợ nhiều nƣớ tiến hành trong 20 năm gần đây. Hiện n y, trên thế giới đã khoảng trên 1.500 vƣờn thự vật. Nhiều vƣờn thự vật đã trên 100 năm tuổi nhƣ Vƣờn thự vật Bogor, Indonesi . Vƣờn này đƣợ xây dựng từ năm 1817 trên diện tí h 87 h với một bộ sƣu tập khổng lồ gồm 3504 loài ủ 1273 hi và 199 họ thự vật. Ngoài r , òn một số vƣờn sƣu tập và vƣờn thụ mộ dành riêng ho một hoặ một vài loài. Chẳng hạn ở M l ysi Vƣờn thụ mộ ủ Viện nghiên ứu lâm nghiệp M l ysi (FRIM) là bộ sƣu tập sống á ây loài S o dầu Shorea, Vƣờn sƣu tập o su ở Viện nghiên ứu o su, Vƣờn sƣu tập á ây ọ dầu (Elaeis guineensis), v.v... Bên ạnh việ bảo tồn, rất nhiều loài ây quý hiếm giá trị kinh tế o òn đƣợ kh i thá sử dụng. Ví dụ nhƣ á loài thuộ á hi Hopea, Shorea, Vatica, Erythrophleum, Garcinia, Abies, Picea và Pinus đƣợ biết đến là á loài thể ung ấp gỗ xẻ hất lƣợng o. Một số loài khá tiềm năng lâm sản ngoài gỗ ũng đã đƣợ kh i thá nhƣ Cephalotaxus hainanensis và Cinnamum mairei (Lê Đ nh Khả et al., 2006; Koskela J. et al., 2001). Bên ạnh đ , một số nƣớ nhƣ M l isi , Hàn Quố ...đã sử dụng phƣơng pháp bảo quản ự lạnh ho hạt giống và mẫu giống. Chƣơng tr nh bảo quản hạt re l itr l (hạt kh bảo quản) đã đƣợ IPGRI phối hợp với Trung tâm giống Đ n Mạ h tài trợ ho bảo tồn nguồn gen ây rừng ở á nƣớ nhiệt đới. Để ơ sở ho ông tá quản lý, bảo tồn nguồn gen ây rừng, nhiều tổ hứ quố tế đã xuất bản nhiều ông tr nh liên qu n đến phƣơng pháp luận và định hƣớng bảo tồn (Boyle và Boont wee, 1995; Bry nt, 1997; FAO, 1993; FAO/UNEP, 1975; Um Sh nker, G nesh i h và B w , 2001). IUCN (1994, 2001 & 2008) th đƣ r á ấp đánh giá mứ độ đe dọ ho á loài ây rừng tự nhiên và á ấp này đƣợ oi là tiêu hí để lự họn á loài ây bị đe dọ ho bảo tồn. Theo mứ phân hạng này th á loài thể đƣợ xếp vào á ấp: Tuyệt hủng (E), Tuyệt hủng trong ho ng dã (EW), Rất nguy ấp (CR), Nguy ấp (EN), Sắp nguy ấp (VU), Gần đe dọ (NT) và Ít liên qu n (LC). Vào năm 1998, với sự hợp tá ủ
9 hàng trăm nhà kho họ trên toàn thế giới, IUCN và WCMC đã ông bố d nh sá h á loài ây bị đe dọ toàn ầu b o gồm tổng ộng 7.388 loài theo á tiêu hí ủ IUCN năm 1994. Năm 1993, á kết quả nghiên ứu bảo tồn ũng đã đƣợ tập hợp trong một tài liệu hội thảo quố tế với nhiều bài báo liên qu n đến khu vự hâu Á - Thái B nh Dƣơng (Drysd l và Y p , 1993). Tổ hứ gỗ nhiệt đới quố tế ITTO đã xuất bản hàng loạt ấn ph m liên qu n đến đánh giá thự trạng, hƣớng dẫn kỹ thuật và kế hoạ h hoạt động bảo tồn ho một số loài ây rừng nhiệt đới qu n trọng ủ khu vự Đông N m Á (ITTO, 2000 , b, ). Gần đây, hiện trạng bảo tồn nguồn gen ây rừng ở á nƣớ hâu Á - Thái B nh Dƣơng ũng đã đƣợ thông báo t m tắt trong kỷ yếu hội thảo khu vự ủ Chƣơng tr nh nguồn gen ây rừng khu vự hâu Á - Thái B nh Dƣơng (Luom -aho et al., 2004). 1 2 T nh h nh nghiên cứu Việt Nam 1.2.1 Một s nghiên cứu điển hình v đặc điểm lâm học loài cây Việt Nam Ở nƣớ t , nghiên ứu về đặ điểm lâm họ ủ một số loài ây bản đị hƣ đƣợ nghiên ứu một á h bài bản, á nội dung hỉ xuất hiện lẻ tẻ trong một số ông tr nh, thể tổng hợp một số thông tin liên qu n đến vấn đề nghiên ứu nhƣ s u: Nguyễn Bá Chất (1996) (14) đã nghiên ứu đặ điểm lâm họ và biện pháp gây trồng nuôi dƣỡng ây Lát ho , ngoài những kết quả nghiên ứu về á đặ điểm phân bố, sinh thái, tái sinh… tá giả ũng đã đƣ r một số biện pháp kỹ thuật gieo ƣơm ây on và trồng rừng đối với Lát ho . Trần Minh Tuấn (25) đã nghiên ứu một số đặ tính sinh vật họ loài Phỉ ba mũi làm ơ sở ho việ bảo tồn và gây trồng tại Vƣờn quố gi Bà V – Hà Nội, ngoài những kết quả về đặ điểm h nh thái, tái sinh tự nhiên, sinh trƣởng và phân bố ủ loài, tá giả òn đƣ r một số định hƣớng về kỹ thuật lâm sinh để tạo ây on từ hạt và trồng rừng đối với loài ây này. Vũ Văn Cần (13) đã tiến hành nghiên ứu một số đặ điểm sinh vật họ ủ ây Chò đãi làm ơ sở ho ông tá tạo giống trồng rừng ở Vƣờn quố gi Cú