Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu đánh giá kết quả trồng rừng cây bản địa lá rộng trên đất trống đồi núi trọc tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm đánh giá được tình hình sinh trưởng và khả năng phát triển một số loài cây bản địa hiện đang được sử dụng trồng trên đất trống đồi núi trọc trong các chương trình trồng rừng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị; xác định các giải pháp kỹ thuật lâm sinh phù hợp cho trồng rừng bằng cây bản địa trên vùng đất trống đồi núi trọc tại tỉnh Quảng Trị.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu đánh giá kết quả trồng rừng cây bản địa lá rộng trên đất trống đồi núi trọc tỉnh Quảng Trị

Bé gi¸o dôc ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp Hoµng §øc Doanh Nghiªn cøu §¸nh gi¸ kÕt qu¶ trång rõng c©y b¶n ®Þa l¸ réng trªn ®ÊT TRèNG §åI NóI TRäCtØnh Qu¶ng TrÞ LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ T©y, 2007
Bé gi¸o dôc ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp Hoµng §øc Doanh Nghiªn cøu §¸nh gi¸ kÕt qu¶ trång rõng c©y b¶n ®Þa l¸ réng trªn ®ÊT TRèNG §åI NóI TRäC tØnh Qu¶ng TrÞ Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc PGS.TS. Ph¹m Xu©n Hoµn Hµ T©y, 2007
1 §Æt vÊn ®Ò Trong nhiÒu n¨m qua, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau nªn diÖn tÝch, tr÷ lîng rõng vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña c¸c hÖ sinh th¸i rõng tù nhiªn bÞ suy gi¶m nghiªm träng, lµm ¶nh hëng lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ m«i trêng sèng. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô mµ §¶ng, Nhµ níc ®ang ®Æt ra hiÖn nay lµ ph¶i tËp trung b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, thùc hiÖn trång rõng phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, gi¶i quyÕt c«ng viÖc lµm cho n«ng d©n, t¹o vïng nguyªn liÖu cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç, gi¶i quyÕt nhu cÇu gç phôc vô cho ®êi sèng ngêi d©n vµ c¶i thiÖn m«i trêng sinh th¸i gãp phÇn ph¸t triÓn æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc. §Ó nh»m môc tiªu ®ã, Dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng cña ChÝnh phñ ®ang tËp trung vµo viÖc ®Çu t trång míi kh«i phôc l¹i rõng s¶n xuÊt, rõng phßng hé. Th«ng qua viÖc trång rõng b»ng c¸c loµi c©y b¶n ®Þa nh»m tõng bíc t¸i t¹o l¹i hÖ sinh th¸i rõng tù nhiªn víi ®a d¹ng c¸c loµi c©y trång, ph¸t huy tèt chøc n¨ng phßng hé vµ gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ rõng, n©ng cao thu nhËp cho ngêi d©n tham gia lµm nghÒ rõng. Lµ mét TØnh bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ, m«i trêng sinh th¸i bÞ huû ho¹i nghiªm träng, trong nh÷ng n¨m qua, b»ng nguån vèn ®Çu t trong vµ ngoµi níc, tØnh Qu¶ng TrÞ ®· tËp trung trång rõng, b¶o vÖ rõng, kh«i phôc l¹i mµu xanh trªn c¸c vïng ®Êt trèng nói träc. §é che phñ rõng trªn ®Þa bµn tØnh tõ 23% n¨m 1990 ®· t¨ng lªn ®¹t 41% vµo n¨m 2006. C«ng t¸c trång rõng b»ng c©y b¶n ®Þa l¸ réng ®· ®îc tiÕn hµnh tõ nh÷ng n¨m 1980, ®Æc biÖt trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng nh 327, 661, ViÖt-§øc, JBIC ®· ®a nhiÒu loµi c©y b¶n ®Þa vµo trång rõng vµ bíc ®Çu mang l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan. NhiÒu m« h×nh trång c©y b¶n ®Þa l¸ réng nh Huûnh, Sao ®en, SÕn trung, Muång ®en, Giã trÇm sinh trëng vµ ph¸t triÓn tèt trªn vïng ®Êt ®åi nói träc tho¸i ho¸. C¸c ph¬ng thøc trång rõng kh¸c nhau ®· ®îc ¸p dông thùc hiÖn nh c©y b¶n ®Þa hçn giao víi c¸c loµi c©y phô trî, trång díi t¸n rõng, trång ®ång thêi trªn ®Êt trèng víi nhiÒu c«ng thøc trång rõng nh trång theo b¨ng, trång theo hµng, trång theo ®¸m, vv...
2 Qua thùc tiÔn, bªn c¹nh mét sè loµi vµ m« h×nh sinh trëng tèt, cã triÓn väng, cßn cã mét sè loµi vµ m« h×nh béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm, mét sè loµi kh«ng phï hîp, c©y sinh trëng kÐm, bÞ s©u bÖnh, kh¶ n¨ng thµnh rõng thÊp. ViÖc ®¸nh gi¸ c«ng t¸c trång rõng b»ng c¸c loµi c©y b¶n ®Þa trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng TrÞ chØ dùa trªn b¸o c¸o kh¸i qu¸t cña kÕt qu¶ nghiÖm thu trång rõng, ch¨m sãc vµ b¸o c¸o t×nh h×nh sinh trëng chung cña c¸c loµi c©y, m« h×nh trång tõ c¸c chñ rõng nh c¸c L©m trêng, c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n,... Nh÷ng nghiªn cøu ®¸nh gi¸ mét c¸ch khoa häc vÒ diÖn tÝch, tr÷ lîng, chÊt lîng rõng trång, t¨ng trëng cña rõng, kh¶ n¨ng phßng hé còng nh cung cÊp nguyªn liÖu trªn ®Þa bµn tØnh cho ®èi tîng rõng nµy, tíi nay vÉn cßn lµ mét kho¶ng trèng. §Ò tµi "Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ trång rõng c©y b¶n ®Þa l¸ réng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc tØnh Qu¶ng TrÞ” lµ mét nghiªn cøu gãp phÇn x¸c ®Þnh ®îc nguyªn nh©n, thµnh c«ng vµ nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c m« h×nh trång rõng b»ng c©y b¶n ®Þa l¸ réng trong thêi gian qua, tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c m« h×nh cã triÓn väng ®¸p øng ®îc nhu cÇu cung cÊp nguyªn liÖu vµ phßng hé, phôc håi ®a d¹ng sinh häc, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph¬ng.
3 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Trªn thÕ giíi: Do rừng trồng thuần loài dần dần bộc lộ nhiều nhược điểm nên nhiều nước trên thế giới đã quan tâm nghiên cứu nhằm tạo lập các lâm phần rừng trồng hỗn loài bằng nhiều loài cây khác nhau. Các công trình nghiên cứu về rừng trồng hỗn loài đã được các nước Châu Âu tiến hành từ những năm đầu thế kỷ 20. Điển hình là một số công trình nghiên cứu trồng hỗn loài Quercus và Ulmus campestris với tên kiểu hỗn loài Donsk của tác giả Tikhanop (1872). Trong mô hình này do đặc điểm sinh trưởng nhanh hơn nên loài Ulmus campestris đã nhanh chóng lấn át Quercus. Để giải quyết sự cạnh tranh này, năm 1884 tác giả Dolianxki đã cải tiến kiểu hỗn loài Donsk song vẫn không thành công. Một số tác giả khác Grixenlo, 1951; Kharitononis, 1950; Timofeev, 1951; Encova, 1960 và các cộng sự đã tiến hành phân tích nguyên nhân thất bại của kiểu Donsk và chỉ ra rằng các Phitonxit của loài Ulmus đã tác động xấu đến loài cây Quercus. Nghiên cứu về sự ảnh hưởng tương hỗ giữa các loài, các tác giả cho rằng sự cảm nhiễm tương hỗ là yếu tố quan trọng lý giải cơ chế cạnh tranh sinh học của thực vật nghiên cứu tạo rừng hỗn loài giữa Quercus và Fraxinus. Nghiên cứu của Malxev (1954) cho thấy sinh trưởng của Quercus khi trồng hỗn loài tốt hơn khi trồng thuần loài. Tiếp tục nghiên cứu rừng trồng hỗn loài giữa Quercus với các loài khác Malxev thấy rằng khi trồng Quercus theo băng hẹp (3-4 hàng) và hỗn loài với một hàng Fraxinus sinh trưởng của Quercus tốt hơn. Kết quả nghiên cứu về rừng trồng hỗn loài của các tác giả trên đều cho rằng việc bố trí các loài cây trong một mô hình rừng trồng hỗn loài thường có ảnh hưởng của chúng tuỳ theo số lượng cá thể và cự ly trồng từng loài. Đặc biệt các đặc điểm hoạt hoá của các loài cây (kích thích, ức chế, kìm hãm quá trình sống) thông qua ảnh hưởng của Phitonxit là căn cứ để quyết định tỷ lệ tổ thành các loài cây trong lâm phần hỗn loài. Nghiên cứu về vấn đề này Kolesnitsenko (1977) đề nghị mật độ loài cây trồng chính trong mô hình trồng rừng hỗn loài không ít hơn 50 loài cây hoạt hoá không quá 30-40%, loài cây ức chế không quá 10-20% trong tổng các loài cây trong mô hình.
4 Năm 1995, các tác giả Ball, Wormald và Cusso đã nghiên cứu quá trình điều chỉnh các lâm phần rừng trồng hỗn loài theo quá trình sinh trưởng của mô hình thông qua việc giảm bớt sự cạnh tranh giữa các loài cây và tạo điều kiện để chúng cùng sinh trưởng và phát triển tốt. Bermar Dupuy (1995) nghiên cứu cấu trúc tầng tán của lâm phần hỗn loài và thấy rằng kết cấu tầng tán phụ thuộc vào đặc tính sinh trưởng và tính hợp quần của loài cây. Việc tạo lập các loài cây hỗ trợ ban đầu cho cây trồng chính trước khi xây dựng các mô hình trồng rừng hỗn loài là rất cần thiết. Vì bản chất của khai thác phục hồi rừng bằng trồng cây bản địa là “trồng rừng dưới tán rừng”. Vì vậy, việc tạo lập môi trường rừng phải đi trước một bước bằng cách trồng một số loài cây mọc nhanh phù hợp với điều kiện lập địa ban đầu (loài cây đến trước - theo cách nói hiện nay). Nghiên cứu về lĩnh vực này, điển hình có các tác giả Matthew (1995), ông đã nghiên cứu tạo lập mô hình rừng trồng hỗn loài giữa cây thân gỗ với cây họ đậu. Kết quả cho thấy cây họ đậu có tác dụng hỗ trợ rất tốt cho cây trồng chính. Nghiên cứu về đặc điểm sinh thái của các loài cây cũng là vấn đề rất quan trọng khi xây dựng mô hình rừng trồng hỗn loài. Tuy nhiên, rất ít công trình nghiên cứu đầy đủ về vấn đề này. Giai đoạn 1930 – 1960 các tác giả Rod Keenan, David Lamb, Gary Sexton đã gặp khó khăn khi nghiên cứu gây trồng các lâm phần hỗn loài do hiểu biết về yêu cầu sinh thái của các loài cây rừng mưa còn nghèo nàn. Vì vậy, việc bố trí kiểu rừng hỗn loài và điều chỉnh các mô hình này cũng rất khó khăn. Đặc điểm nổi bật hay mục đích chính của phục hồi rừng bằng cây bản địa chính là tạo ra rừng hỗn loài có kết cấu nhiều tầng tán vì thế nghiên cứu tạo rừng hỗn loài nhiều tầng đã được một số nước trên thế giới quan tâm. Năm 1999, dự án xây dựng rừng nhiều tầng ở Malaysia đã giới thiệu cách thiết lập mô hình trồng rừng hỗn loài trên 3 đối tượng: rừng tự nhiên, rừng Keo tai tượng (Acacia mangium) 10-15 tuổi và 2-3 tuổi. Đối với rừng tự nhiên đã mở các băng chặt 30m và sử dụng 23 loài cây bản địa có giá trị để tạo rừng hỗn loài, mỗi băng trồng 6 hàng cây. Đối với rừng Keo tai tượng dự án chia thành 2 khu: khu chặt theo băng có các loại: băng 10m, trong mỗi băng trồng 3 hàng cây bản địa, băng 20m trồng 7 hàng, băng 40m trồng 15 hàng với 14
5 loài cây khác nhau. Khu chặt theo hàng gồm: chặt 1 hàng keo trồng 1 hàng cây bản địa. Chặt 2 hàng trồng 2 hàng, chặt 4 hàng trồng 4 hàng, chặt 6 hàng trồng 6 hàng và chặt 16 hàng trồng 16 hàng. Sau khi chặt 5 năm đưa vào trồng 3 loài và sau khi chặt 7 năm trồng 7 loài cây bản địa. Trong các loài cây bản địa được trồng trong các băng có 3 loài cây gồm: S.soxbur ghii, S. ovalis, S. lepsosula có sinh trưởng chiều cao và đường kính tốt nhất. Tỷ lệ sống giữa các công thức không khác biệt sinh trưởng chiều cao cây trồng trong băng 10m và 40m tốt hơn băng 20m. Khu trồng theo hàng có tỉ lệ sống, sinh trưởng, chiều cao tốt nhất ở công thức trồng 6 hàng và 16 hàng. Dự án còn vạch ra kế hoạch điều chỉnh các công thức trồng theo tại thời điểm 2, 8, 12, 18, 28, 34, 41, 47 năm sau khi trồng. Ngoài ra các công trình nghiên cứu trồng rừng dưới tán, trồng theo băng, rạch dưới tán ở Châu Phi và Châu Á thực chất cũng tạo các lâm phần hỗn loài trên cơ sở các loài đã có sẵn trong tự nhiên và tăng số lượng cá thể loài có giá trị bằng biện pháp gây trồng bổ sung, điển hình ở các nước Nigieria, Côngô, Camơrun… Đây là những công trình đã đạt được nhiều kết quả tốt do lợi dụng được thảm che tự nhiên, chúng đã hỗ trợ tốt cho cây bản địa (cây trồng chính) trong giai đoạn đầu. Khi cây trồng chính lớn dần thì việc điều chỉnh các loài cây trồng trên đã được tiến hành kịp thời. Như vậy, những cây mục đích trồng thêm vẫn được sống trong lòng rừng ẩm mới có hiệu quả. Các kết quả nghiên cứu về trồng rừng hỗn loài trên thế giới tuy chưa nhiều song với những thông tin thu thập được về cách lợi dụng độ tàn che tầng cây cao (rừng tự nhiên, rừng trồng), cách sử dụng cây phù trợ Keo tai tượng và các phương thức bố trí các loài cây trong mô hình thí nghiệm cũng như ảnh hưởng sinh trưởng, tiểu hoàn cảnh rừng tới sự sinh trưởng, phát triển của các loài cây bản địa dùng để phục hồi rừng là những tài liệu tham khảo và bài học kinh nghiệm rất có ích cho đề tài. Víi ®Æc thï riªng cña rõng nhiÖt ®íi ngêi ta thêng t¸c ®éng theo c¸c híng sau: a. Híng thø nhÊt. Tõ nh÷ng l©m phÇn rõng tù nhiªn hçn giao l¸ réng, th«ng qua sù t¸c ®éng cña nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh trë thµnh nh÷ng l©m phÇn cã cÊu tróc Ýt phøc t¹p.
6 ¦u thÕ thuéc vÒ mét sè loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ, tuæi Ýt chªnh lÖch nhau. T¹i mét sè níc Ch©u Phi thuéc khu vùc nãi tiÕng Ph¸p, ngêi ta sö dông ph¬ng thøc trång dÆm díi t¸n theo kiÓu qu¶ng canh. Fomy (1956) ®· tãm t¾t kinh nghiÖm thu ®îc vÒ kiÓu rõng trång dÆm vµ nªu ra 7 ®iÓm cÇn thiÕt vÒ kü thuËt ®Ó ®i ®Õn thµnh c«ng nh sau: 1. §Æt c©y theo kho¶ng c¸ch hÑp, däc trªn r¹ch trång ®Ó cã ®îc sù lùa chän vÒ sè c©y cÇn gi÷ l¹i vµ h¹ ®îc chi phÝ vÒ nh©n c«ng ch¨m sãc. 2. ChØ dïng nh÷ng loµi c©y a s¸ng. 3. R¹ch trång theo híng §«ng - T©y ®Ó thu ®îc ¸nh s¸ng tèi ®a. 4. Khai th¸c rõng ®Çy ®ñ tríc khi trång. 5. Ph¬ng ph¸p kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ g× nÕu cã thó lín. 6. Kh«ng bao giê ®¸nh gi¸ thÊp sù c¹nh tranh cña rÔ c©y vµ bãng rîp ë trªn ®Çu vµ bªn sên. 7. Xö lý toµn bé quÇn thÓ coi nh ®· ®îc t¸i sinh mét c¸ch tù nhiªn sau khi trång c©y. b. Híng thø hai. Thay thÕ hoµn toµn l©m phÇn cò b»ng l©m phÇn míi (ph¬ng ph¸p c¶i t¹o triÖt ®Ó) ®· ®îc nhiÒu quèc gia ¸p dông nh»m t¹o diÖn tÝch rõng ®Òu tuæi thuÇn loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Theo tµi liÖu cña Baur, Catino ®· giíi thiÖu vµ ®¸nh gi¸ c¸c ph¬ng thøc t¸i sinh rõng tù nhiªn vµ nh©n t¹o ë Ch©u Phi, Ên §é vµ mét sè níc §«ng Nam ¸ ®Òu ®i ®Õn kÕt luËn: viÖc ®a c©y rõng vµo c¸c th¶m rõng tù nhiªn nh»m bæ sung tæ thµnh n©ng cao chÊt lîng rõng tuú thuéc vµo c¸ch xö lý, ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng, xö lý th¶m rõng cò mét c¸ch thÝch hîp ®èi víi ®Æc tÝnh sinh th¸i cña tõng loµi ë tõng giai ®o¹n tuæi kh¸c nhau míi cã thÓ ®em l¹i hiÖu qu¶. Tãm l¹i, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ rõng trång hçn loµi trªn thÕ giíi tuy cha nhiÒu, song víi nh÷ng th«ng tin thu thËp ®îc vÒ c¸ch lîi dông ®é tµn che tÇng c©y cao (rõng tù nhiªn, rõng trång), c¸ch sö dông c©y phô trî vµ c¸c ph¬ng thøc bè trÝ c¸c loµi c©y trong m« h×nh thÝ nghiÖm còng nh ¶nh hëng sinh trëng, tiÓu hoµn c¶nh rõng tíi sù sinh trëng, ph¸t triÓn cña c¸c loµi c©y b¶n ®Þa dïng ®Ó phôc håi rõng lµ nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o vµ bµi häc kinh nghiÖm rÊt cã Ých cho nh÷ng thö nghiÖm sau nµy ë c¸c níc nhiÖt ®íi trong ®ã cã ViÖt Nam.
7 1.2. ë ViÖt Nam §Çu thÕ kû 20, ë miÒn Nam - ViÖt Nam ngêi Ph¸p ®· tiÕn hµnh kh¶o nghiÖm nghiªn cøu vÒ nhiÒu loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa, t¹i c¸c tr¹m thùc nghiÖm nh: Tr¶ng Bom, Lang Hanh, Ek’Mat, T©n T¹o …vµ còng ®· trång kh¶o nghiÖm mét sè loµi c©y kh¸c nhau. MiÒn B¾c cã c¸c tr¹m thùc nghiÖm thuéc ViÖn nghiªn cøu Khoa häc l©m nghiÖp nh: CÇu Hai, H÷u Lòng ®· ®îc thµnh lËp vµ tiÕn hµnh s¶n xuÊt thö nghiÖm mét sè loµi c©y, ®ång thêi thµnh lËp thªm c¸c tr¹m thùc nghiÖm ë §«ng Hµ, XÝ nghiÖp gièng c©y l©m nghiÖp Nam Trung Bé ë B×nh §Þnh, C¸c Trung t©m gièng N«ng - L©m nghiÖp trùc thuéc c¸c Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, c¸c Ph©n viÖn chuyªn ngµnh víi vai trß nßng cèt nghiªn cøu gièng c©y l©m nghiÖp nh: Trung t©m sinh th¸i vµ M«i trêng, Ph©n viÖn nghiªn cøu l©m nghiÖp MiÒn Nam (ViÖn khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam). Nh÷ng n¨m 1980 - 1990, ®· tiÕn hµnh kh¶o nghiÖm nhiÒu loµi c©y b¶n ®Þa l¸ réng nh: Tr¸m, Sao ®en, Muång ®en, Chß chØ, Gâ ®á, Huûnh, DÇu r¸i, DÇu mÝt, C¨m xe, S÷a, Bêi lêi ®á, Giæi xanh, Gi¸ng h¬ng, Giã, Xoan méc vµ c¸c loµi c©y ngËp mÆn kh¸c. Nh×n chung sè loµi nghiªn cøu nhiÒu, nhng c«ng t¸c tæng kÕt, ®¸nh gi¸ ®Ó nh©n réng, s¶n xuÊt quy m« lín, cßn khiªm tèn so víi yªu cÇu trång rõng. Môc tiªu cña dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc lµ: Trång 2 triÖu ha rõng phßng hé, 3 triÖu ha rõng s¶n xuÊt, gÊp kho¶ng 20 lÇn tèc ®é trång rõng trong vßng 50 n¨m qua (theo L©m C«ng §Þnh, 1999). V× vËy, c«ng t¸c thùc nghiÖm nghiªn cøu khoa häc vµ øng dông thùc tÕ, ®Ó lùa chän c¸c loµi c©y b¶n ®Þa phï hîp víi tõng vïng sinh th¸i, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, ®Èy nhanh tèc ®é më réng diÖn tÝch, n©ng cao chÊt lîng rõng trång c©y b¶n ®Þa hiÖn nay lµ mét yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt, mét néi dung cèt lâi trong ch¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng cña quèc gia tõ nay ®Õn n¨m 2010 vµ sau n¨m 2010. Trong thời gian qua chúng ta đã tạo lập lại hơn 1,4 triệu ha rừng và 16 tỷ cây phân tán. Tuy diện tích rừng trồng tương đối lớn song về năng suất, chất lượng và các giá trị khác của rừng chưa đạt yêu cầu mong muốn. Cơ cấu loài cây và kết cấu rừng trồng còn đơn điệu. Các loài cây bản địa chiếm không quá 5% mỗi loài. Nhìn chung rừng Bạch đàn và rừng trồng thuần loài cây lá rộng khác đều có ảnh hưởng
8 chưa tốt đến đất trồng. Rừng Bồ đề trồng thuần loài ở trên tuổi 6, lượng đạm trong đất đã giảm mất 3.935 kg/ha. Trong thời gian qua có rất nhiều dự án đã thử nghiệm trồng hỗn loài ở nhiều vùng bằng nhiều loại cây với nhiều phương thức khác nhau. Tuy nhiên, kết quả còn tản mạn, chưa được đúc kết, đánh giá và chưa được áp dụng vào sản xuất. Việc tìm chọn cấu trúc, loài cây, phương thức trồng và thời điểm hỗn loài cũng rất phức tạp. Nghiên cứu để xây dựng hệ thống biện pháp kỹ thuật trồng rừng, chăm sóc rừng hỗn loài nhằm nâng cao hiệu quả của rừng về nhiều mặt có ý nghĩa quan trọng tới việc phát triển và duy trì hệ thống rừng của Việt Nam. Từ năm 1931, Maurall đã thử nghiệm gây trồng các loài Sao đen (Hopera odorata Roxb), Dầu rái (Dipterocarpus alatus Roxb), Vên vên (Anisoptera costata Korth) trong rạch hẹp 1-2m, sau đó mở rộng 5m. Cây bụi, thảm tươi trong rạch được phát dọn nhưng vẫn giữ lại cây che bóng ở tầng trên. Ông đã gọi đây là phương thức “trồng rừng dưới tán che dày và thấp”. Sau 2 năm, thí nghiệm này của ông đã bị cỏ lấn át, tác giả đã cải tiến bằng cách cho tiến hành phát quang các tầng trên và chỉ để lại loài cây ưu thế. Phương pháp này được gọi là phương pháp “trồng rừng dưới tàn che cao và nhẹ”. Nhưng thí nghiệm này của ông đến năm thứ 3 lại nảy sinh vấn đề là cây trong rạch sinh trưởng không bình thường. Ông lại tiếp tục dùng thảm che nhân tạo với các loài cây họ đậu như Muồng đen (Cassia siamea), Đậu tràm (Indigofora teysmanii) và ông cho rằng việc dùng cây che phủ ban đầu kết hợp với cây che phủ trung gian là có hiệu quả. Những thí nghiệm trên của ông được tiến hành tại vùng Trảng Bom - Đồng Nai. Tác giả cho rằng nhân tố ánh sáng trong rạch chừa đã ảnh hưởng tới cây trồng chính. Ngoài việc sử dụng thảm che tự nhiên, một số tác giả đã nghiên cứu sử dụng các loài cây họ đậu làm cây phù trợ nhằm tạo lập các lâm phần rừng trồng hỗn loài. Năm 1985, các tác giả Nguyễn Minh Đường và Lê Đình Cẩm đã thí nghiệm trồng hỗn loài các cây bản địa: Sao, Dầu, Gõ đỏ (Afzelia xylocapa Kurz). Cẩm lai (Dalbergia basiaensis Pierre), Căm xe (Xylia xyclocarpa Roxb). Theo băng và theo rạch có trồng các loài cây phù trợ là Muồng đen, Keo lá tràm (Acacia auricoliformis). Đậu tràm và Keo dậu ở lâm trường La Ngà (Đồng Nai). Các công
9 thức được bố trí theo cự ly 4x4m, theo phương pháp hỗn loài theo hàng, 1 hàng Sao đen xen kẽ với 1 hàng Dầu nước và Vên vên, giữa 2 hàng cây chính là Đậu tràm (hoặc Keo lá tràm, Muồng đen, Keo dậu). Ngoài ra, các tác giả còn tiến hành trồng thử nghiệm trong các băng chặt 20m, chừa 20m và băng chặt 10, chừa 10m. Trong mỗi băng trồng một loài cây bản địa, cây trồng cách nhau 2m, giữa các hàng cây trồng xen hàng Đậu tràm (hoặc Keo lá tràm hoặc Muồng đen). Các thí nghiệm này trồng vào tháng 6/1983, cây con từ 13-14 tháng tuổi. Sau 1 năm trồng các tác giả nhận thấy cây phù trợ mới có tác dụng đến tỷ lệ sống chết, chưa có ảnh hưởng đến các yếu tố khác. Nhìn chung các thí nghiệm trồng Dầu rái, Sao đen trên các loại đất xám phù sa cổ ở Trảng Bom, đất bazan màu đen ở Bàu Cạn, trên đất phiến thạch sét ở Mã Đà (Đồng Nai), đất phù sa cổ sâu ẩm ở Dương Minh Châu cũng chỉ có nhận xét tương tự. Năm 1962 các nhà lâm học Học viện Nông lâm đã tìm thấy việc trồng rừng Mỡ thuần loài gặp nhiều điều bất lợi nên họ đã tiến hành thí nghiệm trồng rừng hỗn loài. Lấy cây Mỡ (Manglietia glauca Wull. BL) làm đối tượng chính của rừng hỗn loài và dùng các loài cây bạn theo từng cặp: Mỡ + Lim xanh (Erythrophloeum fordii Oliv). Mỡ + Xà cừ (Khaya senegalensis Benth), Mỡ + Tếch (Tectona grandis Linn). Mỗi loài trồng trong một hàng, hàng cách hàng 2m, cây cách cây 2m, kết quả cho thấy Xà cừ, Tếch không thích hợp với đất và kỹ thuật trồng chưa đúng nên 2 loài cây này có tốc độ sinh trưởng chậm và bị các loài cây khác cạnh tranh, cuối cùng chỉ còn Mỡ thuần loài. Cây Lim xanh 2 năm đầu sinh trưởng kém, đến năm thứ 3 cây Mỡ đã sinh trưởng vượt Lim xanh. Giai đoạn tiếp theo Lim xanh phát triển chiều cao nhanh hơn nên đến tuổi 10-12 Lim xanh đã vươn lên cùng tầng với Mỡ. Trần Nguyên Giảng đã nhận xét: Lim xanh có khả năng trồng hỗn loài với Mỡ nhưng chưa tìm được tỉ lệ thích hợp. Thí nghiệm này cũng chưa quan tâm đến cây trồng chính với các loài cây bạn của chúng. Xét về mặt cải thiện đất, cây Lim xanh có thể đáp ứng song cây Xà cừ và cây Tếch tác dụng này không rõ. Năm 1971, cây Bồ đề (Styrax tonkinensis Pierre) đã được lựa chọn để trồng rừng cung cấp nguyên liệu giấy và đã phát triển ở 6 tỉnh phía Bắc với diện tích hơn 25.000 ha, nhưng hầu hết là rừng thuần loài. Là cây mọc nhanh, rụng lá mùa đông,
10 rừng trồng Bồ đề thuần loài chỉ có 1 tầng, do đó các quá trình phục hồi đất, hoàn nguyên các chất dinh dưỡng trả lại đất chậm. Năng suất rừng Bồ đề ở các luân kỳ sau bị giảm sút, dịch sâu bệnh hại dễ tái phát đã gây ảnh hưởng tới tăng trưởng, thậm chí đã làm chết một số diện tích không nhỏ như rừng Bồ đề. Trước thực tế ấy các nhà khoa học của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam đã nghiên cứu phương thức và kỹ thuật trồng rừng hỗn loài Bồ đề với các loài cây lá rộng khác, nhằm khắc phục các mặt hạn chế của rừng Bồ đề thuần loài. Giai đoạn 1971-1976, Nguyễn Bá Chất và các cộng sự đã tiến hành thí nghiệm trồng rừng hỗn loài Bồ đề với một số loài cây bản địa khác ở Tuyên Quang và Phú Thọ. Đề tài đã thí nghiệm trồng theo băng, theo hàng các loài cây có khả năng cố định đạm như: Ràng ràng mít (Omosia balansea Drakel), Lim xanh, Lim xẹt (Peltophorum tonkinensis), Cốt khí hỗn loài với hai loài cây khác là Mỡ và Xoan đào (Prunus arborea Bl. Kalcm). Kết quả sau 5 năm cho thấy năng suất rừng Bồ đề trồng hỗn loài tăng 15-20% so với rừng Bồ đề trồng thuần loài. Thảm mục do rừng trồng hỗn loài tăng lên 10-20%, tính chất đất đai cũng được cải thiện hơn so với những rừng trồng thuần loài. Để có cơ sở chính xác cho việc bố trí các loài cây trong mô hình hỗn loài tác giả Ngô Quang Đê (1991) đã chú ý và đề cập nhiều đến mối tương tác hoá sinh trong trồng rừng hỗn loài. Trong mô hình hỗn loài giữa Mỡ và Bồ đề tác giả cho thấy Mỡ trồng hỗn loài với Bồ đề cho năng suất khá hơn (105,73m3/ha) trong khi đó Mỡ trồng thuần loài chỉ đạt 65,5m3/ha. Từ những năm 1980 trở lại đây, việc phục hồi rừng bằng các loài cây lá rộng bản địa đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Nổi bật có 1 số công trình “Nghiên cứu các phương thức phục hồi rừng vùng sông Hiếu” (1981-1985) của Nguyễn Bá Chất. Đề tài này đã thí nghiệm gây trồng hỗn loài cây Lát hoa với các loài cây lá rộng bản địa khác: Lim xẹt, Giổi xanh, Thôi chanh, Lõi thọ, Ràng ràng… nhằm tạo ra cấu trúc rừng hỗn loài hợp lý để đạt mục đích phục hồi rừng. Tác giả và các cộng sự đã theo dõi mô hình rừng hỗn loài trên đến năm thứ 10 thấy rõ sinh trưởng của rừng Lát hoa trồng hỗn loài tốt hơn là rừng Lát hoa trồng thuần loài. Và kiểu cấu trúc rừng Lát hoa hỗn loài sử dụng lớp thực bì phục hồi tự nhiên có ưu điểm về sinh trưởng cây trồng và tỏ ra có dấu hiệu của sự phục hồi các tính chất của đất.
11 Mức ảnh hưởng của cây phù trợ tới cây trồng chính (các loài cây bản địa) tác giả Nguyễn Xuân Quát (1985-1990) đã tiến hành trồng thử nghiệm Tếch kết hợp với Đậu tràm và Muồng đen ở Tây Nguyên. Từ kết quả nghiên cứu tác giả đã nhận xét “Bước đầu cho thấy chưa rõ hiệu quả sinh trưởng của Tếch là tốt hơn hoặc xấu hơn, nhưng đã tạo được cấu trúc rừng kết hợp giữa cây rụng lá mùa khô, cây phù trợ là cây Đậu tràm và cây bạn Muồng đen thường xanh”, Phạm Đình Tam (1995-1999) đã tiến hành thí nghiệm trồng hỗn loài giữa Trám trắng, Lim xẹt và Keo lai đã kết luận chưa thấy ảnh hưởng rõ rệt sinh trưởng của Trám trắng ở các phương thức trồng hỗn giao khác nhau. Sau 4 năm mô hình hỗn loài Trám + Keo + Lim xẹt đã thấy Keo lai bắt đầu che bóng cho Lim xẹt. Tuy nhiên các thí nghiệm này đã không được theo dõi và điều chỉnh độ tàn che thích hợp cho cây trồng chính sinh trưởng và phát triển. Đây cũng là tồn tại chung của các công trình nghiên cứu về trồng rừng hỗn loài có sử dụng cây phù trợ ban đầu. Ngoài các công trình nghiên cứu tạo lập các lâm phần rừng trồng hỗn loài bằng các loài cây lá rộng còn có một số công trình nghiên cứu tạo ra rừng hỗn loài giữa cây lá kim và cây lá rộng, giữa các loài cây nhập nội với nhau. Năm 1986, Phùng Ngọc Lan đã nghiên cứu thử nghiệm tạo rừng hỗn loài ở rừng núi Luốt - Trường Đại học Lâm nghiệp - Xuân Mai, Thông đuôi ngựa (Pinus massoniana Lambert) được chọn làm đối tượng chính. Tác giả đã cho tiến hành trồng hỗn loài Thông đuôi ngựa với Keo lá tràm và Bạch đàn trắng theo các tỉ lệ, mật độ, phương thức, thời điểm khác nhau. Căn cứ vào các chỉ tiêu sinh trưởng, động thái đất, sâu bệnh hại tác giả đã có những nhận xét sau: + Sau 2 năm sinh trưởng của Thông trồng hỗn loài tốt hơn so với Thông trồng thuần loài. Tỷ lệ hỗn giao chưa có ảnh hưởng rõ rệt đến sinh trưởng của Thông trên các công thức thí nghiệm. + Trong các công thức hỗn giao đã tiến hành trồng, hiệu quả thấy giun đất phát triển nhiều hơn so với các công thức đối chứng thuần loài. Điều này chứng tỏ tại các mô hình trồng rừng hỗn loài thì các tính chất của đất đã được cải thiện rõ rệt. Với thí nghiệm trên sau 2 năm tác giả nhận thấy sinh trưởng chiều cao của Thông trồng thuần loài là 2,53m, trong đó chiều cao Thông được trồng hỗn loài với
12 Keo theo tỉ lệ 1:1 là 2,8m và tỉ lệ 1:2 là 2,72m. Sinh trưởng đường kính của Thông trồng hỗn loài với Keo theo tỉ lệ 2:1 cũng lớn hơn, nhanh hơn, với mô hình trồng hỗn giao giữa Thông đuôi ngựa và Bạch đàn trắng sinh trưởng của Thông chưa rõ. Cũng tại địa điểm nghiên cứu là khu vực núi Luốt - Đại học Lâm nghiệp - Xuân Mai. Với đề tài nghiên cứu “Nghiên cứu thực nghiệm trồng cây bản địa dưới tán rừng Thông đuôi ngựa (Pinus massoniana) và Keo lá tràm (Acacia auriculiformis) tại khu rừng thực nghiệm trường Đại học Lâm nghiệp” bước đầu đã có một số nhận xét sau: Tại khu rừng thực nghiệm này loài cây được sử dụng để tạo môi trường là Keo lá tràm và Thông đuôi ngựa, hai loài này đều được trồng năm 1985. Khi độ tàn che của rừng đạt 0,7-0,8 vào các năm 1990-1991 thì các loài cây bản địa được đưa vào trồng dưới tán rừng. Khi đó, khi nghiên cứu về tiểu khí hậu rừng thì thấy giữa các lâm phần Thông và Keo không có sự khác biệt lớn về nhiệt độ và độ ẩm dưới tán rừng (nhiệt độ bình quân 23,10C, độ ẩm trung bình là 84,2%). Tại rừng thực nghiệm của trường Đại học Lâm nghiệp, số loài cây bản địa được đưa vào trồng dưới tán rừng Keo và Thông là 165 loài khác nhau. Cây con được thu thập từ rừng tự nhiên và gieo ươm tại vườn ươm, phương thức trồng hoàn toàn ngẫu nhiên và hỗn giao theo đám. Dưới tán rừng Thông trồng 27 loài, dưới tán rừng Keo trồng 21 loài, số còn lại được trồng dưới tán các trạng thái rừng hỗn giao Thông – Keo lá tràm, Thông – Keo tai tượng, Bạch đàn…. Kết quả theo dõi đến cuối năm 2001 cho thấy: + Dưới tán rừng Thông tỉ lệ sống của cây bản điạ là 93,2% và ở rừng Keo lá tràm là 91,2%. Tăng trưởng thường xuyên và tăng trưởng bình quân của cây bản địa có sự phân hoá rõ rệt ở các loài. Tuy nhiên đáng chú ý nhất là một số loài cây thường được đánh giá là sinh trưởng chậm như Đinh thối, Re hương, Lim xanh, Sưa… nhưng ở giai đoạn chịu bóng dưới tán rừng Thông, Keo lại có tăng trưởng rất tốt. Ví dụ : Re hương có: ZD00 = 0,5cm, ZHvn = 0,5m, ZDt = 0,2m Lim xanh có: ZD00 = 0,5cm, ZHvn = 0,45m, ZDt = 0,15m
13 Cá biệt có một số loài đạt D1,.3 tới 10cm và Hvn lớn hơn 7m như Re, Lim, Quếch trắng, Đinh thối, Trám. Sự sinh trưởng và phát triển của các loài cây bản địa trên chịu sự chi phối, ảnh hưởng rất lớn của các nhân tố: Độ tàn che của tầng cây cao (giai đoạn chịu bóng…) cường độ ánh sáng, nhân tố đất (điều kiện lập địa…). Cũng trong mảng nghiên cứu này, Phạm Xuân Hoàn, Phạm Văn Điển với đề tài “Nghiên cứu đặc điểm một số nhân tố tiểu hoàn cảnh của rừng trồng thử nghiệm hỗn giao cây lá rộng nhiệt đới tại phân khu phục hồi sinh thái Vườn quốc gia Cát Bà - Hải Phòng” đã có một số kết quả sau: Tại Vườn quốc gia Cát Bà - Hải Phòng cây tạo môi trường là Keo lá tràm (A. auriculiformis) và Keo tai tượng (A. mangium). Cả hai loài cây này được trồng thuần loài với mật độ ban đầu là 3.300cây/ha vào năm 1992. Năm 1994 rừng Keo tai tượng khép tán và năm 1995 rừng Keo lá tràm cũng khép tán. Đây cũng là thời điểm cây bản địa được đưa vào trồng dưới tán rừng. Điểm khác biệt cơ bản ở hai loài cây tạo môi trường này là sau khi khép tán, với tán lá dầy, dưới tán rừng Keo tai tượng cây bụi thảm tươi không phát triển và hầu như bị diệt hoàn toàn. Bề mặt đất rừng rất khô, nhiệt độ bình quân năm dưới tán rừng là 29,4oC. Ngược lại, với rừng Keo lá tràm có tán lá thưa do đó dưới tán rừng có tới 12 loài cây bụi thảm tươi mọc với độ che phủ trên 75% và đạt chiều cao trung bình 0,83m. Nhiệt độ bình quân dưới tán rừng là 27,50C. Với đặc điểm đó, độ ẩm tầng đất mặt được duy trì ổn định, đây là một yếu tố rất quan trọng ảnh hưởng tới tỷ lệ sống cũng như chất lượng sinh trưởng của cây bản địa. Với 10 loài cây bản địa (Gội trắng, Re hương, Nhội, Trám, Sấu, Lát hoa, Lim xanh, Lim xẹt, Giẻ và Kim giao) được đưa vào trồng dưới tán các lâm phần Keo lá tràm và Keo tai tượng ở Vườn quốc gia Cát Bà theo phương thức trồng hỗn giao theo hàng, kết quả theo dõi từ năm 1995-2000 cho thấy dưới tán rừng Keo tai tượng các loài cây bản địa sinh trưởng kém hơn. Tỉ lệ sống đạt 79,1%, có loài bị chết hoàn toàn (Sấu). Lượng tăng trưởng thường xuyên đạt ở mức thấp. Ví dụ, Trám trắng có ZD00 = 0,22cm, ZHvn = 0,05m, ZDt= 0,03m (ZD00, ZHvn , ZDt lần lượt là tăng trưởng
14 đường kính gốc, tăng trưởng chiều cao vút ngọn và tăng trưởng đường kính tán). Ngược lại, ở lâm phần Keo lá tràm tỉ lệ sống đạt 95,25%, lượng tăng trưởng thường xuyên và lượng tăng trưởng bình quân của cây bản địa cao hơn so với các cây cùng loài dưới tán rừng Keo tai tượng. Chẳng hạn loài Gội trắng có ZD00 = 0,61cm, ZHvn = 0,45m, ZDt = 0,08m Chương trình 327 có định hướng trồng rừng phòng hộ theo phương pháp hỗn loài: 500 cây Bản địa + 1.100 cây phù trợ, khi thực hiện hơn 60 tỉnh thành có dự án đã trồng rất nhiều mô hình rừng hỗn loài khác nhau với hơn 70 loài cây. Tuy nhiên, hiện nay chưa có đánh giá chính thức về kết quả các mô hình trồng rừng hỗn loài này để rút ra các kết luận cần thiết. Bên cạnh đó chương trình trồng rừng mới 5 triệu ha rừng cũng đã đạt đặc biệt nhấn mạnh tới việc nghiên cứu và sử dụng tập đoàn cây bản địa và coi đây là một trong những ưu tiên nhằm không chỉ hướng tới mục tiêu chung của chương trình mà còn góp phần to lớn vào chiến lược bảo tồn và giữ gìn tính đa dạng loài thực vật ở nước ta. Qua các tổng kết trên ta thấy các nghiên cứu thực nghiệm trong nước về việc trồng rừng hỗn loài thường là dành cho rừng phòng hộ. Một vài thí nghiệm chưa vận dụng được đặc tính sinh thái quần thể, cá thể trong quá trình nghiên cứu. Một vài nghiên cứu khác lại chú ý đối tượng cây nhập nội hoặc cây có chu kỳ kinh doanh ngắn (8 - 15 năm). Việc thiết kế các mô hình và giải pháp kỹ thuật lâm sinh trong quá trình nuôi dưỡng về sau phần lớn là dựa theo chủ quan. Ngoài ra việc trồng rừng hỗn loài gỗ lớn đã được trồng thử nghiệm tại nhiều cơ sở sản xuất với nhiều loài cây nhưng chưa được đánh giá một cách đúng mức. Nhìn chung các công trình nghiên cứu đó chỉ được tiến hành trong một thời gian ngắn, chưa có sự đánh giá nào về kết quả phục hồi bằng cây bản địa và những nghiên cứu cơ bản nhằm có những cơ sở chính xác để xây dựng các mô hình rừng trồng hỗn loài theo hướng bền vững (đa dạng hoá lâm sinh) còn ít. Vì vậy việc xây dựng các lâm phần rừng trồng hỗn loài đạt hiệu quả cao thật sự rất khó khăn. Đây là những tồn tại cần được nghiên cứu giải quyết.
15 Nh×n chung tÊt c¶ nh÷ng nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy còng ®· thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶ cã gi¸ trÞ vÒ mÆt khoa häc vµ thùc tiÔn s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, t¹i khu vùc miÒn Trung nãi chung vµ Qu¶ng TrÞ nãi riªng, víi nh÷ng ®Æc thï vÒ mÆt ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa viÖc trång rõng b»ng c©y b¶n ®Þa ë ®©y cha cã nh÷ng nghiªn cøu ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch hÖ thèng. §Ò tµi nghiªn cøu nµy sÏ gãp phÇn vµo viÖc gi¶i quyÕt tån t¹i ®ã.
16 Ch¬ng 2 Môc tiªu, quan ®iÓm, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Mục tiêu và ®ối tượng nghiên cứu của đề tài 2.1.1. Mục tiêu * VÒ khoa häc - §¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh sinh trëng vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn mét sè loµi c©y b¶n ®Þa hiÖn ®ang ®îc sö dông trång trªn ®Êt trèng ®åi nói träc trong c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng TrÞ. - X¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh phï hîp cho trång rõng b»ng c©y b¶n ®Þa trªn vïng ®Êt trèng ®åi nói träc t¹i tØnh Qu¶ng TrÞ. * VÒ thùc tiÔn - Rót ra ®îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc trång rõng c©y l¸ réng b¶n ®Þa trªn ®Êt trèng ®åi nói träc ë tØnh Qu¶ng TrÞ vµ nh÷ng ®Þa ph¬ng kh¸c cã cïng ®iÒu kiÖn tù nhiªn t¬ng tù. - §Ò xuÊt mét sè loµi c©y trång b¶n ®Þa cã triÓn väng cho viÖc ph¸t triÓn trång rõng phßng hé, s¶n xuÊt trªn ®Êt trèng ®åi nói träc t¹i tØnh Qu¶ng TrÞ. 2.1.2. §èi tîng nghiªn cøu - Nghiªn cøu rõng trång c©y b¶n ®Þa l¸ réng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc (trång hçn giao ®ång thêi). - Trång c©y b¶n ®Þa trång hçn giao díi t¸n rõng Keo (ph¬ng thøc ®a d¹ng ho¸ l©m sinh). 2.1.3. Ph¹m vi, giíi h¹n nghiªn cøu - Vïng nghiªn cøu: Rõng trång b»ng c©y b¶n ®Þa (trång hçn giao ®ång thêi vµ trång díi t¸n) thùc hiÖn trªn vïng ®Êt trèng ®åi nói träc trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn VÜnh Linh, Gio Linh, Cam Lé tØnh Qu¶ng TrÞ. - Giíi h¹n nghiªn cøu: §Ò tµi chØ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sinh trëng (chiÒu cao, ®êng kÝnh th©n vµ ®êng kÝnh t¸n c©y rõng) cña c©y b¶n ®Þa, ®Ó rót ra bµi häc kinh nghiÖm phôc vô cho c«ng t¸c trång rõng trong nh÷ng n¨m tíi. 2.2. Nội dung nghiên cứu 2.2.1. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp TØnh Qu¶ng TrÞ
17 2.2.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè loµi c©y trång b¶n ®Þa chñ lùc trªn ®Þa bµn nghiªn cøu 2.2.3. §¸nh gi¸ sinh trëng mét sè loµi c©y b¶n ®Þa l¸ réng chñ yÕu hiÖn ®ang ®îc g©y trång trªn vïng ®Êt trèng ®åi nói träc theo 2 m« h×nh sau ®©y: + M« h×nh trång ®ång thêi c©y b¶n ®Þa víi c©y phô trî ( Keo) (MH I) + M« h×nh trång c©y b¶n ®Þa díi t¸n c©y phô trî ( Keo) (MH II) 2.2.4. §Ò xuÊt mét sè c©y trång b¶n ®Þa l¸ réng phôc vô cho ch¬ng tr×nh trång rõng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc tØnh Qu¶ng TrÞ - C¬ së ®Ó lùa chän c¬ cÊu c©y trång b¶n ®Þa. - §Ò xuÊt mét sè loµi c©y b¶n ®Þa l¸ réng sö dông cho trång rõng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc. 2.2.5. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh trång rõng c©y b¶n ®Þa trång trªn ®Êt trèng ®åi nói träc - §Ò xuÊt ph¬ng thøc trång rõng b»ng c©y b¶n ®Þa l¸ réng. - §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ¸p dông cho c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc tØnh Qu¶ng TrÞ. 2.3. Phương pháp nghiên cứu 2.3.1. Quan ®iÓm vµ ph¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu 2.3.1.1. Quan điÓm - C©y trång ph¶i g¾n víi ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt cô thÓ nªn trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ ph¶i chó ý ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vµ kü thuËt g©y trång. - C¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh t¸c ®éng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong qu¸ tr×nh g©y trång c©y b¶n ®Þa. 2.3.2.2. Ph¬ng ph¸p luËn - Sinh trëng cña tõng loµi c©y rõng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ®iÒu kiÖn n¬i mäc cña chóng. Víi ®èi tîng nghiªn cøu ë ®©y lµ c©y b¶n ®Þa trång ®ång thêi vµ trång díi t¸n, nã chÞu sù chi phèi trùc tiÕp cña tÇng c©y cao, c©y bôi, th¶m t¬i vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c. Trong qu¸ tr×nh sinh trëng l©u dµi, sù thay ®æi cña tÇng c©y cao, c©y bôi, th¶m t¬i sÏ ¶nh hëng ®Õn sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång.
18 - Khi ®¸nh gi¸ sinh trëng cña mét loµi c©y nÕu xem c¸c nh©n tè khÝ hËu, tuæi c©y lµ ®ång nhÊt th× møc ®é biÕn ®éng c¸c nh©n tè kh«ng ®ång nhÊt (¸nh s¸ng, dinh dìng) chÝnh lµ nh÷ng nh©n tè t¹o ra sù sai kh¸c vÒ n¨ng lùc sinh trëng cña chóng. Sù ¶nh hëng tÝch cùc cña c¸c nh©n tè chñ ®¹o ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ t¹o cho c©y trång díi t¸n sinh trëng tèt nhÊt vµ cã chÊt lîng cao nhÊt, t¹i ®ã gäi lµ gi¸ trÞ tèi u. - Trong mèi quan hÖ chång chÐo cña c¸c nh©n tè m«i trêng ®Õn c¸c loµi c©y kh¸c nhau, ta cã thÓ t×m ra ®îc kho¶ng thÝch hîp cña chóng. V× vËy, nhiÖm vô chÝnh cña c¸c nhµ l©m sinh lµ t×m ra kho¶ng thÝch hîp ®ã nh»m ®a ra híng t¸c ®éng phï hîp ®Ó c©y trång ®îc sinh trëng, ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt. 2.3.2. Phương pháp kế thừa các tài liệu thứ cấp (có sẵn) - §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi vïng nghiªn cøu: Tõ niªn gi¸m thèng kª tØnh Qu¶ng TrÞ n¨m 2006. - C¸c quy tr×nh, quy ph¹m, híng dÉn kü thuËt ®· cã vÒ trång rõng c©y l¸ réng b¶n ®Þa. - C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, thö nghiÖm vÒ c©y l¸ réng b¶n ®Þa nãi chung vµ trång rõng c©y l¸ réng b¶n ®Þa trªn ®Êt trèng ®åi nói träc nãi riªng. - C¸c b¸o c¸o, hå s¬ thiÕt kÕ, nghiÖm thu trång rõng, theo dâi gi¸m s¸t c¸c m« h×nh rõng trång, theo dâi diÔn biÕn rõng cña Së N«ng nghiÖp & PTNT, Chi côc L©m nghiÖp, Chi côc KiÓm l©m, c¸c chñ rõng, ban qu¶n lý dù ¸n,... 2.3.3. Phương pháp điều tra hiện trường - LËp « tiªu chuÈn Trong mçi mét m« h×nh ®ång nhÊt, bè trÝ c¸c « tiªu chuÈn ®Ó thu thËp c¸c sè liÖu cã liªn quan. DiÖn tÝch vµ sè lîng c¸c « tiªu chuÈn ®iÒu tra ®¸nh gi¸ sÏ ®îc c¨n cø vµo møc ®é phong phó cña c¸c lo¹i m« h×nh vµ hÖ sè biÕn ®éng cña c¸c chØ tiªu ®iÒu tra mµ quyÕt ®Þnh. Trong mäi trêng hîp, sai sè kh«ng vît qu¸ 10% vµ c¸c chØ tiªu ®o ®Õm trong « ph¶i cã dung lîng mÉu lín h¬n 30. - Chän 3 chñ rõng ®¹i diÖn: Trung t©m KHSX l©m nghiÖp vïng B¾c Trung bé; BQLDA trång rõng ViÖt - §øc huyÖn VÜnh Linh vµ huyÖn Gio Linh.