Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu đặc điểm về hàm lượng, chất lượng tinh dầu và hàm lượng axit shikimic trong quả Hồi (Illicium verum Hook. F.) tại Lạng Sơn làm cơ sở cho chọn giống cây Hồi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là tuyển chọn vùng chọn giống Hồi tốt nhất tại tỉnh Lạng Sơn theo chỉ tiêu hàm lượng, chất lượng tinh dầu; đánh giá tính biến động và ổn định về hàm lượng, chất lượng tinh dầu và hàm lượng axit shikimic trong quả Hồi; xác định được mối quan hệ giữa các chỉ tiêu: hàm lượng tinh dầu, chất lượng tinh dầu, hàm lượng axit shikimic và mối quan hệ giữa 3 chỉ tiêu trên với một số chỉ tiêu sinh trưởng và sản lượng quả.... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu đặc điểm về hàm lượng, chất lượng tinh dầu và hàm lượng axit shikimic trong quả Hồi (Illicium verum Hook. F.) tại Lạng Sơn làm cơ sở cho chọn giống cây Hồi

Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp ------------------------------- NguyÔn qUúNH tRANG NGHI£N CøU §ÆC §IÓM HµM L¦îNG, CHÊT L¦îNG TINH DÇU Vµ HµM L¦îNG AXIT SHIKIMIC TRONG QU¶ HåI (Illicium verum Hook. F.) t¹i L¹ng S¬n lµm c¬ së cho chän gièng c©y Håi luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ Néi - 2008
Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp ------------------------------ NguyÔn QUúNH TRANG NGHI£N CøU §ÆC §IÓM HµM L¦îNG, CHÊT L¦îNG TINH DÇU Vµ HµM L¦îNG AXIT SHIKIMIC TRONG QU¶ HåI (Illicium verum Hook. F.) t¹i L¹ng S¬n lµm c¬ së cho chän gièng c©y Håi Chuyªn ngµnh L©m häc M· sè: 60 62 60 luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. hOµNG THANH LéC Hµ Néi - 2008 Hµ T©y - 2007
Lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh luËn v¨n, t«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi TS Hoµng Thanh Léc, ngêi ®· trùc tiÕp híng dÉn vµ ®· dµnh nhiÒu thêi gian quý b¸u tËn t×nh gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña ViÖn Ho¸ häc c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn, C«ng ty cæ phÇn gièng L©m nghiÖp vïng §«ng B¾c ®· quan t©m, gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thu h¸i mÉu, thu thËp sè liÖu vµ ph©n tÝch c¸c chØ tiªu nghiªn cøu. §ång thêi, T«i xin c¶m ¬n nh÷ng nhËn xÐt vµ gãp ý quý b¸u cña GS.TS Lª §×nh Kh¶, TS. NguyÔn ThÞ Minh NguyÖt vµ c¸c ®ång nghiÖp. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng song LuËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong nhËn ®îc c¸c ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c nhµ khoa häc vµ ®ång nghiÖp. Hµ Néi, ngµy 12 th¸ng 9 n¨m 2008 T¸c gi¶
Môc lôc Trang Lêi c¶m ¬n Danh môc c¸c ký hiÖu, ch÷ viÕt t¾t Danh môc b¶ng Danh môc h×nh Më dÇu ............................................................................................... 1 PhÇn I. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu ............................................... 3 1.1. Tæng quan vÒ c©y Håi.................................................................. 3 1.1.1. Nguån gèc vµ ph©n bè .......................................................... 3 1.1.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i ............................................................... 3 1.1.3. §Æc ®iÓm sinh th¸i, l©m sinh ................................................. 4 1.1.4. N¨ng suÊt qu¶ vµ thêi ®iÓm thu h¸i 4 1.1.5. C«ng dông ............................................................................. 5 1.1.6. Kü thuËt chÕ biÕn – b¶o qu¶n h¹t gièng vµ t¹o c©y con ........ 6 1.1.7. S¶n xuÊt vµ bu«n b¸n quèc tÕ ................................................ 8 1.2. Tæng quan vÒ tinh dÇu Håi ......................................................... 9 1.2.1. C¸c ®Æc tÝnh cña tinh dÇu Håi ............................................... 9 1.2.2. T¸c dông sinh häc vµ c«ng dông cña tinh dÇu Håi ............... 11 1.2.3. C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chÊt lîng tinh dÇu Håi ............. 11 1.3. Tæng quan vÒ axit shikimic trong qu¶ Håi ................................ 14 1.3.1. C¸c ®Æc tÝnh cña axit shikimic .............................................. 14 1.3.2. C«ng dông cña axit shikimic ................................................. 15 1.3.3. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hµm lîng axit shikimic ................... 16 1.4. Tæng kÕt nh÷ng nghiªn cøu vÒ tinh dÇu vµ axit shikimic 18 trong qu¶ Håi ............................................................................ PhÇn II. Môc tiªu, néi dung, vËt liÖu, ®Þa ®iÓm vµ ph¬ng ph¸p 21 nghiªn cøu .............................................................................................
2.1. Môc tiªu nghiªn cøu .................................................................. 21 2.2. Néi dung nghiªn cøu .................................................................. 21 2.3. VËt liÖu nghiªn cøu.................................................................... 22 2.4. §Þa ®iÓm nghiªn cøu .................................................................. 22 2.5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ........................................................... 23 PhÇn 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn ........................................... 29 3.1. BiÕn ®éng vÒ hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu t¹i 3 vïng trång 29 Håi V¨n Quan, B×nh Gia, Cao Léc cña tØnh L¹ng S¬n ........... 3.1.1. BiÕn ®éng hµm lîng tinh dÇu t¹i ba ®Þa ®iÓm nghiªn cøu.... 29 3.1.2. BiÕn ®éng cña mét sè chØ tiªu vÒ chÊt lîng tinh dÇu t¹i ba 30 ®Þa ®iÓm nghiªn cøu .............................................................. 3.2. Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng tinh dÇu, chÊt lîng tinh dÇu vµ 34 mét sè chØ tiªu sinh trëng t¹i V¨n Quan............................. 3.2.1. Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng tinh dÇu víi mét sè chØ tiªu vÒ 34 chÊt lîng tinh dÇu ................................................................ 3.2.2. Mèi quan hÖ gi÷a mét sè chØ tiªu chÊt lîng tinh dÇu........... 36 3.2.3. Mèi quan hÖ cña D1.3, Hvn, Dt víi hµm lîng, chÊt lîng 37 tinh dÇu ................................................................................. 3.3. BiÕn ®éng vÒ hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng 38 axit shikimic cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ ....................... 3.4. Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng tinh dÇu, chÊt lîng tinh dÇu, 43 hµm lîng axit shikimic vµ mét sè chØ tiªu sinh trëng cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ .................................................... 3.4.1. Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng tinh dÇu vµ mét sè chØ tiªu vÒ 43 chÊt lîng tinh dÇu cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n l¬ng qu¶ .......... 3.4.2. Mèi quan hÖ gi÷a mét sè chØ tiªu vÒ chÊt lîng tinh dÇu cña 44 c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶................................................. 3.4.3. Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng axit shikimic víi c¸c chØ tiªu 45
vÒ hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ ............................................................................... 3.4.4. Mèi quan hÖ gi÷a s¶n lîng qu¶ víi mét sè chØ tiªu vÒ hµm 46 lîng, chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng axit shikimic cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶................................................. 3.4.5. Mèi quan hÖ cña D1.3, Hvn, Dt víi s¶n lîng qu¶, hµm lîng, 47 chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng axit shikimic cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ ............................................................. 3.5. TÝnh æn ®Þnh vÒ hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu cña c¸c c©y 49 tréi vÒ s¶n lîng qu¶ qua mét sè n¨m theo dâi .......................... 3.5.1. Ph©n tÝch ph¬ng sai mét nh©n tè 50 3.5.2. X¸c ®Þnh hÖ sè t¬ng quan vµ lËp ph¬ng tr×nh håi quy 51 3.6. BiÕn ®éng hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng axit 52 shikimic theo thêi ®iÓm thu h¸i ................................................. 3.6.1. BiÕn ®éng hµm lîng tinh dÇu theo thêi ®iÓm thu h¸i .......... 53 3.6.2. BiÕn ®éng cña mét sè chØ tiªu chÊt lîng tinh dÇu theo thêi 54 ®iÓm thu h¸i .......................................................................... 3.6.3. BiÕn ®éng hµm lîng axit shikimic theo thêi ®iÓm thu h¸i 56 3.7. Bíc ®Çu ®¸nh gi¸, tuyÓn chän mét sè c©y tréi ......................... 57 3.7.1. Chän c©y tréi dù tuyÓn .......................................................... 57 3.7.2. §¸nh gi¸ c©y tréi dù tuyÓn theo c¸c môc tiªu chän gièng .... 60 PhÇn IV. KÕt luËn – Tån t¹i – KiÕn nghÞ ............................................ 66 4.1. KÕt luËn ....................................................................................... 66 4.2. Tån t¹i ......................................................................................... 68 4.3. KiÕn nghÞ ..................................................................................... 68 Tµi liÖu tham kh¶o 70 Phô lôc
Danh môc c¸c B¶ng STT B¶ng Néi dung Trang Tiªu chuÈn qu¶ Håi kh« xuÊt khÈu vµo thÞ trêng 8 1 1.1 Ch©u ¢u BiÕn ®éng hµm lîng tinh dÇu t¹i V¨n Quan, B×nh 29 2 3.1 Gia vµ Cao Léc BiÕn ®éng chÊt lîng tinh dÇu t¹i V¨n Quan, B×nh 31 3 3.2 Gia vµ Cao Léc Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng tinh dÇu víi hµm 35 4 3.3 lîng trans-anethol, ®é ®«ng vµ chØ sè chiÕt quang Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng trans-anethol, ®é ®«ng 36 5 3.4 vµ chØ sè chiÕt quang Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu 38 6 3.5 víi D1.3, Hvn, Dt BiÕn ®éng hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm 39 7 3.6 lîng axit shikimic cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng tinh dÇuvµ chÊt lîng 43 8 3.7 tinh dÇu cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng trans-anethol, ®é ®«ng 44 9 3.8 vµ chØ sè chiÕt quang cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ Mèi quan hÖ gi÷a hµm lîng axit shikimic víi hµm 45 10 3.9 lîng, chÊt lîng tinh dÇu cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ Mèi quan hÖ gi÷a s¶n lîng qu¶ víi hµm lîng, 46 11 3.10 chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng axit shikimic cña
c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ Mèi quan hÖ D1.3, Hvn, Dt víi s¶n lîng qu¶; hµm 47 12 3.11 lîng, chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng axit shikimic cña c¸c c©y tréi vÒ s¶n lîng qu¶ BiÕn ®éng hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu gi÷a n¨m 50 13 3.12 2005-2007 TÝnh æn ®Þnh hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu gi÷a 51 14 3.13 n¨m 2005 – 2007 BiÕn ®éng hµm lîng tinh dÇu theo thêi ®iÓm thu 53 15 3.14 h¸i BiÕn ®éng hµm lîng trans-anethol, ®é ®«ng vµ chØ 54 16 3.15 sè chiÕt quang theo thêi ®iÓm thu h¸i BiÕn ®éng cña hµm lîng axit shikimic theo thêi 56 17 3.16 ®iÓm thu h¸i 18 3.17 TuyÓn chän c©y tréi theo tõng chØ tiªu chän gièng 58 Thèng kª c¸c ®Æc trng cña c¸c c©y tréi vÒ lîng 61 19 3.18 tinh dÇu vµ chÊt lîng tinh dÇu Thèng kª c¸c ®Æc trng cña c¸c c©y tréi vÒ lîng 62 20 3.19 axit shikimic Thèng kª c¸c ®Æc trng cña c¸c c©y tréi vÒ lîng 64 21 3.20 tinh dÇu, chÊt lîng tinh dÇu vµ lîng axit shikimic
Danh môc c¸c ký hiÖu, ch÷ viÕt t¾t D1.3 - §êng kÝnh ®o ë vÞ trÝ 1,3m cña th©n c©y HVN - ChiÒu cao vót ngän r - HÖ sè t¬ng quan R - Ph¹m vi biÕn ®éng SX - Sai tiªu chuÈn V% - HÖ sè biÕn ®éng X - Trung b×nh mÉu Min - Gi¸ trÞ nhá nhÊt Max - Gi¸ trÞ lín nhÊt LD - Lîng tinh dÇu/ c©y TD - Hµm lîngtinh dÇu theo % mÉu kh« tuyÖt ®èi Mtd - Khèi lîng tinh dÇu thu ®îc Mk - Khèi lîng mÉu tÝnh theo ®é kh« tuyÖt ®èi QT, QK - S¶n lîng qu¶ t¬i, qu¶ kh« / c©y CTréi - C©y tréi Hl - Hµm lîng §®«ng - §é ®«ng Slîng - S¶n lîng Sig - X¸c suÊt Mean Rank - Sè h¹ng trung b×nh
1 Më ®Çu Chi Håi cã kho¶ng trªn 40 loµi, ph©n bè chñ yÕu ë vïng nhiÖt ®íi §«ng Nam ¸, §«ng ¸ vµ B¾c Mü. §Õn nay, ViÖt Nam ®· ph¸t hiÖn ®îc kho¶ng 14 loµi sinh trëng tù nhiªn trong rõng nguyªn sinh vµ thø sinh vµ hÇu nh tÊt c¶ c¸c loµi ®Òu cã chøa tinh dÇu. §ã chÝnh lµ nguån cung cÊp tinh dÇu cã tiÒm n¨ng lín cÇn ®iÒu tra, ph¸t hiÖn, nghiªn cøu ®Ó khai th¸c vµ b¶o vÖ. Loµi Håi cã tªn khoa häc lµ Illicium verum Hook.f., thuéc hä Håi (Illiciaceae) lµ c©y nguyªn s¶n ë miÒn B¾c ViÖt Nam vµ miÒn Nam Trung Quèc. T¹i níc ta, tõ l©u Håi ®· ®îc g©y trång thµnh nh÷ng quÇn thÓ lín ë d¹ng rõng trång hoÆc b¸n hoang d¹i t¹i c¸c tØnh miÒn nói §«ng B¾c níc ta, chñ yÕu lµ ë L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh, Cao B»ng. Håi còng lµ loµi c©y ®îc g©y trång réng r·i ë c¸c tØnh Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y, V©n Nam, ®¶o H¶i Nam cña Trung Quèc vµ §µi Loan. Qu¶ Håi ®îc sö dông réng r·i lµm gia vÞ trong chÕ biÕn thùc phÈm, trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, trong y häc d©n téc vµ trong t©y y. Qu¶ Håi lµ n¬i chøa hµm lîng tinh dÇu lín trong c©y, ngoµi ra tinh dÇu Håi cßn cã mét lîng nhá ë trong l¸. Hµm lîng tinh dÇu trong qu¶ t¬i lµ 2,5-3,5% (t¬ng ®¬ng víi 6% - 18% trong qu¶ kh« tuyÖt ®èi), trong l¸ cã hµm lîng thÊp h¬n kho¶ng 0,3-1%. Håi kh«ng chØ cung cÊp lîng tinh dÇu cã gi¸ trÞ mµ nã cßn cung cÊp axit shikimic chiÕt xuÊt tõ qu¶ Håi lµ nguyªn liÖu quan träng trong viÖc s¶n xuÊt thuèc Taminflu, thuèc ®Æc hiÖu phßng chèng dÞch cóm gia cÇm H5N1. HiÖn nay, h·ng dîc phÈm Roche ®· s¶n xuÊt thuèc Tamiflu víi nguyªn liÖu chñ yÕu lµ axit shikimic ®îc t¸ch chiÕt tõ qu¶ Håi ë Trung Quèc. Níc ta cã diÖn tÝch Håi lín, cÇn nghiªn cøu ®Æc ®iÓm biÕn dÞ vÒ hµm lîng axit shikimic trong qu¶ Håi ®Ó cã thÓ ®Ò xuÊt ph¬ng ph¸p chän gièng cã tÝnh ®Õn viÖc n©ng cao hµm lîng axit shikimic trong qu¶. Trong thêi gian võa qua, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ c¸c lÜnh vùc
2 cña c©y Håi nh sinh th¸i, sinh trëng, ph¸t triÓn, nh©n gièng, g©y trång, ch¨m sãc... nªn ®· ®em l¹i nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc ph¸t triÓn c©y Håi ë níc ta. Tuy nhiªn, ®Õn nay vÉn cha cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn ®Æc ®iÓm biÕn dÞ vÒ hµm lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng axit shikimic trong qu¶ Håi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm, nhu cÇu thùc tiÔn vµ nhu cÇu khoa häc nªu trªn, chóng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn chuyªn ®Ò “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm vÒ hµm lîng, chÊt lîng tinh dÇu vµ hµm lîng axit shikimic trong qu¶ Håi (Illicium verum Hook. F.) t¹i L¹ng S¬n lµm c¬ së cho chän gièng c©y Håi”.
3 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Tæng quan vÒ c©y Håi 1.1.1. Nguån gèc vµ ph©n bè C©y Håi (Illicium verum Hook.f.) cã tªn kh¸c lµ §¹i håi, §¹i håi h¬ng, Håi 8 c¸nh, Håi Sao... thuéc hä Håi (Illiciacaea) [19], [22], [39]. Chi Håi (Illicium) gåm kho¶ng trªn 40 loµi, ph©n bè chñ yÕu ë khu vùc §«ng Nam ¸, §«ng ¸ vµ B¾c Mü. §Õn nay, ë níc ta ®· ph¸t hiÖn ®îc kho¶ng 16 loµi. Chóng thêng sinh trëng tù nhiªn trong rõng nguyªn sinh, ®«i khi c¶ rõng thø sinh ë kh¾p c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c, miÒn Trung, T©y Nguyªn. C©y Håi (Illicium verum Hook.f.), lµ loµi c©y nguyªn s¶n ë miÒn B¾c ViÖt Nam vµ miÒn Nam Trung Quèc. T¹i Trung Quèc, Håi cã chñ yÕu ë Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y, Phóc KiÕn vµ V©n Nam. ë níc ta, tõ l©u Håi ®· ®îc g©y trång thµnh nh÷ng quÇn thÓ lín ë d¹ng rõng trång hoÆc b¸n hoang d¹i t¹i c¸c tØnh miÒn nói §«ng B¾c, chñ yÕu ë L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh, Cao B»ng. Ngoµi ra, c¸c tØnh nh Hµ Giang, Tuyªn Quang, B¾c K¹n, Th¸i Nguyªn còng g©y trång song diÖn tÝch vµ s¶n lîng kh«ng ®¸ng kÓ [4], [22], [26], [32]. 1.1.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i C©y gç nhì, thêng xanh, cao tõ 10-15m, ®«i khi cao tíi 19-20m, th©n th¼ng. T¸n l¸ rËm. Cµnh rÊt gißn, t¬ng ®èi th¼ng. Vá kh«ng nh½n. L¸ ®¬n mäc thµnh chïm, phÝa cuèi cµnh mäc c¸ch. PhiÕn l¸ nguyªn, dµy, ®Çu vµ gèc l¸ thu«n nhá, mÆt trªn lôc bãng h¬n mÆt díi [3], [4], [22]. Hoa mäc thµnh chïm ë kÏ l¸, mçi chïm 2-5 hoa. C¸nh hoa mµu h¬i hung hoÆc hång. Qu¶ Håi cã thÓ thu ho¹ch sau khi trång 7- 8 n¨m, tíi n¨m thø 15 th× cho s¶n lîng cao. Mçi n¨m, cã thÓ tiÕn hµnh thu ho¹ch 2 vô qu¶. Vô chÝnh vµo th¸ng 9-10 cho s¶n lîng qu¶ cao, nhiÒu tinh dÇu vµ vô phô vµo th¸ng 4-5 cho
4 s¶n lîng thÊp, Ýt tinh dÇu h¬n [17]. ¶nh 1.1. Hoa Håi ¶nh 1.2. Qu¶ Håi Qu¶ Håi lóc t¬i mµu xanh nh¹t, khi chÝn kh« cøng mµu n©u. Qu¶ h×nh ng«i sao 6-10 c¸nh, thêng 8 c¸nh. Mçi c¸nh lµ mét t©m b× víi mét h¹t. H¹t mµu ®á hoÆc n©u sÉm trong h¹t cã dÇu nhên. RÔ Håi ¨n n«ng [3], [32]. 1.1.3. §Æc ®iÓm sinh th¸i, l©m sinh Håi sinh trëng tèt ë n¬i cã nhiÖt ®é trung b×nh n¨m 21-23ºC, nhiÖt ®é tèi thÊp lµ 0ºC. Khi nhá, Håi kh«ng chÞu ®îc nhiÖt ®é cao, mïa hÌ dÔ bÞ chÕt nãng, kh¶ n¨ng chÞu rÐt l¹i t¬ng ®èi tèt, chÞu ®îc c¶ ®iÒu kiÖn s¬ng muèi. Chóng thêng mäc ë n¬i cã lîng ma hµng n¨m lín h¬n 1000 mm, ®é Èm t¬ng ®èi cña kh«ng khÝ lµ 70-80%. Håi thêng mäc tèt ë c¸c vïng nói thÊp, ®é cao 300-600m ë sên vµ ch©n ®åi. Håi ®ßi hái ®Êt s©u (1,5m trë lªn), ®Êt tèt, mµu mì, cßn tÝnh chÊt ®Êt rõng, lîng mïn cao. Trªn ®Êt phiÕn th¹ch sÐt philit, phiÕn th¹ch lim«ng Håi sinh trëng trung b×nh. Håi kh«ng mäc ®îc trªn ®Êt ®¸ v«i, n¬i ®Êt ngËp óng. §é pH thÝch hîp tõ 5-8 [31]. Håi a s¸ng, thêi kú non hoÆc míi trång cÇn che bãng. Trong thêi gian ®Çu, c©y sinh trëng nhanh theo chiÒu cao. 1.1.4. N¨ng suÊt qu¶ vµ thêi ®iÓm thu h¸i [7] Håi cña ViÖt Nam ®îc g©y trång ë nhiÒu ®Þa ph¬ng víi c¸c ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thæ nhìng rÊt kh¸c nhau. Ngoµi ra, do tÝnh ®a d¹ng cao vµ kh«ng ®îc chän gièng nªn n¨ng suÊt vµ chÊt lîng tinh dÇu Håi ë c¸c khu vùc rÊt kh¸c
5 nhau vµ khã t×m ®îc nguyªn nh©n thuyÕt phôc. Ngay trong mét khu vùc, hiÖn tîng kh¸c biÖt vÒ n¨ng suÊt vµ chÊt lîng còng thêng x¶y ra. C©y Håi trång tõ h¹t, cã thÓ ra hoa bãi qu¶ ë giai ®o¹n 5- 6 tuæi. Mçi n¨m Håi ra hoa 2 lÇn kÕ tiÕp nhau. §ît hoa ®Çu tiªn tõ cuèi th¸ng 6 ®Õn cuèi th¸ng 7 gäi lµ vô hoa tø quý. §ît hoa thø 2 në tiÕp ngay sau løa ®Çu kÐo dµi tõ th¸ng 7 tíi th¸ng 10 gäi lµ vô hoa mïa. Thùc tÕ vµo thêi ®iÓm giao thêi rÊt khã ph©n biÖt hoa cña hai vô. Ngay sau khi në hoa, vô hoa ®Çu tiªn tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh løa qu¶ thu vµo th¸ng 12 ®Õn th¸ng 2 n¨m sau. Løa hoa thø 2 mÆc dï h×nh thµnh ngay sau løa hoa thø nhÊt, nhng sau khi në c¸c bao hoa kh« ®en vµ bäc lÊy qu¶ non vµ hÇu nh dõng sinh trëng. Løa qu¶ nµy chØ thùc sù lín nhanh vµo cuèi th¸ng 3, ®Çu th¸ng 4 n¨m sau - khi nhiÖt ®é kh«ng khÝ cao - vµ thu ho¹ch qu¶ vµo th¸ng 8-9 gäi lµ vô Håi mïa. Th«ng thêng, kÝch thíc vµ träng lîng qu¶ vô Håi tø quý chØ b»ng 30-40%, n¨ng suÊt chØ ®¹t 20-30% so víi n¨ng suÊt qu¶ vô mïa. Nh×n chung, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu ®Òu thèng nhÊt n¨ng suÊt Håi cña níc ta kh«ng cao vµ æn ®Þnh qua c¸c n¨m. Mçi c©y Håi thêng cho n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t 20 ®Õn 40 kg qu¶ t¬i (5-10 kg qu¶ kh«) trªn mçi c©y. Chu kú sai qu¶ còng x¶y ra râ rÖt víi thêi gian cho mçi chu kú lµ kho¶ng 2-3 n¨m. Theo L· §×nh Mìi, giai ®o¹n 5-6 tuæi Håi b¾t ®Çu ra qu¶ nhng n¨ng suÊt rÊt thÊp, thêng chØ ®¹t 0,5-1 kg/c©y. §Õn thêi kú 10-12 tuæi, n¨ng suÊt qu¶ trung b×nh cã thÓ ®¹t 7-20 kg/c©y. Tõ n¨m 20 tuæi trë ®i, c©y b¾t ®Çu cho n¨ng suÊt qu¶ æn ®Þnh, thêng ®¹t 20-30 kg/c©y, n¨m béi thu cã thÓ lªn tíi 35-40 kg /c©y [22]. Theo §ç TÊt Lîi, Håi b¾t ®Çu cho qu¶ tõ khi ®¹t 5-6 tuæi, ®Õn n¨m 15 n¨m tuæi n¨ng suÊt qu¶ ®¹t kho¶ng 20-25 kg qu¶. C©y Håi cã thÓ cho qu¶ tíi 100 n¨m tuæi [18]. 1.1.5. C«ng dông [4], [5], [7], [17], [22] Tõ l©u, qu¶ Håi ®· ®îc sö dông réng r·i lµm gia vÞ trong chÕ biÕn thùc
6 phÈm t¹i Ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ c¸c níc §«ng Nam ¸, §«ng ¸. Håi lµ thµnh phÇn quan träng trong bét “ hóng l×u” ®îc dïng ®Ó íp thÞt, ®Æc biÖt víi thÞt bß, thÞt lîn, thÞt vÞt ... Håi còng lµ gia vÞ th¬m, hÊp dÉn kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong níc phë... Håi ®îc sö dông trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rîu khai vÞ, rîu mïi, níc ngät, b¸nh kÑo... MÆc dï chØ víi lîng rÊt nhá nhng h¬ng vÞ hÊp dÉn cña Håi võa cã t¸c dông kÝch thÝch tiªu ho¸, võa g©y c¶m høng ngon miÖng. T¹i Trung Quèc, Håi ®· ®îc sö dông lµm gia vÞ vµ lµm thuèc tõ kho¶ng 3.000 n¨m tríc ®©y. Kh«ng chØ ë Ch©u ¸ mµ c¶ c¸c níc Ch©u ¢u (Ph¸p, §øc, ý…) vµ Ch©u Mü (Hoa Kú, Cu Ba ...) còng coi Håi lµ gia vÞ ®îc a thÝch ®Ó chÕ biÕn thùc phÈm hµng ngµy trong mçi gia ®×nh còng nh trong c«ng nghiÖp. Trong danh môc c¸c s¶n phÈm th¬ng m¹i an toµn ®îc sö dông trong s¶n xuÊt thuèc vµ chÕ biÕn thùc phÈm cña Hoa Kú, qu¶ Håi ®îc xÕp vµo tiªu chuÈn “GRAS 2095" vµ tinh dÇu Håi cã ký hiÖu lµ “GRAS 2096”. Trong y häc d©n téc ë níc ta còng nh ë Trung Quèc, NhËt B¶n, Ên §é, Håi còng lµ c©y thuèc cã vÞ cay, tÝnh Êm, h¬ng th¬m, cã t¸c dông trõ hµn, tiªu thùc, s¸t trïng, ch÷a bÖnh ®au bông, kÝch thÝch tiªu ho¸, gi¶m ®au, gi¶m co bãp trong d¹ dµy, ch÷a n«n möa, ®au nhøc, thÊp khíp, ®au lng, bong g©n, ngé ®éc thÞt c¸ vµ r¾n ®éc c¾n... Theo T©y y còng ®· sö dông qu¶ Håi lµm thuèc trung tiÖn, kÝch thÝch tiªu ho¸, lîi s÷a. Håi cã t¸c dông gi¶m ®au, gi¶m co th¾t ruét ®îc dïng trong c¸c bÖnh lý ®au d¹ dµy, ruét. Tuy nhiªn, dïng qu¸ nhiÒu sÏ bÞ ngé ®éc víi c¸c triÖu chøng say, run tay ch©n, xung huyÕt n·o vµ phæi, cã khi co giËt nh ®«ng kinh. Gç Håi cã mïi th¬m, thí ®Òu vµ mÞn cã thÓ dïng lµm cét nhµ, ®ãng ®å gia dông th«ng thêng. 1.1.6. Kü thuËt chÕ biÕn – b¶o qu¶n h¹t gièng vµ t¹o c©y con [3], [22], [32] Kü thuËt thu h¸i, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n Håi cßn Ýt ®îc quan t©m. T¹i L¹ng
7 S¬n còng nh mét sè tØnh cã g©y trång Håi, ngêi d©n ®Þa ph¬ng chñ yÕu vÉn thu h¸i, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n theo kinh nghiÖm cã s½n. Qu¶ Håi sau khi thu ho¹ch cÇn ®em ph¬i ngay v× ®Ó l©u dÔ bÞ mèc, còng cã thÓ nhóng qua níc s«i trong vµi phót ®Ó diÖt nÊm råi míi ph¬i. Víi c¸ch lµm nµy, qu¶ cã mµu ®á ®Ñp nhng hµm lîng tinh dÇu gi¶m ®i chót Ýt. Thêng 100 kg qu¶ t¬i sau khi ph¬i kh« cho chõng 25-30 kg qu¶ kh«. Håi ®îc nh©n gièng chñ yÕu tõ h¹t. H¹t cÇn thu tõ nh÷ng c©y khoÎ, sai qu¶, chèng chÞu s©u bÖnh tèt, ë giai ®o¹n tõ 15 -20 n¨m tuæi. H¹t Håi mÊt søc n¶y mÇm rÊt nhanh, nªn cÇn gieo ngay sau khi thu ho¹ch. NÕu cÇn lu gi÷ ph¶i b¶o qu¶n trong c¸t Èm vµi ba tuÇn, song tØ lÖ n¶y mÇm sÏ gi¶m. §Ó n¶y mÇm tèt, tríc khi gieo cÇn xö lý b»ng níc Êm (35-37°C) trong 2-3 giê. §Êt ®Ó gieo h¹t cÇn xö lý qua thuèc diÖt nÊm, lµm s¹ch cá, gi÷ ®é Èm vµ che n¾ng. Sau khi gieo kho¶ng 40- 90 ngµy h¹t b¾t ®Çu n¶y mÇm. Cã thÓ gieo vµo tõng bÇu ®Êt ®· chuÈn bÞ s½n hoÆc gieo theo hµng trªn luèng. Sau khi gieo kho¶ng 18-20 th¸ng, c©y con ®¹t ®é cao 50-60cm cã thÓ chuyÓn ra trång trªn diÖn tÝch s¶n xuÊt. Cù ly trång gi÷a c¸c c©y th«ng thêng tõ 5-7m. C¸c hè trång cÇn bãn ph©n h÷u c¬. Thêi vô trång tèt nhÊt lµ mïa xu©n vµ mïa ma. CÇn làm s¹ch cá vµ che bãng cho c©y trong thêi gian ®Çu. Sau mçi mïa thu ho¹ch còng cÇn lµm cá, ph¸t bá d©y leo, c©y bôi, vun gèc vµ bãn bæ sung. Ch¨m bãn tèt, c©y sinh trëng thuËn lîi, n¨ng suÊt qu¶ sÏ cao. V× Håi lµ loµi c©y ®Æc h÷u nªn c¸c tµi liÖu nghiªn cøu kü thuËt chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ nh©n gièng t¹o c©y con ë trong vµ ngoµi níc hiÖn nay rÊt Ýt. ë ViÖt Nam, n¨m 1981 cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Bïi Ng¹nh vµ TrÇn Quang ViÖt (DÉn tõ [24]). Trong c«ng tr×nh nµy t¸c gi¶ ®· tæng kÕt ®îc kinh nghiÖm trong nh©n d©n vµ tiÕn hµnh thö nghiÖm t×m thêi ®iÓm thu h¸i, ph¬ng ph¸p chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n h¹t gièng Håi còng nh kü thuËt lµm ®Êt vµ nu«i cÊy c©y trong vên ¬m. N¨m 1984 NguyÔn Ngäc T©n cã ®Ò tµi nghiªn cøu nh©n gièng Håi b»ng
8 hom cµnh [25]. N¨m 1995, t¸c gi¶ TrÇn Danh Tuyªn vµ NguyÔn Hång Sinh ®· tæng kÕt ®îc kü thuËt b¶o qu¶n h¹t gièng vµ gieo ¬m cho mét sè loµi c©y rõng chñ yÕu, trong ®ã cã c©y Håi [3]. N¨m 2002, Lª §×nh Kh¶ vµ NguyÔn Huy S¬n vµ c¸c céng sù ®· x¸c ®Þnh ®îc ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n thÝch hîp ®Ó kÐo dµi søc sèng cña h¹t gÊp 4 lÇn so víi ph¬ng ph¸p b¶o qu¶n truyÒn thèng mµ tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t vÉn ®¹t 42,5% [37]. N¨m 2004, NguyÔn Huy S¬n vµ c¸c céng sù thö nghiÖm nh©n gièng Håi b»ng ph¬ng ph¸p gi©m hom, t¹o c©y ghÐp vµ c©y con tõ h¹t còng ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh [24]. 1.1.7. S¶n xuÊt vµ bu«n b¸n quèc tÕ Qu¶ Håi kh« thêng ®îc gäi lµ “hoa Håi” lµ s¶n phÈm tiªu thô chñ yÕu trªn thÞ trêng. §èi víi thÞ trêng Ch©u ¢u, chÊt lîng qu¶ Håi kh« ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua c¸c chØ tiªu cô thÓ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 1.1. B¶ng 1.1. Tiªu chuÈn qu¶ Håi kh« xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Ch©u ¢u (DÉn tõ ®Ò tµi Nghiªn cøu n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt lîng c¸c s¶n phÈm tõ c©y håi t¹i L¹ng S¬n - Lu §µm C ) [7] Ph©n h¹ng TT ChØ tiªu chÊt lîng Siªu h¹ng Lo¹i I Lo¹i II 1 Tû lÖ qu¶ cã ®êng kÝnh trªn 25 mm (%) 95 85 80 2 Tû lÖ vôn n¸t tèi ®a (%) 3 5 10 3 §é Èm (%) < 13,5 < 13,5 < 13,5 4 T¹p chÊt (%) < 0,5 < 1,0 < 1,0 5 Sè lîng h¹t tèi ®a trong 100g qu¶ 100 120 130 6 Hµm lîng tinh dÇu tèi thiÓu (%) 10 8 6 ë níc ta, trong giai ®o¹n 1960 - 1975, s¶n lîng qu¶ Håi kh« ë L¹ng
9 S¬n, Qu¶ng Ninh, Cao B»ng hµng n¨m thay ®æi tõ 3.500 - 5.000 tÊn. Lîng qu¶ Håi kh« xuÊt khÈu cho Trung Quèc, Nga, Cu Ba, c¸c níc §«ng ¢u thêng trong kho¶ng 1.500 - 3.000 tÊn/n¨m. Riªng tinh dÇu, hµng n¨m chng cÊt ®îc tõ 150 - 200 tÊn. N¨m 1987, khèi lîng tinh dÇu Håi ®· xuÊt khÈu ®îc kho¶ng trªn 120 tÊn, chñ yÕu lµ thÞ trêng Ph¸p (80 tÊn), tiÕp ®Õn lµ §øc, Nga, Bungari, TiÖp, Ba Lan… Mét khèi lîng ®¸ng kÓ qu¶ Håi vµ tinh dÇu Håi ®· ®îc b¸n trùc tiÕp sang Trung Quèc tõ nh÷ng ngêi s¶n xuÊt. Theo NguyÔn Thîng Dong, hiÖn nay diÖn tÝch Håi kho¶ng 15.000 ha, kh¶ n¨ng khai th¸c tõ 5000-6000 tÊn/n¨m. ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu Håi sang Ph¸p, §øc, Singapore, Trung Quèc, §µi Loan... [18]. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n lîng tinh dÇu Håi tõ L¹ng S¬n vµ Qu¶ng Ninh gi¶m râ rÖt do diÖn tÝch trång Håi ®· bÞ thu hÑp. 1.2. Tæng quan vÒ tinh dÇu Håi 1.2.1. C¸c ®Æc tÝnh cña tinh dÇu Håi Tinh dÇu Håi ®îc chøa chñ yÕu trong qu¶ vµ mét lîng nhá trong l¸ Håi. Hµm lîng tinh dÇu chiÕm kho¶ng 2,5-3,5% qu¶ t¬i, 9-12% hoÆc h¬n n÷a trong qu¶ kh«. Tinh dÇu Håi tèt sÏ chøa tõ 80 ®Õn h¬n 98% anethol, ph¶i cã ®é ®«ng tõ 15 -18°C. Vµo vô thu h¸i chÝnh (th¸ng 9-10) c©y Håi cho s¶n lîng qu¶ cao, nhiÒu tinh dÇu vµ vô phô (th¸ng 4-5) cho s¶n lîng thÊp, Ýt tinh dÇu h¬n. Hµm lîng tinh dÇu trong l¸ thêng thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi trong qu¶, thêng chiÕm kho¶ng 0,3-0,1%, hµm lîng anethol còng thÊp vµ ®é ®«ng chØ tõ 13 -14°C nªn Ýt cã gi¸ trÞ. Tinh dÇu Håi lµ mét chÊt láng, s¸nh, kh«ng mÇu hoÆc cã mÇu vµng nh¹t, cã mïi ®Æc trng cña Håi [6], [17], [18], [20], [22]. Mét vµi ®Æc tÝnh ho¸ lý cña tinh dÇu qu¶ Håi: . Tû träng: d = 0,980 – 0,990 (ë 15°C) . §é ®«ng: 14-18,4°C
10 . Tan nhiÒu trong rîu Thµnh phÇn ho¸ häc chñ yÕu cña tinh dÇu lµ trans-anethol (thêng chiÕm kho¶ng 80-93%), ngoµi ra cßn cã c¸c hîp chÊt kh¸c nh limonene, α-pinene, linalool, ð-3-caren, methylchavicol, α-phellandren, myrcen, β-caryophyllen, anisaldehyd, sabinen, β-pinen, α-terpinen, ð-terpinen, cis-anethol... Cis- anethol thêng chØ cã hµm lîng rÊt nhá (0,1%) nhng l¹i lµ mét chÊt ®éc víi ®é ®éc gÊp 15-30 lÇn so víi trans-anethol. Díi ®©y lµ mét sè hîp chÊt chÝnh trong tinh dÇu Håi: Anethol: Thµnh phÇn chÝnh cña tinh dÇu Håi lµ trans-anethol (thêng chiÕm kho¶ng 80-90%), ®îc dïng trong s¶n xuÊt rîu, mü phÈm, ®iÒu chÕ anisaldehyde cã mïi s¬n trµ, gia vÞ, ¶nh mµu... Víi liÒu lîng nhá, anethol kÝch thÝch tiªu ho¸, nhng víi liÒu cao l¹i g©y ®éc ®èi víi hÖ thÇn kinh trung ¬ng. Do ®ã, t¹i mét sè níc ngêi ta quy ®Þnh chÆt chÏ chÕ ®é xuÊt - nhËp khÈu vµ chÕ biÕn nh÷ng lo¹i tinh dÇu chøa anethol. §ång ph©n cis-anethol cã hµm lîng rÊt nhá (0,1%), chØ cã d¹ng vÕt trong tinh dÇu song ®éc gÊp 15-30 lÇn so víi ®ång ph©n trans. LiÒu g©y dÞ øng da lµ: LD50 = 150 mg/kg. Limonen (1,58-8%): Cã trong trªn 300 lo¹i tinh dÇu, d¹ng ®ång ph©n R lµ phæ biÕn nhÊt råi ®Õn d¹ng Racemic, sau ®ã lµ d¹ng S.Limonen lµ mét trong c¸c terpen quan träng vµ phæ biÕn nhÊt, thµnh phÇn chÝnh cña tinh dÇu cam chanh, vá bëi... Limonen ®îc dïng nhiÒu trong c«ng nghiÖp mü phÈm, h¬ng liÖu vµ s¶n xuÊt c¸c chÊt cao ph©n tö, chÊt kÕt dÝnh. Pinen (0,15 - 0,50%): Hai ®ång ph©n α-pinen vµ β-pinen lµ c¸c hydro cacbua terpen rÊt phæ biÕn trong thùc vËt, cã trong trªn 400 lo¹i tinh dÇu kh¸c nhau vµ lµ thµnh phÇn chÝnh cña tinh dÇu Th«ng. α-pinen lµ s¶n phÈm trung gian quan träng ®Ó s¶n xuÊt c¸c h¬ng liÖu, chÊt th¬m tæng hîp, chÊt kÕt dÝnh... Linalool (0,21 - 0,7%): Lµ hîp chÊt alcol monoterpen kh«ng vßng cã mïi th¬m dÔ chÞu, thµnh phÇn cña nhiÒu lo¹i tinh dÇu, gãp phÇn t¹o nªn mïi th¬m
11 cña nhiÒu lo¹i tinh dÇu. S¶n phÈm tæng hîp ®îc dïng trong c«ng nghiÖp h¬ng liÖu, mü phÈm... Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu Håi phô thuéc vµo tõng gièng Håi, tõng vïng sinh th¸i, thêi vô thu h¸i vµ ®iÒu kiÖn chng cÊt [40]. C¸c mÉu tinh dÇu ®îc thu h¸i tõ c¸c vïng ®Þa lý kh¸c nhau thêng cã sù biÕn ®éng vÒ hµm lîng c¸c hîp chÊt chÝnh vµ c¶ vÒ thµnh phÇn c¸c chÊt cã trong tinh dÇu. 1.2.2. T¸c dông sinh häc vµ c«ng dông cña tinh dÇu Håi [17], [19], [21], [22], [33] Håi ®îc coi lµ thuèc cã vÞ cay, tÝnh Êm, t¸c dông vµo 4 kinh can, thËn, tú, vÞ cã t¸c dông trõ hµn, kiÖn tú, tiªu thùc, s¸t trïng. Tõ xa xa Håi ®· ®îc sö dông trong §«ng y vµ T©y y ®Ó ch÷a bÖnh. Trong §«ng y, Håi ®îc sö dông ®Ó ch÷a bÖnh ®au bông, kÝch thÝch tiªu ho¸, gi¶m ®au, gi¶m co bãp trong d¹ dµy, ®au ruét, lîi s÷a, n«n möa, ®au thÊp khíp, ®au lng, bong g©n, ngé ®éc thÞt, c¸ vµ r¾n ®éc c¾n. Trong T©y y, tinh dÇu Håi cã tÝnh kÝch thÝch, t¨ng cêng nhu ®éng ruét, ®îc dïng ®Ó ch÷a ®au bông, t¨ng tiÕt dÞch h« hÊp, gióp tiªu ho¸, khö ®êm, gi¶m ®au. Tinh dÇu Håi cßn cã t¸c dông kh¸ng khuÈn, øc chÕ sù ph¸t triÓn cña khuÈn lao vµ mét sè vi khuÈn kh¸c nªn ®îc dïng lµm thuèc s¸t khuÈn, trÞ nÊm. Håi còng ®îc sö dông trong s¶n xuÊt thuèc trõ s©u th¶o méc vµ thuèc diÖt ký sinh trïng ë gia sóc. Tinh dÇu Håi cßn ®îc dïng lµm gia vÞ th«ng dông trong chÕ biÕn thùc phÈm. Håi còng ®îc sö dông lµm h¬ng liÖu trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rîu khai vÞ, rîu mïi, níc ngät, b¸nh kÑo, lµm chÊt th¬m cho thuèc ®¸nh r¨ng. Tuy nhiªn, nÕu sö dông qu¸ nhiÒu tinh dÇu Håi cã thÓ lµm tæn th¬ng thÇn kinh, ®«i khi g©y co giËt. Bªn c¹nh ®ã, tinh dÇu Håi cßn ®îc sö dông lµm nguån nguyªn liÖu cung cÊp anethol ®Ó tæng hîp anisaldehyde cã mïi s¬n trµ (obepin) dïng lµm chÊt th¬m. Anethol cßn ®îc sö dông lµm nguyªn liÖu tæng hîp c¸c chÊt néi tiÕt stillboestrol vµ hexoestrol.